414 Probl Hig Epidemiol 212, 93(2): 414-419 Kampa społeczne przykładem sposobu propagowania zasad zdrowego żywienia Social campaigns as an example of disseminating the principles of healthy eating Agszka Białek-Dratwa 1/, Anna Kukielczak 2/, Natalia Czech 1/, Monika Gętek 1/ 1/ Katedra i Oddział Kliniczny Chorób Wewnętrznych, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach 2/ Katedra i Zakład Epidemiologii, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach Wstęp. Powszechność oraz dostępność czynią z reklamy element komunikowania się ze społeczeństwem. Reklamy społeczne są komunikatem, który ma na celu tylko informowa, ale rówż wywoła zmiany postaw oraz zachowań społecznych. Specyficzną grupą reklama oraz całych kampanii społecznych są kampa dotyczące żywności oraz żywienia. Wśród nich możemy znaleźć ie, które będą miały za zada zapobiegać chorobom, zmieniać styl życia na prozdrowotny, wprowadzać w swoją codzienną dietę produkty spożywcze korzyst oddziałujące na zdrowia oraz zauważać problem społeczny. Cel pracy. Ocena poziomu wiedzy uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych, liceum oraz studentów dotyczącej kampanii społecznych żywności i żywienia oraz jaką rolę odgrywają kampa w ich życiu. Materiał i metodyka. Przebadanych zostało 463 uczniów oraz studentów. Bada zostało przeprowadzone na podstawie autorskiego kwestionariusza ankiety. Wyniki. Badani zostali zapytani o zauważe w ciągu ostatnich 6 miesięcy kampanii społecznych dotyczących żywienia i żywności. 58, uczniów szkół podstawowych, 26,2 gimnazjalistów, 41,9 licealistów i 52,4 studentów spotkało się z imi kampaniami. W Internecie programy społeczne zaobserwowało 38,7 uczniów szkół podstawowych, 15,9 uczniów gimnazjów, 33,1 licealistów oraz 32,9 studentów. Na billboardach oraz plakatach reklamę społeczną dotyczącą żywienia zauważyło: 19,3 uczniów szkół podstawowych, 13,5 uczniów szkół gimnazjalnych, 14,7 uczniów liceum oraz 2,7 studentów. 46,2 uczniów szkół podstawowych, 35,7 gimnazjalistów, 11, licealistów oraz 17,1 studentów zmieniło swoje nawyki żywieniowe pod wpływem kampanii społecznej. Wnioski. Wśród badanych umiejętność wymienia poszczególnych kampanii była wysoka, podczas gdy szczegółowa wiedza na ich temat przedstawiała się zadawalająco. Rola jaką pełnią kampa w zmianach nawyków żywieniowych w społeczeństwie jest według badanych istotna. Jednakże badani częściej wskazywali na zmiany sposobu żywienia dokonywane pod wpływem kampanii społecznej w całym społeczeństwie, aniżeli w swoim codziennym żywieniu. Introduction. Prevalence and availability make the advertising an important part of communication with the public. Ads are social communication, which is aimed not only at information but also at creation of change in attitudes and social behavior. A specific ad group, and entire social campaigns, are the campaigns regarding food and nutrition. Among them we find those designed to prevent illnesses, promote a healthy life style, introduce into a daily diet foods favorably affecting health and increase awareness of social problems. Aim. To evaluate the level of knowledge of pupils in primary, junior high, and high schools, and university students about social campaigns on food and nutrition, and the role of campaigns in their lives. Materials & methods. 463 pupils and students were surveyed. The study was conducted based on the author s questionnaire. Results. The respondents were asked whether in the last 6 months they noticed any public campaigns on food and nutrition. 58. of primary school pupils, 26.2 of high school pupils, 41.9 of high school pupils and 52.4 of students observed such a campaign. On the Internet, social programs were observed by 38.7 of primary school pupils, 15.9 of junior high school pupils and 32.9 of students. Nutrition-related advertising on billboards and posters was noted by: 19.3 of primary school pupils, 13.5 junior high school pupils, 14.7 of high school pupils and 2.7 of students. 46.2 of primary school pupils, 35.7 junior high school pupils, 11. of high school pupils and 17.1 of students changed their eating habits under the influence of a social campaign. Conclusions. Among the respondents, the ability to list each campaign was high, while the detailed knowledge about them was unsatisfactory. According to the respondents, the role of campaigns to change dietary habits of the society is important. However, the respondents more frequently pointed to dietary changes under the influence of the social campaign in the entire society, than in their daily diets. Key words: advertising, social advertising, social campaigns, nutrition, food, the study of knowledge Słowa kluczowe: reklama, reklama społeczna, kampa społeczne, żywie, żywność, bada wiedzy Probl Hig Epidemiol 212, 93(2): 414-419 www.phie.pl Nadesłano: 15.4.212 Zakwalifikowano do druku: 21.5.212 Adres do korespondencji / Address for correspondence Mgr Agszka Białek-Dratwa Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach Katedra i Oddział Kliniczny Chorób Wewnętrznych ul. Żeromskiego 7, 41-92 Bytom tel. 32 281-21-22, e-mail: a.d.bialek@gmail.com
Białek A i wsp. Kampa społeczne przykładem sposobu propagowania zasad zdrowego żywienia 415 Wstęp Jednym z rodzajów komunikacji społecznej jest reklama społeczna, która ma na celu promocję społecznych wartości. Definiując reklamę społeczną Dominika Maison i Norbert Maliszewska wskazują, iż jest ona komunikatem perswazyjnym i służy tylko informowaniu, ale rówż zmia postaw i zachowań. Reklama społeczna realizowana jest w dwojaki sposób: namawia do prospołecznych zachowań, nakłania do korzystnych zmian ze społecznego punktu widzenia, np. pomocy ludziom pełnosprawnym, osobom chorym, bezdomnym, ubogim oraz ofiarom przemocy czy kalizmu, a że do zachania zachowań pożądanych, obowiązujących w społeczeństwie, za normy negatywne np. jedzenia fast-foodów, palenia papierosów, spożywania alkoholu w ciąży [1, 2]. Twórcy reklamy społecznej często borykają się z brakiem środków finansowych na badania i profesjonalną reklamę, ich budżet jest bardzo ograniczony. Główną intencją nadawcy jest chęć pomocy innym, dzięki czemu zaufa i wiarygodność nadawcy wśród społeczeństwa jest bardzo wysoka [1, 2, 3, 4]. Reklamy społeczne tworzy się, aby uwrażliwić społeczeństwo na los osób potrzebujących pomocy, ostrzec przed chorobami, namawiać do prowadzenia zdrowego stylu życia czy propagować ważne idee. W ich reklamach odnosi się najczęściej do zachęcenia społeczeństwa do działań, dzięki którym mogą coś zyskać lub stracić. Efekty te są zgodne z koncepcjami Kahneman a i Tversky ego, które zakładają, iż subiektywna wartość strat jest dla ludzi ważjsza niż matematycz analogiczna pozytywna wartość zysku [2, 4]. Większość reklam społecznych odnosi się do emocji, wykorzystując współczucie lub lęk. Lęk używany jest, aby odbiorca podjął działania dla własnego dobra, np. zaprzestał palić papierosy, przestał spożywać alkohol. Współczucie mają wzbudzić te reklamy, w których chodzi o pomoc odbiorcy, aby na przykład wsparł material dzieci cierpiące głód [3]. Społeczne kampa reklamowe najczęściej organizowane są przez organizacje społeczne, non-profit lub rządowe. Wspierane zaś są przez przedsiębiorstwa zainteresowane uczestnictwem ze względu na finansowe oraz merytoryczną pomoc. W reklamie społecznej wykorzystuje się metody powszech oddziałujące i używane w reklamie komercyjnej, opierając się głów o przekazy racjonalne i emocjonalne. W przekazie racjonalnym stosuje się informacje obiektyw dostarczane odbiorcy. W reklamie społecznej argumenty mają przemówić za podjęciem lub rezygnacją z konkretnych działań [1, 4, 5]. Cel pracy Ocena wiedzy młodych ludzi na temat kampanii społecznych odnoszących się do żywności i żywienia. Cel realizowany został poprzez próby odpowiedzi na pytania: 1. Czy istje różnica w poziomie wiedzy dotyczącym kampanii społecznych żywności i żywienia pomiędzy uczniami szkół podstawowych, gimnazjalnych, ponadgimnazjalnych oraz studentami? 2. Jaką rolę w kreowaniu zdrowego stylu życia oraz prawidłowych nawyków żywieniowych pełnią kampa społeczne? Materiał i metoda Badaniami ankietowymi objęto uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych, liceum ogólnokształcącego oraz studentów zamieszkujących dwa miasta z terenu Górnego Śląska z Katowic i Siemianowic Śląskich. Badam objęto 5 osób. Do ostatecznej analizy zakwalifikowano ankiety 463 osób, których kwestionariusze zostały wypełnione w sposób prawidłowy i zostały zwrócone. Przebadanych zostało 275 dziewcząt oraz 188 chłopców, w wieku 11-27 lat. Jako narzędzie badawcze zastosowano autorski kwestionariusz ankiety. Bada było anonimowe. Kwestionariusz ankiety składał się z dwóch części. Uzyskane dane poddano analizie statystycznej. Do analizy statystycznej posłużono się testem χ 2. Za poziom istotny statystycz przyjęto p,5. Na potrzeby badania wyodrębniono cztery badane grupy: uczniów szkół podstawowych, uczniów szkół gimnazjalnych, uczniów szkół licealnych oraz studentów. Obliczono częstość badanych zachowań, opinii dotyczących kampanii społecznych oraz znajomości poszczególnych programów społecznych dotyczących żywności i żywienia. Porównania dokonano w obrębie badanych grup. Wyniki Badana grupa obejmowało 463 uczniów, w tym 119 uczniów szkół podstawowych, co stanowiło 25,7 badanej grupy, 126 uczniów szkół gimnazjalnych (27,2), 136 uczniów liceum (29,4) oraz 82 studentów (17,7) (tab. V). Średnia wieku w całej badanej grupie wynosiła 16,1 lat ± 3,4, wśród uczniów szkoły podstawowej 12,2±,8 lat, uczniów szkół gimnazjalnych 14,7±,9, uczniów liceum 17,5±,9 oraz studentów 21,6±2,1. W badanej grupie 275 osób stanowiły dziewczęta (59,4) a chłopcy 188 osób (4,6). Wśród uczniów szkół podstawowych 69 (58) stanowiły dziewczęta, 5 chłopcy (42). W gimnazjum 49 badanych (38,9) stanowiły dziewczęta, a 77 badanych stanowili chłopcy (61,1). Spo-
416 Probl Hig Epidemiol 212, 93(2): 414-419 śród badanych licealistów 96 osób było płci żeńskiej, a 4 (29,4) męskiej. Wśród badanych studentów 61 badanych stanowiły kobiety (74,4), 21 badanych to mężczyźni (25,6). Ankietowani zostali zapytani o masę ciała i wzrost. Z uzyskanych danych obliczono według wzoru wskaźnik masy ciała (BMI). Ze względu na wiek badanych i brak możliwości wykorzystania wskaźnika masy ciała do analizy masy ciała zastosowano siatki centylowe wskaźnika masy ciała dla chłopców oraz dziewcząt dla dzieci Polskich z 21 r. Wśród uczniów szkół podstawowych 66,4 badanych charakteryzowało się normowagą, 15,1 dowagą, 11,8 nadwagą i 6,7 otyłością. W badanej grupie gimnazjalistów 75 miało prawidłową masę ciała, 18 dowagę, 6 nadwagę i 1 było otyłe. W badanej grupie uczniów szkół ponadgimnazjalnych 75 miało prawidłową masę ciała, 17 charakteryzowało się dowagą, 7 nadwagą i 1 otyłością. Wśród studentów 79 miało prawidłową masę ciała, 14 dowagę, 7 nadwagę. Wśród ankietowanych studentów nikt był osobą otyłą. Śred BMI w badanej grupie wynosiło 2,6±3,2, wśród dzieci uczęszczających do szkół podstawowych 19,4±4, (co odpowiadało od 15 do 3 percentyla w siatkach centylowych wskaźnika masy ciała dla chłopców i dziewcząt w wieku 1-14 lat, Polska 21 i świadczyło to o prawidłowej średj masie ciała). W badanej podgrupie uczniów gimnazjum śred BMI wynosiło 2,9±2,8 (BMI 2,9 w siatkach centylowych wskaźnika masy ciała dla chłopców i dziewcząt w wieku 14-17 lat, Polska 21 znajduje się pomiędzy 5 a 75 percentylem i świadczy o średj prawidłowej masie ciała). Śred BMI w podgrupie badanych licealistów wynosiło 2,8±2,9. Według siatek centylowych wskaźnika masy ciała dla chłopców i dziewcząt w wieku 17-18, BMI 2,8 znajduje się pomiędzy 25 a 75 centylem i świadczy o prawidłowej średj masie ciała. W grupie badanych studentów śred BMI wynosiło 21,4 ± 2,5 i świadczyło o prawidłowej średj masie ciała w badanej grupie. Badani respondenci zostali zapytani o fakt spotkania się w ciągu ostatnich 6 miesięcy z kampaniami społecznymi dotyczącymi żywienia i żywności. 58, 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 wie/ pamiętam Ryc. 1. Odpowiedzi badanych na pyta czy w ciągu ostatnich 6 miesięcy spotkałeś/łaś się z kampanią społeczną dotyczącą żywienia i żywności? Fig. 1. Responses of respondents to the question: Have you encountered a social campaign on food and nutrition in the last 6 months? uczniów szkół podstawowych, 26,2 gimnazjalistów, 41,9 licealistów i 52,4 studentów spotkało się z imi kampaniami. 22,7 najmłodszych badanych, 42,9 uczniów gimnazjum, 41,9 uczniów liceum oraz 18,3 studentów spotkało się z imi kampaniami. 19,3 uczniów szkól podstawowych, 27, gimnazjalistów, 21,3 licealistów oraz 19,5 studentów wiedziało czy spotkało się kiedykolwiek z kampania społeczną dotyczącą żywności i żywienia. W całej badanej grupie 44,9 badanych spotkało się z ą kampanią, 33, spotkało się, a 22,1 potrafiło udzielić odpowiedzi. Analiza statystyczna wykazała, iż pomiędzy badanymi grupami występowała istotna statystycz różnica. Ankietowani zostali zapytani o rodzaj mediów, w których spotkali się z kampanią społeczną dotyczącą żywności i żywienia. 67,2 uczniów szkół podstawowych, 26,2 gimnazjalistów, 41,9 licealistów oraz 52,4 studentów widziało reklamę społeczną w telewizji. 16, najmłodszych uczniów, 4, uczniów szkół gimnazjalnych, 12,5 uczniów szkół ponadgimnazjalnych oraz 11, studentów słyszało ą reklamę w radio. W Internecie programy społeczne zaobserwowało 38,7 uczniów szkół podstawowych, 15,9 uczniów gimnazjów, 33,1 licealistów oraz 32,9 studentów. Na billboardach oraz plakatach Tabela I. Rodzaj mediów, w których badani spotkali się z kampanią społeczną dotyczącą żywności i żywienia * Table I. Type of media in which subjects encountered a social campaign on food and nutrition Rodzaj mediów w telewizji w radio w Internecie na billboardach/ plakatach w prasie na ulotkach spotkałem się Rodzaj szkoły 67,2 16, 38,7 19,3 16,8 17,6 22,7 gimnazjum 26,2 4, 15,9 13,5 6,3 11,1 63,5 liceum 41,9 12,5 33,1 14,7 11,8 1,3 47,1 uczelnia 52,4 11, 32,9 2,7 19,5 9,8 32,9 46, 1,8 29,8 16,6 13, 12,3 42,8 * Suma odpowiedzi jest równa 1, ze względu na rodzaj pytania w pytaniu istniała możliwość wielokrotnej odpowiedzi
Białek A i wsp. Kampa społeczne przykładem sposobu propagowania zasad zdrowego żywienia 417 reklamę społeczną dotyczącą żywienia zauważyło: 19,3 uczniów szkół podstawowych, 13,5 uczniów szkół gimnazjalnych, 14,7 uczniów liceum oraz 2,7 studentów. W całej badanej grupie kampa społeczne zaobserwowane były w prasie codziennej, prasie kolorowej przez 13, respondentów oraz na ulotkach 12,3 przebadanych. Analiza statystyczna wykazała różnice istotne statystycz występujące pomiędzy badanymi grupami. 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Ryc. 2. Znajomość hasła oraz tytułu kampanii społecznej dotyczącej żywności i żywienia widzianej w ciągu ostatnich 6 miesięcy wśród badanych Fig 2. Knowledge of a social campaign on food and nutrition seen in the past 6 months among respondents Ankietowani zostali zapytani o znajomość haseł oraz tytułów kampanii społecznych dotyczących żywności i żywienia. Znajomość ą potwierdziło: 31,1 uczniów szkół podstawowych, 9,5 gimnazjalistów, 9,5 licealistów oraz 23,2 studentów. W całej badanej grupie 17,5 badanych potrafiła właściwie podać hasło oraz tytuł kampanii. Różnica pomiędzy badanymi grupami była istotna statystycz. 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 wie/ pamiętam Ryc. 3. Zmiana nawyków żywieniowych w badanej grupie pod wpływem kampanii społecznych Fig. 3. Changing eating habits in the study group under the influence of social campaigns Badani zostali zapytani o zmianę nawyków żywieniowych pod wpływem kampanii społecznych dotyczących żywności i żywienia. 46,2 uczniów szkół podstawowych, 35,7 gimnazjalistów, 11, licealistów oraz 17,1 studentów zmieniło swoje nawyki żywieniowe pod wpływem kampanii społecznej. 63,4 studentów, 58,8 licealistów, 49,2 gimnazjalistów oraz 36,1 uczniów szkół podstawowych zmieniło ich nawyków. Badanych, którzy zmienili swoje nawyki (N=129) zapytano jak oceniali te zmiany. W całej badanej grupie 62, badanych uważało te zmiany za pozytywne, 2,3 za negatywne, 35,7 potrafiło ocenić tych zmian. Wśród badanych studenci w 92,9 uznali tę zmianę za pozytywną, jak 66,7 licealistów, 62,2 gimnazjalistów oraz 52,7 uczniów szkół podstawowych. Różnice pomiędzy badanymi grupami były istotne statystycz. uczelnia liceum gimnazjum 2 4 6 8 1 pozytywna negatywna trudno powiedzieć Ryc. 4. Ocena zmiany nawyków żywieniowych pod wpływem kampanii społecznych w opinii badanej grupy N=129 Fig. 4. Assessment of changes in eating habits due to social campaigns in the opinion of the study group N=129 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 wie/ pamiętam Ryc. 5. Opinia badanych dotycząca pytania: Czy według Ciebie istją problemy dotyczące żywienia oraz żywności, które należało by wspomóc kampanią społeczną? Fig. 5. Opinion of respondents on the question: Do you think there are issues regarding nutrition and food that should be supported by a social campaign?
418 Probl Hig Epidemiol 212, 93(2): 414-419 Badani zostali zapytani o to czy według nich istją problemy żywieniowe, które należałoby wspomóc kampanią społeczną. 72,6 z badanych potrafiło wskazać iego problemu. 14,3 widziało koczności stworzenia iej kampanii, jedy 13,2 zauważyło brak uwidocznia danego problemu. Najczęstszymi wskazywanymi problemami była: nadwaga oraz otyłość (4 osób) odchudza się (9 osób) problem anoreksji (3 osoby) zdrowe żywie (6 osób) marnotrawie żywności (3 osoby). Wśród uczniów szkoły podstawowej 61 badanych uważało, że kampa społeczne dotyczące żywności i żywienia powinny być kierowane do każdej grupy wiekowej, 13 do młodzieży, 12 do dzieci szkolnych, po 5 dla dzieci przedszkolnych oraz osób w wieku produkcyjnym, 4 dla osób starszych. W badanej grupie gimnazjalistów 5 badanych uważa, że reklamy społeczne o charakterystyce żywności i żywienia powinny być kierowane do wszystkich, 29 do młodzieży, po 7 do dzieci przedszkolnych oraz szkolnych, 5 do osób w wieku produkcyjnym oraz 2 w wieku podeszłym. Wśród licealistów panowało przekona o słuszności kierowania ich kampanii do wszystkich grup wiekowych (61), młodzieży (13), dzieci w wieku szkolnym (15), do dzieci przedszkolnych (3), do osób w wieku produkcyjnym (3) oraz dla osób starszych (1). Wśród studentów 71 uznało, że kampa społeczne dotyczące żywności i żywienia powinny być kierowane do wszystkich grup wiekowych, do dzieci szkolnych (13), do młodzieży (9), do osób w wieku produkcyjnym (4), do dzieci przedszkolnych (2) i osób starszych (1). Różnice pomiędzy badanymi grupami były istotne statystycz. 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 wie/ pamiętam Ryc. 6. Opinia badanych na temat oddziaływania kampanii społecznych na zmianę nawyków żywieniowych w społeczeństwie Fig. 6. Opinion of respondents on the impact of public campaigns to change eating habits in the society 58,2 badanych uważa, że można zmienić postawy społeczeństwa wobec nawyków żywieniowych poprzez kampa społeczne dotyczące żywności i żywienia. 15,8 uważa, a 26,2 ma zdania na ten temat. Różnice pomiędzy badanymi grupami były istotne statystycz. Tabela II. Umiejscowie kampanii społecznych dotyczących żywienia oraz żywności w opinii badanych * Table II. Preferable location of public campaigns on nutrition and food according to respondents Gdzie według Ciebie powinny pojawiać się kampa społeczne dotyczące żywienia oraz żywności? Rodzaj szkoły gimnazjum liceum uczelnia Razem w sklepach spożywczych 4,3 41,3 5, 64,6 47,7 w gabinetach lekarskich 16,8 21,4 3,9 42,7 26,8 w Internecie 23,5 33,3 44,9 59,8 38,9 w telewizji 41,2 45,2 57,4 72, 52,5 w radio 18,5 19,8 25, 47,6 25,9 w prasie 2,2 23, 32,4 47,6 29,4 na produktach spożywczych 28,6 3,2 36, 56,1 36,1 wiem 11,8 16,7 5,9 4,9 1,2 *Suma odpowiedzi jest równa 1, ze względu na rodzaj pytania w pytaniu istniała możliwość wielokrotnej odpowiedzi W badaniach zapytano gdzie według badanych respondentów powinny się pojawiać kampa społeczne dotyczące żywności i żywienia. Wyniki przedstawiono w tabeli II. 47,7 badanych uważa, że w sklepach spożywczych, 26,8 w gabinetach lekarskich, 38,9 w Internecie, 52,5 w telewizji, 25,9 w radio, 29,4 w prasie, 36,1 na produktach spożywczych. Wśród uczniów szkół podstawowych panowało przekona o prezentowaniu ich kampanii w sklepach spożywczych 4,3 oraz w telewizji 41,2. W grupie gimnazjalistów prym wiodła telewizja (45,2) oraz sklepy spożywcze (41,3). Licealiści uważali, że kampa powinny być prezentowane w telewizji (57,4) oraz sklepach spożywczych (5,), podczas gdy studenci preferowali wszystkie środki przekazu: 72, w telewizji, 64,6 w sklepach spożywczych, 59,8 w Internecie, 56,1 na produktach spożywczych, po 47,6 w radio oraz w prasie i 42,7 w gabinetach lekarskich. Dyskusja W Narodowym Programie Zdrowia na lata 1996 25 jednym z celów operacyjnych była: Poprawa sposobu żywienia ludności i jakości zdrowotnej żywności. Kolejny Narodowy Program Zdrowia na lata 27-215 utrzymał powyższy cel, dodatkowo dodano cel dotyczący zmjszenia występowania otyłości. Zauważono, że promowa zdrowego żywienia jest elementem polityki zdrowotnej w wielu krajach [6,7]. W 25 roku Komisja Unii Europejskiej przyjęła dokument Zielona Księga Promowa zdrowego
Białek A i wsp. Kampa społeczne przykładem sposobu propagowania zasad zdrowego żywienia 419 żywienia i aktywności fizycznej: europejski wymiar zapobiegania nadwadze, otyłości i chorobom przewlekłym. W związku z tym w wielu ch zaczęto wdrażać inicjatywy mające kształtować prozdrowotne zachowania żywieniowe poprzez odpowiednią wiedzę, wykształce prawidłowych nawyków żywieniowych oraz umiejętności konsumenckich [8, 9]. Spośród inicjatyw, które były kierowane do młodzieży szkolnej (jak np. Trzymaj formę, 5 razy dzien warzywa i owoce, Mleko z klasą, Stawiam na mleko i produkty mleczne ), powstały też programy, które miały propagować poszczególne prozdrowotne zachowania żywieniowe w innych grupach wiekowych ( Wiem co wybieram, Ryba wpływa na wszystko, Program znakowania produktów i potraw GDA ) [1, 11, 12, 13]. Bada European Consumers Perception of Foodstuffs Labelling wskazało na brak wystarczającej wiedzy wśród Polaków na temat informacji żywieniowej umieszczanej na etykietach spożywczych, a że brak umiejętności przełożenia tych informacji na korzyści żywieniowe wykorzystywane w codziennej diecie. Źródłem wiedzy Polaków na temat żywienia wg raportu European Consumers Perception of Foodstuffs Labelling były informacje pojawiające się w telewizji, magazynach oraz na opakowaniach produktów spożywczych [14, 15]. Podsumowa wyników badań i wnioski 1. Rola, jaką pełnią kampa w zmianach nawyków żywieniowych w społeczeństwie, jest według badanych istotna. Jednakże badani częściej wskazywali na zmiany sposobu żywienia dokonywane pod wpływem kampanii społecznej w całym społeczeństwie, aniżeli w swoim codziennym żywieniu. 2. Największą wiedzą na temat kampanii społecznych dotyczących żywności i żywienia spośród badanych wykazywały grupy uczniów szkół podstawowych oraz studentów. 3. Zauważalność problemów dotyczących żywności i żywienia dzięki kampaniom społeczno-zdrowotnym jest istotna w każdej grupie wiekowej. Jednak im wcześj problem zdrowotny związany z żywiem i żywnością zosta dostrzeżony, tym efekty kampanii ukierunkowanej na go będą szybciej wprowadzone w codzienne życie, a za negatywne skutki zdrowotne efektywj i bez zwłoki będą eliminowane. Piśmiennictwo / References 1. Nowacki R. Reklama podręcznik. Difin, Warszawa 25. 2. Maison D, Wasilewski P. Propaganda dobrych serc czyli rzecz o reklamie społecznej. Agencja Wasilewski, Kraków 22: 11. 3. Doliński D. Psychologiczne mechanizmy reklamy. Gdańskie Wyd Psychologiczne, Gdańsk 23. 4. Czerw A. Marketing w ochro zdrowia. Difin, Warszawa 21. 5. Woynarowska B. Edukacja zdrowotna. PWN, Warszawa 27. 6. Stankiewicz M, Pieszko M, Sliwińska A i wsp. Występowa nadwagi i otyłości oraz wiedza i zachowania zdrowotne dzieci i młodzieży małych miast i wsi wyniki badania Polskiego Projektu 4 Miast. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 21, 6, 2: 59-66. 7. Oblacińska A, Jodkowska M. Otyłość u polskich nastolatków epidemiologia, styl życia, samopoczucie. Raport z badań uczniów gimnazjów w Polsce. IMiDz, Warszawa 27. 8. Mazur A, Małecka-Tendera E, Lewin-Kowalik J. Nadwaga i otyłość u dzieci szkół podstawowych województwa podkarpackiego. Pediatria Polska 21, 76: 743-748. 9. Nawrocka M, Kujawska-Łuczak M, Bogdański P i wsp. Ocena sposobu odżywiania i aktywności fizycznej wśród uczniów szkół ponadpodstawowych. Endokrynol Otyłość Zaburzenia Przemiany Materii 21, 6,1: 8-17. 1. Oblacińska A, Jodkowska M, Makowska A i wsp. Podstawy teoretyczne programu. Trzymaj formę. Poradnik dla nauczycieli. Państwowa Inspekcja Sanitarna, Polska Federacja Producentów Żywności, wyd IV, 21. 11. Tomaszewska M. Prezentacja materiałów przygotowanych do realizacji V edycji programu edukacyjnego Trzymaj formę. Konferencja Podsumowująca Realizację IV Edycji Programu Edukacyjnego pt. Trzymaj Formę!, Zakopane, 6-8.1.21. 12. Kozłowska D. Dobrowolny System Znakowania Wartością Odżywczą GDA Zasady. Główny Inspektorat Sanitarny, Warszawa 28. 13. Zientek-Varga J. Kupowa klienta znakami. Fresh&cool market 28, listopad, 26-28. 14. Ogólnopolski Dobrowolny Program Znakowania Wartością Odżywczą GDA. Państwowa Inspekcja Sanitarna 27. 15. Report on European Consumers Perception of Foodstuffs Labeling. BEUC, 25.