Dr Dariusz Piotrowski. Konferencja Naukowa EDUKACJA FINANSOWA, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 28 września 2017 roku

Transkrypt

1 Dr Dariusz Piotrowski Konferencja Naukowa EDUKACJA FINANSOWA, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 28 września 2017 roku 1

2 1. Potrzeba edukacji finansowej 2. Szkolna i pozaszkolna edukacja finansowa młodzieży 3. Cel pracy i hipoteza badawcza 4. Prezentacja i analiza wyników badań dotyczących poziomu wiedzy finansowej wśród Polaków 5. Prezentacja i analiza wyników badania zrealizowanego wśród uczestników szkolenia adresowanego do uczniów szkół ponadgimnazjalnych z woj. kujawsko-pomorskiego 6. Wnioski z badań 2

3 Wzrastająca różnorodność i złożoność instrumentów finansowych Konsekwencje błędnych decyzji finansowych Potrzeba realizowania działań edukacyjnych adresowanych do wszystkich grup wiekowych w obszarze finansów osobistych celem zwiększenia poziomu wiedzy oraz zdobycia umiejętności właściwego korzystania z usług finansowych 3

4 Dobre praktyki OECD / Zasady Komisji Europejskiej: Rozpoczęcie edukacji w obszarze finansów osobistych na możliwie wczesnym etapie kształcenia Koncentracja na głównych aspektach finansów osobistych Dostosowanie programów do potrzeb poszczególnych grup społecznych Programy edukacji finansowej powinny pomóc poznać zalety i wady oraz ryzyko towarzyszące usługom finansowym Międzynarodowa Komisja ds. Edukacji dla XXI wieku w raporcie dla UNESCO zaleca: Łączenie kształcenia tradycyjnego z pozaszkolnym oddziaływaniem na dziecko Wzbogacanie procesów kształcenia o formy edukacji równoległej 4

5 Gimnazjum Wiedza o społeczeństwie, edukacja europejska, matematyka Szkoła ponadgimnazjalna Podstawy przedsiębiorczości Wiedza o społeczeństwie, matematyka, informatyka, edukacja europejska 5

6 Objęcie kształceniem niemal całej grupy wiekowej Okres, w którym młodzież zyskuje podstawowe umiejętności analizy i oceny oferty instytucji finansowych Pojawienie się pierwszych potrzeb finansowych Wkraczanie w dorosłość Ostatni etap formalnej edukacji 6

7 Określenie poziomu skuteczności edukacji pozaszkolnej realizowanej w formie szkolenia z zakresu świadomego i odpowiedzialnego oszczędzania i inwestowania adresowanego do uczniów szkół ponadgimnazjalnych Hipoteza badawcza Uczestnictwo w szkoleniu prowadzi do wzrostu przeciętnego poziomu wiedzy w obszarze finansów osobistych 7

8 W badaniu dotyczącym wiedzy finansowej, zachowań oraz postaw uczestniczyło dorosłych w wieku od 18 do 79 Badaniem objęto trzydzieści państw i gospodarek, w tym 17 krajów OECD Maksymalny możliwy do uzyskania wynik wynosił 21 punktów, w tym 7 za wiedzę, 9 za zachowania oraz 5 za postawy 8

9 Wiedza Zachowania Postawy 9 Źródło: OECD/INFE INTERNATIONAL SURVEY OF ADULT FINANCIAL LITERACY COMPETENCIES, OECD 2016.

10 Badanie znajomości finansów przeprowadzono w piętnastu państwach, w tym 10 krajach OECD Badaniem objęto około 45 tysięcy uczniów w wieku lat 10

11 Indeks świadomości finansowej Udział najsłabszych wyników (%) Udział najlepszych wyników (%) Posiadanie rachunku osobistego (%) Średnia OECD ,4 Chiny ,1 Belgia ,7 Kanada ,6 Rosja ,1 Holandia ,0 Australia ,0 USA ,8 Polska ,8 Włochy ,3 Hiszpania ,4 Litwa ,0 Słowacja ,3 Chile ,2 Źródło: PISA 2015 Results (Volume IV): Students Financial Literacy, PISA, OECD Publishing, Paris

12 Projekt badawczy zrealizowany przez konsorcjum: Fundacja Pracownia Badań i Innowacji Społecznych Stocznia oraz IQS-Quant Group, na zlecenie Narodowego Banku Polskiego wyniki badań Wiedza ekonomiczna uczniów w trzech grupach wiekowych - średnia Źródło: Diagnoza wiedzy i świadomości ekonomicznej dzieci i młodzieży w Polsce Konsorcjum Pracowni Badań i Innowacji Społecznych Stocznia i Grupy IQS dla Departamentu Edukacji i Wydawnictw NBP. 12

13 Poziom świadomości finansowej wśród studentów według badań prowadzonych pod kierownictwem prof. M. Iwanicz-Drozdowskiej przez Zakład Rynku Usług Finansowych Katedry Ubezpieczeń Gospodarczych Szkoły Głównej Handlowej metodyka i wyniki badania Badanie ankietowe przeprowadzono w 2009 roku wśród 837 studentów warszawskich uczelni, przy czym 25% respondentów stanowili studenci kierunków ekonomicznych Zasadnicza część ankietowanych to studenci trzeciego i dalszych lat studiów Produkt finansowy Konto osobiste Lokaty (depozyty) Kredyty i pożyczki Ubezpieczenia na życie Ubezpieczenia majątkowe (w tym OC) Jednostki uczestnictwa funduszy inw. Deklarowany średni poziom znajomości 4,61 3,19 2,99 2,87 2,75 2,52 Źródło: opracowanie własne na podstawie M. Iwanicz-Drozdowska (red.), Edukacja i świadomość finansowa. Doświadczenia i perspektywy, Oficyna Wydawnicza Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa Deklarowany średni poziom znajomości wskazanych produktów finansowych w badanej grupie to 3,08 13

14 Badania ankietowe objęły 237 uczniów z 45 szkół ponadgimnazjalnych z obszaru woj. kujawsko-pomorskiego Badania przeprowadzono w ramach projektu szkoleniowego: Finanse dla młodych, czyli jak zarabiać, inwestować i oszczędzać pieniądze w przyszłości, realizowanego przez Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Bydgoszczy Materiał źródłowy stanowią kwestionariusze samooceny w obszarze przedsiębiorczości oraz testy sprawdzające wiedzę ekonomiczną, wypełniane przez uczniów przed oraz po szkoleniu 14

15 Subiektywna ocena uczniów w wybranych obszarach przedsiębiorczości Kategoria Średni poziom przed szkoleniem Średni poziom po szkoleniu Średni przyrost Aspiracje zawodowe 4,83 5,69 17,8% Motywacja do działania 4,39 5,19 18,2% Kreatywność i gotowość do zmian 4,12 5,06 22,8% Zaufanie we własne siły i możliwości 4,00 4,81 20,2% Wiedza z zakresu praw konsumenckich, optymalizacji wydatków oraz zarządzania budżetem domowym 3,87 4,73 22,2% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych w badaniu poziomu świadomości finansowej uczniów szkół ponadgimnazjalnych przeprowadzonym w ramach projektu edukacyjnego pn. Finanse dla młodych, czyli jak zarabiać, inwestować i oszczędzać pieniądze w przyszłości zrealizowanego przez Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Bydgoszczy. 15

16 Subiektywna ocena poziomu wiedzy w obszarze przedsiębiorczości Kategoria Średni poziom przed szkoleniem Średni poziom po szkoleniu Średni przyrost Kompetencje związane z planowaniem kariery zawodowej i podstawy prawa pracy 3,63 4,73 30,3% Przedsiębiorczość 3,53 4,67 32,3% Wiedza w zakresie inwestowania i planowania swojej przyszłości finansowej 3,30 4,78 44,8% Wiedza na temat usług finansowych i bezpiecznego korzystania z nowoczesnych usług bankowych 3,18 4,85 52,5% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych w badaniu poziomu świadomości finansowej uczniów szkół ponadgimnazjalnych przeprowadzonym w ramach projektu edukacyjnego pn. Finanse dla młodych, czyli jak zarabiać, inwestować i oszczędzać pieniądze w przyszłości zrealizowanego przez Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Bydgoszczy. 16

17 Subiektywna ocena uczniów dotycząca poziomu wiedzy z zakresu przedsiębiorczości przed rozpoczęciem szkolenia była niska, zwłaszcza w obszarze finansów osobistych Po odbyciu szkolenia, nastąpił wzrost we wszystkich analizowanych obszarach, przy czym największy odnotowano w zakresie finansów osobistych Dokonana przed szkoleniem subiektywna ocena uczniów szkół ponadgimnazjalnych odnośnie znajomości produktów finansowych jest zbliżona do oceny uzyskanej w badaniu studentów 17

18 Średnia ilość prawidłowych odpowiedzi w pre- oraz post-testach Badana grupa Bydgoszcz Grudziądz Inowrocław Toruń Włocławek Kat. B1 B2 B3 B4 G1 G2 I1 I2 T1 T2 W1 W2 Śred. ogół. Pre 8,10 9,05 6,95 8,94 8,05 9,63 7,65 8,28 7,90 10,11 6,96 10,45 8,50 Post 12,7 12,5 12,0 13,22 12,11 12,63 12,40 12,33 11,70 13,53 12,09 13,64 12,57 Zm. % 56,8 38,1 72,7 47,9 50,4 31,1 62,1 49,0 48,1 33,8 73,7 30,5 47,9 Pre F 4,90 5,70 4,32 5,61 4,58 5,79 4,55 5,06 4,05 6,79 3,61 6,36 5,09 Post F 8,55 8,20 7,63 8,56 7,58 8,32 8,55 8,00 7,00 9,36 7,87 8,73 8,19 Zm. % 74,5 43,9 76,7 52,6 65,5 43,7 87,9 58,1 72,8 38,0 118,0 37,2 60,9 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych w badaniu poziomu świadomości finansowej uczniów szkół ponadgimnazjalnych przeprowadzonym w ramach projektu edukacyjnego pn. Finanse dla młodych, czyli jak zarabiać, inwestować i oszczędzać pieniądze w przyszłości zrealizowanego przez Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Bydgoszczy. 18

19 Subiektywne odczucia w kwestii poprawy poziomu wiedzy uczniów szkół ponadgimnazjalnych znalazły swoje odzwierciedlenie w wynikach post-testów Uzyskane wyniki potwierdzają wysoką skuteczność szkolenia zrealizowanego przez Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Bydgoszczy Deficyt wiedzy z zakresu finansów występujący wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych może zostać uzupełniony poprzez zmianę akcentów w zakresie realizacji przedmiotu podstawy przedsiębiorczości lub/oraz poprzez wdrożenie edukacji pozaszkolnej realizowanej w formie szkoleń 19

20 Kontynuowanie nauki na studiach (w szczególności poza kierunkami ekonomicznymi) oraz nabywanie doświadczenia życiowego z upływem lat nie musi skutkować przyrostem wiedzy w obszarze finansów osobistych Istnieje potrzeba realizowania nieformalnej edukacji finansowej kierowanej do osób dorosłych W edukacji finansowej należy szczególną uwagę poświęcić tym usługom finansowym, które są ogólnie mniej znane, gdyż korzysta się z nich sporadycznie, ale mogą rodzić poważne i dalekosiężne konsekwencje finansowe 20

21 Dr Dariusz Piotrowski Konferencja Naukowa EDUKACJA FINANSOWA, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 28 września 2017 roku 21