JAK ZMNIEJSZYĆ RÓŻNICE EKONOMICZNY WEWNĄTRZ KRAJÓW I MIĘDZY KRAJAMI ORAZ REGIONAMI ŚWIATA?

Transkrypt

1 JAK ZMNIEJSZYĆ RÓŻNICE EKONOMICZNY WEWNĄTRZ KRAJÓW I MIĘDZY KRAJAMI ORAZ REGIONAMI ŚWIATA? CELE LEKCJI WYNIKAJĄCE Z PODSTAWY PROGRAMOWEJ: Współczesne społeczeństwo polskie. Uczeń: 3.1 charakteryzuje odwołując się do przykładów wybrane warstwy społeczne, grupy zawodowe i style życia; 3.2 omawia problemy i perspektywy życiowe młodych Polaków (na podstawie samodzielnie zebranych informacji); 3.3 przedstawia wybrany problem społeczny ważny dla młodych mieszkańców swojej miejscowości i rozważa jego możliwe rozwiązania Problemy współczesnego świata. Uczeń: 23.1 porównuje sytuację w państwach globalnego Południa i globalnej Północy i wyjaśnia na przykładach, na czym polega ich współzależność; 23.2 uzasadnia potrzebę pomocy humanitarnej i angażuje się (w miarę swoich możliwości) w działania instytucji (także pozarządowych), które ją prowadzą; 23.3 rozważa, jak jego zachowania mogą wpływać na życie innych ludzi na świecie (np. oszczędzanie wody i energii, przemyślane zakupy). Gospodarka w skali państwa. Uczeń: 28.1 wyjaśnia terminy: produkt krajowy brutto, wzrost gospodarczy, inflacja, recesja; interpretuje dane statystyczne na ten temat. Metody pracy: 1. praca z filmem 2. burza mózgów 3. praca z mapą 4. analiza danych 5. praca w grupach. Środki dydaktyczne: mapa świata, film.

2 WPROWADZENIE 1. PRZEŻYĆ ZA JEDNEGO DOLARA Dyskusja z uczniami: Zapytaj uczniów, co oznacza dla nich pojęcie "różnic ekonomicznych". Jak definiują kraj biedny i bogaty. Wnioski zapiszcie na tablicy. Praca z mapą: Pokaż uczniom mapę przedstawiającą ile ludzi w danym kraju (w procentach) musi przeżyć za 1 dolara dziennie (źródło danych do mapy) kliknij tutaj, aby powiększyć mapę Dyskusja z uczniami: Zastanówcie się wspólnie czy można w Polsce przeżyć za jednego dolara dziennie? Co można kupić lub zrobić za to w Polsce? Sprawdźcie, jaki jest przelicznik dolara na złotówkę?

3 Praca z aplikacją: Zobaczcie aplikację dollar street (zainstaluj program na komputerze a potem wspólnie z uczniami zobaczcie, co można wybudować za określoną sumę pieniędzy. Posłuż się "suwakiem" na dole ekranu, aby modelować kwotę za jaką budowany jest dom. Na górze możesz wybrać typ budynku. Oba pola zaznaczyliśmy na zdjęciu poniżej kolorem czerwonym).

4 2. SIŁA GOSPODARKI A RÓŻNICE EKONOMICZNE Zastanówcie się wspólnie, jak zmierzyć siłę gospodarki? Jakimi pojęciami opisują ją ekonomiści. Materiały: Siłę gospodarki mierzy się wykorzystując kilka wskaźników. Pierwszy z nich to PKB - produkt krajowy brutto. To wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych w całej gospodarce narodowej w danym roku pomniejszona o wartość dóbr i usług zużytych do produkcji. Gdy PKB wzrasta społeczeństwo się bogaci, gdy maleje biednieje. Podobną miarą jest PNB czyli produkt narodowy brutto, który oblicza się dodając do PKB wartość produkcji krajowych firm działających za granicą i odejmując dochody firm działających w danym kraju. Z punktu widzenia konsumentów ważniejsze okazuje się jednak to, nie jaka jest wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych w danym roku, ale to, jaka jest ich wartość przypadająca na jednego mieszkańca. Są kraje gdzie PKB jest bardzo wysokie, jednak stopa życiowa mieszkańców jest niska (np. Rosja). Zdarzają się również sytuacje odwrotne, np. w Szwajcarii gdzie PNB jest mniejszy niż Polce, mieszkańcom żyje się dużo lepiej niż naszym kraju. Aby wyznaczyć PKB per capita dzieli się produkt krajowy brutto przez liczbę mieszkańców. Często używa się również wskaźnika siły nabywczej (purchasing-power parity), który pozwala porównywać wartości dóbr i usług, jakie przeciętny konsument może w danym kraju kupić w ciągu roku.

5 3. PÓŁNOC I POŁUDNIE Poproś uczniów aby wspólnie zastanowili się jakie kraje zalicza się współcześnie do zamożnej Północy a jakie do uboższego Południa. Nazwy krajów zapiszcie na tablicy. Praca z mapą: Poproś uczniów aby na mapie znaleźli kraje zaliczane do zamożnej Północy i do uboższego Południa. Sprawdźcie, czy według jej danych mieszkańcy wypisanych na tablicy krajów faktycznie żyją poniżej krajowej granicy ubóstwa (źródło mapy): kliknij tutaj, aby powiększyć mapę Teraz sprawdźcie na jakim poziomie jest PKB tych krajów. Omów z uczniami pojęcie PKB oraz PKB w przeliczeniu na mieszkańca (źródło mapy).

6 kliknij tutaj, aby zobaczyć powiększenie mapy Materiały: Wyjaśnij uczniom, że jedna czwarta mieszkańców Ziemi żyje w skrajnej nędzy. W ciągu najbliższych kilkunastu lat sytuacja ta może się jeszcze pogorszyć, gdyż liczba ludności w krajach najuboższych i najsłabiej rozwiniętych wzrośnie o kolejne 1 2 miliardy. Przepaść między bogatymi i biednymi wciąż się rozszerza, np. w Brazylii 25% najbiedniejszych zarabia zaledwie 2,5% PKB, a 20% kontroluje prawie 2/3 PKB. Zastanówcie się, czy faktycznie PKB per ceapita jest dobrym wskaźnikiem opisującym sytuację ekonomiczną poszczególnych państw. Zwróć uczniom uwagę, że PKB nie uwzględnienia produkcji nierejestrowanej ani wyceny produkcji na potrzeby własne gospodarstw domowych; brak jest również odniesienia do wartości wytworzonych bezpłatnie przez wolontariuszy, m.in. Wikipedii, wielu stron i usług internetowych, oprogramowania open source itp. Na animacji zobaczcie, jak kształtowało się PKB w poszczególnych krajach i jak będzie wyglądać w przyszłość.

7 ROZWINIĘCIE 1. PRACA Z FILMEM - Możemy mieć znacznie sprawiedliwszy świat. Z zieloną technologią, z inwestycjami zmniejszającymi ubóstwo i z globalnym zarządzaniem. Świat może się taki stać. Spójrzcie na pozycję starego Zachodu. Kiedyś to niebieskie pudełko było całkiem samotne, przewodziło światu, żyło własnym życiem. To się nie wydarzy. Rola starego Zachodu w nowym świecie polega na pozostaniu podwaliną nowoczesnego świata, niczym więcej, niczym mniej. Ale jest to bardzo ważna rola. Zróbcie to dobrze i przywyknijcie do tego - wyjawia Hans Rosling na TED@Cannes, wykorzystując nową, barwną technologię przedstawiania danych. Wspólnie z uczniami zobaczcie wykład: Zobacz: mbed=true Dyskusja z uczniami: Przeprowadź z uczniami dyskusję: czy kraje zachodu mogą stać się podwaliną nowego porządku świata z nowymi technologiami, z inwestycjami zmniejszającymi ubóstwo i z globalnym zarządzaniem zmierzającym do wyeliminowania różnic ekonomicznych? czy, mając na uwadze obecne problemy ekonomiczne i finansowe starej Europy oraz USA, jest to możliwe. Swoje wnioski spiszcie na tablicy. Poszukajcie odpowiedzi na pytanie: czy łatwiej jest dokonywać zmian mających na celu zniesienie różnic ekonomicznych, gdy jest się najpierw zdrowym czy też najpierw bogatym? 2. JAK POMÓC ABY NIE ZASZKODZIĆ Dyskusja z uczniami: Spytaj się uczniów czy znają jakieś rozwiązania, za pomocą których bogate państwa mogą pomóc biednym. Wypiszcie te sposoby na tablicy i oceńcie czy mają one wyłącznie pozytywny wpływa na eliminowanie różnic ekonomicznych.

8 Przeprowadź z uczniami dyskusję na temat efektywności działań podejmowanych przez kraje bogate, w tym: pomoc w spłacie zadłużenia dla krajów biednych skuteczności zaangażowanie krajów na rzecz rozwoju korzystając z danych na temat wskaźnika zaangażowania na rzecz rozwoju (CDI) mikrokredytów dla ubogich Materiały: Pomoc w spłacie zadłużenia dla biednych krajów: Przybliż uczniom temat inicjatywy na rzecz głęboko zadłużonych krajów ubogich (HIPC). HICP jest międzynarodowym mechanizmem umarzania długów, udzielającym wyspecjalizowanej pomocy krajom najbiedniejszym. Została ona rozpoczęta w czasie szczytu G7 w Lyonie, we Francji, w 1996 r., z inicjatywy Banku Światowego (EN) (ES) (FR) i Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW) (EN) (ES) (FR). Ma ona pełne wsparcie Unii Europejskiej i państw członkowskich. Inicjatywa została zmieniona i wzmocniona w 1999 r. na szczycie G7 w Kolonii, w Niemczech, a jej nazwa została zmieniona na Wzmocniona inicjatywa HIPC. Początkowo inicjatywa miała trwać dwa lata, w rzeczywistości była czterokrotnie przedłużana (w 1998, 2000, 2002 i 2004 r.). Głównym celem inicjatywy jest obniżenie poziomu zadłużenia krajów biednych do poziomu uznawanego za dopuszczalny. Chodzi o znaczny krok naprzód, który wpisuje obniżenie zadłużenia w ramy ograniczania ubóstwa, dbając o to, aby niezbędne restrukturyzacje i rozwój kraju nie były zagrożone przez obsługę długów, których poziom jest nie do zniesienia. HIPC mają także obowiązek przedstawienia jasno określonych strategii ograniczania ubóstwa. Program ma wiele wymiarów: umarzanie długów, reforma polityki strukturalnej i społecznej z naciskiem zwłaszcza na usługi w zakresie zdrowia i edukacji na poziomie podstawowym. Po raz pierwszy w programie biorą udział wszystkie kategorie wierzycieli: dwustronni, wielostronni i handlowi. Łączny koszt pomocy udzielonej 28 krajom, które osiągnęły punkt decyzyjny oraz 13 krajom, które mogą skorzystać z umorzenia długu w ramach wzmocnionej inicjatywy na rzecz głęboko zadłużonych krajów ubogich, jest szacowany na ok. 61 miliardów dolarów (wartość bieżąca netto w 2004 r.). źródło: portal EU Zaangażowanie krajów na rzecz rozwoju Wskaźnik zaangażowania na rzecz rozwoju (CDI) pozwala na ustalenie rankingu 27 najbogatszych krajów świata w oparciu o ich oddanie zasadom polityki korzystnym dla

9 rozwoju krajów biedniejszych. Sięgając poza standardowe porównania przepływu zagranicznej pomocy finansowej, CDI dokonuje analizy zasad polityki kraju w siedmiu dziedzinach ważnych dla krajów rozwijających się: pomocy, handlu, inwestycji, migracji, ochrony środowiska, bezpieczeństwa i technologii. Zobacz wspólnie z uczniami jak poszczególne kraje angażują się w rozwój biednych krajów (wykres interaktywny). Omów z uczniami zaangażowanie Polski w udział na rzecz rozwoju (0). Ilość pomocy netto udzielanej przez rząd polski wyrażona, jako część PKB, jest najniższa ze wszystkich krajów CDI, podczas gdy duża część tej pomocy przekazywana jest krajom mniej ubogim i stosunkowo gorzej rządzonym. Mikrokredyty dla ubogich: - Wielkim wyzwaniem stojącym przed nami jest zwrócenie uwagi na ograniczenia, które nie pozwalają w pełni korzystać wszystkim ludziom z usług sektora finansowego oraz podejmować działania, które im to umożliwią. Międzynarodowy Rok Mikrokredytu zachęca międzynarodową społeczność do sprostania temu wyzwaniu. Wspólnie możemy i musimy tworzyć sektor finansowy dostępny dla wszystkich. Pomoże to ludziom polepszyć ich życie - powiedział Kofi A. Annan, Sekretarz Generalny ONZ. Idea mikrofinansów ma swoje podstawy w założeniu, że brak dostępu do kredytu oraz innych usług finansowych jest podstawowym ograniczeniem rozwojowym dla osób o niskich dochodach. Osoby takie często rozpoczynają działalność gospodarczą na małą skalę by zapewnić utrzymanie swoim rodzinom. Działalność taka nie jest finansowana przez sektor bankowy. Termin mikrofinanse obejmuje wiele narzędzi, z których najbardziej rozpowszechniony jest mikrokredyt, któremu coraz częściej towarzyszą specjalne pakiety oszczędnościowe i ubezpieczeniowe, skierowane i zaadaptowane do potrzeb osób o niskich dochodach, w tym głównie dla mikroprzedsiębiorców. Odbiorcą usług mikrofinansowych są osoby o niskich dochodach. W grupie tej najważniejszą grupa są mikroprzedsiębiorcy, czyli osoby rozpoczynające lub prowadzące działalność gospodarczą na niewielką skalę, często samodzielnie lub zatrudniające nie więcej niż 10 pracowników. Z reguły takie osoby oraz ich przedsięwzięcia nie maja dostępu do usług bankowych (ze względu na np. brak zastawu, historii kredytowej, wysokie ryzyko dla banku, itd.). Więcej o mikrofinansach przeczytaj na stronie poświęconej Międzynarodowemu Roku Mikrokredytu 2005

10 Praca dla uczniów w grupach: Wyobraźcie sobie, że jesteście uczestnikami konferencji poświęconej problemom, z którymi borykają się kraje biednego Południa. W spotkaniu, które odbywa się w siedzibie ONZ, biorą udział: przedstawiciele Banku Światowego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego (instytucja udzielająca kredytów krajom w trudnej sytuacji gospodarczej), przedstawiciele najbogatszych państw świata (tak zwana Grupa G7, czyli USA, Kanada, RFN, Francja, Japonia, Włochy i Wielka Brytania), oraz reprezentanci Afryki, Azji oraz Ameryki Środkowej i Południowej. Podzielcie się na 6 grup (Bank Światowy, MFW, G7, Afryka, Azja, Ameryka Śr. i Pd.). Każda grupa reprezentuje inną delegację. Waszym zadaniem jest przedyskutowanie, w jaki sposób Bank Światowy i MFW oraz najbogatsze kraje mogą pomóc krajom biednym, i czy pomoc ta jest niezbędna. Delegacje reprezentujące ubogie Południe przedstawiają na forum klasy problemy, które uważają za najważniejsze w swoich regionach. Delegacje Banku Światowego i MFW oraz grupy G7 po wysłuchaniu wszystkich wystąpień starają się ustalić listę problemów do rozwiązania w pierwszej kolejności, pytają, w jaki sposób państwa danego regionu wykorzystają ewentualnie przyznane im fundusze, przedstawiają programy pomocy. Na zakończenie konferencji każda delegacja wygłasza 1 2 minutowe wystąpienie podsumowujące efekty spotkania. ZAKOŃCZENIE 1. RÓŻNICE OBOK NAS Zapytaj uczniów czy dostrzegają jakieś różnice ekonomiczne we własnej społeczności. Co jest ich powodem? Wypiszcie je na tablicy. Dla każdego z nich wspólnie poszukajcie propozycji rozwiązania problemu. 2. PRACA DOMOWA Poproś aby każdy z uczniów wybrał sobie jedną wypisaną przed chwilą na tablicy różnicę ekonomiczną we własnej społeczności oraz sposób jej zniesienia. Poproś o rozwinięcie tego tematu wraz z omówieniem, jak z podobnym problemem radzą sobie inne kraje. Praca pisemna.