Anna BORUCKA 1, Mateusz STOMA 2 Wojskowa Akademia Techniczna Analiza kosztów transportu na przykładzie przedsiębiorstwa produkcyjnego 3 Wstęp Firma Peklimar działa na rynku od 1990 roku, zakład ten specjalizuje się w wyrobie mięs kulinarnych i wędlin. Dziś Peklimar to silna firma w branży przetwórstwa mięsnego skupiająca się przede wszystkim na wysokiej jakości swoich wyrobów, która została wielokrotnie potwierdzona licznymi nagrodami i wyróżnieniami. Najcenniejsze z nich to Konsumencki Znak Jakości Q. Szynka własnego wyrobu zdobyła nie tylko godło Doceń polskie, ale także zaszczytny tytuł Top Produkt. Przedsiębiorstwo od początku 2014 r. spełnia wymagania Globalnej Normy Bezpieczeństwa Żywności BRC i Międzynarodowego Standardu Żywności IFS. Warto zaznaczyć, że badana firma stworzyła kilka strategicznych marek, z których każda uosabia specyficzną gałąź produkcji. Należą do nich: Peklimar, Szczęśliwa Siódemka, Delicjum oraz Domowe Inspiracje. Siedziba firmy jest położona w niewielkiej miejscowości o nazwie Umienino-Łubki, w okolicach Płocka. Dystrybucja wyprodukowanego towaru odbywa się zarówno przy wykorzystaniu własnego taboru, jak i outsourcingu usług przewozowych. Stawiając na wysoką jakość produktu i zadowolenie odbiorcy firma skupia się przede wszystkim na procesie produkcyjnym nie traktując transportu jako narzędzia konkurencji, bądź elementu zwiększania jakości obsługi klienta. Tymczasem sprawnie realizowane procesy przewozowe nie tylko mogą generować znaczne oszczędności, ale również być wizytówką sprawnej i solidnej firmy. Dlatego dokonano zestawienia realizowanych sposobów dystrybucji ze wskazaniem najbardziej ekonomicznego. Technika wykorzystana w tym celu, tj. analiza porównawcza, umożliwia badanie wielkości kosztów opcji transportowych i wyznaczenie punktów obojętności w relacji do wielkości określonych cech, od których one zależą. Elementem analizy będą koszty transportu wynikające z realizacji dostaw za pomocą własnego taboru i poprzez usługi przewoźnika. Identyfikacja kosztów firmy Firma Peklimar prowadzi dystrybucję swoich produktów na terenie całej Polski. Klientami są sklepy i hurtownie, do których dowożone są towary, przy wykorzystaniu trzech opcji: transportu własnego, transportu zewnętrznego rozliczanego za kg oraz za paletę. W Peklimarze procesy transportowe nie są główną działalnością, jednak stanowią ważny element. Koszt produkcji usługi transportowej obejmuje nakłady, które można zidentyfikować na podstawie prowadzonej dokumentacji i ewidencji każdego typu usługi transportowej. Umożliwiła to udostępniona przez firmę ewidencja, zawierająca zestawienie kosztów poniesionych w 2014 r. Na podstawie plików operacyjnych zostały wyodrębnione następujące elementy: 1. Koszty stałe, które są niezależne od wielkości produkcji usług transportowych i występują też w przypadku braku ich realizacji, przedstawia je tabela 1. 2. Koszty zmienne, czyli wszystkie elementy bezpośrednio związane z wielkością produkcji usługi transportowej. Najważniejsze z nich to: koszty paliwa, koszty pracy oraz w przypadku outsourcingu: koszty usługi przewoźnika. 3. Dane dodatkowe: masa przetransportowanego towaru w danej opcji transportu. Tab. 1. Struktura kosztów stałych związanych z transportem własnym Suma za rok 2014 [zł] Środki czystości 7 431 Delegacje 122 320 Telefon 9 717 Energia 7 543 Olej opałowy 17 829 Części remontowe 101 152 Materiały eksploatacyjne 30 662 Opłaty administracyjne i podatki 10 297 Amortyzacja 247 589 1 2 3 Mgr inż. A. Borucka, asystent, Wojskowa Akademia Techniczna, Wydział Logistyki, Instytut Logistyki. M. Stoma, Wojskowa Akademia Techniczna, Wydział Logistyki, Instytut Logistyki. Artykuł recenzowany. 5600
Suma za rok 2014 [zł] Usługi remontowe 37 212 Leasing i serwis pojazdów 60 000 Ubezpieczenia 87 341 Usługi obce 10 474 Artykuły biurowe 3 021 Materiały i surowce 2 281 Materiały reklamowe 1 012 Środki bhp 8 599 Koszty pracy 708 567 Przedsiębiorstwo w ciągu analizowanego roku dostarczyło do klientów transportem własnym 9 419 824 kilogramy towaru ponosząc związane z tym koszty przedstawione w tabeli 2. Tab. 2. Koszty w transporcie własnym odnotowane w 2014 r. Suma kosztów na cały rok [zł] Koszt paliwa (koszt zmienny) 1 150 743,8 Koszt pracy kierowców (koszt zmienny) 1 662 953,5 Koszty stałe 1 473 048,0 W ramach outsourcingu procesów transportowych firma Peklimar korzysta z dwóch następujących rodzajów usług: transport poprzez przewoźnika, który ma stałą stawkę przewozową za kilogram oraz takiego, który oferuje swoje usługi posługując się stawką od palety. Koszty przedstawionych opcji zawiera tabela 3. Tab. 3. Zestawienie kosztów outsourcingu usług transportowych Rodzaj przewoźnika Masa towaru [kg] Stawka za kilogram 1 171 921 Stawka za paletę 77 461 Analiza struktury kosztów Wszystkie przedstawione powyżej przewozy rozliczane są w odrębny sposób. Aby możliwe było ich porównanie konieczne jest określenie kosztu przewiezienia jednego kilograma: a) transport własny gdzie: K w średni koszt na kg w opcji transportu własnego, K z suma kosztów zmiennych, m masa towaru. Podstawiając dane otrzymujemy iloraz sumy kosztów zmiennych oraz masy towaru: Średni koszt przewiezienia kilograma, przy uwzględnieniu jedynie kosztów zmiennych wynosi w transporcie własnym 0,30 zł. b) przewoźnik rozliczany po stałej stawce za kilogram 5601
gdzie: K p1 koszt za kilogram przewoźnika 1, KC p1 koszt całkowity usługi przewoźnika 1 w skali roku, m 1 masa przewożonego towaru przez przewoźnika 1. Na podstawie wzoru (2) otrzymujemy: Koszt przewiezienia jednego kilograma korzystając z usługi przewoźnika rozliczającego się po stawce za kg wynosi 0,44 zł. c) przewoźnik rozliczany po stałej stawce za paletę gdzie: K p2 średni koszt na kilogram przewoźnika 2, KC p2 koszt całkowity usługi przewoźnika 2 w skali roku, m 2 masa przewożonego towaru przez przewoźnika 2. Na podstawie wzoru (3) otrzymujemy: Przewoźnik rozliczający się w paletach ma największy koszt za przetransportowany kilogram, wynoszący 0,73 zł, lecz bierze udział w transporcie do klientów znacznie oddalonych od przedsiębiorstwa, gdzie nie występuje planowana dla transportu własnego trasa. Analiza porównawcza Powyższe obliczenia, podsumowane w tabeli 4, pozwalają na wyznaczenie tzw. punktów obojętności, które są używane do porównywania ze sobą planów finansowych przedsiębiorstwa z różnymi wartościami wejściowymi, w celu wyznaczenia punktu, w którym dane plany są sobie równe. W przypadku firmy Peklimar, porównując koszty logistyki własnej z kosztami logistyki zewnętrznej, punkt obojętności jest punktem wskazującym równoważność kosztów własnych transportu z kosztami zewnętrznymi dla danej masy towaru. Przedstawia on wyraźnie, która z opcji transportowych jest pod względem ekonomicznym bardziej korzystna, jeżeli do prognozowania będziemy znać przybliżoną wielkość masy przewożonego towaru na określonej trasie w ciągu następnego roku. Tab. 4. Zestawienie kosztów wszystkich opcji Rodzaj kosztu Transport własny Przewoźnik ze stawką za kilogram Przewoźnik ze stawką za paletę Koszt stały [zł] 851 077 Koszt zmienny [zł/kg] 0,3 0,44 0,73 1. Analiza porównawcza transportu własnego i usługi przewoźnika posiadającego stałą stawkę na kilogram. Rozwiązanie poniższego równania pozwoli na określenie przedziału w zakresie ilości kilogramów przewożonego ładunku, dla których dane opcje transportowe są korzystniejsze. gdzie: K s koszt stały, K w średni koszt na kg w opcji transportu własnego, K p2 średni koszt na kilogram danego przewoźnika, x ilość kilogramów transportowanego ładunku. Podstawiając do wzoru obliczamy punkt obojętności w zależności od masy towaru: (4) x =10 521 775 kg 5602
Punkt obojętności dla opcji transportu własnego i przewoźnika rozliczającego się według stawki na kilogram wynosi 10 521 775 kilogramów, co przedstawia rysunek 1. 6000000 5000000 4000000 3000000 2000000 y = 0,3x + 1473048 y = 0,44x transport własny przewoźnik z stawką na kilogram punkt obojętności 1000000 0 0 5000000 10000000 15000000 Rys. 1. Porównanie kosztów transportu własnego i kosztów outsourcingu (stawka za kg) Źródło: opracowanie własne. 1. Analiza porównawcza kosztów transportu własnego w porównaniu z usługą przewoźnika posiadającego stałą stawkę za przewożoną paletę. Podstawiając do wzoru (4) obliczamy punkt obojętności: x= 3 425 694 kg Punkt obojętności dla opcji transportu własnego i przewoźnika rozliczającego się według stawki na paletę wynosi 3 425 694 kilogramów (rys. 2). 9000000 8000000 7000000 6000000 5000000 4000000 3000000 2000000 1000000 0 y = 0,73x y = 0,3x + 1473048 0 5000000 10000000 15000000 transport własny przewoźnik ze stawką na paletę punkt obojętności Rys. 2. Porównanie kosztów transportu własnego i kosztów outsourcingu (stawka za paletę) Źródło: opracowanie własne. 5603
Otrzymane wyniki pozwalają jednoznacznie określić zakresy opłacalności poszczególnych opcji transportu. Stwierdzono, że przy przewozie ładunków równych lub mniejszych 10 521 775 kilogramów (punkt obojętności) bardziej opłacalny pod względem ekonomicznym jest transport z wykorzystaniem usługi przewoźnika oferującego stawkę na kilogram w porównaniu do transportu własnego. Natomiast korzystanie z przewoźnika rozliczającego się w jednostkach ładunkowych korzystne jest, gdy masa transportowanego towaru jest równa lub mniejsza 3 425 694 kilogramów. Biorąc pod uwagę wielkość produkcji wynoszącej ponad 10 500 000 kg firma Peklimar powinna inwestować w transport własny. Przyjęta więc strategia firmy jest jak najbardziej opłacalna. Można również nadal szukać możliwości obniżenia kosztów np. poprzez obniżenie ceny zakupu paliwa (obecnie 4,5 zł). Zamiast zaopatrywać się na stacjach benzynowych warto rozważyć założenie własnej stacji paliw, którą wybrany dostawca będzie zaopatrywał po cenach niższych niż rynkowe. W ten sposób można znacznie obniżyć koszty zmienne. Wnioski Przedmiotem pracy było dokonanie analizy kosztów wybranych opcji transportowych i wykazanie najbardziej optymalnego rozwiązania dla firmy Peklimar. Firma produkuje rocznie ponad 10 500 000 kilogramów produktów, które musi dostarczyć do klientów. Wykorzystuje w tym celu określone formy rozwiązań transportowych z użyciem własnego taboru oraz usług outsourcingowych. W wyniku analizy stwierdzono, że dla firmy Peklimar najbardziej optymalną formą usług transportowych jest transport własny, jeżeli wielkość produkcji będzie utrzymywana na podobnym poziomie. Analiza pokazuje więc, że stosowana przez firmę strategia jest słuszna. Niestety słabą stroną pod względem finansowo-organizacyjnym jest duże zaangażowanie środków finansowych i personelu, związane z potrzebą organizacji bazy transportu własnego i jej obsługi eksploatacyjnej. Streszczenie W dobie silnej rywalizacji strategie przedsiębiorstwa powinny nie tylko uwzględniać wysoką jakość produktu, znakomitą obsługę klienta, ale także optymalizację kosztów, tak aby umacniać swoją pozycję na rynku. Celem artykułu jest konfrontacja kosztów własnych transportu przedsiębiorstwa z propozycją firm zewnętrznych (outsourcing) przy użyciu techniki analizy porównawczej. Wynikiem jest finansowa i pozafinansowa charakterystyka każdej możliwości. Ostatecznie przeprowadzone badanie dostarcza informacji o wyborze najlepszego wariantu dla przedsiębiorstwa. The analysis of transportation costs on the example of a production company Abstract In an era of strong competing, strategies of the companies should take into account not only high quality of the product and excellent customer service, but also an optimalization of the cost so as to strengthen their position in the market. The aim of the article is to confront own costs of transport with a proposal of external companies (outsourcing) using the technique of comparative analysis. The result is an financial and non-financial characteristics of each opportunity. Finally, conducted study provides information about choosing the best option for the company. LITERATURA / BIBLIOGRAPHY [1] Mendyk E., Ekonomika transportu, Wyższa Szkoła Logistyki, Poznań 2009. [2] Bentkowska-Senator K., Kordel Z., Waśkiewicz J., Koszty w transporcie samochodowym, Instytut Transportu Samochodowego, Warszawa 2011. [3] Marszałek S., Ekonomika, zarządzanie i organizacja w transporcie, Wyższa Szkoła Zarządzania w Katowicach, Katowice 2001. [4] Dokumentacja firmy Peklimar. 5604