ANALIZA BADAWCZA PROGRAMU MŁODZIEŻ W DZIAŁANIU RAY. Opracowanie: Mateusz Wit Jeżowski

ANALIZA BADAWCZA PROGRAMU MŁODZIEŻ W DZIAŁANIU RAY Opracowanie: Mateusz Wit Jeżowski Czerwiec 2012

1. Analiza badawcza RAY Jak program Młodzież w działaniu wpływa na młodych ludzi i osoby pracujące z młodzieżą? Jakie kompetencje zdobywają i czego się uczą podczas realizacji projektów osoby w nim uczestniczące? Jaki jest wpływ projektów na ich postawy, zachowania czy wartości? Wreszcie, w jakim stopniu osiągane są takie cele programu, jak aktywne uczestnictwo młodzieży, w tym aktywne obywatelstwo europejskie czy wzajemne zrozumienie pomiędzy młodymi ludźmi z innych krajów? Na te i wiele innych pytań odpowiada RAY (ang. Research-based analysis of the Youth in Action Programme) analiza badawcza programu Młodzież w działaniu. RAY to wspólny projekt badawczy 15 Narodowych Agencji programu z: Austrii, Belgii, Bułgarii, Czech, Estonii, Finlandii, Niemiec, Węgier, Liechtensteinu, Luksemburga, Holandii, Polski, Słowacji, Szwecji oraz Turcji. Projekt koordynowany jest przez Instytut Badań nad Edukacją Uniwersytetu w Innsbrucku. Cele analizy badawczej RAY są następujące: przyczynianie się do podniesienia jakości programu Młodzież w działaniu ; rozwijanie polityki młodzieżowej opartej na badaniach i analizie danych; rozumienie procesów zachodzących podczas edukacji w warunkach pozaformalnych. W niniejszym opracowaniu zostały użyte skrócone nazwy poszczególnych Akcji programu Młodzież w działaniu. Poniżej ich pełne nazwy oraz krótka charakterystyka: - 1.1. Wymiany Młodzieży wspiera wymiany młodzieży, czyli spotkania co najmniej dwóch grup rówieśników z dwóch różnych krajów; - 1.2. Inicjatywy Młodzieżowe wspiera projekty przygotowane, realizowane i koordynowane samodzielnie przez grupę młodych ludzi z myślą o społeczności lokalnej, w której żyją; - 1.3. Młodzież w Demokracji dofinansowuje spotkania grup młodych ludzi na poziomie europejskim, które mają zachęcić młodzież do bardziej aktywnego udziału w życiu swych społeczności na poziomie lokalnym, regionalnym i międzynarodowym; - 2.1. Wolontariat Europejski umożliwia wolontariuszowi lub grupie wolontariuszy podjęcie pracy społecznej we wszystkich krajach programu i sąsiedzkich krajach partnerskich; - 3.1. Współpraca z Sąsiedzkimi Krajami Partnerskimi Unii Europejskiej promuje i dofinansowuje współpracę między młodzieżą z krajów programu i z sąsiedzkich krajów partnerskich. W ramach Akcji można realizować wymiany młodzieżowe, co umożliwia młodym ludziom poznanie kultury i obyczajów innych krajów, a dzięki działaniom wspierającym (Szkolenie i tworzenie sieci) rozwijać współpracę i partnerstwo, wymianę praktyk i doświadczeń w pracy z młodymi ludźmi; - 4.3. Szkolenie i tworzenie sieci osób pracujących z młodzieżą i w organizacjach młodzieżowych dofinansowywanie szkoleń osób pracujących z młodzieżą, a w szczególności liderów projektów. Wspiera się także wymianę doświadczeń, fachowej wiedzy i dobrych praktyk 2

pomiędzy osobami pracującymi z młodzieżą i w organizacjach młodzieżowych, jak również działania, które mogą prowadzić do powstania trwałych i dobrych projektów, przedsięwzięć partnerskich i sieci; - 5.1. Spotkania młodzieży i osób odpowiedzialnych za politykę młodzieżową dzięki projektom tej Akcji młodzież może realizować inicjatywy wspierające dialog pomiędzy młodymi ludźmi a osobami odpowiedzialnymi za tworzenie polityki młodzieżowej w Europie. 2. Główne spostrzeżenia Zdecydowaną większość ankietowanych stanowią kobiety (65,6 proc. uczestników i 66,3 proc. koordynatorów). Najwięcej respondentów (42,1 proc.) brało udział w inicjatywach realizowanych w ramach Akcji 1.1., co wynika z największej liczby dofinansowanych projektów w ramach tej Akcji (166 projektów w 2011 r.). Uczestnicy projektów wyjeżdżali poza granicę swojego kraju średnio 11 razy. Większość ankietowanych osób nie doświadczyła problemów z dostępem do edukacji, aktywnego uczestnictwa w życiu politycznym czy mobilności. Odnotowano jednak wysoki odsetek młodych ludzi, którzy deklarują trudności w dostępie do pracy i zatrudnienia (32,2 proc.). Zdecydowana większość uczestników projektów twierdzi, że poleciłaby wzięcie udziału w podobnym przedsięwzięciu innym ludziom i że doświadczenie to było dla nich wzbogacające. Tematy projektów, które cieszyły się największą popularnością, to: świadomość europejska, kultura i sztuka oraz włączanie społeczne. Występuje silna zależność pomiędzy typem zdobywanych kompetencji czy umiejętności a rodzajem Akcji programu: Akcje, które wymagają międzynarodowej współpracy, przyczyniają się w znacznym stopniu do rozwijania umiejętności komunikacji w języku obcym czy świadomości kulturowej i ekspresji poprzez kulturę. To w nich jednocześnie najsłabiej rozwija się komunikacja w języku ojczystym, głównie dlatego, że językiem roboczym takich projektów jest zazwyczaj język inny niż polski. Niezależnie od Akcji w bardzo wysokim stopniu rozwijane są kompetencje interpersonalne uczestników projektów, kompetencje międzykulturowe, kompetencje obywatelskie, inicjatywność oraz umiejętność uczenia się. Uczestnicy projektów zapytani o to, jakie umiejętności nabyli dzięki uczestnictwu w projekcie, najczęściej wskazywali umiejętność komunikacji z osobami posługującymi się innym językiem oraz umiejętność pracy w zespole. Wysoko ocenili także umiejętność ustalania wspólnego zdania pomimo różnic poglądów, co częściowo powiązane jest ze skuteczną pracą w grupie/zespole. Koordynatorzy poproszeni o wskazanie wpływu projektu na jego uczestników najczęściej wymieniali to, że stali się oni bardziej otwarci na wielokulturowość w Europie, zyskali większą pewność siebie, a także okazywali się bardziej skłonni do kontynuowania nauki lub uczestnictwa w szkoleniach. W swoich odpowiedziach uczestnicy podkreślali przede wszystkim fakt, że dzięki dofinansowaniu z UE mogli realizować swoje pasje i rozwijać zainteresowania. Wskazywano 3

także, że UE w oczach młodych ludzi postrzegana jest jako przyjazna młodzieży i dbająca o jej rozwój. Koordynatorzy poproszeni o ocenę wpływu projektu na nich samych najczęściej stwierdzali, że stali się bardziej pewni siebie, bardziej otwarci na wielokulturowość w Europie oraz więcej interesują się tematyką europejską. Analiza pokazuje, że największy wpływ na społeczność lokalną mają projekty realizowane w ramach Akcji 1.2. Inicjatywy Młodzieżowe. W opinii koordynatorów, działania te przez lokalne społeczności (które były bardzo często zaproszone do współtworzenia takiego projektu, w efekcie czego lepiej poznały problematykę i zainteresowania młodzieży) zostały uznane za wzbogacające. W przypadku Akcji 2. Wolontariat Europejski lokalne społeczności bardzo często odnosiły się z zainteresowaniem do międzynarodowego wymiaru działań oraz wyrażały chęć realizacji podobnych inicjatyw w przyszłości. Program Młodzież w działaniu silnie oddziałuje także na organizacje realizujące projekty. Dzięki działaniom w ramach programu duży odsetek organizacji miał szansę nawiązać dodatkowe kontakty czy partnerstwa z organizacjami z zagranicy, co przekłada się na większą liczbę zrealizowanych projektów międzynarodowych. Koordynatorzy podkreślają również fakt, że dzięki uczestnictwu w projektach personel organizacji zwiększa swoje kompetencje. Podmioty, które realizują projekty przy wsparciu finansowym programu Młodzież w działaniu, to: - organizacje typu non profit lub pozarządowe (np. stowarzyszenie, organizacja pozarządowa, organizacja wyznaniowa itp.) 65,3 proc.; - nieformalne grupy młodzieżowe 17,6 proc.; - instytucje lokalne lub regionalne (np. władze miasta, samorząd/organ lokalny itp.) 17,1 proc. 3. Metodologia Analiza została przeprowadzona przy użyciu kwestionariuszy online, które były rozsyłane do uczestników w listopadzie 2011 r. Polska Narodowa Agencja Programu Młodzież w działaniu rozesłała 3250 zaproszeń do wypełnienia kwestionariusza dla uczestników projektów i 1080 dla koordynatorów projektów. Otrzymano 1109 kwestionariuszy wypełnionych przez uczestników oraz 291 przez koordynatorów. Stopa zwrotu wyniosła odpowiednio 34,1 proc. i 26,9 proc. 4

4. Profil uczestnika projektu 4.1. Profil uczestnika demografia 1109 uczestników projektów realizowanych w ramach programu Młodzież w działaniu odpowiedziało na ankietę w ramach badania przeprowadzonego w listopadzie 2011 r. Zdecydowaną większość respondentów stanowią kobiety aż 65,6 proc. Największy procentowy udział kobiet zanotowany został w Akcji 1.2. Inicjatywy Młodzieżowe, gdzie stanowią one aż 72,1 proc. uczestników. Podobnie wysoki odsetek kobiet występuje w Akcji 2. Wolontariat Europejski oraz w Akcji 5.1. Spotkania młodzieży i osób odpowiedzialnych za politykę młodzieżową. Płeć Kobiety Mężczyźni 1.1. 63,4% 36,6% 1.2. 72,1% 27,9% 1.3. 55,5% 44,5% 2. 71% 29% 3.1. 66,4% 33,6% 4.3. 68,4% 31,6% 5.1. 70% 30% Razem 65,6% 34,4% N=1109 Najwięcej respondentów (42,1 proc.) brało udział w projektów realizowanych w ramach Akcji 1.1., a w całej Akcji 1. ponad połowa wszystkich uczestników (52,4 proc.). Najmniej osób wzięło udział w projektach Akcji 1.3. (0,9 proc.). Respondenci biorący udział w pozostałych ch programu stanowili zbliżony odsetek, wahający się pomiędzy 9 a 14 proc. Statystyki te wynikają z liczby dofinansowanych projektów w poszczególnych ch. Zgodnie z danymi za rok 2011 to właśnie w ramach Akcji 1.1. polska Narodowa Agencja dofinansowała największą liczbę projektów, co z kolei przełożyło się na liczbę osób wypełniających kwestionariusz 1. 1 Statystyki polskiej Narodowej Agencji programu Młodzież w działaniu za rok 2011: Liczba dofinansowanych projektów: 1.1. 166, 1.2. 151, 1.3. 7, 2. 155, 3.1. 46, 4.3. 42, 5.1. 41. 5

Płeć Razem Kobiety Mężczyźni 1.1. 26,1% 16% 42,1% 1.2. 6,7% 2,7% 9,4% 1.3. 0,4% 0,5% 0,9% 2. 8,2% 3,5% 11,7% 3.1. 8,4% 4,3% 12,7% 4.3. 9,5% 4,4% 13,9% 5.1. 6,3% 2,9% 9,2% Razem 65,6 proc. 34,4 proc. 100 proc. N=1109 Średni wiek respondentów to 22,7 lat, nieco wyższy w przypadku kobiet niż mężczyzn. Najniższy średni wiek respondentów występuje w Akcji 1.1. Wymiany Młodzieży oraz w Akcji 1.2. Inicjatywy Młodzieżowe, czyli w ch, od których młodzi ludzie zazwyczaj rozpoczynają uczestnictwo w programie Młodzież w działaniu. Nieco starsze osoby realizują projekty w Akcji 2. Wolontariat Europejski, co wiąże się z wymaganym wysokim stopniem samodzielności wolontariuszy. Najstarsi uczestnicy biorą udział w projektach Akcji 4.3. i wynika to z faktu, że ta jest skierowana do osób pracujących z młodymi ludźmi, które zazwyczaj posiadają już doświadczenie zawodowe i zakończyły etap edukacji formalnej. Ponadto, w Akcji 4.3. nie występuje górna granica wieku uczestników. Jeśli chodzi o wykształcenie, to połowa ankietowanych uczestników deklaruje posiadanie wykształcenia wyższego, 27,4 proc. Średniego, a 22,4 proc. podstawowego. Sytuacja ta znajduje odzwierciedlenie w wieku uczestników: ci, którzy deklarują zdobycie wyższego wykształcenia są w starszej kohorcie, a ci z wykształceniem podstawowym lub średnim są zdecydowanie młodsi, co każe przypuszczać, że wciąż się kształcą. Wiek Wykształcenie Kobiety Mężczyźni Podstawowe Średnie Wyższe 1.1. 20,1 21,1 11,7% 12% 17% 1.2. 22 20,7 3% 2,6% 3,9% 1.3. 24 23 0,1% 0% 0,7% 6

2. 23,7 24 0,1% 4% 7,2% 3.1. 21,1 22,1 2,6% 3% 6,9% 4.3. 27,5 25,6 0,5% 2,7% 11% 5.1. 22,2 21,2 3,4% 2,6% 3% Razem 22,9 22,5 22,4 proc. 27,4 proc. 50,2 proc. N=1109 Najwięcej osób z wyższym wykształceniem znajduje się w grupie wiekowej powyżej 25. roku życia (94,6 proc.). Z kolei jedynie 0,1 proc. osób z tej grupy przyznaje się do wykształcenia podstawowego, a 5,3 proc. do średniego. Równocześnie, stosunkowo niski odsetek respondentów w wieku 18-25 lat deklaruje posiadanie wykształcenia podstawowego 3,1 proc.. Blisko 97 proc. z nich posiada co najmniej wykształcenie średnie. Największa grupa, która legitymuje się wykształceniem podstawowym to osoby w wieku poniżej 18 lat (76,8 proc.). Wiek Wykształcenie Razem Podstawowe Średnie Wyższe Poniżej 18 lat 76,8% 18,2% 5% 100% 18-25 lat 3,1% 40,7% 56,2% 100% Powyżej 25 lat 0,1% 5,3% 94,6% 100% Razem 22,4% 27,4% 50,2% 100% N=1109 Nie występują istotne różnice w wykształceniu kobiet i mężczyzn. Więcej kobiet zadeklarowało wykształcenie podstawowe, jednak w przypadku wykształcenia średniego różnica na korzyść mężczyzn wynosi już blisko 8 proc. Z drugiej jednak strony 51,3 proc. kobiet legitymuje się wyższym wykształceniem, podczas gdy w przypadku mężczyzn odsetek ten wynosi 46,9 proc. Płeć Wykształcenie Razem Podstawowe Średnie Wyższe Kobiety 22,7% 24,6% 51,3% 100% Mężczyźni 19,2% 32,1% 46,9% 100% N=1109 7

Największy odsetek respondentów mieszka w miastach od 100 000 do 1 000 000 mieszkańców. Ponad 19 proc. ankietowanych zadeklarowało, że żyje w mieście powyżej 1 000 000 mieszkańców w Polsce jedynym takim miastem jest Warszawa. Niewiele ponad 11 proc. ankietowanych to mieszkańcy wsi, a 13,7 proc. małych miast (3 000-15 000 mieszkańców). Polacy Inne narodowości Średnio Duże miasto (powyżej 1 000 000 mieszkańców) 16,4% 22,4% 19,4% Miasto (100 000-1 000 000 mieszkańców) 28,9% 26,3% 27,7% Miasto (15 000-100 000 mieszkańców) 20,9% 26,9% 23,6% Małe miasto (3 000-15 000 mieszkańców) 12,6% 14,9% 13,7% Wieś (mniej niż 3 000 mieszkańców) 13,9% 9.4% 11,6% Obszar wiejski, gospodarstwo 5% 3% 4% N=1109 n=1027 4.2. Profil uczestnika sytuacja rodzinna i zawodowa 85 proc. uczestników deklaruje, że język, w którym rozmawia się w ich rodzinie, jest językiem urzędowym kraju ich zamieszkania. Nieco ponad 27 proc. osób twierdzi, że w ich domach rozmawia się także w innych językach niż język urzędowy kraju ich zamieszkania. Przed rozpoczęciem projektu, którego dotyczyło badanie, uczestnicy wyjeżdżali za granicę średnio 11 razy. Wśród głównych powodów wyjazdów zagranicznych uczestników najczęściej wymieniane były wyjazdy wakacyjne (65,4 proc.) oraz wycieczki szkolne czy zagraniczne wymiany młodzieży (odpowiednio 36,6 i 36,7 proc.), a więc takie, które nie wymagają większej samodzielności. Dość wysoki odsetek ankietowanych deklaruje zagraniczne doświadczenia wiążące się z dużą samodzielnością, takie jak zdobycie pracy (10 proc.) i studiowanie (8,7 proc.) za granicą. Blisko 8 proc. uczestników projektów nigdy wcześniej nie odbyło zagranicznej podróży. Przebywałem (-am) za granicą dłuższy czas, ponieważ Uczestnicy byłem (- am) na wakacjach 65,4% brałem (- am) udział w wymianie młodzieży 36,7% byłem (- am) z wycieczką szkolną 36,6% dostałem (-am) pracę 10,2% pojechałem (-am) do innego kraju z moim partnerem/partnerką 10% 8

studiowałem (-am) tam przez jeden semestr [lub odpowiednik semestru] lub dłużej w trakcie studiów 8,7% uczestniczyłem (-am) w kursie językowym 8,4% nigdy nie byłem (-am) za granicą przed tym projektem 7,7% mieszkałem (-am) za granicą z innego powodu 7,6% odbywałem (-am) praktykę studencką [zawodową] 6,6% chodziłem (-am) do szkoły w innym kraju przez jeden semestr [lub odpowiednik semestru] lub dłużej (w ramach zorganizowanego programu) 4% mieszkałem (-am) w innym kraju z rodzicami 3,8% odbyłem (-am) szkolenie zawodowe 3,2% pracowałem (-am) jako au-pair 2,5% N=1109 n=981 Zdecydowana większość uczestników projektów nie pracowała zarobkowo w czasie, kiedy uczestniczyła w projekcie 55 proc. osób było uczniami/studentami lub osobami odbywającymi szkolenie, a 17,7 proc. było wolontariuszami. Zbliżony odsetek stanowiły osoby bezrobotne albo pracujące na część etatu. Zatrudnienie na pełny etat zadeklarowało 13,2 proc. badanych uczestników. Gdy uczestniczyłem (-am) w projekcie, byłem (-am) głównie Uczestnicy zajęty (-a) nauką lub uczestniczeniem w szkoleniu 55% wolontariuszem/wolontariuszką 17,7% zatrudniony (-a) na pełny etat 13,2% zatrudniony (-a) na część etatu 6,8% bezrobotny (-a) 6,6% samozatrudniony (-a) 3,2% pracowałem (-am) niezarobkowo (np. opieka nad dziećmi, rodziną, domem itp.) 2,7% inne 8,7% N=1109 n=1034 9

Gdy uczestniczyłem (-am) w projekcie, byłem (-am) Uczestnicy studentem uniwersytetu, politechniki itd. 38,7% uczniem w szkole [uczniem liceum] 29,5% nie odbywałem (-am) nauki ani szkolenia 14,7% zaangażowany (-a) w inny rodzaj nauki lub szkolenia 7,6% odbywałem (-am) praktykę zawodową/studencką 2,1% praktykantem (-tką) [w ramach nauki/szkolenia zawodowego] 1,3% N=1109 n=1030 Jeśli chodzi o poziom wykształcenia rodziców/prawnych opiekunów uczestników, to należy zauważyć, że matki/prawne opiekunki są za zwyczaj lepiej wykształcone niż ojcowie/prawni opiekunowie. Jaki jest najwyższy ukończony poziom edukacji Twojego ojca/prawnego opiekuna? Wykształcenie podstawowe Wykształcenie średnie Wykształcenie wyższe 10,4% 35,7% 43,1% Jaki jest najwyższy ukończony poziom edukacji Twojej matki/prawnej opiekunki? N=1109 n=1010 8,4% 30,2% 49,9% Blisko połowa uczestników projektów twierdzi, że w porównaniu z innymi ludźmi w ich kraju żyje im się tak samo lub lepiej. Gorszą sytuację zadeklarowało 13,2 proc. ankietowanych, a znacznie gorszą 5 proc. Należy zauważyć, że pytanie to było dość problematyczne aż 24 proc. uczestników nie potrafiło na nie odpowiedzieć. Jak myślisz w porównaniu z innymi ludźmi w Twoim kraju żyje Ci się Uczestnicy tak samo 33,2% lepiej 16,1% gorzej 13,2% znacznie gorzej 5% Nie potrafię odpowiedzieć na to pytanie 24% N=1109 n=1018 10

Większość ankietowanych uczestników nie doświadczyła problemów z dostępem do edukacji, aktywnego uczestnictwa w życiu politycznym czy mobilności. Zwraca natomiast uwagę wysoki odsetek młodych ludzi, którzy deklarują trudności w dostępie do pracy i zatrudnienia (32,2 proc.). Ten wysoki wskaźnik nie da się wytłumaczyć faktem, że część uczestników jeszcze nie próbowała swych sił na rynku pracy ta grupa, dość liczna (13,2 proc.), odpowiadała na pytanie Nie wiem. Najmniejszy odsetek uczestników deklaruje problemy w dostępie do aktywnego udziału w życiu społecznym i polityce. Czy napotkałeś (-aś) problemy z dostępem do Tak Nie Nie wiem edukacji 16,8% 70,7% 3,3% pracy i zatrudnienia 32,2% 45,6% 13,2% aktywnego udziału w życiu społecznym i polityce 15% 65% 10% mobilności 17,8% 64,5% 8,1% N=1109 n=1009 Spośród uczestników, którzy doświadczyli problemów z dostępem do edukacji, pracy, zatrudnienia, aktywnego udziału w życiu społecznym i polityce czy mobilności: 3,3 proc. osób doświadczyło ich z powodów zdrowotnych; 9,3 proc. z powodów niedostatecznego poziomu wykształcenia; 9,6 proc. z powodów odległego i źle skomunikowanego miejsca zamieszkania; 25,6 proc. z powodu niewystarczającej ilości pieniędzy; 0,8 proc. z powodu trudności w porozumiewaniu się językiem urzędowym swojego kraju; 1,2 proc. z powodu niepełnosprawności; 3,1 proc. z powodu pochodzenia społecznego; 5,9 proc. z powodu obowiązków lub więzi rodzinnych; 1,6 proc. z powodu przynależności do mniejszości kulturowej/etnicznej; 1,2 proc. z powodu przynależności do grupy dyskryminowanej lub znajdującej się w gorszym położeniu; 16,6 proc. z powodu innych przeszkód niż te wymienione powyżej. 4.3. Profil uczestnika program Młodzież w działaniu Najwięcej uczestników dowiedziało się o projekcie realizowanym w ramach programu Młodzież w działaniu poprzez grupę młodzieżową/organizację młodzieżową lub centrum młodzieżowe (51,6 proc.). Skutecznym źródłem informacji o programie wydają się także kręgi towarzyskie 36,1 proc. uczestników udział w projekcie rozpoczęło poprzez przyjaciół lub znajomych. Szkoły i uczelnie, czyli placówki edukacji formalnej, to wciąż mało popularne miejsca, w których można się dowiedzieć o programie Młodzież w działaniu. 11

Moje uczestnictwo w projekcie rozpocząłem (-am) w następujący sposób: poprzez grupę młodzieżową, organizację młodzieżową lub centrum młodzieżowe 51,6% poprzez przyjaciół/znajomych 36,1% poprzez Narodową Agencję właściwą dla programu Młodzież w działaniu lub agencję/biuro/filię/strukturę regionalną Narodowej Agencji (np. przez pocztę elektroniczną, ulotkę, plakat lub stronę internetową, spotkanie informacyjne, konsultacje itp.) 7,3% dzięki informacjom zamieszczonym w gazecie/czasopiśmie, w radiu, telewizji, Internecie 6% poprzez kolegów z pracy 3,7% poprzez szkołę lub uczelnię 2,1% dzięki informacjom opublikowanym przez Komisję Europejską lub na jej stronie internetowej 1,7% poprzez inne źródła 3,6% N=1109 n=1086 Wśród głównych powodów uczestnictwa w projekcie ankietowani w pytaniu otwartym wymieniali m.in.: - chęć uczenia się i rozwoju; - chęć zwiedzenia obcego kraju, poznania ludzi i nauki języka; - chęć poznania nowych ludzi i integracja z rówieśnikami innych krajów; - zorganizowanie czegoś dla społeczności lokalnej - chęć poznania ciekawych ludzi, wymiana doświadczeń, poznanie nowych kultur, dobra zabawa, przygoda; - praktyczna nauka języka obcego, poszerzenie horyzontów w zakresie umiejętności zawodowych; - sprawdzenie siebie; - chęć pracy z dziećmi, pomoc w przełamywaniu barier międzykulturowych i walka ze stereotypami. Ponad 42 proc. uczestników deklaruje, że brało wcześniej udział w projektach realizowanych w ramach programu Młodzież w działaniu. Osoby z tej grupy brały średnio udział w 3 przedsięwzięciach. Można zatem mówić o istnieniu doświadczonej i dość licznej grupy osób, która chętnie angażuje się w kolejne działania związane z programem. Nie jest zaskoczeniem, że tylko 42,5 proc. ankietowanych twierdzi, że wszyscy uczestnicy projektu, którego dotyczyło badanie, posługiwali się jednym językiem. Nie dziwi również fakt, że tylko 15,4 proc. respondentów mogło używać w projekcie jedynie swojego ojczystego języka. Dowodzi to, że inicjatywy realizowane w ramach programu Młodzież w działaniu wymagają od uczestników pracy i 12

porozumiewania się w języku obcym, często nawet w kilku. Cieszyć może także niewielki odsetek osób, które miały problemy z uczestnictwem w projekcie z powodów językowych oraz stosunkowo duża liczba ankietowanych, którzy twierdzili, że zespół projektowy pomagał im, gdy było to konieczne. Podczas trwania projektu Uczestnicy posługiwałem (-am) się również innym językiem (językami) niż mój pierwszy język 68% wszyscy uczestnicy posługiwali się jednym językiem 42,5 % zespół projektowy pomagał mi, gdy było to konieczne 33% mogłem (-am) w pełni uczestniczyć w projekcie, używając mojego pierwszego języka 15,4% miałem (-am) trudności z udziałem w projekcie z powodów językowych 8% N=1109 n=1100 Po zakończeniu projektu realizowanego przy wsparciu finansowym i merytorycznym programu Młodzież w działaniu zdecydowana większość ankietowanych na pewno poleciłaby uczestnictwo w podobnym przedsięwzięciu innym osobom. Równie wysoki odsetek uczestników deklaruje, że udział w projekcie był dla nich wzbogacającym doświadczeniem. Na bardzo wysokim poziomie kształtuje się także stopień satysfakcji z realizacji projektu oraz poczucia, że było się jego integralną częścią. Nie dziwi zatem fakt, że wielu uczestników planuje zaangażowanie w podobne działania w przyszłości. Teraz, kiedy projekt się zakończył: poleciłbym (-abym) uczestnictwo w podobnym projekcie 3,8 innym osobom poleciłbym (-abym) innym rozpoczęcie takiego projektu 3,6 miałem (-am) swój wkład w rozwój i realizację tego 3,3 projektu miałem (-am) poczucie bycia włączonym w realizację projektu planuję uczestniczyć w podobnym projekcie w przyszłych latach 3,6 3,5 w sumie, uczestnictwo w projekcie było dla mnie 3,8 13

wzbogacającym doświadczeniem już poleciłem (-am) innym uczestnictwo w podobnym 3,5 projekcie w sumie, moje oczekiwania odnośnie tego projektu zostały spełnione 3,5 W skali od 1 do 4, gdzie 1 oznacza zdecydowanie nie, a 4 na pewno tak. N=1109 n=1105 Cieszyć może fakt, że dla nieco ponad połowy osób wniesienie opłat związanych z projektem było łatwe. 36,3 proc. uczestników nie musiało ponosić żadnych kosztów związanych z uczestnictwem w działaniu. Wciąż jednak istnieje grupa osób, dla których koszty związane z udziałem w projekcie stanowiły istotne obciążenie (12,6 proc.). Wniesienie finansowego wkładu za uczestnictwo w tym projekcie [opłata za Uczestnicy udział w projekcie] (np. podróż, zakwaterowanie i inne wydatki) było dla mnie łatwe 50,6% było dla mnie trudne 12,6% nie było konieczne, nie musiałem/-am uiszczać żadnych opłat 36,3% N=1109 n=1108 96,7 proc. uczestników wiedziało, że projekt, w którym brali udział i którego dotyczyło niniejsze badanie był współfinansowany ze środków Unii Europejskiej. Nieco mniej, bo 94,4 proc. uczestników było świadomych, że program Młodzież w działaniu jest finansowany ze środków Unii Europejskiej. 5. Profil koordynatora projektu 5.1. Profil koordynatora demografia Ankieta została wypełniona przez 291 koordynatorów projektów. Ponad 66 proc. z nich to kobiety, mężczyźni stanowią blisko 34 proc. Największy odsetek kobiet został zanotowany w Akcji 2. (80,5 proc.). Z kolei mężczyźni najczęściej byli koordynatorami w przypadku Akcji 3.1. (54,6 proc.). Zdecydowana większość koordynatorów projektów (86,5 proc.) deklarowała posiadanie wykształcenia wyższego. Największy odsetek koordynatorów z takim wykształceniem przypada na Akcję 2. (93 proc.), Akcję 1.1. (90.3 proc.) oraz na Akcję 1.3. (90 proc.). Największy procent koordynatorów ze średnim wykształceniem przypada na Akcję 1.2. (33,4 proc.), jest to także z 14

najniższym odsetkiem koordynatorów z wyższym wykształceniem. Fakt ten należy wytłumaczyć niższym wiekiem koordynatorów niż w przypadku pozostałych Akcji. Istnieje silne powiązanie pomiędzy wiekiem a wykształceniem koordynatorów projektów. W ch, w których najwyższy odsetek koordynatorów deklaruje wykształcenie wyższe, również ich średni wiek jest wyższy. Najmłodsi koordynatorzy przypadają na Akcję 1.2. oraz na Akcję 5.1. Płeć Wiek Wykształcenie Kobiety Mężczyźni Kobiety Mężczyźni Podstawowe Średnie Wyższe 1.1. 60,5% 39,5% 35,5 36,6 1,4% 8,3% 90,3% 1.2. 62,5% 37,5% 25,7 23,8 0% 33,4% 66,6 1.3. 70% 30% 31,9 37 0% 10% 90% 2. 80,5% 19,5% 32,4 34 0% 7% 93% 3.1. 45,4% 54,6% 34,9 39,9 0% 18,7% 81,3% 4.3. 65,3% 34,7% 37 33,2 1,9% 11,5% 86,6% 5.1. 83,3% 16,7% 28,6 24,5 0% 23% 77% Razem 66,3% 33,7% 33,6 35,2 0,7% 12,8% 86,5% N=291 Wiek Wykształcenie Razem Podstawowe Średnie Wyższe Poniżej 18 lat 100% 0% 0% 100% 18-25 lat 3,1% 39% 57,9% 100% Powyżej 25 lat 0% 4,8% 95,2% 100% N=291 Podobnie jak w przypadku uczestników, wartości są zbliżone, z lekką przewagą kobiet deklarujących posiadanie wykształcenia wyższego. Warto zauważyć, że wykształcenie podstawowe zadeklarowało jedynie ok. 1 proc. ankietowanych koordynatorów projektów. Płeć Wykształcenie Razem Podstawowe Średnie Wyższe Kobiety 1% 11,6% 87,4% 100% 15

Mężczyźni 1,1% 13,4% 85,5% 100% N=291 n=276 4.2. Profil koordynatora program Młodzież w działaniu Koordynatorzy byli zaangażowani w realizację projektu na następujących zasadach: - jako wolontariusze, bez wynagrodzenia (67,1 proc.); - zatrudnieni na pełny etat (12,9 proc.); - zatrudnieni na część etatu (20 proc.). Ich rola w projekcie obejmowała: - głównie edukację (14,5 proc.); - głównie kwestie organizacyjne (29 proc.); - edukację i kwestie organizacyjne w różnym stopniu (56,5 proc.). Koordynatorzy najczęściej dowiadywali się o możliwości zaangażowania w projekt realizowany przy wsparciu finansowym programu Młodzież w działaniu poprzez Narodową Agencję lub jej biuro/filię/strukturę regionalną. Dużą rolę w informowaniu o realizowanych projektach odgrywały także grupy, organizacje i centra młodzieżowe, a także kręgi towarzyskie koordynatorów. Podobnie jak w przypadku uczestników projektów, najmniejszy odsetek koordynatorów dowiedział się o projekcie w szkole lub na uczelni. Moje uczestnictwo w projekcie rozpocząłem (-am) w następujący sposób: poprzez Narodową Agencję właściwą dla programu Młodzież w działaniu lub agencję/biuro/filię/strukturę regionalną Narodowej Agencji(np. przez pocztę elektroniczną, ulotkę, plakat lub stronę internetową, spotkanie informacyjne, konsultacje itp.) 30,2% poprzez grupę młodzieżową, organizację młodzieżową lub centrum młodzieżowe 27,5% poprzez przyjaciół/znajomych 24,4% dzięki informacjom zamieszczonym w gazecie/czasopiśmie, w radiu, telewizji, Internecie 9,9% dzięki informacjom opublikowanym przez Komisję Europejską lub na jej stronie internetowej 9,9% poprzez kolegów z pracy 9,6% poprzez szkołę lub uczelnię 6,5% poprzez inne źródła 10,6% N=291 n=288 Na pytanie o wcześniejsze uczestnictwo w projektach organizowanych w ramach programu Młodzież w działaniu koordynatorzy odpowiadali w następujący sposób: 16

- Tak, jako lider projektu/członek zespołu projektu (52,5 proc.); - Tak, jako uczestnik (33,6 proc.); - Nie (13,9 proc.). W przypadku odpowiedzi twierdzących rodzaje działań przedstawiały się następująco: Rodzaj działania Tak, jako lider projektu/członek zespołu projektu Tak, jako uczestnik Wymiany Młodzieży 75,3% 56,1% Inicjatywy Młodzieżowe 27,9% 13,2% Projekty Młodzieży w Demokracji 3,2% 10,2% Wolontariat Europejski 33,1% 21,4% Szkolenie i tworzenie sieci 30,5% 59,1% Spotkanie młodzieży i osób odpowiedzialnych za politykę młodzieżową 11,7% 16,3% Nie pamiętam 0% 1% Odpowiedzi nie sumują się do 100%, gdyż było to pytanie wielokrotnego wyboru. N=291 Koordynatorzy średnio brali udział w 6 projektach młodzieżowych finansowanych ze środków Unii Europejskiej przed uczestnictwem w tym, którego dotyczyło badanie. Tematyka projektu, do którego odnosił się kwestionariusz, najczęściej dotyczyła kwestii związanych ze świadomością europejską, kulturą i sztuką oraz włączaniem społecznym. Najmniej popularne były projekty skupiające się na przeciwdziałaniu dyskryminacji ze względu na orientację seksualną oraz na społeczności Romów. Motyw przewodni w czasie trwania projektu Koordynatorzy Świadomość europejska 46,7% Kultura i sztuka 33% Włączenie społeczne 29,2% 17

Edukacja poprzez sport i zajęcia na powietrzu 17,8% Polityka młodzieżowa 14,7% Niepełnosprawność 11,7% Antydyskryminacja 11,3% Media i komunikacja/młodzieżowe systemy informacyjne 7,9% Środowisko 6,2% Zdrowie 5,8% Mniejszości narodowe 5,8% Rozwój obszarów miejskich/wiejskich 5,1% Dialog między religiami 3,8% Równość kobiet i mężczyzn 2,7% Przeciwdziałanie dyskryminacji ze względu na orientację seksualną 1,3% Społeczności Romów 0,7% Odpowiedzi nie sumują się do 100%, gdyż było to pytanie wielokrotnego wyboru. N=291 n=282 Koordynatorzy na ogół wysoko oceniali zgodność tematyki projektów z celami i priorytetami programu Młodzież w działaniu. Stopień takiej zgodności zależał jednak od charakterystyki projektów dofinansowywanych w ramach konkretnej Akcji. Poszczególne Akcje mają bowiem komplementarny charakter i służą przyznawaniu środków finansowych na różniące się od siebie przedsięwzięcia. I tak np. w Akcji 1.2. Inicjatywy Młodzieżowe, wspierającej głównie projekty realizowane na terenie Polski (i przy udziale polskich uczestników), słabiej odzwierciedlony jest cel kształtowania wzajemnego zrozumienia pomiędzy młodzieżą z różnych krajów, który z kolei jest bardzo widoczny w projektach realizowanych w ramach Akcji 1.1., 1.3., 2., 3.1. czy 4.3., opierających się na międzynarodowej współpracy młodzieży. Podobną sytuację można zaobserwować w Akcji 5.1. Wsparcie europejskiej współpracy w zakresie problematyki i działań młodzieżowych. Projekty wspierane w ramach tej Akcji w bardzo dużym stopniu przyczyniają się do promowania aktywnej postawy obywatelskiej, a w szczególności uczestnictwa w życiu publicznym oraz w społeczeństwie obywatelskim, a także do rozwoju systemów wspierających działalność młodzieżową. W małym stopniu natomiast promowane jest w nich poszanowanie dla różnorodności kulturowej, co oznacza, że taka tematyka jest w nich po prostu rzadziej poruszana. 18

W jakim stopniu projekt pokrywa się z następującymi celami i priorytetami programu Młodzież w działaniu? 1.1. 1.2. 1.3. 2. 3.1. 4.3. 5.1. Ogółem Promowanie aktywnej postawy obywatelskiej, w szczególności uczestnictwa w życiu publicznym oraz w społeczeństwie demokratycznym Promowanie obywatelstwa europejskiego, w szczególności poprzez uświadamianie młodym ludziom, że są obywatelami Europy, i sprzyjanie ich aktywnemu włączaniu się w sprawy Europy Kształtowanie wzajemnego zrozumienia pomiędzy młodzieżą z różnych krajów Rozwijanie solidarności i promowanie tolerancji wśród ludzi młodych, w szczególności w celu wzmocnienia poczucia spójności społecznej w Unii Europejskiej Promowanie poszanowania dla różnorodności kulturowej wśród młodzieży, promowanie międzykulturowego uczenia się oraz zwalczanie rasizmu i ksenofobii Włączenie młodzieży z mniejszymi szansami w program Młodzież w działaniu Przyczynianie się do rozwoju systemów wspierających działalność młodzieżową oraz rozwijanie potencjału organizacji społeczeństwa obywatelskiego w 2,8 3,1 3,3 3 2,8 2,9 3,8 2,9 3 2,2 3,1 3,1 3,1 3 3,4 3 3,7 1,9 3,2 3,5 3,7 3,5 2,1 3,4 3,4 2,5 3 3,3 3,3 3,3 3,2 3,2 3,4 2,5 3,1 3,4 3,4 3,3 2,5 3,2 3,1 3,4 3 2,6 2,7 2,9 3,2 2,9 2,4 2,6 2,8 2,6 2,4 2,8 3,5 2,6 19

zakresie młodzieżowej problematyki Promowanie współpracy europejskiej w zakresie problematyki i działań młodzieżowych 2,8 1,9 3 2,8 2,9 3,3 2,8 2,8 W skali od 1 do 4, gdzie 1 oznacza wcale/w małym stopniu, a 4 w znacznym stopniu/całkowicie. N=291 n=290 Koordynatorzy projektów wysoko ocenili administrację programu Młodzież w działaniu (choć nie zabrakło i negatywnych opinii w tym aspekcie więcej o nich w części poświęconej analizie pytań otwartych i komentarzy). Ponad 85% ankietowanych stwierdziło, że nie mieli problemów z uzyskaniem niezbędnych informacji wymaganych do złożenia wniosku o dofinansowanie, kluczowe informacje były zrozumiałe, a procedura składania wniosku prosta. Najwięcej problemów sprawiła koordynatorom procedura sprawozdawczości. Pozytywnie oceniło ją 69,7% badanych. Procedura składania wniosku oraz administracyjne zarządzanie projektem: Uzyskanie niezbędnych informacji wymaganych do złożenia wniosku było proste Kluczowe informacje wymagane do złożenia wniosku były zrozumiałe Ten projekt nie stwarzał trudności w spełnieniu kryteriów Odpowiedzi twierdzące ogółem 85,8% 86,5% 85% finansowania Procedura składania wniosku w przypadku tego projektu była prosta Procedury administracyjne w przypadku tego wniosku o dotację były proste Zasady finansowania oraz metody obliczeniowe były odpowiednie 85,8% 82% 81,9% Sprawozdawczość nie sprawiała trudności 69,7% Ogólny system przyznawania dotacji w przypadku tego projektu był odpowiedni i satysfakcjonujący 86,3% W porównaniu z innymi programami finansowania procedury 76,1% 20

administracyjne związane z wnioskiem o dotację były proste N=291 6. Efekty projektów oraz ich wpływ na uczestników i koordynatorów Analiza badawcza RAY pozwala na sprawdzenie, jakie kompetencje i umiejętności zostały przez uczestników i koordynatorów zdobyte lub rozwinięte dzięki uczestnictwu w projektach finansowanych ze środków programu Młodzież w działaniu. Także w tym przypadku istnieje silna zależność pomiędzy typem zdobywanych kompetencji czy umiejętności a rodzajem Akcji programu. Akcje, które wymagają międzynarodowej współpracy, przyczyniają się w znacznym stopniu do rozwijania umiejętności komunikacji w języku obcym czy świadomości kulturowej i ekspresji poprzez kulturę. To w nich jednocześnie najsłabiej rozwija się komunikacja w języku ojczystym, głównie dlatego, że językiem roboczym takich projektów jest zazwyczaj język inny niż polski. Niezależnie od Akcji, w bardzo wysokim stopniu rozwijane są kompetencje interpersonalne uczestników projektów, kompetencje międzykulturowe, kompetencje obywatelskie, inicjatywność oraz umiejętność uczenia się. Program Młodzież w działaniu w niewielkim stopniu służy nabywaniu kompetencji matematycznych czy podstawowych kompetencji naukowo-technicznych. Należy przy tym zaznaczyć, że kompetencje te nie są w żaden sposób odzwierciedlone w priorytetach programu, który służy rozwojowi głównie tzw. kompetencji miękkich. Również kompetencje informatyczne zdaniem koordynatorów są słabo rozwijane poprzez uczestnictwo w projektach. Fakt ten można jednak po części tłumaczyć tym, że kompetencje te są już dość dobrze rozwinięte u uczestników i trudno na tym polu dokonać znaczącego postępu. Koordynatorzy o uczestnikach Które kompetencje kluczowe mogły zostać najlepiej rozwinięte przez młodzież dzięki uczestnictwu w projekcie? 1.1. 1.2. 1.3. 2. 3.1. 4.3. 5.1. Ogółem Komunikacja w języku ojczystym 2,6 3,2 2,5 2,7 2,4 2,4 3,4 2,7 Komunikacja w językach obcych 3,9 2,2 3,1 3,8 3,8 3,9 2,4 3,6 Kompetencje matematyczne 1,8 2,1 1,7 2,4 1,7 2,2 1,6 2 naukowo- Kompetencje techniczne 2,2 2,3 1,8 2,5 2 2,2 2,1 2,3 Kompetencje informatyczne 2,6 2,4 2,4 2,9 2,5 2,6 2,1 2,6 Umiejętność uczenia się 3,6 3,2 3,1 3,6 3,5 3,5 3,6 3,5 21

Kompetencje interpersonalne i społeczne 3,9 3,8 3,8 3,9 3,7 3,7 3,9 3,8 Kompetencje międzykulturowe 3,9 2,8 3,8 3,9 3,9 3,8 2,9 3,7 Kompetencje obywatelskie 3,2 3,3 3,4 3,6 3,3 3,4 3,9 3,4 Świadomość kulturowa i ekspresja poprzez kulturę 3,6 3,4 2,8 3,6 3,6 3,5 2,7 3,5 Inicjatywność 3,7 3,8 3,5 3,7 3,6 3,6 3,7 3,7 Przedsiębiorczość 3,1 3,1 2,7 3,3 3 3,2 3,2 3,2 Kompetencje medialne 2,9 3,4 3 3,1 3,1 2,8 2,9 3 W skali od 1 do 4, gdzie 1 oznacza stwierdzenie zupełnie nieprawdziwe, a 4 stwierdzenie bardzo prawdziwe. N=291 n=285 Uczestnicy projektów, zapytani o to, jakie umiejętności nabyli dzięki uczestnictwu w projekcie, najczęściej wskazywali komunikację z osobami posługującymi się innym językiem oraz umiejętność pracy w zespole. Wysoko ocenili także umiejętność ustalania wspólnego zdania pomimo różnic poglądów, co częściowo powiązane jest ze skuteczną pracą w grupie/zespole. Uczestnicy o sobie Dzięki uczestnictwu w projekcie potrafię lepiej 1.1. 1.2. 1.3. 2. 3.1. 4.3. 5.1. Ogółem... (w sposób przekonujący) wyrażać swoje zdanie podczas dyskusji... komunikować się z osobami posługującymi się innym językiem 3,1 3,2 3 3 3,2 3,3 3,1 3,2 3,6 2,4 3,3 3,8 3,6 3,6 3 3,4... pracować w zespole 3,5 3,6 3,8 3,4 3,6 3,6 3,5 3,5... tworzyć treści medialne (drukowane, audiowizualne, elektroniczne)... opracować dobry pomysł i wdrożyć go 2,7 3 2,7 2,6 2,9 2,5 2,7 2,7 3,2 3,4 3,1 3,1 3,4 3,3 3,1 3,2 22

ustalać wspólne rozwiązania mimo różnych poglądów zdobywać coś na rzecz wspólnoty lub społeczności... logicznie myśleć i wyciągać wnioski... korzystać z nowych środków przekazu (komputera, Internetu) np. w celu znalezienia informacji lub jako sposób komunikowania się... rozpoznawać szanse związane z prywatną lub zawodową przyszłością... uczyć się lub czerpać przyjemność z uczenia się 3,4 3,5 3,4 3 3,5 3,4 3,4 3,4 3,2 3,5 3,1 3,1 3,4 3,3 3,2 3,2 3,2 3,4 3,4 3 3,3 3,3 3,3 3,2 2,7 3,2 3 2,7 2,9 2,5 2,8 2,8 2,9 3 2,5 3,2 3 3,3 3 3 3,1 3,2 3,3 3,1 3,2 3,5 3 3,2 W skali od 1 do 4, gdzie 1 oznacza zdecydowanie nie, a 4 na pewno tak. N=1109 n=1091 Uczestnicy o sobie Dzięki uczestnictwu w projekcie potrafię lepiej 1.1. 1.2. 1.3. 2. 3.1. 4.3. 5.1. Ogółem rozumieć trudne teksty lub wyrażenia... analizować treści medialne (drukowane, audiowizualne, elektroniczne)... prowadzić dyskusje na tematy polityczne... dostrzegać wartość różnych rodzajów sztuki i 2,7 2,7 2,6 2,7 2,9 2,7 2,7 2,7 2,6 2,9 3 2,5 2,8 2,5 2,7 2,6 2,5 2,3 3,1 2,5 2,7 2,6 2,7 2,5 3,3 3,3 3,2 3,2 3,5 3,2 2,9 3,3 23

kultury... wypowiadać się w innym języku... (odpowiedzialnie) korzystać z komputera, Internetu i telefonów komórkowych... planować wydatki oraz wydawać pieniądze bez przekraczania własnego budżetu... (samodzielnie) planować naukę i uczyć się... wyrażać się w sposób kreatywny lub artystyczny... porozumiewać się z osobami o innym pochodzeniu kulturowym 3,5 2,4 3,3 3,7 3,5 3,5 2,8 3,4 2,7 2,9 3 2,5 2,7 2,4 2,6 2,6 2,8 3,1 2,6 3,2 2,9 2,6 2,7 2,8 2,8 2,9 3 3,1 2,9 3 2,7 2,9 3,2 3,4 2,8 3 3,4 3,2 3 3,2 3,6 3,1 3,3 3,7 3,7 3,7 3,1 3,5 W skali od 1 do 4, gdzie 1 oznacza zdecydowanie nie, a 4 na pewno tak. N=1109 n=1071 Ciekawie wygląda zestawienie odpowiedzi z powyższych dwóch tabel z odpowiedziami koordynatorów przedstawionymi poniżej. Koordynatorzy poproszeni o ocenę tych samych umiejętności uczestników zaobserwowali ich większy wzrost. Zdaniem koordynatorów projektów, zdecydowana większość uczestników po udziale w projekcie potrafi lepiej, w sposób przekonujący wyrażać swoje zdanie podczas dyskusji oraz komunikować się z osobami posługującymi się językiem obcym. Również umiejętność pracy w zespole, ustalania wspólnych rozwiązań pomimo różnych poglądów oraz porozumiewania się z osobami z innego kręgu kulturowego zostały wysoko ocenione przez koordynatorów. Jeśli chodzi o umiejętność uczenia się i czerpania z tego przyjemności, zarówno uczestnicy, jak i koordynatorzy ocenili tę umiejętność na dość wysokim poziomie. Koordynatorzy o uczestnikach Które z poniższych umiejętności uczestnicy rozwinęli dzięki udziałowi w projekcie? Uczestnicy 1.1. 1.2. 1.3. 2. 3.1. 4.3. 5.1. Ogółem 24

potrafią lepiej...... (w sposób przekonujący) wyrażać swoje zdanie podczas dyskusji... komunikować się z osobami posługującymi się innym językiem 3,6 3,5 3,6 3,4 3,5 3,6 3,7 3,5 3,8 2,5 3,3 3,7 3,8 3,8 2,7 3,6... pracować w zespole 3,9 3,9 3,3 3,7 3,9 3,8 3,8 3,8... tworzyć treści medialne (drukowane, audiowizualne, elektroniczne)... opracować dobry pomysł i wdrożyć go ustalać wspólne rozwiązania mimo różnych poglądów zdobywać coś na rzecz wspólnoty lub społeczności... logicznie myśleć i wyciągać wnioski... korzystać z nowych środków przekazu w celu znalezienia informacji lub jako sposób komunikowania się... rozpoznawać szanse związane z prywatną lub zawodową przyszłością... uczyć się lub czerpać przyjemność z uczenia się... rozumieć trudne teksty lub wyrażenia 3,1 3,3 3,2 3,2 3,1 2,9 3 3,1 3,4 3,6 3,8 3,5 3,6 3,6 3,5 3,5 3,5 3,5 3,3 3,5 3,7 3,7 3,7 3,6 3,3 3,5 3,2 3,5 3,4 3,5 3,7 3,4 3,4 3,5 3,3 3,4 3,2 3,3 3,8 3,4 3,1 3,4 3 3,3 3,3 2,9 2,9 3,1 2,9 3 2,8 3,5 2,7 3 3,5 3,1 3,3 3,1 2,7 3,5 3,3 3,4 3,1 3,5 2,9 2,8 2,6 3 2,8 2,8 2,8 2,9 25

... analizować treści medialne (drukowane, audiowizualne, elektroniczne)... prowadzić dyskusje na tematy polityczne... dostrzegać wartość różnych rodzajów sztuki i kultury... wypowiadać się w innym języku... (odpowiedzialnie) korzystać z komputera, Internetu i telefonów komórkowych... planować wydatki oraz wydawać pieniądze bez przekraczania własnego budżetu... (samodzielnie) planować naukę i uczyć się... wyrażać się w sposób kreatywny lub artystyczny... porozumiewać się z osobami o innym pochodzeniu kulturowym 2,8 3,1 3,2 3 2,7 2,8 3 2,9 2,5 2,4 3,3 3 2,6 2,7 4 2,8 3,6 3,3 3,1 3,4 3,7 3,3 2,9 3,5 3,7 2,5 3,4 3,7 3,7 3,6 2,4 3,5 3 3,3 2,8 3,4 2,9 2,9 2,5 3 3 3,2 2,9 3,5 2,8 2,9 2,9 3,1 2,9 3,1 2,9 3,5 3 3,1 2,9 3,1 3,6 3,5 3,3 3,3 3,8 3,3 3,2 3,5 3,7 2,8 3,4 3,8 3,8 3,7 2,9 3,6 W skali od 1 do 4, gdzie 1 oznacza zdecydowanie nie, a 4 na pewno tak. N=291 n=286 Koordynatorzy poproszeni o wskazanie wpływu projektu na osoby w nim uczestniczące najczęściej wymieniali fakt, że stały się one bardziej otwarte na wielokulturowość w Europie, zyskały większą pewność siebie, a także stały się bardziej skłonne do kontynuowania nauki lub uczestnictwa w szkoleniach. Wysoko oceniono również przygotowanie uczestników do nauki, pracy lub życia w innym kraju niż Polska. 26

Koordynatorzy o uczestnikach Które z poniższych skutków projektu zaobserwowałeś (-aś) lub o których słyszałeś (-aś) w odniesieniu do uczestników projektu? Uczestnicy... 1.1. 1.2. 1.3. 2. 3.1. 4.3. 5.1. Ogółem zaczynają częściej pytać o zagadnienia związane z tematem "Europa"... bardziej czują się Europejczykami... stali się bardziej otwarci na wielokulturowość w Europie... są lepiej przygotowani do nauki, pracy lub życia w innym kraju... zamierzają częściej udzielać się w życiu politycznym i społecznym 3,3 2,5 3,4 3,2 3,1 3,2 3,7 3,2 3,6 2,5 3,2 3,4 3,1 3,2 3,6 3,3 3,8 3,1 3,3 3,7 3,7 3,7 3,1 3,6 3,3 2,8 2,8 3,6 3,3 3,6 3,3 3,4 3,1 3,6 3 3,4 3,1 3,4 3,8 3,3... stali się bardziej pewni siebie 3,8 3,8 3,4 3,8 3,4 3,6 3,6 3,7... zyskali pełniejszy obraz przyszłej ścieżki edukacyjnej... zyskali pełniejszy obraz celów i aspiracji w karierze zawodowej... wierzą, że wzrosły ich szanse na znalezienie zatrudnienia... są bardziej skłonni kontynuować naukę lub szkolenia 3 3,4 3,2 3,4 3 3,3 3,2 3,2 2,8 3,3 3,2 3,4 3 3,2 3,1 3,1 2,8 2,8 2,7 3,3 2,8 3,1 3,1 3 3,6 3,3 3,1 3,5 3,4 3,7 3,6 3,5 W skali od 1 do 4, gdzie 1 oznacza stwierdzenie zupełnie nieprawdziwe, a 4 stwierdzenie bardzo prawdziwe. N=291 n=288 11% koordynatorów projektów nie zauważyło, by udział w projekcie wywarł na uczestnikach jakiś skutek. Uczestnicy zapytani o wiedzę zdobytą dzięki udziałowi w projekcie najczęściej odpowiadali, że dowiedzieli się czegoś nowego o Europie (46,8% odpowiedzi), o kulturze i sztuce (45,6%) oraz o 27

młodzieży i polityce młodzieżowej (31,2%). Odpowiedzi pokrywają się z tematyką projektów, deklarowaną przez koordynatorów (patrz tabela na stronie 14). Uczestnicy o sobie Dzięki projektowi dowiedziałem (-am) się czegoś nowego na poniższe tematy: 1.1. 1.2. 1.3. 2. 3.1. 4.3. 5.1. Ogółem Europa 50% 17,9% 66,6% 61,7% 46% 49% 39% 46,8% Kultura i sztuka 53% 56,6% 55,5% 42,1% 64,8% 23,2% 19% 45,6% Młodzież i polityka młodzieżowa Integracja osób z mniejszymi szansami lub wykluczonych społecznie Sport oraz inne zajęcia na powietrzu Rozwój obszarów miejskich/wiejskich 23,6% 19,8% 22,2% 20,3% 33,3% 49% 63% 31,2% 19,1% 44,3% 11,1% 33,6% 24,8% 27% 40% 26,8% 24,9% 18,9% 33,3% 7,8% 8,5% 8,3% 6% 16,3% 12,9% 15% 11,1% 19,5% 8,5% 13,5% 29% 14,8% Środowisko naturalne 17% 8,5% 0% 11,7% 4,9% 9,6% 4% 11,6% Wzmocnienie zrozumienia między religiami 10,9% 1,8% 0% 14,8% 15,6% 6,4% 7% 10% Media i komunikacja 8,8% 15% 11,1% 5,4% 8,5% 13,5% 9% 9,9% Dyskryminacja 8,8% 7,5% 0% 9,3% 12% 10,9% 7% 9,1% Niepełnosprawność 3,4% 8,5% 0% 21% 7,8% 10,9% 6% 7,7% Zdrowie 7,5% 12,2% 0% 3,9% 4,2% 9% 5% 7% Mniejszości 6,2% 8,5% 22,2% 5,4% 12% 4,5% 1% 6,5% Równość kobiet i mężczyzn 5,6% 4,7% 0% 3,9% 12% 4,5% 5% 5,8% Romowie 3% 2,8% 0% 3,9% 4,9% 0,6% 2% 2,9% 28

Przeciwdziałanie dyskryminacji ze względu na orientację seksualną 0,8% 0,9% 0% 2,3% 0% 1,3% 0% 0,9% Inne tematy 12,2% 13,2% 0% 13,2% 6,4% 21,3% 7% 12,2% Prawdę mówiąc, nie nauczyłem (-am) się niczego nowego dzięki temu projektowi 2,1% 0% 0% 2,3% 0% 0% 3% 1,5% N=1109 n=1100 Należy zauważyć, że wśród długotrwałych efektów projektów odnoszących się do uczestników wyraźnie wzrosła ich pewność siebie (duży odsetek deklaruje, że pewniej czują się, poruszając się na własną rękę w innych krajach). Uczestnicy stali się także bardziej otwarci na wielokulturowość Europy oraz bardziej świadomi wspólnych wartości europejskich. Trzeba podkreślić fakt, że bez względu na Akcję zdecydowana większość uczestników twierdzi, że uczestnictwo w projekcie finansowanym ze środków programu Młodzież w działaniu wspomogło ich rozwój osobisty. Uczestnicy o sobie Czy zaszły w Tobie inne zmiany? 1.1. 1.2. 1.3. 2. 3.1. 4.3. 5.1. Ogółem Pewniej się czuję, poruszając się na własną rękę w innych krajach 3,4 2,4 3 3,7 3,5 3,4 2,8 3,3 Jestem bardziej świadomy (-a) wspólnych wartości europejskich Poznałem (-am) ludzi z innych krajów i nadal utrzymuję z nimi kontakt Projekt uświadomił mi, że niektórzy ludzie w naszym społeczeństwie znajdują się w gorszym położeniu Nawiązałem (-am) kontakty z osobami z innych krajów, które mogą 3,3 2,9 3,5 3,3 3,5 3,3 3,1 3,3 3,6 2,2 3 3,7 3,6 3,6 2,6 3,4 2,9 3,2 2,8 3,1 3,1 2,9 3,1 3 2,9 1,9 2,3 2,9 2,8 3,2 2,1 2,8 29

pomóc mi w rozwoju mojej kariery zawodowej Projekt sprawił, że jestem bardziej otwarty (-a) na wielokulturowość Europy Bardziej niż wcześniej czuję się Europejczykiem (- ką) Nawiązałem (-am) kontakty z osobami z innych krajów, które mogą pomóc mi angażować się w kwestie społeczne i polityczne Uczestnictwo w projekcie wspomogło mój rozwój osobisty Nauczyłem (-am) się, jak sprawniej planować i organizować projekt 3,5 2,8 3,1 3,5 3,5 3,5 3 3,4 3,1 2,6 2,5 3 3,1 3,2 2,7 3 2,9 1,9 2,5 2,9 2,9 3,2 2,2 2,8 3,6 3,7 3,5 3,7 3,6 3,7 3,5 3,6 3,2 3,5 3,3 3,1 3,3 3,4 3,1 3,2 W skali od 1 do 4, gdzie 1 oznacza zdecydowanie nie, a 4 na pewno tak. N=1109 n=1062 Uczestnicy o sobie Czy doświadczenia związane z projektem miały na Ciebie długoterminowy wpływ? 1.1. 1.2. 1.3. 2. 3.1. 4.3. 5.1. Ogółem Posiadam pełniejszy obraz mojej przyszłej ścieżki edukacyjnej Zyskałem (-am) pełniejszy obraz celów i aspiracji związanych z moją karierą zawodową 2,7 2,9 2 2,9 2,9 3 2,7 2,8 2,8 2,9 2 3 2,9 3,1 2,8 2,9 30

Zamierzam kontynuować naukę i szkolenie Pragnę teraz rozwijać swoje umiejętności językowe (języki obce) Pragnę teraz wyjechać za granicę w celu podjęcia nauki, pracy, odbycia praktyki studenckiej (zawodowej) lub zamieszkania w innym kraju Wierzę, że zwiększyły się moje szanse na znalezienie zatrudnienia 3,3 3,5 2,6 3,3 3,4 3,4 3,3 3,4 3,7 3,2 3,6 3,6 3,6 3,6 3,5 3,6 3,2 2,6 3,1 3,4 3,2 3,2 2,9 3,2 2,9 2,9 2,6 3,2 3,1 3 2,9 3 W skali od 1 do 4, gdzie 1 oznacza zdecydowanie nie, a 4 na pewno tak. N=1109 n=1047 Dla projektów 4.3.: Proszę wskazać zmiany, jakie zaszły w Twoich działaniach młodzieżowych/twojej pracy z młodzieżą dzięki uczestnictwu w projekcie: Teraz lepiej pojmuję koncepcję edukacji i uczenia się pozaformalnego Nauczyłem (-am) się, jak wspomagać pozaformalne uczenie się w pracy z młodzieżą Nauczyłem (-am) się, w jaki sposób tworzyć i realizować międzynarodowy projekt młodzieżowy Nawiązałem (-am) kontakt z osobami pracującymi z młodzieżą/liderami młodzieżowymi z innych krajów, z którymi chciałbym (-abym) stworzyć projekt To, czego się nauczyłem (-am) zamierzam wykorzystać w mojej pracy z młodzieżą Jestem zaangażowany (-a) w partnerstwa lub w sieci stwarzające szanse na przyszłą współpracę w ramach problematyki młodzieżowej Uczestnicy Akcji 4.3. 3,5 3,4 3,4 3,5 3,5 3,2 31

Jeśli to będzie możliwe, przywiążę większą wagę do wprowadzania tematyki międzynarodowej w ramach mojej pracy z młodzieżą Teraz potrafię sprawniej uzyskać dofinansowanie na działania angażujące młodzież Teraz jestem lepiej przygotowany (-a), aby zapewnić właściwą jakość projektu młodzieżowego, który organizuję 3,4 2,9 3,2 Teraz wiem więcej o polityce młodzieżowej 3,1 Teraz lepiej rozumiem, w jaki sposób kształtuje się politykę młodzieżową Już zastosowałem (-am) wiedzę i umiejętności zdobyte podczas projektu w mojej pracy/zaangażowaniu na polu młodzieżowym 3 3,2 W skali od 1 do 4, gdzie 1 oznacza zdecydowanie nie, a 4 na pewno tak. N=154 n=141 Dzięki uczestnictwu w projekcie moje wyobrażenie o Unii Europejskiej (odpowiedzi uczestników N=1109 n=1034): - pogorszyło się 1,1 proc.; - nie zmieniło się 68,6 proc.; - polepszyło się 32,3 proc. Na pytanie: Jeśli Twoje wyobrażenie o UE zmieniło się, sprecyzuj, w jaki sposób, uczestnicy odpowiadali następująco (pisownia oryginalna): - Stałem się bardziej otwarty na ludzi z innych państw Europy; - UE jest pełna możliwości dla młodych ludzi, dba o ich rozwój, działa na rzecz tolerancji i poznawania różnorodności kulturowej oraz współpracy; - Dowiedziałam się, że jeżeli coś dobrego chce się zrobić, to nie trzeba wyłącznie wyłożyć pieniędzy z własnej kieszeni; - Wiem, że można robić to, co się kocha i liczyć na pomoc ze strony UE; - Poznałem ludzi z innych krajów i dowiedziałem się, jak u nich wygląda codzienność; - Nie wiedziałam, że tyle rzeczy jest tak łatwo dostępnych; - Dzięki UE (dofinansowaniach) możemy rozwijać swoje pasje i pogłębiać wiedzę w różnych dziedzinach; - Postrzegam teraz Unię jako miejsce bardzie przyjazne młodzieży, dbające o młodzież; - Unia Europejska jawi mi się teraz jako instytucja przyjazna młodzieży, wspierająca jej rozwój; - Unia Europejska faktycznie jest zainteresowania wysłuchaniem młodych, co w kwestiach ich dotyczących powinno się zmieniać; 32