Makroekonomia I Ćwiczenia Ćwiczenia 3: Bilans płatniczy i rynek walutowy, Karol Strzeliński 1
Autarkia a gospodarka otwarta rynek dóbr finalnych I Inwestycje, wydatki firm na zakup dóbr kapitałowych C G rynek dóbr finalnych X Płatności za eksport C reszta świata [ROW] przedsiębiorstwa $$ kredyty dla przedsiębiorst w Finansowanie deficytu budżetowego G T N rząd sektor finansowy rynek czynników T N S Oszczędnoś ci gospodarstwa domowe przedsiębiorstwa $$ G -T N rząd sektor finansowy I G S T N X-Z eksport netto Z Płatnoś ci za import gospodarstwa domowe rynek czynników 2
Rachunki bilansu płatniczego Bilans płatniczy (ang. balance of payments, BP) zestawienie wszystkich transakcji zawieranych w jakimś okresie między rezydentami a nierezydentami danego kraju; odwzorowane są w nim transakcje zagraniczne danego kraju, np. zakup lub sprzedaż waluty zagranicznej. http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/statystyka/bilans_platniczy/bilansplatniczy_kw.html 3
Rachunki bilansu płatniczego Rezydenci - osoby lub podmioty prawne zamieszkałe lub mające swoją siedzibę na stałe na obszarze danego kraju. Osoby czasowo przebywające za granicą (np. turyści, dyplomaci, żołnierze, okresowi emigranci) są traktowani jako rezydenci kraju swojego pochodzenia. Korporacje transnarodowe uznaje się za rezydentów kraju siedziby, a oddziały zagraniczne są traktowane jako rezydenci danego kraju (np. Fiat Auto Poland oddział włoskiego Fiata w Polsce, rezydent Polski). 4
Rachunki bilansu płatniczego Zasada podwójnego księgowania: każda transakcja znajduje swój zapis w bilansie płatniczym po dwóch stronach bilansu, o jednakowej wartości. Zapis po stronie debetowej oznacza wzrost aktywów zagranicznych posiadanych przez rezydentów lub zmniejszenie się ich zobowiązań wobec zagranicy; Zapis po stronie kredytowej oznacza wzrost zobowiązań wobec zagranicy (np. wzrost aktywów krajowych posiadanych przez zagranicę) lub spadek należności rezydentów. Aktywa Kredyt Pasywa Debet 5
Rachunki bilansu płatniczego Aktywa (Kredyt) eksport dóbr i usług, dochody rezydentów należne z zagranicy, transfery otrzymane z zagranicy, zwiększenie krajowych zobowiązań wobec zagranicy, zmniejszenie aktywów zagranicznych posiadanych przez rezydentów. Pasywa (Debet) import dóbr i usług, dochody nierezydentów należne z kraju, transfery dla zagranicy, spadek krajowych zobowiązań wobec zagranicy, wzrost aktywów zagranicznych posiadanych przez rezydentów, Z punktu widzenia rynku walutowego zapisy po stronie kredytowej powodują zwiększanie się podaży walut obcych Z punktu widzenia rynku walutowego zapisy po stronie debetowej powodują zwiększanie się popytu na waluty obce. 6
Rachunki bilansu płatniczego BP = BOB+ BK + BF+ SBiO + RZRW = 0 lub BP = CA + CP + FA + OE + OR = 0 Bilans Obrotów Bieżących (BOB, ang. CA): bilans handlowy, bilans usługowy, transfery jednostronne (np. darowizny, emerytury, pomoc zagraniczna czy wpłaty do budżetu UE), przepływy dochodów majątkowych netto (odsetki, zyski, dywidendy); Bilans Obrotów Kapitałowych (BK, ang. CP) - transfery kapitałowe, w tym dary i środki z tytuł pomocy bezzwrotnej, dokonane z wyraźnym przeznaczeniem na finansowanie środków trwałych, również umorzenie długów oraz nabywanie/zbywanie aktywów kapitałowych o charakterze niefinansowym (patenty, licencje, prawa własności, znaki handlowe, grunty pod budowę ambasad); 7
Rachunki bilansu płatniczego Bilans Obrotów Finansowych (BF, ang. FA) inwestycje bezpośrednie (np. nabycie co najmniej 10% udziałów w kapitale firm), inwestycje portfelowe (płatności z tytułu zakupu i sprzedaży udziałowych nie będących inwestycjami bezpośrednimi oraz dłużne papiery wartościowe), pozostałe inwestycje (np. kredyty i lokaty w zagranicznych bankach); Saldo Błędów i Opuszczeń (SBiO, ang. OE) pozycja korygująca; Rachunek Zmian Rezerw Walutowych (RZRW, ang. OR) - rezerwy dewizowe, złoto, kredyty MFW i SDR. Uwaga: wzrost rezerw walutowych jest zawsze zapisywany z minusem!!! 8
Rachunki bilansu płatniczego http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/statystyka/bilans_platniczy/bilansplatniczy_kw.html 9
Rachunki bilansu płatniczego Suma wszystkich pozycji musi być zbilansowana BP = 0. BP = BOB+ BK +BF+ SBiO + RZRW = 0 lub BP = CA + CP + FA + OE + OR = 0 Stąd możemy zapisać: BOB+ BK + BF+ SBiO = - RZRW lub BP = CA + CP + FA + OE = - OR 10
Deficyt/Nadwyżka BP O równowadze bilansu płatniczego bądź nierównowadze (w postaci nadwyżki bądź deficytu) mówimy jedynie w odniesieniu do rachunków bilansu z wyłączeniem oficjalnych aktywów rezerwowych. Pozycje bilansu płatniczego z wyłączeniem rezerw nazywa się bilansem płatniczym w wąskim rozumieniu. BP = BOB + BK +BF + SBiO 11
Dochód rozporządzalny w gospodarce otwartej DOD = C + S = C + I + G + NX+ doch.net. z wł. za granicą A + transfery net. z zagranicy Te + TR Td I = S + (Te + Td- TR G) - (NX + doch.net. z wł. za granicą + transfery net. z zagranicy) + A I = S prywatne + S rządu + S zagranicy + A I = S prywatne + SB BOB + A I netto = S prywatne deficyt budżetu BOB 12
Deficyty bliźniacze Powiązanie miedzy saldem rachunku obrotów bieżących, inwestycjami oraz prywatnymi i rządowymi oszczędnościami jest tożsamością i nie bazuje na żadnej teorii ekonomicznej. Przykład USA: w okresie prezydentury Ronalda Reagana w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych, obniżono T i podniesiono G, znacznie zwiększając deficyt budżetowy oraz gwałtownie pogłębiając deficyt rachunku obrotów bieżących (BOB) BOB = S I (G-T) CA = S I (G-T) a oszczędności prywatne i inwestycje nie zmieniły się 13
Rynek walutowy Handel międzynarodowy walutą ma miejsce na rynku walutowym, stanowiącym część międzynarodowego rynku kapitałowego. Kurs walutowy - cena waluty jednego kraju wyrażona w walucie innego kraju; jest determinowany poprzez podaż i popyt na daną walutę. 14
Rynek walutowy Kurs M s Podaż waluty, czyli oferta sprzedaży waluty (np. euro) w zależności od jej ceny wyrażonej w drugiej walucie (np. w złotych) E 1 E 0 M d2 Popyt na walutę, czyli chęć kupna waluty (np. euro) w zależności od jej ceny wyrażonej w drugiej walucie (np. w złotych) M d1 M 1 M 2 Ilość walut obcych 15
Popyt i podaż walut obcych Handel zagraniczny, np. jeśli polska firma eksportuje swój produkt do Niemiec, jej kontrahent płaci należność w euro. Firma ponosi koszty w złotych (płace pracowników, surowce, energia itp.), a zatem musi sprzedać euro na rynku walutowym (zamienić je na złote) podaż euro rośnie Wynagrodzenia czynników produkcji zatrudnionych zagranicą, np. jeśli amerykańska firma ma filie w Polsce działającą na polskim rynku, osiąga ona zyski w złotych, a zysk firmy transferowany jest do USA najpierw złote muszą zostać zamienione (na rynku walutowym) na dolary popyt na dolary rośnie Przepływ kapitału, np. fiński fundusz emerytalny kupuje obligacje polskiego rządu; fundusz ma euro, zaś rząd sprzedaje obligacje za złotówki; nabywca obligacji musi najpierw na rynku walutowym kupić złote podaż euro rośnie 16
Nominalny kurs walutowy Dwie alternatywne formy zapisu: notacja bezpośrednia (amerykańska) - cena jednostki waluty zagranicznej wyrażona w walucie krajowej, np. 3, 9549 PLN EUR ; 2, 7305 PLN USD ; W Polsce ta jest głównie stosowana notacja pośrednia (europejska) - cena jednostki waluty krajowej wyrażona w walucie zagranicznej, np. 0,2529 EUR PLN ; USD 0, 3662 PLN ; Faktycznie miana są zapisywane odwrotnie: http://waluty.onet.pl/notowania-waluton-line-forex,18906,notowania-online 17
Systemy walutowe Określają warunki funkcjonowania pieniądza danego kraju w transakcjach międzynarodowych: System sztywnych/stałych kursów walutowych - kurs nie ulega zmianom (banku centralny, rząd ustala kurs); System pełzających kursów walutowych - kurs zmienia się w z góry zdefiniowany sposób; System płynnych kursów walutowych - kurs regulowany działaniami rynku. 18
Zmiany poziomu kursu walutowego Urzędowe Dewaluacja: zmiana cen przez bank centralny, podwyższenie ceny walut zagranicznych w walucie krajowej. Rynkowe Deprecjacja: podwyższenie cen walut zagranicznych, niekoniecznie w równym stopniu każdej waluty. Rewaluacja: zmiana cen przez bank centralny, obniżenie ceny walut zagranicznych w walucie krajowej. Aprecjacja: obniżenie cen walut zagranicznych, niekoniecznie w równym stopniu każdej waluty. 19
Utrzymywanie sztywnego kursu walutowego przy użyciu rezerw dewizowych E e 0 E D A Q 0 B DD 2 C SS DD DD 1 Q Zakładając, że krzywa popytu przesunęła do DD 1 (np. w Strefie Euro zwiększył się popyt na Polskie produkty i mieszkańcy strefy Euro potrzebują więcej PLN żeby zapłacić za ich import - w warunkach stałego kursu walutowego nadwyżkowy popyt na PLN, odcinek AC) Narodowy Bank Polski, chcąc utrzymać kurs na niezmienionym poziomie musi zrównoważyć popyt na złotówki sprzedając je na rynku zwiększając rezerwy walut obcych (np. rezerwy walutowe Euro). Gdy krzywa popytu przesunęła się do DD 2 (np. w Polsce zwiększył się popyt na produkty ze strefy Strefie Euro i potrzebujemy więcej Euro żeby zapłacić za ich import - w warunkach stałego kursu walutowego nadwyżkowa podaż PLN, odcinek EA) Narodowy Bank Polski, chcąc utrzymać kurs na niezmienionym poziomie musi zrównoważyć popyt na walutę obcą zmniejszając jej rezerwy (np. sprzedając rezerwy walutowe Euro za PLN). 20
Efektywny kurs walutowy Miernik międzynarodowej wartości waluty - średnia zmian kursu walutowego odnoszona do jakiegoś roku bazowego obliczana na podstawie kursu walut głównych partnerów handlowych: udział (wagi) poszczególnych kursów zdefiniowany jest udziałem danych partnerów w wymianie, kurs będzie się różnił zależnie od: wyboru roku bazowego, partnerów handlowych, wag przypisanych tym partnerom. 21
Makroekonomia I Ćwiczenia Dziękuje za uwagę 22