Oświatowy PORADNIK. Komentarz do ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Nr 4 (67)/2015 PRACA ZBIOROWA

Transkrypt

1 MIESIĘCZNIK ISSN NUMER INDEKSU kwiecień 2015 Cena 53 zł (w tym 5% VAT) Nr 4 (67)/2015 PORADNIK Oświatowy PRACA ZBIOROWA Komentarz do ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych

2 Bądź na bieżąco! Sektor FinanS ów Publicznych PRB 5/2015 Rozrachunki w księgach rachunkowych i sprawozdawczości należności publicznoprawne PRB 6/2015 Rozrachunki w księgach rachunkowych i sprawozdawczości należności cywilnoprawne PRB 7/2015 Rozrachunki w księgach rachunkowych i sprawozdawczości zobowiązania publicznoprawne i cywilnoprawne Format B5, 96 stron, oprawa miękka. W najbliższych trzech numerach PORADNIKA Rachunkowości Budżetowej znajdą się praktyczne wskazówki w zakresie rozrachunków, tj. należności i zobowiązań, w tym: publicznoprawnych cywilnoprawnych. Cała tematyka zostanie przedstawiona zarówno od strony rachunkowej, jak i sprawozdawczej , bok@infor.pl

3 Spis treści Komentarz do ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych 1. Przepisy ogólne i zakres regulacji Definicje Działalność socjalna Świadczenia finansowane w ramach działalności socjalnej Katalog osób uprawnionych do korzystania z ZFŚS Tworzenie ZFŚS Ustalenie wysokości odpisu Zasady dokonywania odpisu Odpis na pracowników niebędących nauczycielami Przeciętna liczba zatrudnionych Wysokość odpisu na ZFŚS Obliczanie odpisu Odpisy na ZFŚS dla nauczycieli Odpis na nauczycieli czynnych zawodowo Odpis na nauczycieli będących emerytami i rencistami Świadczenie urlopowe dla nauczycieli Przekazanie odpisów na rachunek bankowy Zwiększenie środków funduszu Przyznawanie usług i świadczeń z ZFŚS Kryterium socjalne Regulamin ZFŚS Wspólna działalność socjalna pracodawców Administrowanie środkami funduszu Przejście środków ZFŚS na rok następny Gromadzenie środków ZFŚS INFORLEX.PL BAZA WIEDZY Z ZAKRESU PODATKÓW, RACHUNKOWOŚCI I PRAWA PO nr 4/2015 1

4 PORADNIK Oświatowy Najbardziej aktualna na rynku książka dotycząca klasyfikacji budżetowej Klasyfikacja budżetowa płyta CD Autor: Krystyna Gąsiorek Cena: 159 zł Od 1 stycznia 2015 r. obowiązują kolejne zmiany, wprowadzone w wydanym w 2010 r. rozporządzeniu Ministra Finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych. Publikacja stanowi ujednoliconą wersję klasyfikacji budżetowej, obejmującą wszystkie zmiany dotychczas wprowadzone w ww. rozporządzeniu. Książka zawiera: klasyfikację części budżetowych, klasyfikację dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych wraz z objaśnieniami, komentarze eksperta wskazówki dotyczące stosowania podziałek w praktyce, terminy do kiedy lub od kiedy obowiązuje dana podziałka, pisma i interpretacje Ministerstwa Finansów, Ministerstwa Edukacji Narodowej, Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, regionalnych izb obrachunkowych przyporządkowane do poszczególnych podziałek. Publikacja z pewnością będzie pomocna na co dzień jednostkom sektora finansów publicznych we właściwym stosowaniu podziałek klasyfikacji budżetowej, w prawidłowym ustalaniu i wykonywaniu planów finansowych tych jednostek, a dołączona płyta CD ułatwi sprawne odszukanie odpowiedniego paragrafu klasyfikacji budżetowej , bok@infor.pl 2 kwiecień 2015 r.

5 Komentarz do ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych Komentarz do ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych Praca zbiorowa Wstęp Aktem prawnym regulującym działalność pracodawców, podejmowaną w zakresie pozapłacowego wspierania pracowników oraz zaspokajania ich potrzeb socjalnych jest ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Reguluje ona ogólne zasady tworzenia i sposób gospodarowania zakładowym funduszem świadczeń socjalnych. Do działań mających na celu zaspokajanie, w miarę posiadanych środków, socjalnych potrzeb pracowników zobowiązuje pracodawcę ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy oraz pragmatyki służbowe. Do końca maja każdego roku jednostki tworzące fundusz muszą przekazać równowartość 75% naliczonego odpisu podstawowego na rachunek bankowy tego funduszu. Jest to pierwszy z obowiązkowych terminów związanych z zakładowym funduszem świadczeń socjalnych. Przekazanie następnej raty musi nastąpić do 30 września. Należy jednak pamiętać, że całą kwotę odpisu na 2015 r. należy wyliczyć do końca maja. W Poradniku omówiono zasady obowiązujące przy dokonywaniu odpisów i zwiększeń na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w szkołach i placówkach oświatowych, wynikające z ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Wskazano również szczegółowe regulacje dotyczące funduszu socjalnego, tworzone INFORLEX.PL BAZA WIEDZY Z ZAKRESU PODATKÓW, RACHUNKOWOŚCI I PRAWA PO nr 4/2015 3

6 PORADNIK Oświatowy go w tych jednostkach, określone w ustawie z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela, związane przede wszystkim z: z dokonywaniem odpisów na fundusz dla nauczycieli i byłych nauczycieli emerytów i rencistów, z wypłacaniem nauczycielom świadczenia urlopowego, z zasadami korzystania z funduszu przez nauczycieli będących emerytami lub rencistami w przypadku likwidacji szkoły, w której dotychczas korzystali oni ze świadczeń socjalnych. W wymienionym zakresie Karta Nauczyciela ustala inne zasady niż wynikające z unormowań ogólnych, zawartych w ustawie o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. W tym przypadku przepisy Karty Nauczyciela jako przepisy szczególne mają pierwszeństwo przed ogólnymi unormowaniami ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych i należy je stosować w pierwszej kolejności. Przepisy ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych mają zastosowanie dopiero wówczas, gdy dana kwestia, dotycząca zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, nie została uregulowana w Karcie Nauczyciela. Zasada ta wynika bezpośrednio z treści samego art. 53 ust. 5 Karty Nauczyciela. Poradnik zawiera komentarz do ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych wraz ze szczegółowymi regulacjami wynikającymi z Karty Nauczyciela w zakresie dotyczącym zakładowego funduszu świadczeń socjalnych nauczycieli. Przepisy opatrzono komentarzem wzbogaconym o orzecznictwo, pisma resortu pracy i finansów. 4 kwiecień 2015 r.

7 Komentarz do ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych 1. Przepisy ogólne i zakres regulacji Ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (dalej: ustawa o ZFŚS) jest aktem prawnym regulującym działalność pracodawcy podejmowaną na rzecz pozapłacowego wspierania pracowników i zaspokajania ich potrzeb socjalnych. Zakładowy fundusz świadczeń socjal nych (dalej: ZFŚS) tworzony jest na podstawie jej przepisów, w celu finansowania działalności socjalnej organizowanej na rzecz osób uprawnionych do korzystania z tego funduszu, na dofinansowanie zakładowych obiektów socjalnych oraz na tworzenie zakładowych żłobków, klubów dziecięcych, przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego. Ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych Art Ustawa określa zasady tworzenia przez pracodawców zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, zwanego dalej Funduszem i zasady gospodarowania środkami tego Funduszu, przeznaczonego na finansowanie działalności socjalnej organizowanej na rzecz osób uprawnionych do korzystania z Funduszu, na dofinansowanie zakładowych obiektów socjalnych oraz na tworzenie zakładowych żłobków, klubów dziecięcych, przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego. 2. Minister właściwy do spraw wewnętrznych w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy oraz ministrem właściwym do spraw finansów publicznych, w stosunku do pracowników zatrudnionych w podległych mu jednostkach sfery budżetowej, niebędących funkcjonariuszami lub żołnierzami zawodowymi, a Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy oraz ministrem właściwym do spraw finansów publicznych w stosunku do pracowników zatrudnionych w jednostkach sfery budżetowej więziennictwa, niebędących funkcjonariuszami Służby Więziennej, określą, w drodze rozporządzenia: 1) sposób tworzenia i gromadzenia środków Funduszu, 2) wysokość odpisu na Fundusz, jednak nie wyższą od określonej w ustawie. 3. Minister Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrami Pracy i Polityki Socjalnej oraz Finansów może określić, w drodze rozporządzenia, sposób tworzenia i gromadzenia środków Funduszu oraz wysokość odpisu INFORLEX.PL BAZA WIEDZY Z ZAKRESU PODATKÓW, RACHUNKOWOŚCI I PRAWA PO nr 4/2015 5

8 PORADNIK Oświatowy na Fundusz jednak nie wyższą od określonej w ustawie w stosunku do pracowników cywilnych wojska. Ustawa o ZFŚS określa przede wszystkim zasady tworzenia oraz gospodarowania środkami ZFŚS, które mogą być przeznaczone na: z finansowanie działalności socjalnej prowadzonej przez pracodawcę, z finansowanie zakładowych obiektów socjalnych, z tworzenie zakładowych żłobków, klubów dziecięcych, przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego. Zapamiętaj! Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych jest funduszem mającym łagodzić różnice w poziomie życia osób uprawnionych do korzystania z jego zasobów. W kwestii tworzenia i administrowania ZFŚS wielokrotnie wypowiadały się sądy. W tabeli 1 przedstawiono kilka wybranych sentencji w tej sprawie. tabela 1. Działalność pracodawcy w zakresie tworzenia i gospodarowania ZFŚS w orzecznictwie teza OZnacZEniE WyrOku (Data, Sygnatura) 1 2 Świadczenia socjalne nie są elementem stosunku pracy. Ze środków Funduszu finansuje się zatem świadczenia niewynikające z warunków wynagradzania za pracę oraz niezależne od wyników i jakości wykonywanej pracy. Jedynie te działania, które podejmowane są w interesie pracowników, a nie pracodawcy, mieszczą się w ustawowym pojęciu zakładowa działalność socjalna. Pracodawca, administrujący środkami zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, nie może ich wydatkować niezgodnie z regulaminem zakładowej działalności socjalnej, którego postanowienia nie mogą być sprzeczne z zasadą przyznawania świadczeń według kryterium socjalnego, to jest uzależniającego przyznawanie ulgowych usług i świadczeń wyłącznie od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu. Wyrok Sądu apelacyjnego w Szczecinie z 24 maja 2013 r., sygn. akt iii aua 12/13 Wyrok Sn z 20 sierpnia 2001 r., sygn. akt i pkn 579/00 6 kwiecień 2015 r.

9 Komentarz do ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych 1 2 Fundusz świadczeń socjalnych jest instytucją prawną, która ma łagodzić różnice w poziomie życia pracowników i ich rodzin, a także emerytów i rencistów. Jest on wyrazem funkcji społecznej zakładu pracy, zaś jego adresatami są zwłaszcza rodziny o najniższych dochodach. 1. Pojęciem zasady gospodarowania art. 1 ust. 1 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 ze zm.) określa tryb podejmowania decyzji w kwestii wydatkowania środków (ustalenie przeznaczenia, konsultacji ze związkami zawodowymi), ich gromadzenia oraz sposób przechowywania (na odrębnym rachunku), ale nie określa sposobu wydatkowania. 2. Pozyskiwane na rzecz Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych utworzonego w jednostce zaliczanej do sektora finansów publicznych środki finansowe są środkami publicznymi. Ustawa z 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, określając zasady jego tworzenia, nie wspomina o obowiązku stosowania kryteriów socjalnych, a dopuszcza możliwość dofinansowania zakładowych obiektów socjalnych oraz powstania i organizowania żłobków i przedszkoli z zasobów funduszu, nie wiążąc tego z kryteriami socjalnymi. Kryteria socjalne udzielenia pomocy obowiązujące w stosunku do konkretnego pracownika w tym przypadku nie są brane w ogóle pod uwagę. Ustawa nie warunkuje, aby wydatki funduszu zawsze ukierunkowane były na konkretnego odbiorcę. Z analizy tych przepisów wynika, że ustawodawca obok świadczeń ulgowych przewiduje również inne świadczenia, a ponadto zobowiązuje pracodawcę do określenia zasad i warunków korzystania ze środków funduszu w zakładowym regulaminie działalności socjalnej. Regulamin funduszu może ograniczać się jedynie do przyznania ulgowych świadczeń z funduszu z zastosowaniem kryteriów socjalnych, ale może też wymienić inne sposoby wydatkowania środków w ramach działalności socjalnej. Wyrok Sądu apelacyjnego w katowicach z 7 lutego 2013 r., sygn. akt iii aua 1880/12 Wyrok WSa w Warszawie z 11 października 2004 r., sygn. akt iii Sa 2275/03 Wyrok Sądu apelacyjnego w poznaniu z 14 marca 2013 r., sygn. akt iii aua 1293/12 2. Definicje Artykuł 2 ustawy o ZFŚS zawiera definicje podstawowych pojęć związanych z działalnością socjalną prowadzoną przez pracodawców. Zasadniczo ze środków ZFŚS finansowane są świadczenia niebędące elementem warunków wynagradzania za pracę i nieuzależnione od rodzaju, wyników i jakości wykonywanej pracy. Ostatnia zmiana definicji działalności socjalnej obowiązuje od 13 lipca 2013 r. Od tej daty ze środków ZFŚS mogą być również finansowane usługi świadczone na rzecz opieki nad dziećmi sprawowanej przez dziennego opiekuna lub nianię. INFORLEX.PL BAZA WIEDZY Z ZAKRESU PODATKÓW, RACHUNKOWOŚCI I PRAWA PO nr 4/2015 7

10 PORADNIK Oświatowy Zapamiętaj! Środki ZFŚS mogą być wydatkowane jedynie na rodzaje działalności socjalnej, które zostały wymienione w ustawie o ZFŚS. Art. 2. Użyte w ustawie określenia oznaczają: 1) działalność socjalna usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, sprawowanej przez dziennego opiekuna lub nianię, w przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, udzielanie pomocy materialnej rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową; 2) coroczny odpis podstawowy równowartość dokonanych odpisów na rachunek bankowy Funduszu w wysokości określonej w art. 5, na zasadach określonych w art. 6 ust. 2; 3) (uchylony) 4) zakładowe obiekty socjalne ośrodki wczasowe i kolonijne, domy wypoczynkowe, sanatoria, ogrody działkowe, obiekty sportowo-rekreacyjne, żłobki, kluby dziecięce i przedszkola oraz obiekty służące działalności kulturalnej; 5) osoby uprawnione do korzystania z Funduszu pracowników i ich rodziny, emerytów i rencistów byłych pracowników i ich rodziny oraz inne osoby, którym pracodawca przyznał, w regulaminie, o którym mowa w art. 8 ust. 2, prawo korzystania ze świadczeń socjalnych finansowanych z Funduszu; 6) przedsiębiorca osobę fizyczną, osobę prawną, a także jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, jeżeli przedmiot jej działania obejmuje prowadzenie działalności gospodarczej Działalność socjalna Działalność socjalna jest jedną z podstawowych powinności pracodawcy wobec pracownika. Pracodawca, stosownie do możliwości i warunków, zaspokaja bytowe, socjalne i kulturalne potrzeby pracowników (art kwiecień 2015 r.

11 Komentarz do ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy; dalej: k.p.). Jest to jedna z podstawowych zasad prawa pracy. Wskazano ją również w obowiązkach pracodawcy jako strony stosunku pracy (art. 94 pkt 8 k.p.). Pracodawca ma obowiązek w szczególności zaspokajać w miarę posiadanych środków socjalne potrzeby pracowników. Tak sformułowane przepisy nie stanowią jednak podstawy roszczenia pojedynczego pracownika, gdy pracodawca troszczy się w sposób niedostateczny o zaspokojenie tych potrzeb. Wtedy należy sięgnąć do prawa wewnątrzzakładowego. Z PISM MINISTERSTWA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ Funkcjonowanie ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych Obowiązujące przepisy zarówno w zakresie tworzenia, jak i wydatkowania zakładowego funduszu świadczeń socjalnych zapewniają możliwość sprawowania przez pracodawcę opieki socjalnej nad byłymi pracownikami emerytami i rencistami według takich samych zasad, jakie dotyczą pracowników. Odpowiadając na interpelację pana posła Stanisława Rydzonia z 9 lipca br. w sprawie funkcjonowania ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, przesłaną przy piśmie z 21 lipca br. (znak: SPS /10), uprzejmie przekazuję następującą informację. (...) Zgodnie z zasadą określoną w art. 5 ust. 1 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 z późn. zm.), fundusz tworzy się z corocznego odpisu podstawowego naliczanego w stosunku do przeciętnej liczby zatrudnionych. Jednocześnie, na podstawie art. 5 ust. 5 powołanej ustawy, pracodawcy sprawujący opiekę socjalną nad byłymi pracownikami, w tym także ze zlikwidowanych zakładów, mogą zwiększyć fundusz o 6,25% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, stanowiącego podstawę naliczania odpisu, na każdego emeryta i rencistę uprawnionego do tej opieki. W 2010 r. jest to kwota 174,64 zł. Naliczenie na emerytów i rencistów nie jest zatem odpisem podstawowym, ale zwiększeniem funduszu. Ponadto przepisy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych zawierają rozwiązania pozwalające pracodawcom spoza sfery budżetowej dosto INFORLEX.PL BAZA WIEDZY Z ZAKRESU PODATKÓW, RACHUNKOWOŚCI I PRAWA PO nr 4/2015 9

12 PORADNIK Oświatowy sowywać wielkość środków socjalnych do potrzeb i sytuacji finansowej. Artykuł 4 ustawy umożliwia bowiem dowolne kształtowanie wysokości odpisu podstawowego na fundusz, aż do rezygnacji z jego tworzenia włącznie, w drodze układu zbiorowego pracy lub regulaminu wynagradzania w uzgodnieniu ze związkami zawodowymi, a gdy one nie działają z reprezentantem pracowników. Natomiast uprawnienie do korzystania z funduszu, ustalone w art. 2 pkt 5 ustawy, przysługuje pracownikom i ich rodzinom oraz byłym pracownikom, emerytom i rencistom wraz z rodzinami, i ma charakter ustawowo zagwarantowanego prawa. W przypadku emerytów i rencistów nie jest ono uzależnione od dokonania przez pracodawcę zwiększenia funduszu, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy. Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych jest funduszem spożycia zbiorowego, co oznacza, iż wszystkie odpisy i nieobligatoryjne zwiększenia, niezależnie od ich wysokości i sposobu naliczania, tworzą jeden fundusz (art. 5 ust. 8a ustawy). Ze środków tego funduszu mogą zatem korzystać wszystkie osoby uprawnione przy zastosowaniu jednakowych, wyłącznie socjalnych kryteriów. Pracodawca nie może zatem wyłączyć prawa do ubiegania się o pomoc socjalną żadnej z ustawowo uprawnionych grup osób, np. emerytów i rencistów, ze względów pozasocjalnych, nawet jeśli nie skorzysta z możliwości zwiększenia na nich funduszu. Podkreślić należy, iż określone ww. ustawą prawo do korzystania z funduszu zarówno w przypadku pracowników, jak i byłych pracowników, emerytów i rencistów, nie jest jednak tożsame z gwarancją otrzymania świadczeń z funduszu. O realizacji tego prawa nie przesądza bowiem posiadany status pracownika lub emeryta, ale wyłącznie ich faktyczna sytuacja życiowa, rodzinna i materialna (art. 8 ust. 1 ustawy). Oznacza to, że świadczenia socjalne nie mają charakteru roszczenia i należności, gdyż są zależne jedynie od potrzeb, sytuacji socjalnej osoby uprawnionej, wielkości środków funduszu przeznaczonych na dany rodzaj świadczeń, a także spełniania formalnych kryteriów przy ubieganiu się o świadczenia socjalne. Ze względu na występujące w praktyce zróżnicowanie sytuacji materialnej poszczególnych osób uprawnionych, świadczenia socjalne nie powinny być przyznawane w oparciu o posiadany status pracownika lub emeryta, ale w największym rozmiarze po 10 kwiecień 2015 r.

13 Komentarz do ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych winny trafiać do osób znajdujących się w obiektywnie najtrudniejszej sytuacji materialnej. Szczegółowe zasady i warunki korzystania z funduszu określa pracodawca w regulaminie uzgodnionym z zakładowymi organizacjami związkowymi, a gdy one nie działają z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów. Zasady określone w regulaminie mają zastosowanie jednakowo do wszystkich uprawnionych, a zatem zarówno do pracowników, jak i do byłych pracowników emerytów. Pragnę wyjaśnić, iż zakładowy fundusz świadczeń socjalnych jest tworzony przez pracodawcę, który, zgodnie z zasadą określoną w art. 16 Kodeksu pracy, stosownie do możliwości i warunków zaspokaja bytowe, socjalne i kulturalne potrzeby pracowników, czyli osób pozostających w zatrudnieniu w związku z prowadzoną przez pracodawcę działalnością. Natomiast sprawowanie opieki socjalnej nad byłymi pracownikami emerytami lub rencistami jest wyjątkiem od tej zasady i dlatego przepisy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych przewidują możliwość, a nie obowiązek dodatkowego obciążania kosztów prowadzonej przez pracodawcę działalności z tytułu sprawowania opieki socjalnej nad byłymi pracownikami emerytami i rencistami. Biorąc pod uwagę powyższe regulacje, w mojej ocenie, obowiązujące przepisy zarówno w zakresie tworzenia, jak i wydatkowania zakładowego funduszu świadczeń socjalnych zapewniają możliwość sprawowania przez pracodawcę opieki socjalnej nad byłymi pracownikami emerytami i rencistami według takich samych zasad, jakie dotyczą pracowników. Jeśli w praktyce występują przypadki odmiennego traktowania pracowników i emerytów w sferze działalności socjalnej, to należy je uznać jako naruszające przepisy. W takich sytuacjach zasadne jest zwrócenie się zainteresowanych z wnioskiem o interwencję do właściwych organów Państwowej Inspekcji Pracy, instytucji podległej Sejmowi RP i ustawowo uprawnionej do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Pismo Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z 23 września 2010 r., znak SPS /10 Przykłady usług i świadczeń, które mogą być udzielane w ramach działalności socjalnej przedstawia tabela 2 na str. 12. INFORLEX.PL BAZA WIEDZY Z ZAKRESU PODATKÓW, RACHUNKOWOŚCI I PRAWA PO nr 4/

14 PORADNIK Oświatowy tabela 2. rodzaje usług oraz świadczeń udzielanych w ramach działalności socjalnej usługi ŚWiaDcZOnE na rzecz różnych form wypoczynku działalności kulturalno-oświatowej działalności sportowo-rekreacyjnej opieki nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, sprawowanej przez opiekuna dziennego lub nianię, w przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego udzielanie pomocy materialnej, rzeczowej lub finansowej zwrotnej lub bezzwrotnej na cele mieszkaniowe (na warunkach określonych umową) rodzaj usługi zfinansowanie krajowych i zagranicznych kolonii dla dzieci i młodzieży, obozów, zimowisk, wycieczek, zielonych szkół, zdopłata do wypoczynku organizowanego indywidualnie przez pracownika (tzw. wczasów pod gruszą) zakup biletów do kina, teatru, filharmonii, na wystawy, imprezy artystyczne zorganizowanie pikników, spływów kajakowych, zawodów sportowych i gier dla pracowników, ich rodzin oraz innych uprawnionych osób, zzakup sprzętu sportowego, wyposażenie sali gimnastycznej, zzakup karnetów na basen i siłownię ztworzenie zakładowych żłobków, klubów dziecięcych i przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego, zdofinansowanie opłat związanych z wymienioną formą opieki nad dziećmi zbony towarowe, z z z z rodzaj pomocy karty przedpłacone, paczki świąteczne, wyprawka szkolna dla dzieci, zapomogi wypłacane w związku z zaistnieniem indywidualnych zdarzeń losowych (m.in. kradzieży, wypadku, pobicia), klęsk żywiołowych (m.in. powodzi, pożaru), śmierci lub długotrwałej choroby, zzapomogi dla pracowników znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej (życiowej) zzapomoga, z pożyczka uwaga! Przez cele mieszkaniowe należy rozumieć w szczególności: zzakup lub budowę lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego bądź wielorodzinnego zarówno na rynku pierwotnym, jak i wtórnym, 12 kwiecień 2015 r.

15 Komentarz do ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych zwykup lokalu na własność lub uzupełnienie wkładu budowlanego w spółdzielni, zmodernizację i remont mieszkania lub domu, zadaptację pomieszczeń niemieszkalnych na mieszkanie DOFinanSOWaniE zakładowych obiektów socjalnych rodzaj DOFinanSOWania finansowe wspieranie funkcjonowania, np. zakładowych ośrodków wczasowych i kolonijnych, domów wypoczynkowych, sanatoriów, ogrodów działkowych, obiektów sportowo-rekreacyjnych oraz obiektów służących działalności kulturalnej 2.2. Świadczenia finansowane w ramach działalności socjalnej Ustawa o ZFŚS zawiera jedynie ogólny wykaz rodzajów działalności socjalnej. W zależności od potrzeb swoich pracowników oraz ich sytuacji materialnej z ZFŚS mogą być finansowane różne rodzaje świadczeń w ramach działalności pracodawcy. Uszczegółowienie, jakiego rodzaju wsparcia socjalnego mogą spodziewać się osoby uprawnione, pracodawca powinien zawrzeć w regulaminie ZFŚS. DoPłaty Do wypoczynku Pracowników Przez usługi świadczone na rzecz różnych form wypoczynku należy rozumieć wypoczynek pracowników zorganizowany w formie wczasów, wczasów profilaktycznych, pobytu w sanatorium na leczeniu lub rekonwalescencji, kolonii, obozów, zimowisk, rajdów dla dzieci i młodzieży, wypoczynku zorganizowanego przez pracowników we własnym zakresie (tzw. wczasy pod gruszą), wycieczek, wyjazdów weekendowych. Termin przyznania takiego dofinansowania podlega wewnątrzzakładowym regulacjom w regulaminie ZFŚS. To pracodawca decyduje, czy świadczenie będzie wypłacane jeszcze przed urlopem, po jego zakończeniu czy też w dwóch częściach jednej przed rozpoczęciem, a drugiej po zakończeniu urlopu. INFORLEX.PL BAZA WIEDZY Z ZAKRESU PODATKÓW, RACHUNKOWOŚCI I PRAWA PO nr 4/

16 PORADNIK Oświatowy Działalność socjalna, która może być realizowana przez pracodawcę ze środków ZFŚS, obejmuje różne formy wypoczynku, działalności kulturalno oświatowej i sportowo rekreacyjnej, organizowane zarówno na terenie Polski, jak i poza jej granicami. Uprawnienia pracowników do świadczeń z ZFŚS powinny być zróżnicowane jedynie w zależności od sytuacji rodzinnej, życiowej i materialnej tych osób i ich rodzin. DoPłaty Do wypoczynku Dzieci i młodzieży Do korzystania ze środków ZFŚS uprawnione są również dzieci pracownika, jako członkowie jego rodziny. Pracodawca musi w regulaminie uszczegółowić: z jakie formy wypoczynku będą przez niego dofinansowywane lub finansowane, z warunki, jakie muszą zostać spełnione, z dokumenty, jakie muszą zostać dostarczone, aby uzyskać dofinansowanie. Kryteriami, jakie mogą być zastosowane przy przydzielaniu świadczeń, będą tak jak w przypadku pozostałych osób uprawnionych kryteria socjalne, czyli sytuacja życiowa, rodzinna i materialna uprawnionego. W regulaminie trzeba też określić, do jakiego wieku dzieci pracownika będą mogły korzystać z dofinansowania do wypoczynku. W zasadzie nie jest możliwe, aby wyłączyć z korzystania z funduszu dzieci do 18 lat. W przypadku osób do lat 18 wszelkie formalności związane z przydzieleniem świadczeń będą za dziecko załatwiać rodzice jako przedstawiciele ustawowi (chyba że dziecko ma wyznaczonego przez sąd innego opiekuna). Można wydłużyć okres dofinansowania dla dzieci powyżej tego wieku, np. kontynuujących naukę. W regulaminie trzeba też ustalić wysokość dofinansowań (może być różna dla różnych form wypoczynku), a także częstotliwość wypłat. Wszystko zależy od wielkości środków na ZFŚS. W praktyce najczęściej wypłacane jest: z raz lub dwa razy do roku dofinansowanie letniego i zimowego wypoczynku dzieci, 14 kwiecień 2015 r.

17 Komentarz do ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych z w miarę potrzeb dofinansowanie wypoczynku krótkotrwałego, np. sobotnio niedzielnego. tworzenie żłobków i PrzeDszkoli Środki ZFŚS mogą być przeznaczane także na tworzenie zakładowych żłobków, klubów dziecięcych, przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego. Istnieje także możliwość dofinansowania, w ramach działalności socjalnej świadczonej przez zakład pracy, opieki nad dziećmi pracowników umieszczonymi w zewnętrznych przedszkolach i żłobkach lub sprawowanej przez dziennego opiekuna lub nianię. Ustalenia te należy uwzględnić w regulaminie ZFŚS. Określa on, na co mogą zostać przeznaczone gromadzone na rachunku ZFŚS pieniądze, a także kryteria, jakie należy spełnić, aby zostać beneficjentem tego funduszu. Pracodawca, dofinansowując czesne za przedszkole czy żłobek, nie może wszystkim pracownikom udzielić pomocy w takiej samej wysokości. Należy indywidualnie ocenić sytuację danej osoby uprawnionej do korzystania z ZFŚS i dopiero na tej podstawie ustalić wysokość ewentualnego świadczenia. Działalność sportowo-rekreacyjna Oznacza m.in. zakup przez pracodawcę karnetów na basen, korty tenisowe, siłownię czy inne zajęcia oferowane przez kluby sportowe. Pracodawca może opłacać zakup usług sportowych i rekreacyjnych dla pracowników ze środków funduszu w całości lub jedynie w części. Działalność kulturalno-oświatowa Polega ona np. na zakupie przez pracodawcę biletów do kina, teatru czy na wystawy. Jednak działalność w tym zakresie może polegać również na zakupie podręczników i innych pomocy naukowych dla dzieci pracowników, którzy sami nie są w stanie sfinansować tych wydatków, czy też zakupie książek i czasopism do zakładowej biblioteki. Pomoc materialna Dotyczy najpilniejszych potrzeb socjalnych pracowników, które mogą być zaspokajane najszybciej i najefektywniej. Rodzajem bezzwrotnej mate- INFORLEX.PL BAZA WIEDZY Z ZAKRESU PODATKÓW, RACHUNKOWOŚCI I PRAWA PO nr 4/

18 PORADNIK Oświatowy rialnej pomocy finansowanej z ZFŚS, przyznawanej osobom uprawnionym, jest pomoc w postaci rzeczowej. Pracodawca dokonuje bezpośrednio zakupu określonych towarów za środki funduszu i przekazuje je zainteresowanym. W ramach tego rodzaju pomocy pracodawca może zakupić dla pracownika odzież, artykuły i sprzęt gospodarstwa domowego, a także żywność lub lekarstwa. Zapamiętaj! Decydując się na wybór formy pomocy udzielonej pracownikowi, pracodawca powinien kierować się wnioskami pracowników oraz wynikami z przeprowadzonego przez pracodawcę rozeznania sytuacji socjalnej pracownika. to pracodawca powinien decydować o celowości wsparcia pracownika pomocą rzeczową czy finansową. zapomogi finansowe W katalogu świadczeń finansowanych z ZFŚS znajduje się również pomoc finansowa, przez którą należy rozumieć różnego rodzaju zapomogi bezzwrotne. W regulaminie ZFŚS obowiązującym u danego pracodawcy należy określić częstotliwość ich przyznawania oraz wysokość. Regulamin powinien zawierać również szczegółowe zasady i warunki ubiegania się i przyznawania pomocy bezzwrotnej, tj.: z okoliczności uzasadniające przyznanie zapomogi, np. sytuacje losowe: pożar, zalanie mieszkania, kradzież, zgon pracownika (emeryta) lub członka jego rodziny, choroba pracownika lub członków jego rodziny, utrata zatrudnienia przez współmałżonka powodująca radykalne pogorszenie sytuacji materialnej rodziny pracownika lub emeryta, z formę pomocy finansowa lub rzeczowa, z zasady ustalania wysokości zapomogi (np. minimalna i maksymalna wysokość w danym przypadku; w szczególnie uzasadnionych sytuacjach ustalana indywidualnie); w praktyce o wysokości bezzwrotnej pomocy decyduje tzw. plan wydatków z ZFŚS, w którym corocznie ustala się wartość środków przeznaczonych na zapomogi, z częstotliwość przyznawania zapomogi (np. raz, kilka razy w roku, w każdym przypadku wystąpienia potrzeby socjalnej itp.), 16 kwiecień 2015 r.

19 Komentarz do ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych z obowiązek i sposób dokumentowania okoliczności potwierdzających wystąpienie zdarzenia uzasadniającego udzielenie zapomogi; ma to istotne znaczenie nie tylko dla ustalenia zasadności udzielenia świadczenia z funduszu, lecz także dla celów podatkowych. W planie wydatków, stanowiącym załącznik do regulaminu funduszu, powinien być określony limit środków, które pracodawca zamierza w danym roku przeznaczyć na pomoc finansową dla pracowników. Wysokość zapomogi, która stanowi pomoc doraźną dla pracownika, powinna być za każdym razem rozpatrywana indywidualnie. Zapamiętaj! Wszystkie świadczenia socjalne, w tym zapomogi, mają charakter uznaniowy, gdyż decyzja o ich przyznaniu i wysokości jest zawsze uzależniona wyłącznie od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej ubiegającej się o świadczenie. Pracownik bądź emeryt zakładu pracy, aby uzyskać pomoc finansową ze środków ZFŚS, powinien legitymować się dokumentami, które potwierdzają np. długotrwałą chorobę powodującą dodatkowe wydatki (konieczność zakupu lekarstw, sprzętu medycznego, płatnych badań i innych usług medycznych lub rehabilitacyjnych, niezbędnych w procesie leczenia, np. trudno dostępnych w publicznej służbie zdrowia). Przewlek łość leczenia może być także poświadczona przez lekarza rodzinnego lub prowadzącego. zwrotna lub bezzwrotna Pomoc na cele mieszkalne Pracodawcy tworzący ZFŚS mogą udzielać osobom uprawnionym do korzystania z funduszu zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe. Warunki udzielania pomocy w takiej formie określają strony, tj. pracodawca oraz pracownik pożyczkobiorca, w umowie cywilnej o jej udzielenie. Pomoc może być udzielona w formie: z bezzwrotnej zapomogi na określone w regulaminie funduszu różne cele mieszkaniowe, z zwrotnej zapomogi w postaci pożyczki. INFORLEX.PL BAZA WIEDZY Z ZAKRESU PODATKÓW, RACHUNKOWOŚCI I PRAWA PO nr 4/

20 PORADNIK Oświatowy Z reguły pracodawcy przeznaczają środki na: z budowę lokalu mieszkalnego w domu wielorodzinnym lub budowę domu jednorodzinnego, z zakup lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego na rynku pierwotnym lub wtórnym, z modernizację i przebudowę pomieszczeń niemieszkalnych (np. poddasza) na lokal mieszkalny, z modernizację i remont mieszkania lub domu, z wykup lokalu na własność, z uzupełnienie wkładu budowlanego w spółdzielni, z pomoc finansową na zmniejszenie bieżących wydatków mieszkaniowych, z doraźną lub systematyczną pomoc na zmniejszenie bieżących wydatków mieszkaniowych. Warunkiem udzielenia takiej pomocy jest zawarcie stosownej umowy między pracodawcą a osobą korzystającą z pomocy (art. 2 pkt 1 ustawy o ZFŚS). Przepisy nie precyzują rodzajów wydatków mieszkaniowych, jakie mogą być finansowane z ZFŚS. Decyzje w tych sprawach pozostawiono tworzącym ten fundusz. Wydatki te powinny być określone w regulaminie funduszu, uzgadnianym bądź z zakładowymi organizacjami związkowymi, bądź (jeżeli takie organizacje w zakładzie nie działają) z przedstawicielem pracowników. Regulamin ZFŚS powinien przede wszystkim określać: 1) na jakie rodzaje pomocy mieszkaniowej przeznaczone są pożyczki; 2) zasady i tryb (w tym np. niezbędne dokumenty, wzór wniosku) ubiegania się o pożyczkę; 3) zasady i tryb rozpatrywania wniosków (np. częstotliwość rozpatrywania); 4) warunki udzielania pożyczki (rodzaje pożyczek, wysokość, częstotliwość ich przyznawania): z oprocentowanie, z sposób zabezpieczenia spłaty pożyczek, z okres spłaty, 18 kwiecień 2015 r.

21 Komentarz do ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych z tryb ściągania zadłużenia w przypadku niespłacania, zmiany miejsca zamieszkania lub niewypłacalności pożyczkobiorcy, z zasady umarzania części lub całości udzielonej pożyczki, z warunki zawieszania spłaty, z okoliczności powodujące natychmiastową wymagalność spłaty, z maksymalną i minimalną wysokość pomocy na cele mieszkaniowe, z zasady udzielania pożyczek mieszkaniowych na ten sam cel dla członków rodziny zatrudnionych u tego samego pracodawcy, z tryb spłaty w przypadku rozwiązania umowy o pracę itp. Pomoc taką mogą uzyskać wyłącznie osoby uprawnione do korzystania z ZFŚS pracownicy i ich rodziny, byli pracownicy emeryci, renciści i ich rodziny, a także inne osoby, którym pracodawca przyznał prawo do korzystania z funduszu. Im bardziej szczegółowo zasady udzielania pomocy zostaną uregulowane w regulaminie, tym lepiej będą zabezpieczone interesy ZFŚS (a pośrednio osób uprawnionych do korzystania z pomocy), a także pracodawcy jako dysponenta funduszu. Przyznając pomoc, pracodawca powinien kierować się sytuacją życiową, materialną i rodzinną pracownika. Dlatego też udzielanie pomocy w postaci bezzwrotnej powinna być adresowana jedynie do pracowników pozostających w szczególnie ciężkiej sytuacji mieszkaniowej i materialnej. Z PISM MINISTERSTWA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ Terminy przedawnienia pożyczki z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych Zgodnie z art. 2 pkt 1 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 592 ze zm., dalej ustawa o ZFŚS) działalność socjalna obejmuje m.in. udzielanie zwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych w umowie. Dodać należy, że zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych z funduszu, w tym udzielania pożyczek na cele mieszkaniowe, INFORLEX.PL BAZA WIEDZY Z ZAKRESU PODATKÓW, RACHUNKOWOŚCI I PRAWA PO nr 4/

22 PORADNIK Oświatowy określa pracodawca w regulaminie, uzgodnionym ze związkami zawodowymi, a gdy one nie działają z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów (art. 8 ust. 2 ustawy o ZFŚS). Mając na uwadze to, że przepisy ustawy o ZFŚS nie zawierają szczegółowych regulacji odnośnie zasad udzielania zwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe, wskazując na konieczność uregulowania warunków jej udzielenia w umowie, zdaniem Departamentu Prawa Pracy w MPiPS, udzielenie przez pracodawcę pożyczki na cele mieszkaniowe z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych należałoby uznać za czynność z zakresu prawa cywilnego normowaną art k.c. Skutkowałoby to także stosowaniem art k.c. w części dotyczącej przedawnienia takiego świadczenia. Jednocześnie Departament informuje, że nie jest uprawniony do wydawania powszechnie obowiązującej wykładni przepisów ustaw. W związku z tym poglądy prawne departamentu nie są wiążące dla stron stosunku pracy, sądów i inspektorów pracy. Pismo Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z 5 czerwca 2014 r. Pomoc mieszkaniowa (zwrotna i bezzwrotna) z ZFŚS ma charakter celowy, dlatego pracodawca jako administrator funduszu ma obowiązek dopilnować prawidłowości wykorzystywania jego środków. Obowiązkiem pracodawcy jest zebranie od wnioskodawcy (lub już pożyczkobiorcy) dokumentów dowodzących, na jaki cel zamierza przeznaczyć pomoc. Należy żądać udokumentowania prawidłowości wydatkowanych pieniędzy. Szczegóły dotyczące rodzaju dokumentów, które będą akceptowane przy udzielaniu pożyczek, powinny być zamieszczone w regulaminie ZFŚS. To właśnie regulamin powinien rozstrzygać, jakiego rodzaju pomoc mieszkaniową świadczy pracodawca (np. zakup, wykup, remont), w jakiej wysokości i czy wszyscy pracownicy są uprawnieni do skorzystania z niej. Zapamiętaj! ponieważ pożyczki mogą być przyznawane wyłącznie na cele mieszkaniowe, nie można ich udzielać na kupno sprzętu agd, samochodu, na budowę i zakup domków letniskowych, garaży itp. 20 kwiecień 2015 r.

23 Komentarz do ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych W tabeli 3 przedstawiono kilka wybranych sentencji dotyczących świadczeń finansowanych w ramach działalności socjalnej pracodawcy. tabela 3. Świadczenia finansowane w ramach działalności socjalnej w orzecznictwie teza OZnacZEniE WyrOku (Data, Sygnatura) 1 2 Z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych mogą być finansowane jedynie te rodzaje działalności socjalnej, które są objęte ustawową definicją działalności socjalnej. Wykluczone jest zatem finansowanie świadczeń przyznanych pracownikom w związku z ich zatrudnieniem w określonej firmie, takich jak polisy ubezpieczeniowe, zakwaterowanie, dowóz do pracy, wyżywienie czy wreszcie składki na ubezpieczenie społeczne. Świadczenia socjalne nie są elementem stosunku pracy. Ze środków funduszu finansuje się zatem świadczenia niewynikające z warunków wynagradzania za pracę oraz niezależne od wyników i jakości wykonywanej pracy. Jedynie te działania, które podejmowane są w interesie pracowników, a nie pracodawcy, mieszczą się w ustawowym pojęciu zakładowa działalność socjalna. Zgodnie z treścią art. 2 pkt 1 ustawy z 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, użyte w ustawie określenie działalność socjalna oznacza: usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach, przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, udzielanie pomocy materialno-rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową. Środki ZFŚS pracodawca może przeznaczyć również na dofinansowanie zakładowych ośrodków wczasowych i kolonijnych, domów wypoczynkowych, sanatoriów, ogródków działkowych, obiektów sportowo-rekreacyjnych, żłobków i przedszkoli oraz obiektów służących działalności kulturalnej. Wyklucza to finansowanie z funduszu socjalnego takich świadczeń socjalno- -bytowych, których pracodawca udziela pracownikom w związku z ich zatrudnieniem i w celu zaspokojenia swoich interesów: zakwaterowanie w hotelach pracowniczych, dowóz do pracy, wyżywienie, stypendia szkoleniowe. Artykuł 2 pkt 1 oraz art. 8 ust. 2a ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335, Nr 118, poz. 561, Nr 139, poz. 647 i Nr 147, poz. 686, z 1997 r. Nr 82, poz. 518 i Nr 121, poz. 770, z 1998 r. Nr 75, poz. 486 i Nr 113, poz. 717, z 2002 r. Nr 135, poz. 1146, z 2003 r. Nr 213, poz oraz z 2005 r. Nr 249, poz. 2104) w zakresie, w jakim przepisy te uniemożliwiają pracownikom skorzystanie z usług świadczonych przez pracodawcę na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej i sportowo-rekreacyjnej, jeśli są one świadczone poza terenem kraju, są niezgodne z art. 32 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wyrok Sądu apelacyjnego w poznaniu z 1 października 2013 r., sygn. akt iii aua 1313/12 Wyrok Sądu apelacyjnego w Szczecinie z 26 września 2013 r., sygn. akt iii aua 352/13 Wyrok Sądu apelacyjnego w poznaniu z 19 września 2013 r., sygn. akt iii aua 335/13 Wyrok tk z 28 marca 2007 r., sygn. akt k 40/04 INFORLEX.PL BAZA WIEDZY Z ZAKRESU PODATKÓW, RACHUNKOWOŚCI I PRAWA PO nr 4/

24 PORADNIK Oświatowy 1 2 Z istoty świadczenia wynika, iż trudno przyjąć, że korzystanie z takich form działalności socjalnej, jak wycieczki integracyjne, ma być uzależnione od tzw. kryterium socjalnego, czyli od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu. Zaprzecza to istocie tej usługi polegającej na integracji pracowników. Z istoty świadczenia (bezpłatny dla wszystkich pracowników i członków ich rodzin udział w imprezie integracyjnej) wynika, że świadczenie to nie jest świadczeniem ulgowym, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, ale mieści się w pojęciu działalność socjalna w rozumieniu rzeczonej ustawy art. 2 cyt. ustawy. Działalność socjalna pracodawcy nie ogranicza się jedynie do udzielania ulgowych usług i świadczeń z ZFŚS. Może on bowiem również zaspokajać zbiorowe potrzeby zatrudnionych, organizując masowe imprezy, np. zorganizowane wycieczki, spotkania integracyjne, pikniki, andrzejki. Taki przejaw aktywności zakładu stanowi rodzaj rekreacji czy wypoczynku, a więc mieści się w pojęciu działalności socjalnej pracodawcy określonej w art. 2 pkt 1 ustawy z 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Przy organizowaniu takich zbiorowych imprez nie ma elementu przyznawania ulgowych usług i świadczeń z ZFŚS. Przepis art. 8 ust. 1 ustawy z 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych nie odnosi się do całości działalności socjalnej w rozumieniu art. 2 pkt 1 tej ustawy, a jedynie do ulgowych świadczeń i usług. Regulamin może przewidywać wydatkowanie środków funduszu na inne cele mieszczące się w ramach działalności socjalnej oraz ustalać inne zasady korzystania z tych świadczeń, np. powszechnej dostępności na równych zasadach w zakresie imprez integracyjnych. Wyrok Sądu apelacyjnego w poznaniu z 25 września 2013 r., sygn. akt iii aua 294/13 Wyrok Sądu apelacyjnego w poznaniu z 5 września 2013 r., sygn. akt iii aua 314/13 Wyrok Sądu apelacyjnego w poznaniu z 25 września 2013 r., sygn. akt iii aua 278/13 Wyrok Sądu apelacyjnego w poznaniu z 26 września 2013 r., sygn. akt iii aua 309/13 Z powodu ścisłego katalogu zdefiniowanego w ustawie o ZFŚS nie wszystkie wydatki ponoszone na rzecz pracowników można zaliczyć do działalności socjalnej. Działalność socjalna nie powinna obejmować następujących wydatków: z inwestycji socjalnych, z wyjątkiem dofinansowania zakładowych obiektów socjalnych, tworzenia zakładowych żłobków, przedszkoli, klubów dziecięcych, opieki sprawowanej przez dziennego opiekuna lub nianię oraz innych form wychowania przedszkolnego, a także na odtworzenie zakładowych obiektów socjalnych w przypadku określonym w art. 7 ust. 1 pkt 7 ustawy o ZFŚS, przewidującym możliwość przeznaczenia na te cele części uzyskanego przychodu ze sprzedaży, 22 kwiecień 2015 r.

25 Komentarz do ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych dzierżawy i likwidacji środków trwałych służących zakładowej działalności socjalnej, z kosztów prowadzenia przyzakładowego żywienia zbiorowego (zakładowych stołówek, restauracji, barów itp.), z kosztów utrzymania przyzakładowej służby zdrowia, z profilaktycznych szczepień ochronnych, z kosztów dojazdów do pracy, z składek należnych z tytułu polis grupowego ubezpieczenia pracowników na życie, z zobowiązań podatkowych wobec budżetu, z kosztów składek na ubezpieczenia ZUS, z kosztów związanych bezpośrednio z obchodami jubileuszowymi zakładowych świąt branżowych, kościelnych, spotkań pożegnalnych dla emerytów i rencistów itp. Zapamiętaj! pracodawca odpowiada za wydatkowanie środków ZFŚS zgodnie z obowiązującymi przepisami. Związkom zawodowym przysługuje prawo wystąpienia do sądu pracy z roszczeniem o zwrot ZFŚS środków wydatkowanych niezgodnie z przepisami ustawy o ZFŚS lub o przekazanie należnych środków na fundusz Katalog osób uprawnionych do korzystania z ZFŚS W art. 2 pkt 5 ustawy o ZFŚS został zawarty katalog osób uprawnionych do korzystania z funduszu socjalnego. Wskazuje się w nim trzy grupy: z pracowników danego zakładu pracy i ich rodziny, z emerytów i rencistów byłych pracowników (wraz z członkami ich rodzin), z inne osoby, którym pracodawca przyznał w regulaminie gospodarowania środkami ZFŚS prawo do korzystania ze świadczeń socjalnych finansowanych z tego funduszu. INFORLEX.PL BAZA WIEDZY Z ZAKRESU PODATKÓW, RACHUNKOWOŚCI I PRAWA PO nr 4/

26 PORADNIK Oświatowy Pracownicy i ich rodziny Pracownikiem jest osoba zatrudniona u pracodawcy na podstawie umowy o pracę (bez względu na wymiar czasu pracy i rodzaj umowy o pracę), powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę (art. 2 k.p.). Do pracowników należy zaliczyć osoby przebywające na urlopach wychowawczych, macierzyńskich czy rodzicielskich, a także młodocianych zatrudnionych w celu nauki zawodu. Pracodawca w regulaminie gospodarowania środkami funduszu może przyznać prawo do korzystania ze świadczeń również pracownikom sezonowym, pracownikom tymczasowym oraz osobom wykonującym na rzecz danego pracodawcy pracę nakładczą. Zapamiętaj! pracownik zachowuje prawo do ubiegania się o świadczenia z ZFŚS na zasadach dotyczących pozostałych pracowników także w okresie wypowiedzenia. W tym czasie nie traci on bowiem uprawnień pracowniczych. Jeśli chodzi o członków rodziny pracownika, to przepisy ustawy o ZFŚS nie wskazują, kogo do nich zaliczać. Należy uznać, że pewnych osób spod pojęcia członków rodziny wyłączyć nie można. Chodzi o osoby najbliższe, których wyłączenie spośród osób uprawnionych mogłoby zostać uznane za omijanie przepisów ustawy o ZFŚS oraz faktyczne nieprzyznawanie prawa do korzystania z funduszu członkom rodziny. Pracodawcy zwykle uwzględniają osoby uprawnione do renty rodzinnej po pracowniku, wskazane w art ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Członkami rodziny pracownika mającymi prawo do świadczeń socjalnych będą zatem: 1) małżonek; 2) rodzice (w tym również ojczym i macocha oraz osoby przysposabiające) prowadzący wspólnie z pracownikiem gospodarstwo domowe; 3) pozostające na utrzymaniu dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione: z do ukończenia 16 lat, 24 kwiecień 2015 r.

27 Komentarz do ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych z do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat, z bez względu na wiek jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy. Osoby będące członkami rodziny pracownika oraz emeryta i rencisty, uprawnione do korzystania ze środków ZFŚS, powinny zostać szczegółowo wskazane w regulaminie gospodarowania środkami funduszu. Ważne, aby regulamin ZFŚS określał również: z górną granicę wieku dzieci pracownika (lub byłego pracownika emeryta/rencisty), której przekroczenie powoduje utratę możliwości uzyskiwania na nie wsparcia z ZFŚS, z wymóg pozostawania dziecka/dzieci na utrzymaniu pracownika (lub byłego pracownika emeryta/rencisty). emeryci i renciści Drugą grupę uprawnionych do korzystania ze środków funduszu stanowią emeryci i renciści byli pracownicy oraz ich rodziny. Do wsparcia z ZFŚS mają prawo emeryci i renciści byli pracownicy, którzy uprzednio korzystali z ZFŚS utworzonego przez placówkę oświatową, w której pracowali bezpośrednio przed przejściem na emeryturę lub rentę. Z tej grupy należy wyłączyć emerytów i rencistów nadal wykonujących pracę na podstawie umowy o pracę u pracodawcy tworzącego ZFŚS, gdyż takie osoby korzystają z funduszu na zasadach dotyczących pracowników. Osoba, która uprzednio przeszła na wcześniejszą emeryturę i podjęła zatrudnienie w nowym zakładzie pracy, zawieszając wypłatę świadczenia, a następnie po rozwiązaniu umowy odwiesiła pobieranie emerytury, powinna być kwalifikowana jako emeryt były pracownik ostatniego zakładu pracy. Potwierdził to Sąd Najwyższy w uchwale z 15 listopada 1991 r. (sygn. akt I PZP 56/91). Zapamiętaj! pracodawca nie może wykluczyć byłych pracowników emerytów (rencistów) z grupy osób uprawnionych do korzystania ze środków ZFŚS. INFORLEX.PL BAZA WIEDZY Z ZAKRESU PODATKÓW, RACHUNKOWOŚCI I PRAWA PO nr 4/