STOSUNEK POLAKÓW DO PŁATNOŚCI BEZGOTÓWKOWYCH W KONTEKŚCIE ROZWOJU POLSKIEGO RYNKU PŁATNOŚCI ELEKTRONICZNYCH PODSUMOWANIE WYNIKÓW BADANIA OMNIBUSOWEGO FIRMY VERIFONE Polski rynek płatności elektronicznych systematycznie się rozwija. Badanie omnibusowe, przeprowadzone latem 2013 roku na zlecenie firmy VeriFone pokazało, że Polacy ufają płatnościom elektronicznym. Między innymi ze względu na wygodę i bezpieczeństwo tej formy płatności, szukają możliwości płacenia kartą w coraz większej liczbie miejsc.
ZAWARTOŚĆ Wstęp założenia badania 3 Rynek płatności elektronicznych w Polsce 5 Polacy chcą płacić kartą badanie omnibusowe 2013 7 Podsumowanie wnioski 11 2
WSTĘP ZAŁOŻENIA BADANIA Polski rynek płatności elektronicznych na tle innych państw europejskich prezentuje się wyjątkowo. Z jednej strony w Polsce najszybciej w Europie rozwijają się płatności zbliżeniowe i ma miejsce wiele projektów związanych z płatnościami mobilnymi. Z drugiej w Polsce nadal występuje jeden z najniższych wskaźników ilości kart na jednego mieszkańca (około 0,86), a znaczna część społeczeństwa preferuje transakcje gotówkowe. Liczba kart i transakcji elektronicznych w wybranych krajach UE (dane za rok 2012) 1 Kraj Liczba kart płatniczych Liczba transakcji elektronicznych (mln) Wartościowy udział kraju we wszystkich transakcjach w UE (%) Polska 30 100,058 1 215,59 1,4 Austria 11 209,419 488,75 1,49 Belgia 20 647,078 1 226,88 3,27 Bułgaria 8 259,629 32,68 0,07 Czechy 10 166,588 320,45 0,56 Dania 8 275,447 1 250,87 2,59 Estonia 1 787,334 212,45 0,17 Finlandia 7 862,357 1 155,62 1,91 Francja 82 313,043 8 474,98 20,62 Grecja 13 367,309 73,99 0,29 Hiszpania 68 799,650 2 415,72 5,22 Irlandia 6 044,438 356,50 1,19 Litwa 2 380,863 127,96 0,13 Niemcy 133 188,080 3 182,20 9,7 Portugalia 20 317,110 1 214,16 2,68 Rumunia 13 705,006 158,08 0,27 Słowacja 5 502,351 170,54 0,41 Słowenia 3 294,106 127,44 0,23 Szwecja 21 336,000 2 190,00 4,77 Węgry 8 908,312 264,17 0,34 Włochy 68 180,099 1 699,17 6,36 Wielka Brytania 151 600,00 10 546,00 30,83 1 Dane Europejskiego Banku Centralnego 3
Wraz z pojawianiem się nowych narzędzi płatniczych, takich jak karty zbliżeniowe, technologia NFC czy mobilne aplikacje płatnicze, rośnie świadomość konsumentów i przedsiębiorców na temat zalet rozliczeń bezgotówkowych. Wprowadzanie nowych technologii i upraszczanie procedur płatniczych sprawia, że coraz więcej osób uważa płatności elektroniczne za praktyczne i bezpieczne. Z kolei nowe regulacje prawne mogą być zachętą dla przedsiębiorców, by oferowali swoim klientom rozliczenia elektroniczne. Polski rynek płatności elektronicznych nie ustępuje innym europejskim rynkom pod względem dostępnych rozwiązań płatniczych, nowych technologii i bezpieczeństwa transakcji. Ma natomiast dużo do wyrównania m.in. w zakresie popularności transakcji bezgotówkowych czy liczby terminali płatniczych w przeliczeniu na mieszkańca. Z obserwacji VeriFone wynika, że Polacy coraz chętniej sięgają po płatności elektroniczne i przekonują się do nich także w miejscach tradycyjnie kojarzonych z obrotem gotówkowym. Badanie omnibusowe firmy VeriFone miało na celu weryfikację tych obserwacji. 4
RYNEK PŁATNOŚCI ELEKTRONICZNYCH W POLSCE Polski rynek płatności elektronicznych jest wyjątkowy na tle innych państw europejskich z jednej strony znaczna część społeczeństwa preferuje transakcje gotówkowe, z drugiej to właśnie w Polsce najszybciej w Europie rozwijają się płatności zbliżeniowe i ma miejsce wiele projektów związanych z płatnościami mobilnymi. Rozwój polskiego rynku płatności elektronicznych jest systematyczny. Tylko w okresie grudzień 2012 grudzień 2013 liczba kart płatniczych w Polsce wzrosła o 1,4 mln sztuk, liczba transakcji bezgotówkowych o 66,3 mln, zaś ich wartość o 4,1 mld zł. 2 W Polsce pojawiają się także znaczące zmiany technologiczne i legislacyjne, które mają wpływ na zwiększenie dynamiki rozwoju popularności płatności Zmiany i wydarzenia istotne dla rozwoju elektronicznych. W roku 2013 zapadły decyzje rynku płatności elektronicznych w Polsce : o wprowadzeniu ustawowej obniżki opłaty interchange Wymóg instalowania u nowych akceptantów do poziomu 0,5%. Konsumenci mogli także wybierać spośród kilku wprowadzonych na rynek, konkurencyjnych systemów wyłącznie urządzeń płatniczych z modułem NFC; płatności mobilnych. ustawowy nakaz obniżenia opłaty interchange wchodzący w życie 1 lipca 2014 Równocześnie znaczna część społeczeństwa nadal jest roku; mocno przywiązana do gotówki. Polska ma jeden systematyczny wzrost liczby kart będących z najniższych w Unii Europejskiej stopień ubankowienia, wynoszący 77% dorosłych Polaków. Co trzeci Polak nie w użyciu; rozwój systemów do płatności mobilnych, posiada karty płatniczej i to właśnie ta grupa wykonuje blisko technologii NFC i HCE oraz aplikacji 40% wszystkich płatności gotówkowych w Polsce. płatniczych na urządzenia mobilne. Równocześnie mniej więcej jedna trzecia transakcji gotówkowych jest wykonywana przez osoby posiadające karty płatnicze, ale w miejscach nie akceptujących takiej formy rozliczeń. 3 Wynika to m.in. z faktu, że według szacunków jedynie około 16% polskich przedsiębiorców oferuje swoim klientom rozliczenia bezgotówkowe. 4 2 Narodowy Bank Polski, Informacja o kartach płatniczych III kwartał 2013 roku, Grudzień 2013 3 Narodowy Bank Polski, Zwyczaje płatnicze Polaków, Maj 2013 4 Badanie obrotu kartowego wśród przedsiębiorców w Polsce, zrealizowane na zlecenie Fundacji Rozwoju Obrotu Bezgotówkowego przez instytut badawczy Ipsos, Styczeń 2014 5
Pod względem liczby terminali w przeliczeniu na 1 mln mieszkańców, Polska plasuje się na przedostatnim miejscu w Unii Europejskiej. W 2012 roku średnia UE wynosiła 17 500, natomiast średnia w Polsce 7 000. 5 Stan ten wskazuje na duży potencjał rozwoju. Większa dostępność terminali płatniczych na rynku z pewnością wpłynie na zwiększenie liczby i popularności transakcji bezgotówkowych realizowanych na polskim rynku. Kolejną cechą polskiego rynku płatności, będącą także ogólnoświatowym trendem, jest mobilność. W Polsce następuje dynamiczny rozwój mobilnych aplikacji płatniczych, swoją ofertę narzędzi płatniczych tego typu oferują zarówno banki, jak i sieci handlowe. Nieco wolniej rozwijają się płatności telefonami komórkowymi wykorzystującymi technologię NFC, jednak ten nurt jest nadal obecny na rynku. Płatnościami elektronicznymi i mobilnymi interesują się coraz liczniejsze grupy konsumentów i przedsiębiorców, a rynek stopniowo ulega ewolucji, dostosowując się z jednej strony do większych możliwości technologicznych, z drugiej zaś do nowych oczekiwań konsumentów. Znając powyższe dane oraz obserwując rynek na co dzień, w celu weryfikacji obserwacji i merytorycznego sprawdzenia, jakie są opinie Polaków względem płatności elektronicznych, VeriFone zlecił badanie omnibusowe, którego wyniki prezentowane są poniżej. 5 Oficjalne dane Europejskiego Banku Centralnego, rok 2012 6
POLACY CORAZ CZĘŚCIEJ WYBIERAJĄ PŁATNOŚĆ KARTĄ BADANIE OMNIBUSOWE 2013 W sierpniu 2013 roku na zlecenie VeriFone przeprowadzone zostało badanie omnibusowe p.t. Korzystanie z kart płatniczych. Projekt zrealizowany przez PBS, miał na celu po raz pierwszy zbadać stosunek Polaków do płatności elektronicznych i zidentyfikować obszary, w których ten rodzaj płatności odgrywa kluczową rolę. Respondenci stanowili reprezentatywną grupę 1000 mieszkańców z terenu całej Polski. Z KARTĄ PRZEDE WSZYSTKIM PO CODZIENNE SPRAWUNKI Na początek uczestnicy badania zostali zapytani o to, gdzie najczęściej korzystają z kart płatniczych. Wyniki pokazały, że ten sposób płatności najczęściej wybierany jest w sklepach i na stacjach benzynowych na te miejsca wskazało łącznie prawie 56% ankietowanych (sklepy 47,2%, stacje paliw 8,6%). Wśród innych obiektów handlowych i usługowych, w których do regulowania należności Polacy używają karty, znalazły się restauracje (0,5%) i urzędy (0,1%). Kobiety częściej wybierają płatność kartą w sklepach (50,4 % kobiet przy 43,7% mężczyznach), zaś panowie chętniej sięgają po kartę na stacjach benzynowych (13,1% mężczyzn przy 4,5% kobiet) oraz restauracjach (8% mężczyzn przy 2% kobiet). 0,4% wszystkich respondentów wskazało także, że kartą płaci za zakupy w Internecie. Równocześnie w odpowiedzi na to samo pytanie nieco ponad 33% badanych przyznało, że nie posiada karty płatniczej, debetowej ani kredytowej, zaś 9,7% respondentów stwierdziło, że wprawdzie ma kartę, ale z reguły posługuje się gotówką. PŁATNOŚĆ KARTĄ A BEZPIECZEŃSTWO Podczas badania respondenci zostali także zapytani, czy ich zdaniem płatności kartą debetową lub kredytową są bezpieczne. Aż 66,9% ankietowanych odpowiedziało, że taka forma regulowania należności ich zdaniem daje gwarancję bezpieczeństwa. Jedynie 6,9% badanych wskazało, że płacenie kartą uważają za zdecydowanie niebezpieczne. Większość osób, które udzieliły takiej odpowiedzi, nie posiada karty płatniczej lub się nią nie posługuje. 7
Bezpieczeństwo płatności kartą 6,9% 13,4% 18,3% zdecydowanie bezpieczna raczej bezpieczna raczej niebezpieczna 12.9% zdecydowanie niebezpieczna 48,6% nie wiem, trudno powiedzieć PŁATNOŚCI ELEKTRONICZNE CORAZ BARDZIEJ DOSTĘPNE Przy okazji badania ocenie poddana została również dostępność terminali płatniczych w Polsce. Respondenci potwierdzili generalną tendencję do zwiększania liczby punktów akceptujących płatności kartami. Ponad 70% uczestników uważa, że dostępność terminali w Polsce jest znaczna. 24,7% badanych stwierdziło, że jest ona wystarczająca, 45,6% respondentów wskazało zaś, że w Polsce raczej nie ma problemu z dokonaniem płatności za pomocą karty. Dostępność terminali płatniczych w Polsce 20,3% 5% 4,2% 24,7% duża raczej duża raczej mała mała nie wiem 45,6% 8
PŁATNOŚCI ELEKTRONICZNE W TAKSÓWKACH W nawiązaniu do projektu TAXI360, czyli kompleksowego systemu płatności elektronicznych dla stowarzyszeń i korporacji taksówkarskich wprowadzonego w Polsce przez VeriFone w 2012 roku, kilka pytań badania dotyczyło stosunku respondentów do płatności elektronicznych w taksówkach. Projekt TAXI360 miał za zadanie zagospodarować obszar bezpiecznych płatności elektronicznych w taksówkach, tradycyjnie zdominowany przez gotówkę. Aby zdobyć przewagę konkurencyjną nad oferowanymi wówczas na rynku rozwiązaniami płatniczymi dla taksówek, TAXI360 połączył wszechstronną akceptację płatności elektronicznych z systemem do zarządzania przejazdami flotowymi. W pierwszym pytaniu uczestnicy zostali zapytani o to, czy zdecydowaliby się na opłacenie należności za kurs za pomocą karty, jeśli korporacja oferowałaby taką możliwość. 44% uczestników badania zadeklarowało, że chciałoby skorzystać z płatności bezgotówkowej w taksówce, zaś jedynie 7,3% ankietowanych nie zdecydowałoby się na takie rozwiązanie. Jednocześnie aż 29,4% respondentów przyznało, że nie korzysta z tego rodzaju usług transportowych. Korzystanie z możliwość zapłacenia kartą w taksówce 30,9% 13,1% zdecydowanie tak raczej tak 4,9% raczej nie zdecydowanie nie 7,3% 14,3% 30,9% nie wiem nie jeżdżę taksówką Wśród głównych zalet elektronicznych płatności w taksówkach respondenci wymieniali wygodę brak konieczności posiadania przy sobie gotówki (56%), łatwość realizacji płatności (38,4%) i szybkość transakcji (25,3%). Te zalety płatności elektronicznych szczególnie chętnie podkreślali mężczyźni. Kobiety wskazywały zaś na możliwość zapłacenia dowolnej kwoty taką odpowiedź podało łącznie 19,1% badanych (21,8% kobiet przy 16,3% mężczyzn). 9
Główne benefity związane z płaceniem kartą w taksówce 14,3% 7,3% 13,1% nie trzeba posiadać przy sobie gotówki łatwość realizacji transakcji szybkość realizacji transakcji 30,9% możliwość zapłacenia dowolnej kwoty 66% uczestników badania wskazało także, że płatność kartą debetową lub kredytową w taksówce jest bezpieczna. Warto podkreślić, że taki sam wynik uzyskano przy ogólnym pytaniu o bezpieczeństwo płatności elektronicznych. Oznacza to, że Polacy postrzegają transakcje dokonywane w taksówce za tak samo bezpieczne, jak inne płatności przy użyciu karty. 10
WNIOSKI Z BADANIA Badanie firmy VeriFone p.t. Korzystanie z kart płatniczych pokazało, że Polacy coraz przychylniej podchodzą do elektronicznych narzędzi płatniczych i chętniej regulują należności za pomocą kart, oczekując takiej możliwości nawet w małych sklepach czy punktach usługowych. Podstawowe wnioski płynące z badania są następujące: Większość Polaków uważa, że płatności kartą są bezpieczne. Temat ten jest bardzo istotnym aspektem płatności elektronicznych, stale monitorowanym i dopracowywanym zarówno przez organizacje międzynarodowe, lokalnych ustawodawców, jak i firmy uczestniczące w realizacji procesu płatności. Odmiennego zdania w większości są osoby nie posiadające takiego narzędzia płatniczego co może wskazywać na potrzebę prowadzenia działań edukacyjnych związanych z płatnościami elektronicznymi. Płatności kartą stają się coraz bardziej popularne konsumenci chcą korzystać z możliwości bezgotówkowego uregulowania należności także w miejscach tradycyjnie kojarzonych z gotówką takich jak taksówki. Konsumenci doceniają przy tym szybkość i wygodę transakcji realizowanych za pomocą kart. Wskazanie sklepów jako miejsca, w którym konsumenci najczęściej płacą kartą pozwala sądzić, że Polacy przekonują się do płatności kartowych za codzienne sprawunki. Stopniowo rośnie także świadomość Polaków co do bezpieczeństwa tego rodzaju transakcji, a tym samym zaufanie do elektronicznych narzędzi płatniczych czynnik ten był do niedawna postrzegany jak jedna z podstawowych barier w korzystaniu z kart płatniczych w Polsce. Pozytywny stosunek Polaków do kart płatniczych oraz dostrzeganie zalet takiej formy płatności wygody, bezpieczeństwa i szybkości, jest dobrym sygnałem dla nowych projektów związanych z popularyzacją płatności elektronicznych w Polsce. 11