PROBLEMATYKA BEZPIECZEŃSTWA RUCHU DROGOWEGO W OPRACOWANIACH OCHRONY ŚRODOWISKA Prof. dr hab. inż. Stanisław Gaca Politechnika Krakowska Wydział Inżynierii Lądowej Katedra Budowy Dróg i Inżynierii Ruchu III Międzynarodowa Konferencja Naukowo Techniczna TRANSEIA Oceny oddziaływania na środowisko w budownictwie komunikacyjnym
1. Bezpieczeństwo ruchu jako jedno z kryteriów projektowania dróg 2. Wymagania bezpieczeństwa ruchu w dotychczasowej praktyce planistycznej i projektowej 3. Narzędzia zarządzania bezpieczeństwem ruchu drogowego i ich powiązanie z ocenami oddziaływania na środowisko
PODSTAWOWE WYMAGANIA TECHNICZNE I FUNKCJONALNE W ODNIESIENIU DO INFRASTRUKTURY DROGOWEJ Sprawność ruchu Bezpieczeństwo Minimalizacja oddziaływań na środowisko Spełnianie zakładanych funkcji społecznogospodarczych Koszty: budowy, eksploatacji, użytkowników (minimalizacja kosztów) Podane kryteria mogą być konkurencyjne Jeśli nie jest możliwe równoczesne spełnienie podanych kryteriów, to jakie są granice kompromisu?
PRAWNE WYMAGANIA BEZPIECZEŃSTWA RUCHU Fragment obowiązującego Prawa budowlanego (tekst jednolity Dz. U. z 2017 r., poz. 1332) jako dopełnienie formalnych przepisów techn.-budowlanych Art. 5. 1. Obiekt budowlany jako całość oraz jego poszczególne części, wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając:.. bezpieczeństwo użytkowania.
KODEKS URBANISTYCZNO-BUDOWLANY Art. 65. 2. Obiekty budowlane projektuje się i wykonuje w sposób odpowiadający warunkom technicznym oraz zasadom wiedzy technicznej w szczególności dotyczącym: 1) nośności i stateczności konstrukcji; 2) bezpieczeństwa przeciwpożarowego; 3) higieny i zdrowia; 4) ochrony środowiska, zabytków, dóbr kultury współczesnej oraz krajobrazu; 5) bezpieczeństwa użytkowania i dostępności obiektów; 6) ochrony przed hałasem; 7) oszczędności energii i izolacyjności cieplnej.
USTAWA z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2017 r. poz. 1405, 1566) Art. 62. 1. W ramach oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko określa się, analizuje oraz ocenia: 1) bezpośredni i pośredni wpływ danego przedsięwzięcia na: a) środowisko oraz ludność, w tym zdrowie i warunki życia ludzi, Art. 62a. 1. Karta informacyjna przedsięwzięcia powinna zawierać podstawowe informacje o planowanym przedsięwzięciu, umożliwiające analizę kryteriów, o których mowa w art. 63 ust. 1, lub określenie zakresu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko zgodnie z art. 69, w szczególności dane o:.. 10) wpływie planowanej drogi na bezpieczeństwo ruchu drogowego w przypadku drogi w transeuropejskiej sieci drogowej,
OPIS I ANALIZY STANU BRD W KONTEKŚCIE JEGO PROGNOZ Wypadek nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną i pozostające w związku z wykonywana czynnością Zdarzenie: incydent konflikt kolizja wypadek Incydent skutek nietypowego zachowania się człowieka w ruchu drogowym Konflikt zdarzenie zmuszające uczestnika ruchu do gwałtownego manewru w celu uniknięcia kolizji lub wypadku Kolizja zdarzenie drogowe o skutkach materialnych bez ofiar w ludziach Wypadek zdarzenie drogowe z ofiarami w ludziach
Narażenie na ryzyko parametry charakteryzujące poziom odniesienia dla przyjmowanych wskaźników ryzyka lub konsekwencji wypadków Konsekwencje zdarzeń drogowych ofiary, ciężkość wypadków, koszty zdarzeń drogowych LW R P P i W Zi Ci Bezpieczeństwo należy traktować jako pojęcie przeciwne do pojęcia ryzyka, tj. brak ryzyka lub ochrona przed ryzykiem
BRD W PRAKTYCE PLANISTYCZNEJ I PROJEKTOWEJ Przepisy + wiedza + procedury = PROJEKT wymagania brd są podstawowym kryterium formułowania przepisów technicznych sposób korzystania z przepisów technicznych zależy od projektanta i jego wiedzy suma elementów formalnie zgodnych z przepisami nie zawsze prowadzi do poprawnych rozwiązań z uwagi na brd procedury kontrolne i sposób ich realizacji powinny być, lecz nie są w wystarczającym stopniu zorientowane na ocenę potencjalnego wpływu projektu na brd
Typowe błędy rozwiązań istniejących (wybrane) 1. Brak hierarchicznej struktury sieci dróg/ulic - nadmierna dostępność do dróg 2. Błędy rozwiązań skrzyżowań i ich oznakowania 3. Niedostateczne zabezpieczenie ruchu pieszego wzdłuż dróg 4. Niewłaściwe lokalizacje przejść dla pieszych i przystanków autobusowych 5. Ograniczenia widoczności na drogach (w tym niedostateczna możliwość wyprzedzania) 6. Przekroje dróg i ulic niedostosowane do pełnionej funkcji (nadmierna prędkość, zagrożenia dla pieszych) 7. Zła lokalizacja miejsc postojowych 8. 9.
POTENCJALNE PRZYCZYNY BŁĘDÓW PLANISTYCZNYCH I PROJEKTOWYCH Niewłaściwe zastosowanie (interpretacja) przepisów technicznych, braki wiedzy projektantów Stosowanie przepisów zawierających niewłaściwe sformułowania Ignorowanie przepisów technicznych lub świadome stosowanie odstępstw Brak w przepisach technicznych istotnych uwarunkowań bezpieczeństwa Koncentracja uwagi w procesie projektowania na sprawach ekonomicznych, realizacyjnych i ochrony środowiska z drugorzędną wagą bezpieczeństwa ruchu
GRUPY DZIAŁAŃ ODNOSZĄCYCH SIĘ DO INFRASTRUKTURY I SŁUŻĄCYCH POPRAWIE BRD 1. Doskonalenie przepisów projektowania i związanych z nimi szczegółowych instrukcji, przewodników oraz katalogów 2. Doskonalenie wiedzy planistów/projektantów i wprowadzanie przez nich nowych rozwiązań organizacji ruchu 3. Identyfikacja miejsc koncentracji wypadków i ich eliminacja 4. Wprowadzanie nowych narzędzi zarządzania brd, zwłaszcza metod oceny oddziaływania dróg na bezpieczeństwo ruchu i audytu bezpieczeństwa ruchu
Narzędzia ujęte w Dyrektywie 2008/96/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej 1. Ocena wpływu na bezpieczeństwo ruchu drogowego projektów infrastruktury 2. Audyty bezpieczeństwa ruchu drogowego projektów infrastruktury 3. Klasyfikacja ze względu na bezpieczeństwo oraz zarządzanie siecią drogową w użytkowaniu 4. Kontrole bezpieczeństwa
Zarządzanie bezpieczeństwem infrastruktury drogowej działania prewencyjne i naprawcze
OCENA WPŁYWU NA BEZPIECZEŃSTWO RUCHU DROGOWEGO PROJEKTÓW INFRASTRUKTURY strategiczna analiza porównawcza wpływu nowej drogi lub istotnej modyfikacji istniejącej sieci na poziom bezpieczeństwa sieci drogowej wskazuje na względy bezpieczeństwa ruchu drogowego, które przyczyniają się do wyboru zaproponowanego rozwiązania dostarcza wszystkich istotnych informacji niezbędnych do analizy kosztów i korzyści poszczególnych wariantów podlegających ocenie Zaleca się stosowanie oceny najwcześniej jak to jest możliwe (Studium korytarzowe.., STEŚ)
Specyfika oceny wpływu na brd projektów infrastruktury uwzględnienie łącznie projektowanej drogi i sieci dróg współpracujących
SZCZEGÓŁOWE CELE OCENY WPŁYWU NA BRD odrzucenie wariantów nie spełniających podstawowych standardów bezpieczeństwa ruchu drogowego wykonanie rankingu wariantów uwzględniających ich wpływ na funkcjonowanie sieci dróg na obszarze wpływu dostarczenie danych o bezpieczeństwie ruchu drogowego do uwzględnienia w ocenie wpływu planowanej drogi na środowisko i koszty uwzględnienie aspektu bezpieczeństwa ruchu drogowego w analizie wielokryterialnej wyboru najbardziej korzystnego wariantu
Analizy i prognozy ruchu Projekt wstępny Oszacowanie kosztów Ocena BRD Analiza kosztów i korzyści Analiza wpływu na środowisko Analiza wielokryterialna Wnioski (Studium korytarzowe wraz z analizą wielokryterialną)
GP
Rozwiązania służące minimalizacji oddziaływań środowiskowych Oddalenie dróg klasy GP i wyższych od skupisk ludzkich Omijanie obszarów wrażliwych Ochrona w otoczeniu dróg z uwagi na siedliska zwierząt ogrodzenia, przepusty, przejścia dla zwierząt Ograniczenie emisji spalin i hałasu - płynny przebieg drogi i ograniczanie jej pochyleń Wpisanie w krajobraz powiązanie trasy i niwelety z topografią terenu, zieleń w otoczeniu drogi, nasypy i wykopy Ograniczenie ingerencji w teren (ograniczanie zajęcia terenu) Potencjalny wpływ na bezpieczeństwo ruchu drogowego Korzystny eliminacja konfliktów z ruchem lokalnym, brak pieszych Neutralny Korzystny minimalizacja konfliktów Niekorzystny w przypadkach nadmiernego wydłużania drogi Korzystny - eliminacja zdarzeń drogowych z udziałem dzikich zwierząt Korzystny jednorodność geometryczna drogi, dobre warunki widoczności itp. Korzystny/niekorzystny w zależności od szczegółowych rozwiązań (parametrów technicznych) Neutralny/niekorzystny stosowanie granicznych parametrów technicznych Stosowanie urządzeń ochronnych w otoczeniu drogi Neutralny/Korzystny Niekorzystny fizyczne przeszkody, ograniczenia widoczności
UWAGI DO OCEN WPŁYWU NA BRD: 1. Formalne ograniczenie do dróg sieci TENT i dróg współfinansowanych ze środków UE osłabia to znaczenie kryterium brd w fazie planowania 2. Możliwość eliminowania z analiz wariantowych rozwiązań nie spełniających podstawowych standardów brd (?) 3. Istotna i pozytywna rola w analizach kosztów i korzyści 4. Rozszerzenie analiz na sieć współpracującą ale z ograniczonymi skutkami w zakresie wprowadzania środków poprawy brd na tej sieci 5. Możliwość wyboru wariantu najlepiej spełniającego wymagania bezpieczeństwa ruchu drogowego i minimalizującego społeczne koszty wypadków 6. Duża wrażliwość na stosowane modele prognozowania miar brd - z reguły modele o dużym stopniu uogólnienia w ograniczony sposób opisujące szczegółowe rozwiązania drogowe, konieczność aktualizowania i rozwoju modeli
ROLA AUDYTU W PROJEKTOWANIU POTENCJALNIE BEZPIECZNYCH DRÓG eliminacja zagrożeń brd na etapie projektowania koncepcyjnego i szczegółowego Audyt bezpieczeństwa ruchu drogowego oznacza niezależną, szczegółową, systematyczną i techniczną kontrolę pod względem bezpieczeństwa cech konstrukcyjnych projektu infrastruktury drogowej, obejmującą wszystkie etapy od projektowania do początkowej fazy użytkowania Niezależny audytor (zespół audytorski), wykorzystując wiedzę z zakresu bezpieczeństwa ruchu, dokonuje oceny projektu i wykonuje raport zawierający ocenę potencjalnego wpływu projektu na bezpieczeństwo ruchu i formułuje wnioski dotyczące zmian
WYKORZYSTANIE WYNIKÓW AUDYTU BRD JEST SZANSĄ NA: - eliminację z planów i z dokumentacji projektowej elementów powodujących zagrożenie wypadkowe - wprowadzanie elementów redukujących ewentualne zagrożenia Audyt zmierza do budowy rozwiązań tak bezpiecznych, jak to jest możliwe przy danych nakładach, uwarunkowaniach i obecnej wiedzy nt. przyczyn powstawania wypadków Czy praktyka potwierdza takie oczekiwania?
Wynik wyrywkowej oceny 31 sprawozdań z audytu brd na drogach krajowych ocena zorientowana na zagrożenia brd identyfikowane przez audytorów
Wynik wyrywkowej oceny 31 sprawozdań z audytu brd na drogach krajowych - ocena zorientowana na zagrożenia brd identyfikowane przez audytorów Główne problemy opisywane w ocenie ogólnej Ubytki elementów odblaskowych na jezdni, doświetlenie przejścia na DK 92o Brak urządzeń dla ruchu pieszego i rowerowego rozcięcia istniejących ciągów Bariery ochronne, wjazdy awaryjne, zakończenia barier; powiązanie oznakowania z odcinkiem sąsiadującym; wyjścia awaryjne; plan warstwicowy Ruch pieszych; przejezdność; wjazdy awaryjne; Brak danych o do oceny poprawności przechyłek, długości dodatkowych pasów i odcinków przeplatania; zjazdy awaryjne Kontrola widoczności; przejezdność; oświetlenie Przejezdność; widoczność; osłony przeciwolśnieniowe; bariery ochronne; Problemy opisywane w ocenie szczegółowej Brak uwag Przejezdność, niedostosowanie rozwiązania skrzyżowania do struktury kierunkowej ruchu; wydłużenie dróg pieszych Przejezdność; brak zabezpieczeń barierami w rejonie występowania stałych przeszkód (bramy, ekrany akustyczne); MOP duże prędkości na wjazdach i w obrębie MOP Bariery; konstrukcje wsporcze; oświetlenie; Poszerzenia na łukach; bariery; brak rowu odwadniającego (?); pochylenia poboczy gruntowych Zjazdy publiczne w strefie oddziaływania zjazdu z DK1; oznakowanie kierunkowe Braki oświetlenia np. w rejonie rond; lokalizacja oznakowania i urządzeń ITS
Lokalizacja i dobór barier; słupy oświetleniowe jako przeszkody; wybór typu skrzyżowania Szerokości zjazdów publicznych i indywidualnych; oświetlenie Trasowanie czytelność przebiegu drogi; bariery i słupy w polu widoczności; odwodnienie w strefie ramp; zabezpieczenie zbiorników retencyjnych Brak uwag w opisie Nieskuteczne odwodnienie; ograniczenia czytelności oznakowania i jego skuteczności Odwodnienie ramp drogowych; błędy oznakowania Rozwiązania zjazdów indywidualnych Brak uwag zapisanych w formie potencjalnych zagrożeń są tylko zalecenia Nieskuteczne wyłączenie powierzchni z ruchu separatory; ograniczenia widoczności na dojeździe z łącznicy; oznakowanie, bariery, słupy w polach widoczności; powiązanie ze stanem istniejącym ciągłość i jednolitość rozwiązań Lokalizacja i dobór barier ochronnych; problem parametrów barier; oświetlenie; widoczność w obrębie łącznic i na wjazdach; widoczność na skrzyżowaniach, w tym ograniczenia powodowane barierami; odwodnienie ramp drogowych; ruch pieszy i rowerowy Brak osłon energochłonnych; lokalne zastoiska wody; niezabezpieczone przeszkody w otoczeniu drogi; brak zabezpieczeń ruchu rowerowego i pieszego na dedykowanych ciągach i drogach dojazdowych Błędy oznakowania niewłaściwe lub braki, w tym ograniczenia prędkości
UWAGI DO AUDYTU BRD - czynniki ograniczające jego skuteczność 1. Formalne traktowanie obowiązku audytu brd tylko w odniesieniu do sieci dróg TENT 2. Zbyt późne fazy projektowania poddane audytowi brd 3. Ograniczenia możliwości wprowadzania wnioskowanych w wyniku audytu brd zmian - powodowane ustaleniami z wcześniejszych faz planowania i projektowania 4. Odrzucanie uwag z audytu z powodu zagrożenia konieczności powtarzania już zakończonych procedur planowania lub z obawy o skutki terminowe i ekonomiczne wprowadzanych zmian (odrzucenie uwag przez zleceniodawcę audytu)
UWAGI KOŃCOWE 1. Bezpieczeństwo ruchu drogowego powinno być traktowane jako kryterium równorzędne z innymi kryteriami wyboru wariantu projektowanej drogi 2. W procesie planowania i projektowania dróg celowe jest uwzględnianie zarówno oceny wpływu na bezpieczeństwo ruchu drogowego projektów infrastruktury, jak i audytu brd 3. Wprowadzone Dyrektywą 2008/96/WE narzędzia zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej powinny być stosowane powszechnie, także w odniesieniu do dróg innych niż sieć TENT
DZIĘKUJĘ sgaca@pk.edu.pl