Badanie ewaluacyjne współfinansowane przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Transkrypt

1 Raport z badania ewaluacyjnego projektu systemowego Powiatowego Urzędu Pracy w Krośnie Odrzańskim pt.: Praca za progiem realizowanego w ramach Poddziałania PO KL Badanie ewaluacyjne współfinansowane przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Zamawiający: Powiatowy Urząd Pracy w Krośnie Odrzańskim Ul. Piastów 10 B Krosno Odrzańskie Wykonawca: InfoAudit Sp. z o.o Warszawa, ul Kubickiego 19 lok 24 Tel , fax: ewaluacja@infoaudit.com.pl;

2 Podsumowanie Niniejszy raport prezentuje wyniki badania ewaluacyjnego projektu systemowego realizowanego przez Powiatowy Urząd Pracy w Krośnie Odrzańskim pt. Praca za progiem w ramach Poddziałania PO KL. W wyniku realizacji badania rekomenduje się wprowadzenie następujących zmian o charakterze operacyjnym, które przyczynią się do podniesienia jakości i skuteczności projektu w najbliższych latach: Utrzymanie w projekcie wsparcia w postaci jednorazowych środków na podjęcie działalności oraz staży jako najskuteczniejszych form wsparcia w powiecie. Zwiększenie liczby beneficjentów ostatecznych z wykształceniem poniżej ponadgimnazjalnego w celu zwiększenia adekwatności założeń projektu w stosunku do sytuacji w powiecie. Wykonawca postuluje także o realizację zaleceń o charakterze kluczowym z punktu widzenia sytuacji na powiatowym rynku pracy i dużej liczby osób z wykształceniem zawodowym, która nie może znaleźć sobie miejsca pracy: Opracowanie strategii kompleksowego wsparcia rozwoju edukacji ponadgimnazjalnej w powiecie krośnieńskim w kontekście wymagań współczesnego rynku pracy. Monitoring efektywności i trwałości pozytywnych efektów wsparcia w ramach projektu, w szczególności wsparcia w postaci jednorazowych środków na podjęcie działalności gospodarczej. Realizacja monitoringu na poziomie województwa pozwoliłaby na ocenę całościową tej formy wsparcia w regionie, w szczególności jest to istotne w kontekście ogromnych dysproporcji rozwojowych poszczególnych powiatów województwa. Badanie to umożliwiłoby wypracowane rekomendacji w zakresie zmian poprawiających efektywność i skuteczność tej formy wsparcia i zaproponowanie zmian o charakterze systemowym. Dodatkowo Wykonawca podnosi w niniejszym Raporcie kwestie zmian o charakterze systemowym związanych z warunkami udziału i realizacji poszczególnych form wsparcia i aktywizacji bezrobotnych, które zachęcałyby zarówno pracodawcę do zatrudniania takiej osoby oraz samego bezrobotnego do wzięcia udziału w danej formie wsparcia: Umożliwienie zatrudnienia w ramach projektu doradcy zawodowego, pośrednika pracy oraz psychologa. Zwiększenie zasobów ludzkich W Powiatowych Urzędach Pracy może przyczynić się w dużym stopniu do zwiększenia użyteczności i skuteczności wsparcia oraz lepszego dopasowania oferowanej pomocy do potrzeb uczestników. 2

3 Wprowadzenie zasady kompleksowości rozwiązań kierowanych do osób wspieranych przez Powiatowy Urząd Pracy np. w postaci poradnictwa doradztwa pośrednictwa oraz pomocy psychologa przy wszystkich formach aktywnego wsparcia dla bezrobotnego. Zasada ta okazuje się być dobrą praktyką zwiększającą skuteczność wsparcia dla bezrobotnych. Opracowanie systemu zachęt do zatrudniania osób powyżej 50 roku życia i do udziału w aktywnych formach aktywizacji osób bezrobotnych w celu zwiększenia udziału tej grupy osób w projekcie oraz dostosowanie form wsparcia do potrzeb tej grupy bezrobotnych np. o kompleksowy system refundacji przygotowania stanowisk pracy dla osób 50+ oraz szkoleń zamawianych przez pracodawcę. 3

4 Streszczenie Niniejszy raport jest raportem końcowym z przeprowadzonego badania ewaluacyjnego mającego na celu ocenę jakości projektu systemowego realizowanego przez Powiatowy Urząd Pracy w Krośnie Odrzańskim pt. Praca za progiem w ramach Poddziałania PO KL oraz wpływu podejmowanych w ramach tego projektu działań na podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia uczestników. Ewaluacja ma charakter badania mid-term jest realizowana w połowie okresu wdrażania projektu. Ocena poprawności wdrażania dokonywana w trakcie trwania projektu wraz z rekomendacjami może w znacznym stopniu zainicjować poprawę trafności, skuteczności oraz efektywności prowadzonych działań w najbliższych latach i wpłynąć w sposób bezpośredni na dostosowanie zakresu wsparcia bezrobotnych w ramach projektów systemowych realizowanych przez Urząd Pracy w Krośnie Odrzańskim. Raport zawiera następujące elementy: Podsumowanie; Streszczenie; Spis treści; Wprowadzenie opisujące cele i zakres badania; Opis zastosowanej metodologii wraz z koncepcją badań; Opis wyników ewaluacji zawierający ocenę jakości projektu pod kątem przyjętych pytań badawczych; Wnioski i rekomendacje. Najważniejsze spostrzeżenia i wnioski W powiecie krośnieńskim dominującą grupą bezrobotnych są, osoby młode do 35 roku życia, osoby z wykształceniem niższym niż średnie przede wszystkim zaś z zasadniczym zawodowym oraz gimnazjalnym i niższym a także osoby długotrwale bezrobotne. W projekcie udział brali przede wszystkim młodzi bezrobotni oraz osoby o wykształceniu co najmniej ponadgimnazjalnym. W projekcie osoby po 55 roku życia brały udział w marginalnym stopniu. Struktura uczestników projektu Praca za progiem odbiega zatem od struktury bezrobotnych powiatu krośnieńskiego. Mimo, to należy zauważyć że projekt objął wsparciem w największym stopniu osoby 4

5 młode i długotrwale bezrobotne, które znajdują się w trudnej sytuacji na powiatowym rynku pracy i są licznie reprezentowane w strukturze bezrobotnych. Realizacja projektu zgodnie z jego założeniami została skierowana przede wszystkim do osób młodych, posiadających jakieś wykształcenie minimum na poziomie zasadniczego zawodowego, a więc do osób, które są w stanie podjąć pracę i posiadają przynajmniej teoretyczną wiedzę w danej dziedzinie. Zatem projekt został nakierowany przede wszystkim na wsparcie bezrobotnych, których stosunkowo łatwiej wyciągnąć trwale z bezrobocia. W kontekście struktury bezrobocia w powiecie był to dobór nie w pełni odpowiadający strukturze bezrobotnych. Gwarantował jednak to, że wsparcie będzie wykorzystane w jak najbardziej efektywny sposób. Dodatkowo, tak dobrana grupa docelowa gwarantowała realizację założonych celów projektów systemowych realizowanych w ramach Podziałania PO KL. Mimo poprawności wdrażania i realizacji, projekt nie przyczynił się do ogólnej zmiany sytuacji na lokalnym rynku pracy i ograniczenia zjawiska bezrobocia. Skala oddziaływania projektu była zbyt mała, aby sprostać wyzwaniom skutków kryzysu ekonomicznego, który począwszy od 2009 roku wpłynął na wzrost bezrobocia w Polsce i Europie. Projekt Praca za progiem spełnił jednak swoje cele, gdyż przyczynił się do poprawy sytuacji indywidualnych beneficjentów projektu. Projekt okazał się być w pełni skuteczną formą wsparcia bezrobotnych 61% przypadków osób, które mają obecnie zatrudnienie lub prowadza własną firmę. Jak się okazuje, jedynie 22% uczestników projektu jest obecnie ponownie zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy w Krośnie Odrzańskim. Jednorazowe środki na rozpoczęcie działalności gospodarczej są zdecydowanie najbardziej skuteczną formą. Ta forma wsparcia jest o tyle skuteczna, że w dłuższej perspektywie czasu umożliwia stworzenie więcej niż jednego miejsca pracy. Dużą skutecznością w generowaniu zatrudnienia charakteryzowały się także staże, których celem jest pomoc młodym ludziom w zdobyciu doświadczenia zawodowego. Zdecydowana większość uczestników projektu odczuła pozytywne oddziaływanie projektu w swoim życiu zawodowym. Nawet jeśli nie przełożyło się to w sposób bezpośredni na znalezienie miejsca pracy, to beneficjenci odczuli korzyści pozamaterialne wzrost tzw. umiejętności miękkich. Dla uczestników największe znaczenie w projekcie miał wzrost kwalifikacji i umiejętności, ale także nauczenie się samodzielnego poszukiwania pracy. Pod względem struktury uczestników projektu, okazał się on być w największym stopniu użyteczny dla bezrobotnych w wieku do 34 lat. W najmniejszym stopniu projekt okazał się być skuteczny w przypadku bezrobotnych powyżej 50 roku życia. Samo zainteresowanie bezrobotnych w tym wieku 5

6 możliwościami jakie oferował projekt było niskie. Formy wsparcia przewidziane w projekcie nie do końca dopasowanego zostały do wymogów i oczekiwań tej grupy wiekowej. W tym kontekście podkreślić należy, że dostępne instrumenty rynku pracy w pojecie systemowym dostosowane są w większym stopniu do potrzeb osób młodych i wykształconych. Aktywizacja zawodowa osób gorzej wykształconych, długotrwale bezrobotnych i w wieku 50+ wymaga podejmowania szczególnych działań uwzględniających specyficzne potrzeby tych grup docelowych i jest realizowane przede wszystkim przy wykorzystaniu innych środków i programów jakimi dysponuje Powiatowy Urząd Pracy w Krośnie Odrzańskim. Przykładowo, pomimo skuteczności jednorazowych dotacji na założenie działalności gospodarczej, nie jest to narzędzie uniwersalne dotowanie osób nieposiadających odpowiednich kompetencji społecznych (np. brak wykształcenia) w długim okresie byłoby działaniem bezcelowym, stanowiłoby marnowanie środków publicznych i mogłoby narazić beneficjentów na pogorszenie ich sytuacji bytowej. Z tego względu konieczne jest przygotowanie odrębnego programu, który dostosowany byłby do indywidualnych potrzeb osób szczególnie zagrożonych bezrobociem i specyfiki lokalnego rynku pracy. Bardzo ważnym aspektem jest fakt, iż pozami skutecznością udzielonych form wsparcia projekt był pozytywnie oceniony i postrzegany przez jego uczestników od strony organizacyjnej. Współpraca między beneficjentami a Powiatowym Urzędem Pracy w Krośnie Odrzańskim przebiegała bezproblemowo. Zdecydowana większość uczestników była zdania, że w projekcie niczego nie brakowało, a współpraca z urzędnikami przebiegała dobrze i była najmocniejszą w zakresie spraw organizacyjnych stron w projekcie. Beneficjentom, we współpracy z urzędnikami, szczególnie podobała się ich pomocność. Beneficjenci docenili także ciekawy sposób, termin i miejsce realizacji projektu. Rzadko wskazywali na słabe punkty projektu. Dobra opinia beneficjentów o stronie organizacyjnej projektu świadczy o tym, że był on w dużej mierze dobrze zarządzany i dostosowany do potrzeb beneficjentów nie tylko od strony merytorycznej. Jest to o tyle istotny element oceny, iż to właśnie od urzędników zależy w dużej mierze trafny dobór uczestników projektu a także skuteczność realizacji i wywiązywania się z obowiązków związanych z uczestnictwem w projekcie, a zatem w ostatecznym rozrachunku skuteczność całego projektu. 6

7 Spis treści Podsumowanie... 2 Streszczenie... 4 I. Wprowadzenie Cel badania Zakres badania... 8 II. Opis zastosowanej metodologii III. Opis wyników badania Uwarunkowania społeczno gospodarcze realizacji projektu Sytuacja na powiatowym rynku pracy w kontekście zapisów dokumentów strategicznych powiatu Opis sytuacji społeczno-ekonomicznej powiatu krośnieńskiego analiza danych zastanych Przebieg realizacji projektu Założenia projektu i dobór instrumentów rynku pracy Stopień realizacji celów projektu Zarządzanie i wdrażanie projektu Ocena efektów projektu z punktu widzenia jego uczestników Struktura próby badawczej Zmiany w życiu zawodowym Mocne i słabe strony projektu Użyteczność i trwałość wsparcia IV. Wnioski i rekomendacje Trafność Skuteczność Użyteczność Trwałość

8 I. Wprowadzenie 1.1. Cel badania Głównym celem badania ewaluacyjnego jest: ocena jakości projektu systemowego realizowanego przez Powiatowy Urząd Pracy w Krośnie Odrzańskim pt: Praca za progiem w ramach Poddziałania PO KL oraz wpływu podejmowanych w ramach tego projektu działań na podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia uczestników. Osiągnięcie celu głównego jest możliwe dzięki zrealizowaniu wytyczonych w badaniu sześciu celów szczegółowych: 1. Ocena stopnia, w jakim cele projektu odpowiadają problemom lokalnego rynku pracy, 2. Ocena stopnia realizacji zamierzonych celów projektu, ocena sposobu zarządzania projektem oraz jego wdrażania, stopnia jakości współpracy z lokalnymi instytucjami, zaangażowanymi w realizację Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki , 3. Identyfikacja barier i problemów związanych z realizacją projektu systemowego (w tym związanych z zarządzaniem projektami i ich wdrażaniem), 4. Ocena sposobu doboru instrumentów rynku pracy pod kątem ich adekwatności do celów projektu, 5. Ocena użyteczności oferowanego wsparcia z punktu widzenia uczestników projektów, 6. Ocena trwałości działań podejmowanych w projekcie w okresie co najmniej 6 miesięcy od zakończenia przez uczestników udziału w projekcie Zakres badania Badanie obejmuje projekt Praca za progiem realizowany przez Powiatowy Urząd Pracy w Krośnie Odrzańskim w ramach Poddziałania PO KL, którego okres realizacji to lata Przedmiotem badania będzie okres dwóch pierwszych lat wdrażanie projektu, a więc rok 2008 i 2009, 8

9 Badaniem w szczególności zostały objęte następujące osoby: Pracownik Powiatowego Urzędu Pracy w Krośnie Odrzańskim zarządzający projektem; Beneficjenci ostateczni korzystający z różnych form wsparcia osób bezrobotnych oferowanych w ramach projektu. Projekt ten ma charakter projektu systemowego polegającego na dofinansowaniu działań realizowanych przez instytucje administracji publicznej. W ramach Poddziałania PO KL projekty systemowe realizowane są przez Powiatowe Urzędy Pracy, natomiast instytucjami nadzorującymi są Wojewódzkie Urzędy Pracy. Działania realizowane w ramach Priorytetu VI mają na celu poprawę zdolności do zatrudnienia oraz podnoszenie poziomu aktywności zawodowej osób bezrobotnych. Powiatowe urzędy pracy, zgodnie z SZOP, mogą realizować założenia poddziałania za pomocą różnych form wsparcia, takich jak: szkolenia staże przygotowanie zawodowe dorosłych prace interwencyjne wyposażenie i doposażenie stanowiska pracy przyznanie jednorazowych środków na podjęcie działalności gospodarczej, w tym pomoc prawna, konsultacje i doradztwo związane z podjęciem działalności gospodarczej Ostatecznymi beneficjentami projektów realizowanych w ramach Poddziałania PO KL sa osoby bezrobotne zarejestrowane w powiatowych urzędach pracy, zwłaszcza zaś osoby znajdujące się w szczególnej sytuacji na rynku pracy definiowanymi przez ustawę o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U z 2008r. Nr 69 poz. 415 z póź. zm. ; art. 49) jako osoby bezrobotne: do 25 roku życia, długotrwale lub kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka, powyżej 50 roku życia, bez kwalifikacji zawodowych, bez doświadczenia zawodowego lub bez wykształcenia średniego, samotnie wychowujące co najmniej jedno dziecko do 18 roku życia, które po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęły zatrudnienia, niepełnosprawne. Projekt realizowany przez Powiatowy Urząd Pracy w Krośnie Odrzańskim wpisuje się zatem w problematykę Poddziałania PO KL. Intencją projektu Praca za progiem jest odpowiedź na zidentyfikowane przez PUP problemy związane z wysokim bezrobociem na terenie powiatu krośnieńskiego poprzez realizację zakładanego we wniosku celu głównego jakim jest wsparcie i pobudzenie aktywności zawodowej osób bezrobotnych (z wyłączeniem osób poszukujących pracy) zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Krośnie Odrzańskim, w tym zwłaszcza 9

10 znajdujących się w szczególnej sytuacji na rynku pracy, w zakresie swobodnego poruszania się na rynku pracy jak również wyposażeniu ich w atuty, które umożliwią wejście lub powrót na rynek pracy. Osiągnięcie celów projektu opiera się na zrealizowaniu zaplanowanych przez Powiatowy Urząd Pracy w Krośnie Odrzańskim działań w postaci staży, szkoleń, jednorazowych środków na podjęcie działalności gospodarczej oraz przygotowania zawodowego w miejscu pracy (realizowanego w 2008 roku). 10

11 II. Opis zastosowanej metodologii W badaniu wykorzystano metody odpowiadające kolejnym etapom procesu badawczego: Faza eksploracyjna służy wstępnemu rozpoznaniu uwarunkowań projektu. Narzędzia zostały tak dobrane aby móc skutecznie zidentyfikować specyfikę projektu. W tej fazie wykorzystano analizę dokumentów związanych z projektem (Desk Research) oraz badanie jakościowe w formie pogłębionego wywiadu indywidualnego (IDI) z osobą zarządzającą projektem. Faza operacjonalizacji ma na celu rozpoznanie uwarunkowań rynku pracy w powiecie. Wykorzystano analizę danych zastanych oraz analizę społeczno ekonomiczną na powiatowym rynku pracy. Faza obserwacji realizacja badań w oparciu o przyjęte w poprzednich etapach cele badawcze i kryteria ewaluacyjne. Wykorzystano badanie ilościowe realizowane metodą CATI, obejmujące beneficjentów ostatecznych projektu. Faza konkluzywna polega na wyciągnięciu wniosków i opracowaniu raportu końcowego z badań zawierającego wyniki i rekomendacje. W ramach zastosowanych metod zrealizowano: Desk research metoda ta umożliwiła dokładne zapoznanie się z ewaluowanym projektem i zaprojektowanie badania spełniającego oczekiwania zamawiającego. W kolejnych etapach badania analiza danych zastanych pozwoliła ocenić projekt pod kątem prawidłowości jego wdrażania i osiąganych wskaźników. Analizą danych zastanych została objęta dokumentacja projektu, dokumenty programowe PO KL oraz dane statystyczne dotyczące województwa lubuskiego i powiatu krośnieńskiego. Metodą Desk Research przebadano następujące dane i dokumenty: Dokumentacja projektu systemowego, zrealizowanego przez PUP w ramach Poddziałania PO KL w roku 2008 i 2009 (dokumentacja finansowa, wniosek o dofinansowanie, wniosek o płatność), Zapisy dokumentów programowych PO KL: o o Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Szczegółowego Opisu Priorytetów PO KL, 11

12 o Projekty systemowe Powiatowych Urzędów Pracy w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Dane statystyczne dotyczące powiatu krośnieńskiego i województwa lubuskiego pochodzące z Banku Danych Regionalnych, Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata Program Promocji Zatrudnienia oraz Aktywizacji Lokalnego Rynku Pracy w Powiecie Krośnieńskim na lata Dane pozyskane z rejestru PUP na temat sytuacji na rynku pracy, w jakiej znajdują się uczestnicy projektu systemowego, którzy zakończyli udział w projekcie, Dane teleadresowe uczestników projektu PO KL umożliwiające realizację badania ilościowego metodą CATI. Indywidualny wywiad pogłębiony (IDI) wywiad indywidualny z osobą zarządzającą projektem umożliwił lepsze zrozumienie logiki projektu, dostosowanie badania ewaluacyjnego do indywidualnych potrzeb klienta a także pozwolił na identyfikację problemów związanych z jego wdrażaniem oraz ocenę współpracy wykonawcy projektu z otoczeniem. W ramach ewaluacji projektu Praca za progiem przeprowadzono jeden indywidualny wywiad pogłębiony z osobą zarządzająca projektem. Badanie ilościowe CATI wywiady telefoniczne wspomagane komputerowo zostały przeprowadzone z 385 beneficjentami ostatecznymi projektu. Zastosowanie badania ilościowego ankietowego pozwoliło na uzyskanie mierzalnych informacji od stosunkowo dużej grupy beneficjentów końcowych, dzięki czemu możliwa była statystyczna analiza odpowiedzi z zachowaniem możliwości uogólnienia otrzymanych danych na cała populację. Analiza statystyczna pozwala nie tylko na przestawienie rozkładu otrzymanych danych, ale także na wyłapanie istotnych statystycznie zależności między nimi. Badanie ilościowe w formie ankiety skierowanej do beneficjentów projektu okazało się użyteczną metodą prowadzącą do poznania rezultatów i oddziaływania interwencji. Informacje zebrane w trakcie realizacji badania przyczyniły się do uzyskania informacji dotyczących wszystkich aspektów projektu i opinii beneficjentów na te tematy, ich oceny zasadności projektu, trudności i barier związanych ze zdobyciem zatrudniania Błąd pomiaru odstępstwo wyniku jednostkowego pomiaru od wartości prawdziwej, której wielkości na ogół nie znamy. Nie należy go rozumieć jako powstałego wyłącznie w wyniku pomyłki, a jako nieodłączny czynnik procesu pomiarowego. Błąd pomiaru jest bezpośrednio związany z metodą 12

13 pomiaru. Wykonując pomiary nawet tym samym przyrządem otrzymamy często różne wyniki. Błędy przy pomiarach podzielone są na: systematyczne i przypadkowe. W trakcie realizacji badania zostały uwzględnione następujące kryteria ewaluacyjne: Trafność - rozumiana jako ocena sposobu doboru zastosowanych instrumentów pod kątem realizacji celów projektu, celu Działania 6.1 PO KL, celów szczegółowych Priorytetu VI PO KL, celu szczegółowego nr 1 PO KL, a także ocena związku pomiędzy zdefiniowanymi celami a istniejącymi problemami społeczno-gospodarczymi, które mają zostać rozwiązane dzięki interwencji EFS. W szczególności kryterium pozwoli na ocenę tego, w jakim stopniu cele projektu odpowiadają potrzebom i priorytetom danego obszaru. (m.in. w jakim stopniu działania w projekcie odpowiadają potrzebom powiatu i są skierowane do grup najbardziej narażonych na pozostawanie bez zatrudnienia). Skuteczność - rozumiana jako stopień, w jakim wdrażane w projektach działania, poprzez wykorzystane instrumenty rynku pracy, przyczyniają się do realizacji celów projektu, celu Działania 6.1, celów szczegółowych Priorytetu VI, celu szczegółowego nr 1 PO KL. W szczególności kryterium to pozwoli na ocenę tego do jakiego stopnia cele przedsięwzięcia zdefiniowane na etapie programowania na poziomie produktów, rezultatów i oddziaływania zostały osiągnięte (m.in. Czy zakładane efekty zostały osiągnięte i czy pojawiły się jakieś dodatkowe efekty poboczne, które z instrumentów realizowanych w programie przyniosło najlepsze efekty). Użyteczność rozumiana jako wpływ zaoferowanego wsparcia na poprawę sytuacji uczestników na rynku pracy, a także ocena czy zmiany wywołane realizacją projektu są korzystne z punktu widzenia jego uczestników i do jakiego stopnia oddziaływanie projektów odpowiada potrzebom grupy docelowej, w szczególności uzyskana zostanie odpowiedź na pytanie o to, jakie było zainteresowanie odbiorców, czy byli zadowoleni z pomysłu, sposobu i efektów. Trwałość - rozumiana jako użyteczność w dłuższym okresie czasu, a więc ocena czy i w jakim stopniu zmiany sytuacji zawodowej uczestników projektów, wywołane oddziaływaniem projektu są zauważalne w okresie co najmniej 6 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie. W szczególności kryterium to powoli na ocenę tego, na ile można się spodziewać, że pozytywne zmiany wywołane oddziaływaniem projektu będą trwały po jego zakończeniu (m.in. Ile z osób zdobyło pracę i ją utrzymało). Dodatkowo jakie można określić przykłady dobrych praktyk- zarówno z punktu widzenia efektów projektu dla beneficjentów ostatecznych, oraz z punktu widzenia organizacji i planowania projektu dla beneficjentów. 13

14 III. Opis wyników badania 3.1. Uwarunkowania społeczno gospodarcze realizacji projektu Sytuacja na powiatowym rynku pracy w kontekście zapisów dokumentów strategicznych powiatu Wedle Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, samorząd powiatu w ramach polityki rynku pracy, powinien opracować i realizować Program Promocji Zatrudnienia i Aktywizacji Lokalnego Rynku Pracy, który jest częścią Powiatowej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych. W przypadku powiatu krośnieńskiego Program Promocji Zatrudnienia oraz Aktywizacji Lokalnego Rynku Pracy w Powiecie Krośnieńskim na lata jest próbą wyznaczenia głównych celów, do których powiat powinien dążyć w celu ograniczania skali bezrobocia w powiecie. Dążenie do pełnego zatrudnienia jest nieodłącznym warunkiem wzrostu gospodarczego zaś niski poziom bezrobocia stanowi niekwestionowaną wartość społeczną. Program Promocji Zatrudnienia oraz Aktywizacji Lokalnego Rynku Pracy w Powiecie Krośnieńskim na lata jest częścią Powiatowej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata Został przygotowany w oparciu o ustawowe zadania Samorządu Powiatu realizowane przez Powiatowy Urząd Pracy w Krośnie Odrzańskim Program dokonuje diagnozy problemów rynku pracy w powiecie. Powiat charakteryzuje się bowiem wysokim wskaźnikiem bezrobocia, na co wpływa niski poziom wykształcenia osób bezrobotnych, dezaktualizacja posiadanych przez osoby bezrobotnych kwalifikacji, niski poziom wiedzy na temat lokalnego rynku pracy i sposobu poruszania się po rynku pracy, niskie zainteresowania zatrudnienie oraz zagubienie i dezorientacja w obowiązujących przepisach, co zwiększa negatywne podejście do rozwiązywania problemów braku pracy. Istnieją również czynniki bezpośrednio dotyczące osób bezrobotnych. Coraz więcej osób bezrobotnych zniechęconych i bezradnych, nie wierzy we własne możliwości. Nie podejmują prób szukania pracy bowiem z góry zakładają, że i tak im się to nie uda. Problemem kolejnym jest zwiększająca się liczba dzieci wychowywanych przez niepracujących rodziców. Uczą się zatem, że praca nie jest wartością, nie mają potrzeby zatrudnienia w dorosłym życiu. Wiele osób rezygnuje z zatrudnienia celem wsparcia finansowego w postaci świadczeń uzyskanych z pomocy społecznej. 14

15 Program Promocji Zatrudnienia oraz Aktywizacji Lokalnego Rynku Pracy w Powiecie Krośnieńskim na lata ustalił, że celem strategicznym na rzecz poprawy sytuacji na rynku pracy. Jest nim rozwój kapitału ludzkiego wraz ze wzrostem lokalnego rynku pracy. Celami szczegółowymi są natomiast: Poprawa stanu zatrudnienia w powiecie. Zwiększenie dostępności do ofert pracy na europejskim rynku pracy. Korelacja kierunków kształcenia oraz szkoleń z potrzebami lokalnego rynku pracy. Doskonalenie i rozwój potencjału zawodowego osób bezrobotnych. Tworzenie nowych miejsc pracy poprzez wspieranie klientów w przezwyciężaniu trudności występujących na ścieżce kariery zawodowej. Zwiększanie szans w wejściu na rynek pracy osób niepełnosprawnych. Misją działań Powiatowego Urzędu Pracy, określoną w Programie Promocji Zatrudnienia oraz Aktywizacji Lokalnego Rynku Pracy w Powiecie Krośnieński na lata jest pełne i skuteczne rozpoznawanie, przewidywanie oraz zaspokajanie potrzeb i oczekiwań klientów. Zrealizowanie celu strategicznego oraz celów szczegółowych dążących do osiągnięcia poprawy na rynku pracy w powiecie krośnieńskim, będzie możliwy dzięki wykonywaniu działań takich jak: Pośrednictwo pracy. Usługi w ramach sieci EURES. Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych. Szkolenia osób bezrobotnych. Pomoc w rozwijaniu przedsiębiorczości. Poradnictwo i informacja zawodowa. Instrumenty rynku pracy. Wspieranie integracji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych. Dialog społeczny, pośrednictwo na rzecz rynku pracy. 15

16 Opis sytuacji społeczno-ekonomicznej powiatu krośnieńskiego analiza danych zastanych Ludność i zatrudnienie Na przestrzeni lat bezwzględna liczba ludności zamieszkującej powiat utrzymywała się na stałym poziomie. Stała liczba ludności była charakterystyczna w tym czasie dla całego województwa lubuskiego, w którym nie zanotowano znacznego odpływu lub napływu ludności. Udział osób w wieku produkcyjnym w powiecie krośnieńskim również utrzymywał się na stałym poziomie około 66% i zbliżony średniej dla całego województwa, która w tych latach wynosiła również około 66%. Struktura ludności powiatu pod względem wieku była w okresie omawianych lat stabilna. Dane statystyczne dotyczące wieku ludności na przestrzeni lat pokazują, że nie nastąpił gwałtowny spadek lub wzrost udziału żadnej z kategorii wiekowych. Jedynie w niewielkim stopniu zmalał odsetek osób poniżej 25 roku życia a także lata oraz wzrósł odsetek osób w wieku oraz 55+. W syntetyczny sposób prezentuje to Tabela 1. Tabela 1. Struktura ludności powiatu krośnieńskiego pod względem wieku do 24 32,77% 31,64% 30,69% ,04% 16,54% 17,08% ,35% 12,41% 12,60% ,17% 15,76% 15,13% ,68% 23,65% 24,49% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych, Zestawiając dane z powiatu krośnieńskiego z danymi dla całego województwa lubuskiego widać wyraźnie, że struktura ludności pod względem wieku jest zbliżona. Dane dla województwa lubuskiego przedstawia Tabela 2. Tabela 2. Struktura ludności województwa lubuskiego pod względem wieku do 24 31,91% 31,00% 30,20% ,44% 34,35% 16,97% ,30% 12,40% 12,59% ,92% 15,45% 14,96% ,66% 24,50% 25,28% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych, 16

17 W 2008 roku w powiecie nastąpił niewielki wzrost liczebności osób zatrudnionych w stosunku do roku poprzedniego (o około 2%). W tym samym czasie w województwie lubuskim nastąpił wzrost liczebności ludności zatrudnionej o niecały 1%. Niewielki przyrost osób zatrudnionych nie wiązał się jednak ze zmianami struktury zatrudnionych w zależności od sektora. Dominującym sektorem zatrudnienia mieszkańców powiatu krośnieńskiego jest sektor usługowy, w którym zatrudnionych jest (stan na koniec 2008 roku) 58% pracujących mieszkańców powiatu. Sektor przemysłowy zatrudnia 26% ogółu pracujących, natomiast sektor rolniczy jest marginalny jeśli chodzi o zatrudnienie pracuje w nim jedynie 17% zatrudnionych. Struktura zatrudnienia w powiecie za względu na sektor gospodarki różni się od struktury wojewódzkiej. W województwie sektor usługowy także jest dominujący w zatrudnieniu, jednak odsetek osób pracujących w rolnictwie jest niższy i wynosi 11%. Zdecydowanie wyższy jest natomiast odsetek pracujących w przemyśle w województwie lubuskim wynosi 36% czyli 10 punktów procentowych więcej niż w powiecie krośnieńskim. Na przestrzeni lat w powiecie zanotowano spadek liczby podmiotów gospodarczych z do 5 220, który dotyczył zarówno przedsiębiorstw prywatnych jak i publicznych. Wśród zarejestrowanych firm dominują działające w branży handlowej oraz nieruchomościach. Bezrobocie W okresie nastąpiły wahania w liczbie bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Krośnie Odrzańskim. W 2008 roku obserwowany był spadek liczy bezrobotnych - o 361 osób do poziomu osób, co stanowiło spadek o około 7% w stosunku do roku poprzedzającego. W 2009 roku liczba bezrobotnych wzrosła ponownie do poziomu 4 988osób. Stopa bezrobocia zmniejszyła się między 2007 a 2009 z 28,1% do 27,9% i jest i jest niemal dwukrotnie wyższa niż stopa bezrobocia dla województwa wynosząca obecnie 15,9%. W 2008 roku nastąpiło zmniejszenie się stopy bezrobocia zarówno w powiecie jak i województwie w stosunku do poprzedniego roku. W 2009 roku stopa bezrobocia wzrosła jednak ponownie, zarówno w powiecie krośnieńskim jak i w województwie lubuskim. Wśród zarejestrowanych osób bezrobotnych w powiecie obecnie większość stanowią kobiety, jednak ich przewaga jest niewielka. W latach odsetek kobiet wśród bezrobotnych zmniejszył się o około 5 punktów procentowych. Na przestrzeni omawianych lat w powiecie struktura wieku osób bezrobotnych nie uległa dużej zmianie. Wzrósł odsetek osób w wieku 24 lat i niższym z 19,86% do 20,37% oraz w wieku powyżej 55 lat z 6,86% do 9,24%. Zmniejszył się natomiast odsetek osób w wieku lata. Tabele 3 oraz 4 17

18 prezentują strukturę osób bezrobotnych ze względu na płeć i wiek w powiecie i województwie. Z tego zestawienia widać wyraźnie, że struktura wieku bezrobotnych w powiecie jest bardzo podobna do struktury bezrobotnych w całym województwie. Tendencja do wzrostu bezrobocia wśród młodych osób do 25 roku życia oraz osób po 50 roku życia jest charakterystyczna dla całego województwa. Tabela 3. Bezrobotni w powiecie krośnieńskiego ze względu na płeć i wiek. Płeć mężczyźni 41,58% 42,82% 46,95% kobiety 58,42% 57,18% 53,05% Wiek lata i mniej 19,86% 20,58% 20,37% ,19% 27,48% 28,71% ,70% 18,32% 18,28% ,38% 24,95% 23,40% 55 i więcej 6,86% 8,67% 9,24% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych, Tabela 4. Bezrobotni w województwie lubuskim ze względu na płeć i wiek. Płeć mężczyźni 41,69% 43,99% 48,22% kobiety 58,31% 56,01% 51,78% Wiek lata i mniej 18,32% 20,08% 20,39% ,27% 27,95% 28,58% ,55% 17,67% 17,90% ,32% 25,41% 23,48% 55 i więcej 8,54% 8,89% 9,64% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych, Około 60% bezrobotnych w województwie lubuskim ma wykształcenie niższe niż średnie. Obecnie wśród osób zarejestrowanych jako bezrobotne, największa część ma wykształcenie gimnazjalne i niższe (31,59%) oraz zasadnicze zawodowe (30,71%). Udział osób z wykształceniem wyższym wzrasta i wynosi obecnie prawie 7%. Osoby z wykształceniem średnim ogólnokształcącym oraz policealnym i średnim zawodowym stanowią kolejno 9,4% i 21,32% ogółu. Udział bezrobotnych ze względu na wykształcenie w województwie przedstawia Tabela 5. 18

19 Tabela 5. Bezrobotni w województwie lubuskim ze względu na wykształcenie wyższe 5,20% 6,04% 6,98% policealne i średnie zawodowe 21,36% 21,15% 21,32% średnie ogólnokształcące 8,06% 8,81% 9,40% zasadnicze zawodowe 31,30% 30,69% 30,71% gimnazjalne i poniżej 34,08% 33,32% 31,59% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych, W powiecie krośnieńskim struktura bezrobotnych ze względu na poziom wykształcenia jest zbliżona struktury wojewódzkiej. W województwie mniejszy jest odsetek osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym (różnica 3 punktów procentowych), większy jest natomiast odsetek bezrobotnych z wykształceniem wyższym (o około 3 punkty procentowe) W powiecie, podobnie jak w województwie, dominują osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (34,9%). Tak samo jak w województwie w powiecie krośnieńskim wzrosła liczba bezrobotnych z wykształcaniem wyższym, jednak w mniejszym stopniu. W obliczu tak dużego odsetka osób słabo wykształconych w powiecie krośnieńskim niezbędne jest podjęcie działań zmierzających do poprawy poziomu wykształcenia mieszkańców powiatu oraz dopasowanie oferty edukacyjnej do lokalnego rynku pracy. Tabela 6 przedstawia udział osób z poszczególnym wykształceniem w ogóle bezrobotnych w powiecie. Tabela 6. Bezrobotni w powiecie krośnieńskim ze względu na wykształcenie wyższe 2,51% 2,90% 3,53% policealne i średnie zawodowe 19,49% 19,90% 20,09% średnie ogólnokształcące 8,82% 9,74% 10,16% zasadnicze zawodowe 36,83% 35,11% 34,90% gimnazjalne i poniżej 32,34% 32,36% 31,32% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych, Jednym z problemów w powiecie krośnieńskim jest długotrwałe bezrobocie oraz wysokie bezrobocie wśród osób bez doświadczenia lub z bardzo małym stażem zawodowym. W 2007 roku w powiecie krośnieńskim 46,33% ogółu bezrobotnych stanowiły osoby długotrwale bezrobotne. W województwie lubuskim natomiast odsetek długotrwale bezrobotnych był w tym roku niższy i wynosił 37,32%. Niemniej odsetek osób długotrwale bezrobotnych zmniejsza się zarówno w powiecie jak i w województwie. Ciągle jednak pozostaje wysoki. Udział osób bezrobotnych ze względu na czas pozostawania na bezrobociu przedstawia Tabela 7. 19

20 Tabela 7. Bezrobotni w powiecie krośnieńskim ze względu na czas pozostawania bez pracy miesiące i mniej 25,91% 32,04% 31,80% 3-6 miesięcy 13,89% 14,93% 15,64% 6-12 miesięcy 13,87% 15,53% 18,46% powyżej 12 miesięcy 46,33% 37,49% 34,10% miesięcy 15,15% 12,87% 15,88% powyżej 24 miesięcy 31,18% 24,63% 18,22% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych, Podsumowując powyższe dane w powiecie krośnieńskim na przestrzeni lat można zauważyć następujące trendy: stały poziom liczby ludności stabilna struktura wieku mieszkańców powiatu dominacja sektora usługowego w zatrudnieniu zmniejszanie się liczby firm dominacja firm handlowych i związanych w branżą nieruchomości stopa bezrobocia niemal dwukrotnie wyższa niż w całym województwie lubuskim dominacja bezrobocia wśród osób młodych do 35 roku życia oraz osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym oraz gimnazjalnym i niższym wzrost bezrobocia wśród osób młodych do 24 roku życia oraz po 55 roku zycia zmniejszenie się odsetka osób długotrwale bezrobotnych, który mimo to wciąż pozostaje wysoki 20

21 3.2. Przebieg realizacji projektu Założenia projektu i dobór instrumentów rynku pracy Główny cel projektu zarówno w 2008 roku jak i 2009 roku to wsparcie i pobudzenie aktywności zawodowej osób bezrobotnych (z wyłączeniem osób poszukujących pracy) zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Krośnie Odrzańskim, w tym zwłaszcza znajdujących się w szczególnej sytuacji na rynku pracy, w zakresie swobodnego poruszania się na rynku pracy jak również wyposażeniu ich w atuty, które umożliwią wejście lub powrót na rynek pracy. Osiągnięcie celu głównego jest możliwe dzięki realizacji celów szczegółowych, które opierają się na realizacji działań w postaci staży, szkoleń, przyznania jednorazowych środków na podjęcie działalności gospodarczej oraz przygotowania zawodowego w miejscu pracy (realizowanego w 2008 roku). Adresatami wsparcia projektu są osoby bezrobotne, przede wszystkim zaś osoby pozostające w szczególnej sytuacji na rynku pracy. Najliczniejszymi grupami zarejestrowanymi w Powiatowym Urzędzie Pracy w Krośnie Odrzańskim są: Osoby bez wykształcenia średniego Długotrwale bezrobotni Osoby bez doświadczenia zawodowego Osoby bez kwalifikacji zawodowych Osoby młode do 25 roku życia Wymienionym grupom bezrobotnych niezwykle trudno jest wejść lub powrócić na rynek pracy ze względu na szereg utrudnień. Brak doświadczenia, kwalifikacji zawodowych i wykształcenia często dyskwalifikuje te osoby jako potencjalnych pracowników. Nie bez znaczenia jest także niewielka ilość zakładów pracy oraz zjawisko pracy sezonowej występujące w powiecie. Powiatowy Urząd Pracy w Krośnie Odrzańskim zaplanował objęcie wsparciem w 2008 roku 362 osoby bezrobotne, w tym 110 długotrwale bezrobotnych. W kolejnym roku wykonawca zaplanował udzielenie pomocy 267 osobom, w tym 25 z terenów wiejskich. Wykonawca określając grupy docelowe, działania oraz rezultaty wziął pod uwagę uwarunkowania lokalnego rynku pracy a także wytyczne PO KL. Na etapie wskazywania grup docelowych, do których 21

22 adresowany jest projekt. Powiatowy Urząd Pracy nie uwzględnił wszystkich grup będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy, tj. bezrobotnych: do 25 roku życia, długotrwale lub kobiet, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka, powyżej 50 roku życia, bez kwalifikacji zawodowych, bez doświadczenia zawodowego lub bez wykształcenia średniego, samotnie wychowujących co najmniej jedno dziecko do 18 roku życia, którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli zatrudnienia, niepełnosprawnych. Urząd uwzględnił natomiast te grupy bezrobotnych, których aktywizacja jest kluczowa z punktu widzenia struktury bezrobocia w powiecie. Co więcej, należy dodać, że aktywizacja zawodowa osób długotrwale bezrobotnych jest niezwykle trudna, niemniej bardzo ważna z punktu widzenia społecznych skutków długotrwałego pozostawania bez zatrudnienia. Wymienione powyżej grupy docelowe, wraz z charakterystycznymi dla nich potrzebami i odpowiadającymi im instrumentami rynku pracy, zostały uwzględnione na etapie planowania działań w projekcie w 2008 i 2009 roku. Rekrutacja beneficjentów do udziału w projekcie prowadzona jest z udziałem doradców zawodowych i pośredników pracy, co pozwala na dopasowanie odpowiednich instrumentów rynku pracy do potrzeb bezrobotnego. Identyfikacja potrzeb beneficjentów oraz proponowanie im indywidualnej ścieżki rozwoju za pomocą doradztwa zawodowego i pośrednictwa pracy jest jednym z zaleceń Priorytetu VI PO KL. Powiatowy Urząd Pracy w Krośnie Odrzańskim zastosował się do tych zaleceń, dzięki czemu formy wsparcia mogły zostać we właściwy sposób dobrane. W przyszłości należy dążyć obejmowania wsparciem w postaci doradztwa zawodowego i pośrednictwa pracy wszystkich uczestników projektu gdyż w dużym stopniu przyczynia się do umacniania pozytywnych efektów projektu. Wdrażanie projektu odbyło się w poprawnie i nie towarzyszyły mu nieprawidłowości i utrudnienia. W 2008 roku w projekcie przewidziano, że 100 młodych bezrobotnych skorzysta ze stażu, 26 bezrobotnych z przygotowania zawodowego, 202 ze szkoleń. Ponadto przewidziano przyznanie jednorazowych środków na podjęcie działalności 65 osobom 30 z nich miało wziąć udział w szkoleniu z zakresu przedsiębiorczości. W porównaniu z projektem z 2008 roku w kolejnym roku, ze względu na zmianę ustawy, nie realizowano wsparcia w postaci przygotowania zawodowego w miejscu pracy. W 2009 roku zwiększono natomiast ilość beneficjentów, którzy zostaną skierowani na staż do 20. Liczba jednorazowych środków na podjęcie działalności gospodarczej nie uległa radykalnej zmianie zaplanowano objąć tym wsparciem 64 osoby. Niemal zrezygnowano ze wsparcia w postaci szkoleń w 2009 roku zaplanowano jedynie przeszkolenie 30 osób z zakresu przedsiębiorczości. Ograniczenie liczby szkoleń wydaje się uzasadnione ze względu na najniższą skuteczność tego instrumentu rynku pracy ze wszystkich oferowanych form wsparcia. 22

23 Przyznawane wsparcie różniło się w zależności od poziomu wykształcenia uczestników projektu, co w dużej mierze miało wpływ na adekwatność dopasowania formy wsparcia do możliwości skutecznego wykorzystania danej formy przez beneficjenta ostatecznego. Staże są formą wsparcia pozwalająca na nabycie doświadczenia zawodowego i często są formą pośrednią prowadząca do znalezienia zatrudnienia. Jest to forma przewidziana głównie dla osób młodych do 25 roku życia. Bezrobocie wśród tej grupy wiekowej jest bardzo wysokie, a jedną z jego przyczyn są niskie kwalifikacje oraz brak doświadczenia zawodowego tych osób. Staże pozwalają młodym osobom na zdobycie doświadczenia i kwalifikacji podnosząc tym samym ich szanse na znalezienie zatrudnienia po zakończeniu stażu Wszystkie zaproponowane formy wsparcia przez Powiatowy Urząd Pracy w Krośnie Odrzańskim są zgodne z ze sposobami realizacji celów PO KL wymienionych w Priorytecie VI. Instrumenty rynku pracy zostały dobrane przede wszystkim w celu zwiększenia poziomu zatrudnienia poprzez samozatrudnienie, nabycia doświadczenia zawodowego i podniesienia bądź nabycia nowych kwalifikacji. Wszystkie cele szczegółowe projektu przyczyniają się do osiągnięcia celu głównego jakim jest ograniczenie skali bezrobocia w powiecie krośnieńskim poprzez wsparcie adresowane do bezrobotnych i są tym samym zgodne z celami projektu Praca za progiem Stopień realizacji celów projektu Analizując wskaźniki realizacji projektu można stwierdzić, że jego wdrażanie przebiega w dużej mierze zgodnie z założeniami dotyczącymi grup docelowych, celów i rezultatów. Mimo to nie wszystkie założenia zostały zrealizowane. Nie udało się w całości zrealizować założeń odnośnie liczby osób, które zakończyły udział w projekcie, jednak dużym sukcesem projektu jest widoczne zainteresowanie osób długotrwale bezrobotnych realizacja wskaźnika dla tej grupy bezrobotnych wyniosła 132,77%. Należy pamiętać, że aktywizacja zawodowa osób długotrwale bezrobotnych jest procesem niezwykle skomplikowanym i trudnym. Powiatowy Urząd Pracy w Krośnie Odrzańskim nie miał problemów z rozdysponowaniem środków na podjęcie działalności, co świadczy o dużym zainteresowaniu tą formą wsparcia wśród osób bezrobotnych. Powiatowy Urząd Pracy Krośnie Odrzańskim w dużym stopniu uwzględnił politykę wyrównywania szans kobiet wśród beneficjentów, którzy rozpoczęli udział w projekcie ponad połowę stanowiły kobiety. W przypadku grup wiekowych w powiecie krośnieńskim w najtrudniejszej sytuacji na rynku pracy 23

24 znajdują się osoby młode do 24 roku życia, osoby o niskim poziomie wykształcenia oraz osoby długotrwale bezrobotne. Udział w projekcie rozpoczęło 260 osób w wieku do 24 roku życia to 42% wszystkich uczestników. Największa część beneficjentów miała wykształcenie ponadgimnazjalne (453 osoby), następnie podstawowe, gimnazjalne i niższe (100 osób), pomaturalne (37 osób) oraz wyższe (32 osoby). Struktura wykształcenia beneficjentów ostatecznych projektu odbiega zatem od struktury wykształcenia bezrobotnych w powiecie krośnieńskim, w którym dominują osoby z wykształceniem niższym niż ponadgimnazjalne. W kontekście statusu na rynku pracy najbardziej zagrożonymi bezrobociem są osoby długotrwale bezrobotne. W projekcie wzięło udział 247 osób długotrwale bezrobotnych 40% wszystkich uczestników projektu. Mimo, iż aktywizacja zawodowa tej grupy jest niezwykle trudna, także ze względu na skutki społeczne długotrwałego bezrobocia jak apatia i brak chęci zmiany swojej sytuacji, należy dążyć do zwiększenia udziału osób długotrwale bezrobotnych w projekcie. W przypadku projektu realizowanemu przez Powiatowy Urząd Pracy w Krośnie Odrzańskim można mówić o dużym sukcesie ze względu na wysoki odsetek długotrwale bezrobotnych uczestników projektu. Podsumowując powyższe wyniki można stwierdzić, że projekt został nakierowany przede wszystkim na wsparcie bezrobotnych młodych i lepiej wykształconych, ale bez doświadczenia zawodowego, a wiec tych, których stosunkowo łatwiej wyciągnąć trwale z bezrobocia pod warunkiem umożliwienia zdobycia pierwszego doświadczenia zawodowego. Projekt w dużym stopniu objął wsparciem osoby długotrwale bezrobotne. Można zatem stwierdzić, że projekt został nakierowany na te grupy bezrobotnych, które ze względu na strukturę bezrobocia w powiecie krośnieńskim w największym stopniu potrzebują wsparcia. Projekt odpowiadał zatem w bezpośredni sposób na wszystkie problemy powiatowego rynku pracy oraz w pełni realizował założenia wsparcia w ramach PO KL Zarządzanie i wdrażanie projektu Wykonawca nie miał większych problemów z zarządzaniem projektem. Kontakt i komunikacja pomiędzy Powiatowym Urzędem Pracy w Krośnie Odrzańskim a uczestnikami projektu był właściwy, co docenili uczestnicy projektu biorący udział w badani ankietowym wskazując dobra współpracę z urzędnikami jako najmocniejszą stronę projektu. Dobre zarządzanie projektem jest możliwe także dzięki dobrej współpracy z Wojewódzkim Urzędem Pracy. W trakcie wdrażania projektu zabrakło jednak współpracy z otoczeniem i innymi urzędami. W przyszłości Powiatowy Urząd Pracy z Krośnie Odrzańskim powinien nawiązać kontakt z innymi 24

25 urzędami, gdyż wymiana doświadczeń w znacznym stopniu pozwala na usprawnienia w realizacji projektu. Kontakty, nawet nieformalne, z osobami koordynującymi projekty w urzędach pracy przyczyniają się do wymiany doświadczeń i dobrych praktyk. Problemem, z którym boryka się wiele Powiatowych Urzędów Pracy realizując projekty systemowe w ramach Poddziałania jest niedobór personelu. Brak możliwości zatrudniania pracowników w ramach projektu znacznie utrudnia jego skuteczne wdrażanie jeden doradca zawodowy lub pośrednik pracy często nie jest w stanie efektywnie pomóc wszystkim uczestnikom projektu. W przypadku Powiatowego Urzędu Pracy w Krośnie Odrzańskim braki kadrowe również są odczuwalne. Zarządzanie projektem oraz skuteczna pomoc osobom bezrobotnym byłaby łatwiejsza, gdyby możliwe było zatrudnienie większej ilości pracowników. Odpowiednia kadra jest szczególnie istotna w przypadku aktywizacji zawodowej osób długotrwale bezrobotnych. Osoby te mają często obniżone poczucie własnej wartości i nie przejawiają chęci zmiany własnej sytuacji. Dla tej grupy skuteczne mogłoby się okazać wsparcie ze strony psychologa, jednak brak środków na zatrudnienie pracowników do realizacji projektu uniemożliwia tego typu pomoc. Powiatowy Urząd Pracy w Krośnie Odrzańskim dobierając instrumenty rynku pracy kierował się efektywnością poszczególnych form. Skupiono się przede wszystkim na stażach, szkoleniach oraz środkach na prowadzenie działalności gospodarczej. Mimo poprawności wdrażania i realizacji projekt nie przyczynił się do ogólnej zmiany sytuacji na lokalnym rynku pracy. Dane statystyczne pokazują utrzymanie się stopy bezrobocia na względnie stałym poziomie. Skala oddziaływania projektu była zbyt mała, aby sprostać wyzwaniom skutków kryzysu ekonomicznego, który począwszy od 2009 roku wpłynął na wzrost bezrobocia w Polsce i Europie. Projekt Praca za progiem spełnił jednak swoje cele, gdyż przyczynił się do poprawy sytuacji beneficjentów, co zostanie wykazane w rozdziale poniżej opisującym wyniki badań ankietowych. 25

26 3.3. Ocena efektów projektu z punktu widzenia jego uczestników Struktura próby badawczej Charakterystyka próby badawczej Za pomocą ankiety ewaluacyjnej przebadano w sumie 385 beneficjentów ostatecznych projektu Praca za progiem. Wykonawca dokonał próby skontaktowania się minimum trzykrotnie ze wszystkimi osobami biorącymi udział w projekcie, do których przekazane zostały mu dane teleadresowe, dzięki czemu udało się w całości zrealizować zakładana próbę. Kobiety stanowiły 56% ogółu badanych. Dominowały osoby młode w wieku do 34 lat, natomiast wraz z przejściem do starszych kategorii wiekowych następował spadek liczebności uczestników, co przedstawia Rysunek 1. Rysunek 1. Beneficjenci projektu ze względu na wiek. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego. Wśród przebadanych respondentów dominowały osoby z wykształceniem średnim zawodowym (37,4%). Duży odsetek stanowiły również osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (27,3%). Osoby z wykształceniem średnim ogólnokształcącym stanowiły 18,7% ogółu, natomiast osoby z wykształceniem wyższym 10,6%. W badanej próbie nie znalazły się osoby z wykształceniem niepełnym podstawowym, niemniej pojawili się respondenci z wykształceniem 26

27 podstawowym (4,2%) i gimnazjalnym (1,8%). Szczegółowy rozkład częstości poziomów wykształcenia beneficjentów przedstawia Rysunek 2. Rysunek 2. Beneficjenci projektu ze względu na poziom wykształcenia. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego. Największa część badanych beneficjentów skorzystała ze stażu (40,5%). Nieco mniej brało udział w szkoleniach (37,1%) lub uzyskało środki na podjęcie działalności gospodarczej (27,5%) Najmniej badanych wzięło udział w przygotowaniu zawodowym (3 osoby), co ilustruje Rysunek 3. W związku z niewielką liczebnością osób, które skorzystały z przygotowania zawodowego w badanej próbie, w dalszej części raportu wyniki dla tej formy wsparcia zostaną pominięte. Rysunek 3. Beneficjenci projektu ze względu na rodzaj otrzymanego wsparcia. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego. Beneficjenci na ogół samodzielnie podejmowali decyzje o udziale w projekcie, co może świadczyć o tym, że wsparcie trafiło do osób rzeczywiście zainteresowanych zmianą w swoim życiu zawodowym. Jedynie 19% osób konsultowało z kimś swoją decyzję i najczęściej był to pracownik urzędu pracy (47%). 27