Dr hab. n med. Tomasz Zatooski Analiza wyników badań
MATERIAŁ I METODY BADAWCZE Badanie ankietowe przeprowadzono na grupie 3092 (3345/10000) uczniów z 34 szkół podstawowych i gimnazjalnych na terenie Wrocławia w latach 2016/2017 w ramach programu,,uruchamiamy Dzieciaki''. Wiek badanych dzieci wynosił 6 17 lat. Autorska ankieta została utworzona przez zespół pracowników Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu oraz Fundację Biegaj dla zdrowia
Średnia wieku badanych dzieci
MATERIAŁ BADAŃ Płeć badanych dzieci 48,40% 51,60% chłopcy dziewczynki Ryc. 1. Zestawienie procentowe badanych dzieci z uwzględnieniem płci. Źródło: badania własne
OPIEKUN WYPEŁNIAJĄCY ANKIETĘ
MIEJSCE ZAMIESZKANIA
Procentowa wartość wskaźnika BMI PROCENTOWY ROZKŁAD WSKAŹNIKA BMI W PRZEDZIALE WIEKOWYM Z PODZIAŁEM NA PŁEĆ BADANYCH DZIECI 80,0% 70,0% 63,3% 66,7% 60,0% 57,9% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 50,7% 51,6% 52,1% Wartość wskaźnika BMI niedowaga szczupłość prawidłowa masa ciała nadwaga otyłość 10,0% 0,0% 4,9% 6,2% 4,0% 4,6% 2,1% 6-9 lat 10-12 lat 13-17 lat Przedział wieku badanych dzieci 2,0%
Procentowy rozkład wartości wskaźnika BMI Procentowy rozkład wartości BMI i wieku badanych dzieci 70,0% 60,0% 50,0% 51,0% 55,1% 64,7% Wskaźnik BMI: niedowaga 40,0% szczupłość prawidłowa masa ciała 30,0% nadwaga 20,0% 10,0% 18,9% 19,5% 16,6% 13,0% 12,6% 12,1% 9,1% 9,2% 6,2% 4,5% 4,2% 3,3% otyłość 0,0% 6-9 lat 10-12 lat 13 17 lat Wiek badanych dzieci w latach Występują istotne statystycznie różnice w procentowym rozkładzie wartości wskaźnika BMI ze względu na przedział wieku p=0,017. Współczynnik korelacji wynosi rho= 0,047.
Procentowy rozkład klasyfikacji BMI PROCENTOWY ROZKŁAD PŁCI DZIECKA I KLASYFIKACJI WG BMI 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% chłopcy dziewczynki 10,0% 0,0% niedowaga szczupłość prawidłowa masa ciała nadwaga otyłość Klasyfikacja wg BMI Występują istotne statystycznie różnice w procentowym rozkładzie wartości wskaźnika BMI ze względu na płeć p<0,001, współczynnik korelacji wynosi rho=0,112.
PYTANIA BADAWCZE 1. Jaką aktywność fizyczną w czasie wolnym najczęściej podejmują uczniowie wrocławskich szkół? 2. Ile razy w ciągu tygodnia dziecko jest aktywnie fizycznie? 3. Ile czasu dziecko spędza w pozycji siedzącej? 4. Czy występuje zależność między poziomem aktywności fizycznej a wskaźnikiem BMI u dzieci?
CZY DZIECKO UCZESTNICZY W ZAJĘCIACH WYCHOWANIA FIZYCZNEGO?
CZY DZIECKO UCZESTNICZY W ZAJĘCIACH WYCHOWANIA FIZYCZNEGO? PRZEDZIAŁY WIEKOWE Liczba dzieci 1200 900 600 300 0 1200 900 600 300 0 Tak Test chi-kwadrat Pearsona: 2 = 11,9; df = 2; p = 0,003 99,5% 98,7% 0,5% 1,3% Nie Grupa wiekowa 6-9 lat 97,7% Tak 2,3% Nie Grupa wiekowa 13-17 lat Tak Grupa wiekowa 10-12 lat Uczestnictwo w zajęciach WF Nie Zaobserwowano istotny statystycznie związek między wiekiem dziecka a uczestnictwem w zajęciach wychowania fizycznego ( p = 0,003).
Ile razy w ciągu ostatniego tygodnia dziecko było aktywne fizycznie poza zajęciami W-F (tzn. wykonywało przynajmniej 45 minut dziennie czynność zwiększającą wydatek energetyczny organizmu, przyspieszającą akcję serca i oddech):
Procentowy udział aktywności fizycznej w tygodniu ILE RAZY DZIECKO BYŁO AKTYWNE FIZYCZNIE POZA ZAJĘCIAMI WYCHOWANIA FIZYCZNEGO? PRZEDZIAŁY WIEKOWE 0,5 0,45 45,00% 0,4 0,35 0,3 29,30% 30,70% 37,10% 35,00% 28,10% mniej niż 1 raz w tygodniu 0,25 0,2 0,15 18,20% 1-2 x w tygodniu 3 4 x w tygodniu 5-6 x w tygodniu 7 i więcej razy w tygodniu 0,1 8,60% 0,05 3,70% 0 6 9 lat 10-12 lat 13 17 lat Przedział wiekowy badanych dzieci Zaobserwowano istotną statystycznie różnicę w częstości podejmowania w ostatnim tygodniu aktywności fizycznej w grupach dzieci różniących się wiekiem p < 0,001.
Ile godzin dziennie dziecko średnio spędza poza domem, szkołą (na wolnym powietrzu) w dni szkolne, przy umiarkowanej temperaturze powietrza:
Ile godzin dziennie dziecko średnio spędza poza domem, szkołą (na wolnym powietrzu) w weekend/dni wolne, przy umiarkowanej temperaturze powietrza:
Procentowy rozkład liczby godzin ILE GODZIN DZIENNIE DZIECKO SPĘDZA POZA DOMEM W WEEKEN PRZEDZIAŁ WIEKOWY 0,6 0,5 51,40% 47,00% 42,40% 0,4 0,3 0,2 20,90% 26,30% 25,40% 24,10% 30,40% 19,10% wcale mniej niż 1 godz. 1-2 godz. 3-4 godz. 5 i więcej godz. 0,1 0 6 9 lat 10-12 lat 13 17 lat Przedział wiekowy Zaobserwowano istotny statystycznie związek między wiekiem a czasem spędzanym przez dziecko na wolnym powietrzu w weekend p < 0,001.
Ile godzin dziennie dziecko spędza przy komputerze (np. Grając w gry komputerowe), przed telewizorem lub używając telefonu komórkowego w dni szkolne:
Procentowy rozkład liczby godzin ILE GODZIN DZIENNIE DZIECKO SPĘDZA PRZED KOMPUTEREM, TELEWIZOREM W DNI SZKOLNE? WSPÓŁCZYNNIK BMI 0,6 0,5 46,40% 46,60% 43,80% 46,60% 50,90% 0,4 0,3 32,90% 35,90% 38,40% 31,80% 25,40% wcale mniej niż 1 godz. 1-2 godz. 3 4 godz. 0,2 0,1 14,90% 10,30% 12,20% 15,90% 16,70% 5 i więcej godz. 0 niedowaga szczupłe prawidłowe nadwaga otyłość Odżywienie dziecka wg BMI Zaobserwowano istotny statystycznie związek między wskaźnikiem masy ciała dziecka (BMI) a czasem spędzanym dziennie przed komputerem p<0,05
Ile godzin dziennie dziecko spędza przy komputerze (np. Grając w gry komputerowe), przed telewizorem lub używając telefonu komórkowego w weekend/dni wolne:
Procentowy rozkład liczby godzin ILE GODZIN DZIENNIE DZIECKO SPĘDZA PRZY KOMPUTERZE, PRZED TELEWIZOREM W WEEKNED? PŁEĆ DZIECKA 0,5 0,45 0,4 41,20% 44,80% 0,35 34,00% 0,3 30,80% wcale 0,25 mniej niż 1 godz. 1-2 godz. 0,2 0,15 13,50% 14,80% 3 4 godz. 5 godz i więcej. 0,1 0,05 0 chłopcy dziewczynki Płeć dziecka Zaobserwowano istotną statystycznie różnicę między dziewczynkami i chłopcami w czasie spędzanym dziennie przed komputerem w dni wolne od nauki p < 0,01.
ILE GODZIN DZIENNIE POWINNO SPAĆ DZIECKO? 6 13 lat Zalecane 9 11 godzin 14 17 lat Zalecane 8 10 godzin
ILE GODZIN DZIECI POŚWIĘCAJĄ NA SEN? PRZEDZIAŁ WIEKOWY Mediana Czas snu dziecka (godz.) 12 10 8 6 4 2 Test Kruskala-Wallisa: H (2; 2913) = 1100; p < 0,001 6-9 vs. 10-12 p < 0,001 6-9 vs. 13-17 p < 0,001 10-12 vs. 13-17 p < 0,001 6-9 10-12 13-17 Grupa wiekowa (rok życia) 25%-75% Min-Max Zaobserwowano istotny statystycznie związek między wiekiem dziecka a czasem poświęconym na sen. Dzieci najmłodsze śpią dłużej niż dzieci z pozostałych grup wiekowych p < 0,05.
NAWYKI ŻYWIENIOWE
ILE POSIŁKÓW DZIENNIE DZIECKO SPOŻYWA: Zalecenia IŻŻ: Posiłki powinny być spożywane regularnie (5 posiłków co 3 4 godziny). Dzieci najstarsze jadły istotnie mniej posiłków dziennie niż dzieci młodsze (p < 0,001).
CZY DZIECKO PODJADA MIĘDZY POSIŁKAMI: Najczęstsze przekąski: Słodycze, Owoce, Jogurty, Paluszki Zdecydowana większość dzieci podjada między posiłkami, niezależnie od grupy wiekowej, BMI, czy płci
CZY DZIECKO CODZIENNIE SPOŻYWA W DOMU ŚNIADANIE?
Dzieci szczupłe jedzą śniadanie w domu częściej niż dzieci z nadwagą (85,8% vs. 76,3%; p = 0,004) i dzieci otyłe (85,8% vs. 75,9%; p = 0,021). Dzieci najstarsze (13-17 lat) jedzą śniadanie w domu rzadziej niż dzieci młodsze (75,0% vs. 83,6%; p < 0,001) i najmłodsze (75,0% vs. 84,0%; p < 0,001).
JAK CZĘSTO DZIECKO SPOŻYWA NASTĘPUJĄCE PRODUKTY: Jedynie ok. ¼ badanych dzieci spożywała warzywa i owoce zgodnie z zaleceniem 31% 24% 33% 27% 1% 2% 17% 11% 13% 1% 2% 8% 16% 14% Zalecenia IŻŻ 2017: Warzywa i owoce powinny być spożywane kilka razy dziennie, w ramach posiłków i przekąsek.
JAK CZĘSTO DZIECKO SPOŻYWA NASTĘPUJĄCE PRODUKTY: WARZYWA Dzieci otyłe jedzą warzywa rzadziej niż dzieci z niedowagą (p = 0,008), dzieci szczupłe (p = 0,001) i dzieci z prawidłową masa ciała (p = 0,007). Dzieci najmłodsze jedzą warzywa częściej niż dzieci najstarsze (p = 0,001).
JAK CZĘSTO DZIECKO SPOŻYWA NASTĘPUJĄCE PRODUKTY: OWOCE Dzieci najmłodsze jedzą owoce częściej niż dzieci starsze i najstarsze (p < 0,01). Dzieci starsze jedzą częściej owoce niż dzieci najstarsze (p = 0,001). Dziewczynki częściej niż chłopcy jedzą owoce (p < 0,05).
JAK CZĘSTO DZIECKO SPOŻYWA NASTĘPUJĄCE PRODUKTY: Zalecenia IŻŻ 2017: Zalecana do spożycia ilość produktów mlecznych to przynajmniej 3 4 szklanki mleka, które można częściowo zastąpić innymi wartościowymi produktami, takimi jak: jogurt naturalny, kefir, maślanka, ser. 33% 1,9% 2% 7% 15% 17% 20% 1% 25% 25% 21% 15% 6% 6% 80% 27%
JAK CZĘSTO DZIECKO SPOŻYWA NASTĘPUJĄCE PRODUKTY: 35% 42% 24% 28% 18% 16% 4% 1% 1% 1% 11% 7% 7% 5%
JAK CZĘSTO DZIECKO SPOŻYWA NASTĘPUJĄCE PRODUKTY: NAPOJE Dzieci najstarsze piją Colę i inne napoje gazowane istotnie częściej niż dzieci młodsze (p < 0,001) i najmłodsze (p < 0,001). Dzieci najstarsze piją napoje owocowe istotnie częściej niż pozostałe dzieci (p < 0,05).
JAK CZĘSTO DZIECKO SPOŻYWA NASTĘPUJĄCE PRODUKTY: 74% Dzieci w wieku 13 17 lat jadły istotnie częściej Fast-foody niż pozostałe dzieci (p < 0,01). 13% 12% 2% Chłopcy istotnie częściej niż dziewczynki spożywali Fast-foody (p < 0,05).
Zaobserwowano istotny statystycznie związek miedzy wskaźnikiem masy ciała a częstością spożywania słonych przekąsek (p < 0,01). Dzieci otyłe jedzą je istotnie częściej niż dzieci szczupłe (2 vs. 1 pkt.; p = 0,036). Częstośd spożywania słonych przekąsek rośnie wraz z wiekiem dziecka (p < 0,001).
JEŻELI DZIECKO STOSUJE DIETY SPECJALISTYCZNE, JAKIE SĄ TO DIET 14% badanych dzieci stosuje diety specjalistyczne Diety specjalistyczne stosowane przez badanych: Dieta eliminacyjna z uwagi na alergie 46,3% Dieta redukcyjna z uwagi na próbę odchudzania 17,4% (2% w skali populacji) Dieta bezglutenowej 10% Dieta wegetariańskiej 3% Inne 23,3%
CHOROBY OTOLARYNGOLOGICZNE u dzieci biorących udział w badaniu ankietowym w ramach projektu Uruchamiamy dzieciaki
CHARAKTERYSTYKA GRUPY BADANEJ Liczebność grupy badanej: 3092 dzieci z 34 szkół Zakres wieku badanych: 5 lat -17 lat Miejsce zamieszkania badanych: - Wrocław (92.3%), - tereny wiejskie (6.8%)
NAJCZĘSTSZE SCHORZENIA OTORYNOLARYNGOLOGICZNE U BADANYCH DZIECI Przerost migdałka gardłowego (tzw. trzeciego migdałka ) - 68,7% dzieci z przerostem migdałka przeszło zabieg usunięcia - 3,7% miało powikłania po zabiegu (najczęściej krwawienie) Ostre zapalenie ucha środkowego (przynajmniej 1 epizod, najczęściej wielokrotne epizody) Alergiczny nieżyt nosa Zapalenie zatok przynosowych (nawracające ostre epizody)
NAJCZĘSTSZE SCHORZENIA OTORYNOLARYNGOLOGICZNE U BADANYCH DZIECI ROZKŁAD PROCENTOWY 26,30% 20,70% 19% 13,30% Przerost migdałka gardlowego Ostre zapalenie ucha środkowego Alergiczny nieżyt nosa Zapalenie zatok przynosowych
RZADSZE SCHORZENIA OTORYNOLARYNGOLOGICZNE U BADANYCH DZIECI Przerost migdałków podniebiennych (tzw. bocznych ) 11,3 % - Około 50% przeszło zabieg przycięcia/usunięcia migdałków Wysiękowe zapalenie ucha środkowego 10 % - Około 33% przeszło zabieg założenia drenażu wentylacyjnego uszu Najrzadsze: obturacyjny bezdech senny 2,2 %
CHOROBY INNE NIŻ OTORYNOLARYNGOLOGICZNE WYSTĘPUJĄCE U BADANYCH DZIECI Alergia ( 31,1% badanych): - Pyłki drzew i traw - Roztocza Choroby układu mięśniowo-szkieletowego (5,3%): - Skolioza (najczęściej) Niedoczynność tarczycy (2,4%) Astma (2,1%) Nadciśnienie tętnicze niebędące wynikiem choroby nerek (0,6%) Stłuszczenie wątroby (0,1%) Cukrzyca typu 2 (0,1%) Hiperinsulinizm, insulinooporność Otyłość Anoreksja Depresja
STAN ZDROWIA DZIECI WYNIKI ISTOTNE STATYSTYCZNIE
WYSIĘKOWE ZAPALENIE UCHA ŚRODKOWEGO Zaobserwowano związek między wiekiem, a częstością występowania wysiękowego zapalenia ucha środkowego. Dzieci najmłodsze (6-9 lat) chorowały na WZUŚ częściej niż dzieci najstarsze (12,0% vs. 7,8%; p = 0,002).
OSTRE ZAPALENIE UCHA ŚRODKOWEGO Dzieci z najstarszej grupy wiekowej (13-17 lat) miały istotnie więcej epizodów OZUŚ niż dzieci młodsze
PRZEROST MIGDAŁKA GARDŁOWEGO Istotnie częściej obserwowany u dzieci otyłych niż u dzieci szczupłych (35,1% vs. 22,0%; p = 0,003) Zabiegowi usunięcia migdałka gardłowego (adenotomii) istotnie częściej były poddawane dzieci otyłe niż dzieci szczupłe (31,6% vs. 18,8%; p < 0,001) i o prawidłowej masie ciała (31,6% vs. 18,3%; p < 0,001). Chłopcy częściej niż dziewczynki byli poddawani adenotomii (20,2% vs. 16,7%; p = 0,15).
PRZEROST MIGDAŁKÓW PODNIEBIENNYCH Zabieg przycięcia/usunięcia migdałków podniebiennych istotnie częściej był wykonywany w grupie dzieci otyłych niż w grupie dzieci szczupłych (12,3% vs. 4,8%; p = 0,003) i o prawidłowej masie ciała (12,3% vs. 5,2%; p = 0,002).
ZAPALENIE ZATOK PRZYNOSOWYCH ALERGICZNY NIEŻYT NOSA Najczęściej występowały u dzieci najstarszych (13-17 lat)
NIEDOCZYNNOŚĆ TARCZYCY Istotnie częściej występowała w grupie dzieci otyłych niż w grupie dzieci szczupłych (7,0% vs. 1,1%; p < 0,001) i o prawidłowej masie ciała (7,0% vs. 2,4%; p = 0,003). Najczęściej obserwowano w grupie dzieci najmłodszych (6-9 lat)
NADCIŚNIENIE TĘTNICZE CHOROBY UKŁADU MIĘŚNIOWO- SZKIELETOWEGO ASTMA Najczęściej występowały u dzieci najstarszych (13-17 lat) Astma występowała częściej u chłopców niż u dziewczynek (2,6% vs. 1,3%; p = 0,013)
PRZYJMOWANIE LEKÓW Dzieci z nadwagą przyjmowały leki częściej niż dzieci szczupłe (17,5% vs. 9,9%; p = 0,001) i o prawidłowej masie ciała (17,5% vs. 12,5%; p = 0,016). Nie zaobserwowano korelacji między BMI, a rodzajem przyjmowanych przez dzieci leków.