Specyfikacja płynów i smarów

Specyfikacja płynów i smarów Wszystkie komercyjne serie MTU (włącznie z Marine), DDC S60 Off-Highway i silniki dwusuwowe Nie są zawarte serie MTU 1000-1600, 1800 A001061/38Z

2018 Copyright MTU Friedrichshafen GmbH Publikacja niniejsza jest chroniona na podstawie praw autorskich wraz z jej wszystkimi częściami. Wszelkie wykorzystywanie i użytkowanie wymaga uprzedniego wyrażenia pisemnej zgody przez MTU Friedrichshafen GmbH. Dotyczy to w szczególności powielania, rozpowszechniania, edycji, tłumaczenia, sporządzania mikrofilmów oraz zapisywania w pamięci i/lub przetwarzania w systemach elektronicznych, włącznie z bazami danych i usługami online. Wszystkie informacje, zawarte w niniejszej publikacji, są w chwili jej ukazania się zawsze najbardziej aktualne. MTU Friedrichshafen GmbH zastrzega sobie prawo wprowadzenia w razie potrzeby zmian, skrótów lub uzupełnień do udostępnionych informacji lub danych.

Spis treści DCL-ID: 0000005353-006 1 Przedmowa 1.1 Informacje ogólne 5 2 Smary do silników czterosuwowych 2.1 Oleje silnikowe 7 2.2 Substancje fluorescencyjne do rozpoznawania wycieków w obiegu oleju smarowego 17 2.3 Smary 18 3 Smary do silników dwusuwowych 3.1 Oleje silnikowe 19 4 Płyny chłodzące 4.1 Informacje ogólne 22 4.2 Substancje nieodpowiednie w obiegu płynu chłodzącego 25 4.3 Wymogi dotyczące świeżej wody 26 4.4 Emulgowalne oleje chroniące przed korozją 27 4.5 Środek zapobiegający zamarzaniu 29 4.6 Płyn chłodzący bez ochrony przed zamarzaniem 31 4.7 Nadzorowanie działania 32 4.8 Wartości graniczne dla płynów chłodzących 36 4.9 Stabilność składowania koncentratów płynów chłodzących 37 4.10 Dodatki barwne do rozpoznawania wycieków w obiegu płynu chłodzącego 39 5 Paliwa silnikowe 5.1 Oleje napędowe informacje ogólne 40 5.2 Dopuszczone dla poszczególnych serii paliwa do silników MTU 46 5.2.1 Oleje napędowe wg DIN EN590 oraz ASTM D975 46 5.2.2 British Standard 52 5.2.3 Chińskie oleje napędowe wg GB 19147-2013 55 5.2.4 Olej opałowy 59 5.2.5 Paliwa destylowane do zastosowań morskich zgodnie z ISO 8217:2013-12 66 5.2.6 Paliwa lotnicze 72 5.2.7 Oleje napędowe NATO 75 5.2.8 Parafinowy olej napędowy wg DIN EN 15940 89 5.2.9 Olej napędowy B20 90 5.3 Oleje napędowe do silników z układem oczyszczania spalin (AGN) 95 5.4 Biodiesel domieszki do biodiesla 97 5.5 Olej opałowy EL 100 5.6 Dodatki uszlachetniające paliwo 101 5.7 Substancje nieodpowiednie w obiegu oleju napędowego 104 6 Środek redukcyjny NOx AUS 32 / AUS 40 dla instalacji z układem oczyszczania spalin SCR 6.1 Informacje ogólne 105 7 Dopuszczone oleje silnikowe i smary 7.1 Oleje silnikowe do silników czterosuwowych 108 7.1.1 Odpowiednie dla danej serii możliwości stosowania olejów silnikowych kategorii olejów MTU 1 108 7.1.2 Oleje jednosezonowe kategoria 1 klas SAE 30 i 40 do silników wysokoprężnych 110 7.1.3 Oleje wielosezonowe kategoria 1 klasy SAE 15W-40 do silników wysokoprężnych 112 7.1.4 Odpowiednie dla danej serii możliwości stosowania olejów silnikowych kategorii olejów MTU 2 oraz 2.1 (Low Saps) 113 7.1.5 Oleje jednosezonowe - kategoria 2 klas SAE 30 i 40 do silników wysokoprężnych 116 7.1.6 Oleje wielosezonowe kategoria 2 klas SAE 10W-40, 15W-40 i 20W-40 do silników wysokoprężnych 120 7.1.7 Oleje wielosezonowe kategoria 2.1 (oleje Low SAPS) klas SAE 0W-30, 10W-30, 5W-40, 10W-40 i 15W-40 129 7.1.8 Odpowiednie dla danej serii możliwości stosowania olejów silnikowych kategorii olejów MTU 3 oraz 3.1 (Low Saps) 132 7.1.9 Oleje wielosezonowe kategoria 3 klas SAE 5W-30, 5W-40 i 10W-40 do silników wysokoprężnych 134 7.1.10 Oleje wielosezonowe kategoria 3.1 (oleje Low SAPS) klas SAE 5W-30, 10W-30 i 10W-40 139 7.2 Oleje silnikowe do silników dwusuwowych 143 7.2.1 Odpowiednie dla danej serii możliwości stosowania olejów silnikowych do silników dwusuwowych 143 7.2.2 Oleje silnikowe do silników dwusuwowych 144 7.3 Smary 145 7.3.1 Smary do zastosowań ogólnych 145 A001061/38Z 2018-03 Spis treści 3

8 Dopuszczone płyny chłodzące 8.1 Odpowiednie dla danej serii lub zastosowania możliwości stosowania dodatków do płynu chłodzącego 146 8.2 Emulgowalne oleje chroniące przed korozją 155 8.3 Płyn chłodzący bez ochrony przed zamarzaniem do układów chłodzenia zawierających metale lekkie 156 8.3.1 Płyny chłodzące bez ochrony przed zamarzaniem koncentraty do układów chłodzenia zawierających metale lekkie 156 8.3.2 Płyny chłodzące bez ochrony przed zamarzaniem gotowe mieszanki do układów chłodzenia zawierających metale lekkie 157 8.4 Płyn chłodzący bez ochrony przed zamarzaniem do układów chłodzenia niezawierających metali lekkich 158 8.4.1 Płyny chłodzące bez ochrony przed zamarzaniem koncentraty do układów chłodzenia niezawierających metali lekkich 158 8.4.2 Płyny chłodzące bez ochrony przed zamarzaniem gotowe mieszanki do układów chłodzenia niezawierających metali lekkich 160 8.5 Środek zapobiegający zamarzaniu do układów chłodzenia zawierających metale lekkie 161 8.5.1 Środki zapobiegające zamarzaniu koncentraty do układów chłodzenia zawierających metale lekkie 161 8.5.2 Środki zapobiegające zamarzaniu koncentraty do zastosowań specjalnych 164 8.5.3 Środki zapobiegające zamarzaniu gotowe mieszanki do układów chłodzenia zawierających metale lekkie 165 8.6 Środek zapobiegający zamarzaniu do układów chłodzenia niezawierających metali lekkich 167 8.6.1 Środki zapobiegające zamarzaniu koncentraty do układów chłodzenia bez zawartości metali lekkich 167 8.6.2 Środki zapobiegające zamarzaniu koncentraty do zastosowań specjalnych 170 8.6.3 Środki zapobiegające zamarzaniu gotowe mieszanki do układów chłodzenia niezawierających metali lekkich 171 8.7 Dodatki do płynu chłodzącego do silników serii 60 174 8.7.1 Płyny chłodzące bez ochrony przed zamarzaniem koncentraty do silników serii 60 174 8.7.2 Płyny chłodzące bez ochrony przed zamarzaniem gotowe mieszanki do silników serii 60 175 8.7.3 Środki zapobiegające zamarzaniu koncentraty do silników serii 60 176 8.7.4 Środki zapobiegające zamarzaniu gotowe mieszanki do silników serii 60 179 8.8 Dodatki do płynu chłodzącego do silników dwusuwowych 181 8.8.1 Płyny chłodzące bez ochrony przed zamarzaniem koncentraty do silników dwusuwowych 181 8.8.2 Płyny chłodzące bez ochrony przed zamarzaniem gotowe mieszanki do silników dwusuwowych 182 8.8.3 Środki zapobiegające zamarzaniu koncentraty do silników dwusuwowych 183 8.8.4 Środki zapobiegające zamarzaniu gotowe mieszanki do silników dwusuwowych 186 8.9 Dodatki do płynu chłodzącego z ograniczonym dopuszczeniem dla poszczególnych serii 188 8.9.1 Środki zapobiegające zamarzaniu koncentraty i gotowe mieszanki na bazie glikolu etylenowego do serii zwierających metale lekkie i niezawierających metali lekkich 188 8.9.2 Środki zapobiegające zamarzaniu gotowa mieszanka środka na bazie glikolu propylenowego do serii niezawierających metali lekkich 189 9 Przepisy dotyczące płukania i czyszczenia układów płynu chłodzącego silnika 9.1 Informacje ogólne 190 9.2 Dopuszczone środki czyszczące 191 9.3 Płukanie układów płynu chłodzącego silnik 192 9.4 Czyszczenie układów płynu chłodzącego silnik 193 9.5 Czyszczenie podzespołów 194 9.6 Obieg chłodzenia zaatakowany przez bakterie, drożdże, grzyby 195 10 Przegląd zmian 10.1 Przegląd zmian w wersji A001061/37 w stosunku do A001061/38 196 11 Załącznik A 11.1 Indeks 200 DCL-ID: 0000005353-006 4 Spis treści A001061/38Z 2018-03

1 Przedmowa 1.1 Informacje ogólne Stosowane symbole i konwencje zapisu Należy przestrzegać następujących, wyróżnionych w tekście poleceń: Ważne W tym polu zamieszczono istotne i przydatne informacje o produkcie przeznaczone dla użytkownika. Wskazuje ono na instrukcje, prace i działania, które są wymagane, aby zapobiec uszkodzeniu lub zniszczeniu materiału. Wskazówka: Wskazówka informuje o tym, kiedy podczas wykonywania pracy należy przestrzegać zaleceń specjalnych. Materiały eksploatacyjne Okres żywotności, bezpieczeństwo eksploatacji oraz działanie urządzeń napędowych zależą w dużej mierze od stosowanych materiałów eksploatacyjnych. Dlatego też nadzwyczaj ważny jest prawidłowy dobór i sposób obchodzenia się z materiałami eksploatacyjnymi. Kwestie te zostały określone w niniejszych przepisach dot. materiałów eksploatacyjnych. Norma kontrolna DIN EN ISO ASTM IP DVGW Oznaczenie Deutsches Institut für Normung (Niemiecki Instytut Normalizacji) Normy Europejskie Norma międzynarodowa American Society for Testing and Materials Institute of Petroleum Deutscher Verein des Gas- und Wasserfaches e.v. Tabela 1: Normy kontrolne dla materiałów eksploatacyjnych Aktualność niniejszej broszury Przepisy dotyczące materiałów eksploatacyjnych są w razie potrzeby zmieniane lub uzupełniane. Przed użyciem upewnić się, że dysponuje się najbardziej aktualną wersją przepisów. Aktualną wersję można znaleźć pod adresem: http://www.mtu-online.com/mtu/technische-info/betriebsstoffvorschriften/index.de.html W przypadku pytań pomoc oferują konsultanci firmy MTU. TIM-ID: 0000018549-006 Gwarancja Zastosowanie dopuszczonych materiałów eksploatacyjnych, zarówno na podstawie wskazania ich nazwy, jak też odpowiednio przytoczonej specyfikacji, stanowi składnik warunków gwarancyjnych. Dostawca materiałów eksploatacyjnych jest odpowiedzialny na całym świecie za taką samą jakość wymienionych produktów. Ważne Materiały eksploatacyjne do urządzeń napędowych mogą być niebezpieczne. Obchodząc się z tymi materiałami, jak również składując je i utylizując należy przestrzegać określonych zasad. A001061/38Z 2018-03 Przedmowa 5

Zasady te wynikają z informacji producenta, takich jak specyficzne dla produktu karty charakterystyki produktów, postanowień prawnych oraz zasad technicznych, obowiązujących w danym kraju. Ponieważ w różnych krajach mogą występować duże różnice, nie jest możliwe w ramach niniejszych przepisów dotyczących materiałów eksploatacyjnych ogólnoobowiązujące stwierdzenie co do zasad, jakich należy przestrzegać. Użytkownik wymienionych w nich produktów jest więc zobowiązany do samodzielnego zasięgnięcia informacji na temat obowiązujących przepisów. Firma MTU nie ponosi żadnej odpowiedzialności w przypadku niezgodnego z przeznaczeniem lub z przepisami zastosowania dopuszczonych przez nią materiałów eksploatacyjnych. Konserwacja Wszelkie informacje na temat konserwacji, ponownej konserwacji oraz usuwania konserwacji wraz z dopuszczonymi środkami konserwującymi można znaleźć w Przepisach MTU, dotyczących konserwacji oraz ponownej konserwacji (numer publikacji A001070/...). Aktualną wersję można znaleźć pod adresem: http://www.mtu-online.com/mtu/technische-info/konservierungs-und-nachkonservierungsvorschrift/ index.de.html TIM-ID: 0000018549-006 6 Przedmowa A001061/38Z 2018-03

2 Smary do silników czterosuwowych 2.1 Oleje silnikowe Ważne Zużyte materiały eksploatacyjne należy usuwać zgodnie z przepisami obowiązującymi w miejscu zastosowania! Zużytego oleju nie wolno zasadniczo usuwać za pośrednictwem silnika spalinowego! Wymagania odnośnie do olejów silnikowych niezbędne dla uzyskania akceptacji MTU Warunki MTU, dotyczące akceptacji dla olejów silnikowych do silników wysokoprężnych zawarte zostały w normach MTU MTL 5044, MTL 5051 dla oleju do pierwszej eksploatacji i oleju chroniącego przed korozją oraz do silników dwusuwowych w normie MTU MTL 5111 i są one dostępne pod tymi numerami. Akceptacja oleju silnikowego potwierdzana jest producentowi na piśmie. Zaaprobowane oleje silnikowe do silników wysokoprężnych podzielone są na następujące grupy jakości MTU Kategoria oleju 1: zwykły poziom jakości / oleje jednosezonowe i uniwersalne Kategoria oleju 2: podwyższony poziom jakości / oleje jednosezonowe i wielosezonowe Kategoria oleju 2.1: oleje wielosezonowe o niskiej zawartości dodatków tworzących pozostałości po spopieleniu (oleje Low SAPS) Kategoria oleju 3: najwyższy poziom jakości / oleje wielosezonowe Kategoria oleju 3.1: oleje wielosezonowe o niskiej zawartości dodatków tworzących pozostałości po spopieleniu (oleje Low SAPS) Oleje Low Saps to oleje o niskiej zawartości siarki i fosforu oraz o zawartości dodatków tworzących pozostałości po spopieleniu <1%. Są one dozwolone tylko wtedy, gdy zawartość siarki w paliwie nie przekracza 50 mg/kg. W przypadku zastosowania filtra cząstek stałych do silników wysokoprężnych zaleca się zastosowanie tychże olejów, aby zapobiec zbyt szybkiemu zatkaniu filtra cząstkami popiołu ze spalania. Wyjątki, patrz ( Strona 10). Dobór odpowiedniego oleju silnikowego zależy od jakości paliwa, przewidzianego czasu eksploatacji oleju oraz warunków klimatycznych w miejscu eksploatacji. Dotychczas brak międzynarodowego standardu przemysłowego, który sam w sobie obejmowałby wszystkie te kryteria. Ważne Użycie olejów silnikowych, które nie zostały dopuszczone przez firmę MTU, może doprowadzić to tego, że nie będą spełnione ustawowe wartości graniczne emisji spalin. Działanie takie może być karalne. TIM-ID: 0000018560-004 Ważne Mieszanie olejów silnikowych jest z zasady niedozwolone! W ramach wymiany oleju silnikowego możliwa jest zmiana na inny, dopuszczony olej silnikowy. Pozostała wtedy w obiegu resztka oleju nie ma większego znaczenia. Procedura ta dotyczy również olejów silnikowych MTU z regionów Europy, Bliskiego Wschodu, Afryki, Ameryki oraz Azji. Ważne W przypadku zmiany oleju na olej silnikowy kategorii 3 należy pamiętać o tym, że ze względu na lepsze właściwości oczyszczające tych olejów silnikowych może dojść do oderwania zanieczyszczeń w silniku (np. osadów zwęglonego oleju). Z tego względu w razie potrzeby należy skrócić okres wymiany oleju oraz wymiany filtra (podczas wymiany jednorazowo). A001061/38Z 2018-03 Smary do silników czterosuwowych 7

Cechy szczególne Oleje silnikowe MTU do silników wysokoprężnych W MTU dostępne są w poszczególnych regionach następujące oleje jednosezonowe i wielosezonowe: Producent i region sprzedaży MTU Friedrichshafen Europa Bliski Wschód Afryka MTU America Ameryki MTU Asia Azja MTU Asia Chiny MTU Asia Indonezja MTU India Pvt. Ltd. Indie Nazwa produktu Klasa SAE Kategoria oleju Diesel Engine Oil DEO SAE 15W-40 Numer materiału 15W-40 2 Kanister 20 l: X00070830 Beczka 210 l: X00070832 IBC: X00070833 Towar luzem: X00070835 (tylko po uzgodnieniu) Power Guard DEO SAE 40 40 2 Kanister 20 l: X00062816 Beczka 210 l: X00062817 IBC: X00064829 Power Guard SAE 15W-40 Off Highway Heavy Duty Power Guard SAE 40 Off Highway Heavy Duty Diesel Engine Oil DEO SAE 15-W40 Diesel Engine Oil - DEO 15W-40 Diesel Engine Oil - DEO 10W-40 Diesel Engine Oil - DEO 5W-30 Diesel Engine Oil - DEO 15W-40 Diesel Engine Oil - DEO 15W-40 15W-40 2.1 5 galonów: 800133 55 galonów: 800134 IBC: 800135 40 2 5 galonów: 23532941 55 galonów: 23532942 15W-40 2 Kanister 18 l: 64247/P Beczka 200 l: 65151/D 15W-40 2 Kanister 20 l: 64242/P Beczka 205 l: 65151/D 10W-40 2 Kanister 20 l: 60606/P 5W-30 3 Kanister 20 l: 60808/P 15W-40 2 Kanister 20 l: 64242/P Beczka 205 l: 65151/D 15W-40 2 Kanister 20 l: 63333/P Beczka 205 l: 65151/P Diesel Engine Oil - DEO 40 40 2 Kanister 20 l: 73333/P Beczka 205 l: 75151/D Tabela 2: Ograniczenia w przypadku zastosowań serii 2000 i 4000 Seria 2000: Cx6, Gx6, Gx7, M41A IMO III, Mx6, M84, M94, Sx6 Seria 4000: M73-M93L, N43 i N83, 4000-03 Genset (grupa zastosowania 3F, 3G, 3H), 4000-04 C&I, 4000-05 C&I, 4000-04 Marine, 4000-04 Rail, 4000-05 Genset, 4000-04 Oil&Gas, 4000-05 Oil&Gas TIM-ID: 0000018560-004 Ważne Nie wolno stosować olejów kategorii 1! 8 Smary do silników czterosuwowych A001061/38Z 2018-03

Ograniczenia w przypadku zastosowań serii 2000 M72 Ważne Nie wolno stosować Mobil Delvac 1630/1640 i Power Guard SAE 40 Off-Highway Heavy Duty! Ograniczenia w przypadku zastosowań serii 4000 C, R, T Ważne W silnikach serii 4000 C64, Cx5, T94, T94L, Tx5 mogą być stosowane tylko oleje silnikowe kategorii 3 wzgl. 3.1 klasy SAE 5W-40 lub 10W-40! Wyjątki: W przypadku Seria 4000 T można stosować również Chevron Delo 400 LE SAE 15W-40 (kategoria oleju 2.1). W przypadku serii 4000 C można stosować również Fleet Supreme EC SAE 15W-40 (kategoria oleju 2.1). W silnikach serii 4000 R64, R74 i R84 mogą być stosowane tylko oleje silnikowe kategorii wzgl. 3.1 klasy SAE 5W-40 lub 10W-40! Maksymalny okres trwałości oleju wynosi 1000 roboczogodzin przy zachowaniu analitycznych wartości granicznych dla zużytych olejów silnikowych! Ograniczenia w przypadku zastosowań serii 8000 Ważne Można stosować wyłącznie wymienione poniżej oleje silnikowe: Castrol HLX SAE 30 / SAE 40 Exxon Mobil Delvac 1630 SAE 30 Exxon Mobil Delvac 1640 SAE 40 Power Guard SAE 40 Off Highway Heavy Duty (numer materiału: 5 galonów 23532941 ; 55 galonów 2353294 Shell Sirius X SAE 30 / SAE 40 Ograniczenia w przypadku zastosowań serii S60 Ważne Wolno stosować tylko oleje wielosezonowe o klasie SAE 15W-40, oznaczone indeksem. Maksymalny okres trwałości oleju wynosi 250 roboczogodzin lub 1 rok. Ograniczenia w przypadku zastosowania olejów Low Saps Ważne Kategorię 2.1 oraz 3.1 można stosować wtedy, jeśli zawartość siarki w paliwie nie przekracza 50 mg/kg! Wyjątki, patrz ( Strona 10) TIM-ID: 0000018560-004 Ograniczenia w przypadku zastosowań serii 595 i 1163-01, 1163-02 Ważne Do szybkich komercyjnych promów z silnikami serii 595, 1163-01 i 1163-02 generalnie zalecane są oleje kategorii 2 lub 3! Ograniczenia w przypadku zastosowań serii 956 TB31 / TB32 / TB33 / TB34 i 1163 TB32 Ważne Oleje silnikowe kategorii 1, 2.1 i 3.1 nie zostały zasadniczo dopuszczone! A001061/38Z 2018-03 Smary do silników czterosuwowych 9

Aktualnie do zastosowań w silnikach serii 956 TB 31, TB 32, TB 33, TB 34 do użytku w elektrowniach atomowych oraz do serii 1163-02 TB32 dopuszczone są wyłącznie następujące oleje silnikowe. Seria Kategoria oleju 2, olej jednosezonowy 956 TB 31 Power Guard SAE 40 Off-Highway Heavy Duty Mobil Delvac 1630 Mobil Delvac 1640 956 TB 32 Power Guard SAE 40 Off-Highway Heavy Duty Mobil Delvac 1640 956 TB 33 Ɛ = 9 956 TB 33 Ɛ = 12 Power Guard SAE 40 Off-Highway Heavy Duty Mobil Delvac 1640 Power Guard SAE 40 Off-Highway Heavy Duty Mobil Delvac 1640 Shell Sirius X 30 956 TB 34 Power Guard SAE 40 Off-Highway Heavy Duty Mobil Delvac 1640 1163-02 TB 32 Zasilanie awaryjne, Genset Tabela 3: Power Guard SAE 40 Off-Highway Heavy Duty Mobil Delvac 1640 Shell Sirius X 30 Kategoria oleju 2, olej wielosezonowy Brak aprobaty Brak aprobaty Brak aprobaty Lukoil Avantgarde Ultra NP 15W40 Lukoil Avantgarde Ultra NP 15W40 Brak aprobaty Kategoria oleju 3 Shell Rimula R6 MS SAE 10W-40 Shell Rimula R6 MS SAE 10W-40 Shell Rimula R6 MS SAE 10W-40 Shell Rimula R6 MS SAE 10W-40 Shell Rimula R6 MS SAE 10W-40 Shell Rimula R6 MS SAE 10W-40 Akceptacje dla olejów silnikowych na życzenie klienta do zastosowań w serii 956 TB 31, TB32, TB33, TB34 Olej silnikowy musi mieć ważną akceptację MTU zgodnie MTL 5044 oraz spełniać poziom jakościowy kategorii oleju 2 lub 3. W odniesieniu do akceptacji dla klienta niezbędny jest test silnika w następujących warunkach. Przebieg testowy pojedynczego cylindra 50 godzin, w przypadku pozytywnej oceny należy wykonać przebieg testowy silnika w następujący sposób: Czas pracy silnika ze specyficznym olejem: min. 50 godzin (z czego 30 godzin z co najmniej 100% mocy) Następnie należy wykonać badanie endoskopowe komór spalania. Demontaż 4 tłoków (po 2 po stronie silnika A i 2 po stronie silnika B) w celu szczegółowego zbadania. Użycie olejów Low Saps (kategoria oleju 2.1 i 3.1) w przypadku korzystania z paliw o zawartości siarki maks. 1000 mg/kg dla zastosowań serii 12V2000M41A, 4000M03 IMO II/III, 4000M05 IMO II/III, 8V4000M63 IMO III i 20V4000M53B IMO III W przypadku użycia olejów Low Saps kategorii olejów MTU 2.1 i 3.1 w połączeniu z paliwami o zawartości siarki maks. 1000 ppm, oprócz akceptacji MTU muszą być dodatkowo spełnione następujące wymogi krajowe: Kategoria oleju ACEA Specyfikacja 2.1 E7 i E9 CJ-4 i Ci-4 API 3.1 E6 i E7 CI-4 TIM-ID: 0000018560-004 Tabela 4: 10 Smary do silników czterosuwowych A001061/38Z 2018-03

Jeśli oleje Low Saps spełniają wszystkie wymienione powyżej wymogi wydajnościowe, wówczas dopuszczone są one do eksploatacji przez 500 roboczogodzin. Gdy dojdzie do przekroczenia maksymalnego czasu eksploatacji, wówczas należy regularnie kontrolować liczbę zasadową oleju. W przypadku przekroczenia dopuszczalnej liczby zasadowej należy wymienić olej. Ważne Jeśli nie zostaną spełnione wymienione w tabeli wymogi wydajnościowe, wówczas wolno stosować wyłącznie paliwa o zawartości siarki nie przekraczającej maks. 50 ppm. Oleje silnikowe do silników z układem oczyszczania spalin (AGN) Silniki z układem oczyszczania spalin stawiają szczególnie wysokie wymagania pod względem stosowanych olejów, aby możliwe było zapewnienie bezpieczeństwa eksploatacji oraz żywotności układu wydechowego i silnika. W zależności od zastosowanej technologii oczyszczania spalin mogą być stosowane wymienione poniżej oleje. Technologia oczyszczania spalin Katalizator utleniający bez filtra cząstek stałych System SCR z katalizatorami wanadowymi (bez filtra cząstek stałych) System SCR z katalizatorami zeolitowymi (bez filtra cząstek stałych) Dopuszczona kategoria oleju 1 2 2.1 3 3.1 nie 1) nie 1) tak nie 1) tak nie 1) nie 1) tak nie 1) tak nie 1) nie 1) tak nie 1) tak Zamknięty filtr cząstek stałych nie 1) nie 1) tak nie 1) tak System łączony, SCR + filtr cząstek stałych Tabela 5: nie 1) nie 1) tak nie 1) tak 1) = możliwość kontroli jednostkowej w przypadku opcjonalnych i doposażonych układów oczyszczania spalin Ważne Zastosowanie olejów silnikowych kategorii 1, 2 i 3 (o zawartości popiołu >1%) w instalacjach z układem oczyszczania spalin prowadzi co znacznego skrócenia czasu żywotności instalacji oczyszczania, a w przypadku filtra cząstek stałych do zbyt wysokiego przeciwciśnienia. Ważne Dla silników z certyfikatem EPA Tier 4i wzgl. Tier 4 i EU IIIb i układem oczyszczania spalin dopuszczone są tylko oleje silnikowe kategorii 2.1 wzgl. 3.1. W razie potrzeby należy przestrzegać dodatkowo obowiązujących ograniczeń ze względy na wymogi dotyczące silnika. TIM-ID: 0000018560-004 Przyporządkowanie militarnych specyfikacji olejów silnikowych do klas lepkości SAE Kod NATO Specyfikacje krajowe Klasa SAE O-236 TL 9150-0063 Olej wielosezonowy SAE 15W-40, również do użytku jako olej chroniący przed korozją O-278 OMD 113 TL 9150-0031 DEF STAN 91-22 DCESEA 278/A MIL-PRF-9000L Olej jednosezonowy SAE 40 A001061/38Z 2018-03 Smary do silników czterosuwowych 11

Kod NATO Specyfikacje krajowe Klasa SAE O-1178 OMD 55 O-1176 OMD 90 TL 9150-0080 Olej wielosezonowy SAE 5W-30 DEF STAN 91-113 Olej wielosezonowy SAE 10W-30 O-1180 TL 9150-0107 Olej wielosezonowy SAE 10W-40 (Low Saps) Tabela 6: Wybór klas lepkości Wybór klasy lepkości opiera się w pierwszym rzędzie na temperaturze otoczenia, w której ma być uruchamiany i eksploatowany silnik. Jeśli przestrzegane są istotne kryteria wydajności, silniki można eksploatować, w zależności od zastosowania, zarówno z olejami jednosezonowymi, jaki z olejami wielosezonowymi (uniwersalnymi). Wartości orientacyjne granic temperatury poszczególnych klas lepkości można sprawdzić na rysunku poglądowym ( Rysunek 1). W przypadku zbyt niskich temperatur olej należy podgrzać. Rysunek 1: Rysunek poglądowy klas lepkości Czas eksploatacji oleju dla silników wysokoprężnych Na czas eksploatacji oleju ma wpływ jakość oleju silnikowego, obchodzenie się z nim, jak również warunki eksploatacji oraz stosowane paliwo. Czasy ustalone na podstawie doświadczeń eksploatacyjnych to wartości orientacyjne i odnoszą się do zastosowań o standardowym profilu obciążenia. Okresy wymiany oleju Kategoria oleju bez wirówki oleju z wirówką oleju lub z filtrem pobocznego przepływu oleju 1 250 roboczogodzin 500 roboczogodzin 2 500 roboczogodzin 1000 roboczogodzin 2.1 1) 500 roboczogodzin 1000 roboczogodzin TIM-ID: 0000018560-004 12 Smary do silników czterosuwowych A001061/38Z 2018-03

Kategoria oleju bez wirówki oleju z wirówką oleju lub z filtrem pobocznego przepływu oleju 3 750 roboczogodzin 1500 roboczogodzin 3.1 1) 750 roboczogodzin 1500 roboczogodzin Tabela 7: 1) = zastosowanie tylko w połączeniu z paliwem o zawartości siarki maks. 50 mg/kg Wyjątki, patrz ( Strona 10) Ważne Wskazane w tabeli ( Tabela 7) okresy wymiany oleju to zalecane wartości orientacyjne, o ile stosowany jest olej napędowy o zawartości siarki < 0,5%. Należy przestrzegać określonych w tabeli ( Tabela 8) wartości granicznych dla zużytego oleju. Okresy eksploatacji oleju należy potwierdzić poprzez analizy oleju. Jeśli zachodzi jeden lub więcej wymienionych poniżej, utrudnionych warunków eksploatacji, okresy eksploatacji oleju należy ustalić na podstawie analiz oleju: ekstremalne klimatyczne warunki użytkowania, duża częstotliwość uruchamiania, częste i długie okresy biegu jałowego lub niewielkiego obciążenia podczas pracy silnika, duża zawartość siarki w paliwie 0,5 do 1,5% masy (patrz Użytkowanie oleju napędowego o wysokiej zawartości siarki). W przypadku zastosowań o krótkich czasach pracy oleje silnikowe należy wymieniać niezależnie od kategorii najpóźniej po upływie 2 lat. W przypadku zastosowania olejów silnikowych o wyższych właściwościach ochrony przed korozją wymiana jest konieczna najpóźniej po upływie 3 lat. W poszczególnych przypadkach czas eksploatacji oleju silnikowego można zoptymalizować również dzięki regularnym badaniom laboratoryjnym oraz odpowiednim badaniom silnika w porozumieniu z odpowiednią placówką serwisową firmy MTU: Pierwszą próbkę oleju jako próbkę bazową należy pobrać z silnika po upływie ok. 1 godziny pracy po napełnieniu nowym olejem. Kolejne próbki oleju należy przebadać po upływie określonych czasów pracy silnika (patrz Badania laboratoryjne) Przed rozpoczęciem i po zakończeniu badań oleju należy wykonać odpowiednie oględziny silnika. Po zakończeniu wszystkich badań można w poszczególnych przypadkach ustalić uzgodnienia szczególne, zależnie od wyniku badań. Próbki oleju należy zawsze pobierać w takich samych warunkach w przewidzianym do tego miejscu (patrz instrukcja obsługi). Dodatki specjalne Dopuszczone do stosowania oleje silnikowe zostały stworzone specjalnie dla silników wysokoprężnych. Charakteryzują się one wszystkimi niezbędnymi właściwościami. Dlatego też inne dodatki są zbędne, a w niektórych okolicznościach mogą być nawet szkodliwe. TIM-ID: 0000018560-004 Badania laboratoryjne Spektrometryczna analiza oleju Ustalenie zawartości metalu w oleju silnikowym przeprowadzane jest w firmie MTU w celu identyfikacji marki oleju na podstawie dodatków metalicznych. A001061/38Z 2018-03 Smary do silników czterosuwowych 13

Z reguły MTU nie przeprowadza ustalenia zawartości metalu w celu określenia stopnia zużycia silnika. Zawartość zależy w bardzo dużym stopniu m.in. od następujących czynników: stanu wyposażenia silnika odchylenia egzemplarzy warunków eksploatacji profilu jazdy środków eksploatacyjnych pomocniczych materiałów montażowych Dlatego też nie są możliwe jednoznaczne wnioski co do stanu zużycia istotnych podzespołów silnika. Z tego powodu nie można wskazać wartości granicznych dla zawartości metalu pochodzącego ze zużycia. Analiza zużytego oleju W celu kontroli zużytego oleju zaleca się wykonywanie regularnych analiz oleju. Próbki oleju należy pobierać i badać przynajmniej raz w roku wzgl. podczas każdej wymiany oleju, w zależności od zastosowania lub warunków eksploatacji silnika, a niekiedy również częściej. Z podanych metod kontroli i wartości granicznych (Analityczne wartości graniczne dla używanych olejów silnikowych do silników wysokoprężnych( Tabela 8) wynika, kiedy wynik poszczególnych analiz próbek oleju należy uznać za nieprawidłowy. Nieprawidłowy wynik wymaga niezwłocznego zbadania i usunięcia stwierdzonego, nieregularnego stanu eksploatacji. Wartości graniczne odnoszą się do poszczególnych próbek oleju. W przypadku osiągnięcia lub przekroczenia tych wartości niezbędna jest natychmiastowa wymiana oleju. Wyniki analizy oleju niekoniecznie umożliwiają wyciągnięcie wniosków co do zużycia określonych podzespołów. Oprócz analitycznych wartości granicznych dla wymiany oleju znaczenie ma również stan, stan eksploatacji oraz ew. zakłócenia eksploatacji silnika. Oznaki zużycia oleju mogą być również następujące: Nadzwyczaj silny nagar i osad w silniku oraz w podzespołach silnika, takich jak filtry, wirówki lub separatory, zwłaszcza w porównaniu z ostatnim badaniem. Nietypowe zabarwienie podzespołów. Analityczne wartości graniczne dla używanych olejów silnikowych do silników wysokoprężnych Lepkość w temp. 100 C maks. mm²/s Metoda kontroli ASTM D445 DIN 51562 Wartości graniczne SAE 30 SAE 5W-30 SAE 10W-30 SAE 40 SAE 5W-40 SAE 10W-40 SAE 15W-40 SAE 20W-40 min. mm²/s SAE 30 SAE 5W-30 SAE 10W-30 Temperatura zapłonu C (COC) ASTM D92 DIN EN ISO 2592 SAE 40 SAE 5W-40 SAE 10W-40 SAE 15W-40 SAE 20W-40 min. 190 15.0 19.0 9.0 10.5 TIM-ID: 0000018560-004 14 Smary do silników czterosuwowych A001061/38Z 2018-03

Temperatura zapłonu C (PM) Metoda kontroli ASTM D93 ISO 2719 Zawartość sadzy (% masy) DIN 51452 CEC-L-82 A-97 Całkowita liczba zasadowa (mg KOH/g) Zawartość wody (% obj.) ASTM D2896 ISO 3771 DIN 51639 ASTM D6304 EN 12937 ISO 6296 Wartości graniczne min. 140 maks. 3,0 (kategoria oleju 1) maks. 3,5 (kategoria oleju 2, 2.1, 3 i 3.1) min. 50% wartości nowego oleju maks. 0,2 Utlenianie (A/cm) 1) DIN 51453 1) maks. 25 Glikol etylenowy (mg/kg) ASTM D2982 maks. 100 Tabela 8: 1) = możliwe tylko wtedy, jeśli nie występują związki estrów Użytkowanie oleju napędowego o wysokiej zawartości siarki W przypadku olejów napędowych o zawartości siarki powyżej 0,5 % należy zastosować następujące działania: Użytkowanie oleju silnikowego o całkowitej liczbie zasadowej (TBN) powyżej 8 mgkoh/g Skrócenie czasu eksploatacji oleju (patrz Okresy wymiany oleju) Skrócenie terminu remontu generalnego (TBO) głowicy silnika - dla serii 4000 ( Strona 40) Na wykresie ( Rysunek Całkowita liczba zasadowa (olej silnikowy w zależności od zawartości siarki w oleju napędowym) należy sprawdzić zalecane minimalne całkowite liczby zasadowe dla oleju świeżego i zużytego w zależności od zawartości siarki w oleju napędowym. Całkowite liczby zasadowe dopuszczonych olejów silnikowych podano w rozdziale Dopuszczone oleje silnikowe ( Strona 108). TIM-ID: 0000018560-004 A001061/38Z 2018-03 Smary do silników czterosuwowych 15

Rysunek 2: Całkowita liczba zasadowa oleju silnikowego w zależności od zawartości siarki w oleju napędowym A Całkowita liczba zasadowa C Zalecana min. całkowita w mgkoh/g, ISO 3771 liczba zasadowa dla zużytego oleju B Zalecana min. całkowita liczba zasadowa dla nowego D Zawartość siarki w paliwie w oleju % obj. Użytkowanie oleju napędowego o niskiej zawartości siarki Stosowanie oleju napędowego o niskiej zawartości siarki (< 0,5 %) nie ma wpływu na czas eksploatacji oleju. Wymogi minimalne w odniesieniu do nadzorowania eksploatacji Badania oleju można wykonać przy użyciu walizki kontrolnej MTU. Zawiera ona wszystkie niezbędne do tego urządzenia oraz instrukcję obsługi. Przeprowadzić można następujące badania: ustalenie właściwości dyspersyjnych oleju (test kroplowy), ustalenie zawartości paliwa silnikowego w oleju, ustalenie zawartości wody w oleju. TIM-ID: 0000018560-004 16 Smary do silników czterosuwowych A001061/38Z 2018-03

2.2 Substancje fluorescencyjne do rozpoznawania wycieków w obiegu oleju smarowego Wymienione poniżej substancje fluorescencyjne są dopuszczone do rozpoznawania wycieków w obiegu oleju smarowego. Producent Chromatech Europe B.V. Cimcool, Cincinnati Nazwa produktu D51000A Chromatint Fluorescent Yellow 175 Producto YFD-100 Stosowane stężenie Numer materiału Wielkość pojemnika 0,04 % - 0,07 % X00067084 16 kg 2 lata 0,5% - 1,0 % 5 galonów (kanister): 55 galonów (beczka): Stabilność przechowywania 1) 6 miesięcy Tabela 9: 1) = od dostarczenia z fabryki, dotyczy oryginalnie i szczelnie zamkniętego pojemnika w przypadku przechowywania bez narażenia na mróz (> 5 C). Fluorescencja (jasnożółty odcień) obu barwników jest widoczna w świetle lampy UV (365 nm). TIM-ID: 0000055616-002 A001061/38Z 2018-03 Smary do silników czterosuwowych 17

2.3 Smary Wymagania Warunki MTU dla aprobaty smarów zostały określone w normie MTU MTL 5050 i są dostępne pod tym numerem. Akceptacja smaru potwierdzana jest producentowi na piśmie. Smary do zastosowań ogólnych W przypadku wszystkich punktów smarowania należy stosować smary zmydlane litem, za wyjątkiem: klap szybkiego zamykania, wbudowanych pomiędzy turbosprężarką napędzaną spalinami a chłodnicą powietrza doładowującego (patrz Smary do zastosowań specjalnych), centrowania na powierzchni środkowej sprzęgieł. Smary do zastosowania w wyższych temperaturach Do klap szybkiego zamykania, zamontowanych pomiędzy turbosprężarką napędzaną spalinami a chłodnicą powietrza doładowującego, należy zastosować smar odporny na wysoką temperaturę (do 250 C): Aero Shell Grease 15 Optimol Inertox Medium Do klap szybkiego zamykania, umieszczonych przed turbosprężarką napędzaną spalinami lub za chłodnicą powietrza doładowującego, wystarczą smary ogólnego przeznaczenia. Smary do centrowań na powierzchni środkowej sprzęgieł Smary do centrowań na powierzchni środkowej Esso Unirex N3 (odporność na temperaturę do ok. 160 C) Smary do zastosowań specjalnych Oleje do turbosprężarki napędzanej spalinami Zazwyczaj turbosprężarki napędzane spalinami podłączone są do wewnętrznego zasilania olejem z obiegu oleju smarowego silnika. W przypadku turbosprężarek ABB, które nie są podłączone do obiegu oleju smarowego silnika, należy zastosować oleje do turbin na bazie oleju mineralnego o klasie lepkości ISO VG 68. Smary do sprzęgieł o zębach łukowych Do sprzęgieł o zębach łukowych należy zastosować, w zależności od danego przypadku eksploatacji, następujące smary: prod. Klüber: Structovis BHD MF (olej smarowy o lepkości strukturalnej) prod. Klüber: Klüberplex GE11 680 (smar adhezyjny do przekładni) Zastosowanie danego smaru wzgl. odpowiednich dla niego czasów eksploatacji określone jest w odpowiednich instrukcjach obsługi lub planach konserwacji. TIM-ID: 0000018561-002 18 Smary do silników czterosuwowych A001061/38Z 2018-03

3 Smary do silników dwusuwowych 3.1 Oleje silnikowe Ważne Zużyte materiały eksploatacyjne należy usuwać zgodnie z przepisami obowiązującymi w miejscu zastosowania! Zużytego oleju nie wolno zasadniczo usuwać za pośrednictwem zbiornika paliwa! Wymagania odnośnie do olejów silnikowych dla silników dwusuwowych serii 53/71/92 i 149 Specyfikacja Klasa SAE Metoda kontroli 40 50 API CF-2 ASTM ISO Wartości graniczne Lepkość w temp. 100 C (mm 2 /s) Lepkość w temp. 40 C (mm 2 /s) Temperatura krzepnięcia ( C) Temperatura zapłonu C Popiół siarczanowy (% masy) Całkowita liczba zasadowa (mgkoh/g) Wartości graniczne D445 EN 3104 12,5-16,3 16,3-21,9 D445 EN 3104 130-150 200-300 D97 3016 maks. -15 maks. -10 D92 2592 min. 225 min. 230 D874 DIN 51575 maks. 1,0 maks. 0,8 D2896 3771 7,0-10,0 min. 7,0 Wapń (mg/kg) 14596 bez wartości granicznej maks. 500 Fosfor (mg/kg) DIN 51363-2/3 Min. 700 maks. 100 Cynk (mg/kg) DIN 51391-3 Min. 700 maks. 100 Tabela 10: Cechy szczególne W przypadku MTU Ameryka dostępne są wymienione poniżej olej silnikowe do silników dwusuwowych: TIM-ID: 0000018567-003 A001061/38Z 2018-03 Smary do silników dwusuwowych 19

Oleje silnikowe MTU do silników dwusuwowych Producent i region sprzedaży MTU America Ameryki Nazwa produktu Klasa SAE Specyfikacja Uwagi / numer materiału PowerGuard Heavy Duty Engine Oil for Detroit Diesel 2- Cycle (4x1G) SAE 40 PowerGuard Heavy Duty Engine Oil for Detroit Diesel 2- Cycle SAE 40 40 API CF-2 4X1 galon: 23512701 40 API CF-2 5 galonów: 23512734 55 galonów: 23512702 IBC: 23512739 Tabela 11: Ograniczenia w przypadku zastosowań serii 53/71/92 wszystkie zastosowania, za wyjątkiem Marine Ważne W przypadku temperatur otoczenia rzędu < 0 C może nie być możliwe uruchomienie silnika, jeśli zastosowano olej klasy SAE 40. Jeśli nie są stosowane urządzenia wspomagające rozruch, można również przez krótki czas stosować oleje klasy SAE 30. W przypadku niskich temperatur ( 18 do 32 C) można również stosować dodatkowo oleje klasy SAE 15W-40. Oleje te muszą jednakże odpowiadać specyfikacji API CF-2 i charakteryzować się lepkością w wysokiej temperaturze rzędu co najmniej 3,7 cp w temp. 150 C. Gdy tylko pozwalają na to temperatury, należy ponownie zmienić olej na olej klasy SAE 40. Ograniczenia w przypadku zastosowań serii 53/71/92 Marine Ważne Nie wolno stosować olejów wielosezonowych i jednosezonowych klasy SAE 30! Ograniczenia w przypadku zastosowań serii 53/71/92 Ważne W przypadku zastosowań o temperaturze wylotowej płynu chłodzącego > 94 C należy stosować oleje klasy SAE 50! Jeśli stosowane są paliwa o zawartości siarki od 0,5 do 1,0%, żywotność oleju ulega skróceniu. Ograniczenia w przypadku zastosowań serii 149 Ważne W przypadku temperatur otoczenia >35 C należy stosować oleje klasy SAE 50! Oleje klasy SAE 50 nie są zalecane w przypadku temperatur otoczenia < 7 C. Jeśli w przypadku zastosowania olejów klasy SAE 50 nie jest możliwe osiągnięcie prędkości obrotowej rozruchu, można zastosować również oleje klasy SAE 40. Nie wolno stosować olejów jednosezonowych klasy SAE 30 lub wielosezonowych! Jeśli stosowane są paliwa o zawartości siarki w zakresie pomiędzy 0,5 i 1%, należy używać olejów o liczbie zasadowej co najmniej 10 mg/koh/g i zawartości cynku oraz fosforu maks. 100 mg/kg! TIM-ID: 0000018567-003 20 Smary do silników dwusuwowych A001061/38Z 2018-03

Analityczne wartości graniczne dla używanych olejów silnikowych do silników dwusuwowych Lepkość w temp. 100 C (mm 2 /s) Zawartość sadzy (% masy) ASTM ISO Wartości graniczne SAE 40 D445 EN 3104 min. 12,5 maks. 16,3 Wartości graniczne SAE 50 min. 16,0 maks. 22,0 E 1131 DIN 51452 1) maks. 0,8 maks. 0,8 Woda (% obj.) D1744 EN 12937 maks. 0,3 maks. 0,3 Glikol etylenowy D2982 DIN 51375 negatywne negatywne Żelazo (mg/kg) ASTM D5185 maks. 150 maks. 35 Aluminium, krzem, miedź (mg/kg) ASTM D5185 maks. 25 maks. 25 Ołów (mg/kg) ASTM D5185 maks. 10 maks. 10 Tabela 12: 1) = można zastosować tę normę pod warunkiem, że procedura kontrolna do określania zawartości sadzy zostanie skalibrowana tak, aby uzyskiwane były równowartościowe wyniki analizy termograficznej (TGA) wg ASTM E 1131. Okresy wymiany oleju w przypadku stosowania paliw o zawartości siarki < 0,5% Zastosowanie Seria Okres wymiany oleju C&I, Marine S 53/71/92 150 h lub 1 rok C&I, Marine S 149 300 h lub 1 rok Generator awaryjny S 53/71/92/149 150 h lub 6 mies. Generator do pracy ciągłej S 53/71/92/149 150 h lub 3 mies. Tabela 13: TIM-ID: 0000018567-003 A001061/38Z 2018-03 Smary do silników dwusuwowych 21

4 Płyny chłodzące 4.1 Informacje ogólne Definicja płynu chłodzącego Płyn chłodzący = dodatek do płynu chłodzącego (koncentrat) + świeża woda w określonych proporcjach, gotowy do zastosowania w silniku. Zapobiegające korozji działanie płynów chłodzących można zapewnić tylko w przypadku całkowitego napełnienia obiegu chłodzenia. Wyjątek stanowi Shell Oil 9156, dzięki warstwie olejowej chroni on przed korozją również w stanie po spuszczeniu. Poza nim tylko dopuszczone środki antykorozyjne do konserwacji wewnętrznej obiegu chłodzenia zapewniają wystarczającą ochronę antykorozyjną po spuszczeniu płynu. Oznacza to, że po spuszczeniu płynu chłodzącego konieczna jest konserwacja obiegu chłodzenia, jeśli nie jest planowane napełnienie nowym płynem chłodzącym. Sposób postępowania został opisany w Przepisach firmy MTU dotyczących konserwacji A001070/... Mieszankę płynu chłodzącego należy przygotować z odpowiedniej świeżej wody i zaaprobowanego przez MTU dodatku płynu chłodzącego. Przygotowywanie płynu chłodzącego powinno odbywać się poza silnikiem! Ważne Niedozwolone są mieszanki różnych dodatków płynów chłodzących, jak też dodatków uszlachetniających (również w filtrach płynu chłodzącego oraz filtrach za podzespołami urządzenia! Warunki dopuszczenia dla dodatków do płynów chłodzących zostały określone w następujących normach dostaw MTU (MTL): MTL 5047 dla emulgowalnego oleju chroniącego przed korozją, MTL 5048 dla środka chroniącego przed korozją i zamarzaniem, MTL 5049 dla rozpuszczalnego w wodzie środka chroniącego przed korozją. Akceptacja dodatku do płynu chłodzącego potwierdzana jest producentowi na piśmie. Aby uniknąć uszkodzeń układu chłodzenia: Podczas dolewania (w razie ubytku płynu chłodzącego) należy zwracać uwagę na to, aby dolewać nie tylko wodę, lecz także koncentrat. Konieczne jest osiągnięcie zalecanej ochrony przed mrozem lub przed korozją. Nie stosować więcej niż 55% objętości (maks. ochrona przed zamarzaniem) środka chroniącego przed korozją. W przeciwnym razie zmniejszy się ochrona przed zamarzaniem i ulegnie pogorszeniu odprowadzanie ciepła. Jedyny wyjątek: BASF G206 (zastosowanie specjalne) Płyn chłodzący nie może wykazywać pozostałości oleju lub miedzi (w postaci stałej lub rozpuszczonej). Wszystkie dopuszczone aktualnie środki chroniące przed korozją do konserwacji wewnętrznej obiegu chłodzenia są przeważnie na bazie wody i nie zapewniają ochrony przed zamarzaniem. Ponieważ po spuszczeniu medium pozostaje w silniku jeszcze ilość resztkowa, należy zwracać uwagę na to, by zakonserwowane silniki były przechowywane w sposób zabezpieczony przed mrozem. Obiegu płynu chłodzącego nie da się z reguły całkowicie opróżnić, tzn. resztki zużytego płynu chłodzącego wzgl. świeżej wody po procesie płukania pozostają w silniku. Te pozostałości mogą w przypadku napełnianego płynu chłodzącego (zmieszanego z koncentratu wzgl. w przypadku zastosowania gotowej mieszanki) wywołać efekt rozcieńczenia. Ten efekt rozcieńczenia jest tym większy, im więcej elementów dołączanych znajduje się w silniku. Należy zwracać uwagę na sprawdzenie wzgl. dostosowanie stężenia płynu chłodzącego w obiegu płynu chłodzącego. TIM-ID: 0000018568-004 Ważne Wszystkie płyny chłodzące, dopuszczone w niniejszych Przepisach dotyczących materiałów eksploatacyjnych, odnoszą się zasadniczo tylko do obiegu płynu chłodzącego w silnikach MTU. W przypadku kompletnych układów napędowych należy ponadto przestrzegać dopuszczenia materiałów eksploatacyjnych przez producentów podzespołów! 22 Płyny chłodzące A001061/38Z 2018-03

Ważne Ze względów ochrony antykorozyjnej nie jest dozwolone uruchamianie silnika z czystym płynem, bez dodatku zaakceptowanego środka antykorozyjnego! Cechy szczególne MTU płyny chłodzące W przypadku MTU dostępne są następujące dodatki do płynu chłodzącego: Producent i region sprzedaży Nazwa produktu Numer materiału MTU Friedrichshafen, MTU Asia Europa Środkowy Wschód Afryka Azja Coolant AH 100 Antifreeze Concentrate Coolant AH 50/50 Antifreeze Premix Coolant AH 40/60 Antifreeze Premix Coolant AH 35/65 Antifreeze Premix Coolant RM 30 Readmix Coolant 40/60 Środek zapobiegający zamarzaniu X00057231 (20 l) X00057230 (210 l) X00068202 (1000 l) X00070528 (20 l) X00070530 (210 l) X00700527 (1000 l) (Obszar dystrybucji: Anglia) X00070533 (20 l) X00070531 (210 l) X00700532 (1000 l) (Obszar dystrybucji: Anglia, Hiszpania) X00069382 (20 l) X00069383 (210 l) X00069384 (1000 l) (Obszar dystrybucji: Włochy) X00073922 (20 l) X00073916 (205 l) X00073923 (1000 l) Płyn chłodzący bez ochrony przed zamarzaniem Coolant CS 100 Corrosion Inhibitor Concentrate Coolant CS 10/90 Corrosion Inhibitor Premix X00057233 (20 l) X00057232 (210 l) X00070455 (1000 l) X00069385 (20 l) X00069386 (210 l) X00069387 (1000 l) (Obszar dystrybucji: Włochy) TIM-ID: 0000018568-004 A001061/38Z 2018-03 Płyny chłodzące 23

Producent i region sprzedaży Nazwa produktu Numer materiału MTU America Ameryka Tabela 14: Wskazówka: Power Cool Off-Highway Coolant 50/50 Premix Power Cool Universal 50/50 mix Power Cool Universal 35/65 mix Power Cool 3149 Concentrate Środek zapobiegający zamarzaniu 23533531 (5 galonów) 23533532 (55 galonów) 800069 (1 galon) 800071 (5 galonów) 800084 (55 galonów) 800085 (5 galonów) 800086 (55 galonów) 23528572 (55 galonów) 23528571 (1000 l) Płyn chłodzący bez ochrony przed zamarzaniem Power Cool Plus 6000 Concentrate 23533526 (1 galon) 23533527 (5 galonów) zielone zabarwienie W przypadku gotowych mieszanej udział dodatku do płynu chłodzącego (koncentrat) wymieniany jest zawsze na pierwszym miejscu. Przykład: Coolant AH 40/60 Antifreeze Premix = 40% obj. dodatku do płynu chłodzącego / 60% obj. świeżej wody TIM-ID: 0000018568-004 24 Płyny chłodzące A001061/38Z 2018-03

4.2 Substancje nieodpowiednie w obiegu płynu chłodzącego Podzespoły z miedzi, cynku i mosiądzu Podzespoły z miedzi, cynku i mosiądzu w obiegu płynu chłodzącego mogą wywoływać, jeśli nie zostaną spełnione różne warunki, w połączeniu z metalami nieszlachetnymi (np. aluminium), reakcję elektrochemiczną. W następstwie tego podzespoły z metali nieszlachetnych mogą być zagrożone korozją, a nawet wżerami. Obieg płynu chłodzącego staje się w tych miejscach nieszczelny. Wymagania Następujące materiały i powłoki nie mogą być stosowane, zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, w obiegu płynu chłodzącego silnik, ponieważ wraz z dopuszczonymi dodatkami do płynu chłodzącego mogą występować negatywne oddziaływania wzajemne. Materiały metaliczne Nie stosować ocynkowanych powierzchni Kompletny układ chłodzenia nie może zawierać cynku. Dotyczy to przewodów doprowadzających i odprowadzających płyn chłodzący, jak również pojemników do przechowywania. Nie stosować stopów na bazie miedzi w przypadku zastosowania płynów chłodzących z zawartością azotanów, za wyjątkiem następujących stopów: CuNi10Fe1Mn odpowiada CW-352-H CuNi30Mn1Fe odpowiada CW-354-H Nie stosować podzespołów z zawartością mosiądzu w obiegu płynu chłodzącego (np. chłodnica z CuZn30) w przypadku stosowania roztworów amoniakowych (np. aminy, amon) oraz roztworów zawierających azotany i siarczki. W przypadku wystąpienia naprężeń rozciągających oraz zaistnienia krytycznego zakresu potencjałów może dojść do korozji naprężeniowej. Pod pojęciem roztworów rozumiane są środki czyszczące, płyny chłodzące itp. Materiały niemetaliczne Nie stosować elastomerów EPDM oraz silikonowych w przypadku używania emulgowalnych olejów chroniących przed korozją wzgl. innych dodatków do oleju w obiegu płynu chłodzącego. Filtry płynu chłodzącego / filtry za elementami urządzenia W przypadku zastosowania tego typu filtrów można używać tylko produktów, które nie zawierają dodatków. Dodatki takie jak krzemiany, azotyny itp. mogą obniżać działanie ochronne wzgl. okres trwałości płynu chłodzącego i ew. do niszczenia materiałów zastosowanych w obiegu płynu chłodzącego. Informacja: W przypadku niejasności co do zastosowania materiałów w silniku oraz elementach dołączanych / podzespołach w obiegu płynu chłodzącego należy skontaktować się z odpowiednim działem specjalistycznym MTU. TIM-ID: 0000052845-003 A001061/38Z 2018-03 Płyny chłodzące 25

4.3 Wymogi dotyczące świeżej wody Do przygotowania płynu chłodzącego można używać tylko czystej wody w wartościach podanych w poniższych tabelach. Jeśli wartości graniczne wody zostaną przekroczone, twardość wzgl. zawartość soli można zmniejszyć poprzez domieszanie wody odsolonej. Do przygotowania płynu chłodzącego z lub bez ochrony przed zamarzaniem: Składnik Minimum Maksimum Suma berylowców 1) (twardość wody) 0 mmol/l 0 d Wartość ph w temp. 20 C 5,5 8,0 Jony chlorków Jony siarczanów Suma chlorów + jonów siarczanów Bakterie Grzyby, drożdże Tabela 15: są niedopuszczalne! 1) = Typowe oznaczenia twardości wody w różnych krajach: 1 mmol/l = 5,6 d = 100 mg/kg CaCO ³ 1 d = 17,9 mg/kg CaCO ³, twardość USA 1 d = 1,79 twardość (Francja) 1 d = 1,25 twardość (Anglia) 2,7 mmol/l 15 d 100 mg/l 100 mg/l 200 mg/l 10 3 KBE (jednostki tworzące kolonie)/ml Przygotowywanie emulgowalnych środków chroniących przed korozją: Składnik Minimum Maksimum Suma berylowców 1) (twardość wody) 0,36 mmol/l 2 d Wartość ph w temp. 20 C 7,0 8,0 Jony chlorków Jony siarczanów Suma chlorów + jonów siarczanów Bakterie Grzyby, drożdże są niedopuszczalne! 1,8 mmol/l 10 d 100 mg/l 100 mg/l 200 mg/l 10 3 KBE (jednostki tworzące kolonie)/ml Tabela 16: 1) = Typowe oznaczenia twardości wody w różnych krajach: 1 mmol/l = 5,6 d = 100 mg/kg CaCO ³ 1 d = 17,9 mg/kg CaCO ³, twardość USA 1 d = 1,79 twardość (Francja) 1 d = 1,25 twardość (Anglia) TIM-ID: 0000018571-007 Zbyt miękka woda prowadzi do powstawania piany i przed zastosowaniem musi zostać utwardzona poprzez dodanie twardej wody. Zbyt twarda woda wpływa negatywnie na stabilność emulsji ze skutkiem zintensyfikowanego wydzielania oleju oraz tworzenia osadów w układzie. Dlatego też zbyt twardą wodę należy zmiękczyć za pomocą dodania miękkiej wody. 26 Płyny chłodzące A001061/38Z 2018-03

4.4 Emulgowalne oleje chroniące przed korozją Emulgowalne oleje chroniące przed korozją Emulsje z dodatkiem zaaprobowanych, emulgowalnych olejów chroniących przed korozją rzędu 1,0 do 2,0% obj. oraz odpowiedniej świeżej wody ( Strona 26) zapewniają kompleksową, dobrą ochronę przed korozją. Nie zapewniają ochrony przed mrozem. Stężenie dodatków w przypadku dolewania wynosi 2% obj. Wymaganą ilość oleju chroniącego przed korozją najlepiej przygotować w naczyniu w postaci roztworu wstępnego z 4-5-krotną objętością świeżej wody, i dodać do wody chłodzącej podczas pracy silnika rozgrzanego do temperatury roboczej. W przypadku stanowisk konserwacyjnych lub też podczas pracy kilku silników zaleca się przygotowanie całej ilości płynu chłodzącego w urządzeniu poza silnikiem. Można w ten sposób pokryć zarówno zapotrzebowanie na świeży płyn, jak i na płyn do dolania. Ważne W poszczególnych przypadkach, w niekorzystnych warunkach, w emulgowalnych olejach chroniących przed korozją mogą pojawić się bakterie. W takim wypadku emulsję płynu chłodzącego należy poddać działaniu biocydu! Patrz rozdział Przepisy dotyczące płukania i czyszczenia układów płynu chłodzącego silnika ( Strona 190). Wskazówka: W przypadku stosowania emulsji płynu chłodzącego podczas eksploatacji może dochodzić do lekkiego wytrącania emulsji. W takim wypadku w zbiorniku wyrównawczym tworzy się warstwa na powierzchni płynu chłodzącego. Nie ma to znaczenia, dopóki stężenie emulsji zawiera się w obrębie zalecanych wartości granicznych. W razie skokowego spadku stężenia lub gdy dodatek do płynu chłodzącego nie jest już przyjmowany, płyn chłodzący należy wymienić. W razie potrzeby należy oczyścić przestrzenie silnika, w których gromadzi się płyn chłodzący, patrz rozdział Przepisy dotyczące płukania i czyszczenia układów płynu chłodzącego silnika ( Strona 190). Emulgowalnych olejów chroniących przed korozją nie wolno stosować w seriach wymienionych poniżej: seria 099 seria 183 seria 2000 seria 396 seria 4000 seria S60 silniki dwusuwowe Ważne Serie z zezwoleniem na stosowaniem emulgowalnych olejów chroniących przed korozją można sprawdzić w rozdziale Dopuszczone płyny chłodzące ( Strona 146). TIM-ID: 0000018572-004 W odniesieniu do wymienionych poniżej numerów serii 20V956TB33 do końca roku produkcji 2008 (zgodnie z tabliczką znamionową) można stosować tylko emulgowalny olej chroniący przed korozją: Numer seryjny Numer seryjny Numer seryjny Numer seryjny Numer seryjny 5870001 5870002 5870003 5870004 5870005 5870006 5870007 5870008 5870009 5870010 5870011 5870012 5870013 5870014 5870015 5870016 5870017 5870018 5870019 Tabela 17: A001061/38Z 2018-03 Płyny chłodzące 27