Formy i rodzaje agresywnych zachowań dzieci: agresja przemoc znęcanie okrucieństwo 2. Źródła agresji

Transkrypt

1 Referat wychowawcy uczniów klasy V przygotowany na zebranie z rodzicami na temat: Uwarunkowań zachowań agresywnych wśród dzieci i młodzieży w środowisku rodzinnym. 1. Formy i rodzaje agresywnych zachowań dzieci: a) agresja każde zamierzone działanie, które ma na celu wyrządzenie komuś lub czemuś szkody, straty, bólu. Wśród form zachowań agresywnych dominują : w zakresie agresji słownej: wyśmiewanie, używanie przykrych i poniżających przezwisk, odtrącanie od zabawy, zachęcanie do agresji, przeklinanie; w zakresie agresji fizycznej: popychanie z zamiarem zrobienia krzywdy, niszczenie wytworów, poszturchiwanie, uderzenie przedmiotami, plucie, zniszczenia trwałe, zabawy wyrządzające krzywdę. b) przemoc- ma miejsce wówczas, gdy atakujący jest silniejszy fizycznie lub psychicznie, albo jest starszy. Cechą charakterystyczną jest zatem nierównowaga sił; c) znęcanie- ma miejsce wtedy, gdy jeden uczeń jest narażony przez dłuższy czas na ataki ze strony innego, silniejszego kolegi lub grupy. Nie potrafi się im przeciwstawić; d) okrucieństwo- może występować jako wyładowanie nagromadzonej agresji, będące wynikiem wewnętrznych, kumulujących się napięć lub powtarzającej się frustracji (przez którą rozumie się przykry stan emocjonalny pojawiający się wówczas, gdy jednostka usiłując zaspokoić jakąś potrzebę, natrafia na przeszkody nie do pokonania). Bywa też okrucieństwo z ciekawości, z chęci panowania nad innymi, dla zabawy, z nienawiści, jako akt zemsty lub nawet dla przyjemności (sadyzm). 2. Źródła agresji Źródłem agresji są przede wszystkim dynamiczne siły tkwiące w naturze człowieka. Związane z agresją przeżycie gniewu jest objawem wrodzonego instynktu walki. Za źródła wrodzone agresji uznaje się także ruchliwość i aktywność dzieci. Są to zjawiska jak najbardziej normalne. Przy prawidłowej

2 opiece nad dziećmi zamiast agresji powstaje u nich trwały i pozytywny nastrój. Dopiero hamowanie tej naturalnej cechy dzieci doprowadziłoby do powstania agresji. Jednak odwoływanie się do agresji bardzo rzadko bywa koniecznością biologiczna, bywa ona raczej wytwarzana przez uwarunkowania społeczne, środowisko ludzkie. Bywają też, choć bardzo rzadko agresje nie mające charakteru negatywnego, gdy na przykład: dziecko nie atakując przeciwnika mocno broni swoich racji. 3. Agresja dziecięca Na przestrzeni życia człowieka zmienia się agresywność wskazując największe nasilenie w młodości. Im dziecko młodsze, tym agresja jest bardziej globalna i bezpośrednia. Obejmuje zarówno kontakt fizyczny, słowa jak i pantomimiczną ekspresje gniewu. Na ogół chłopcy są uważani za bardziej agresywnych, dlatego że ich agresja jest bezpośrednia i aktywna. Natomiast dziewczynki stosują raczej pośrednie formy agresji tzn. działają bardziej w ukryciu, miewają też agresywne marzenia. Nie jest wiec jasne, czy chłopcy są na pewno bardziej agresywni. Charakterystyczne dla dzieci, jak również dla osób zależnych lub psychicznie słabych jest kierowanie agresji na obiekty bezbronne i bardziej dostępne, na przykład : dziecko odczuwające złość wobec rodziców bije młodsze dziecko, kopie psa, łamie kwiaty. Tzw. kozłami ofiarnymi staja się również dzieci w jakikolwiek sposób odmienne, na przykład: kalekie, mniej ruchliwe, otyłe, czy inaczej ubrane. 4. Dlaczego dzieci sprawiają trudności wychowawcze? Świat w którym żyjemy nasycony jest agresją i przemocą. Codziennie w mediach spotykamy opisy morderstw, napadów, krzywd wyrządzonych przez ludzi innym ludziom. W filmach, programach informacyjnych dominują akty agresji i przemocy, które stają się gotowym wzorem do naśladowania szczególnie dla dzieci, które szybko uczą się reakcji agresywnych. Wielokrotne oglądanie scen przemocy wpływa destrukcyjnie na psychikę młodego człowieka. Szczególnie niebezpieczne dla psychiki dziecka może być niekontrolowane korzystanie z gier komputerowych, przesyconych zniszczeniem i przemocą. Regularny kontakt z przemocą w mediach w dzieciństwie może mieć skutki na całe życie. Z agresją można spotkać się w rodzinie, na ulicy, a także coraz częściej w naszych szkołach.nawet przy normalnym, zdrowym współżyciu i współpracy

3 między uczniami zdążają się pewne interakcje noszące znamiona agresji. Zdarza się to w trakcie zabawy lub wówczas, gdy chodzi o obronę własnych interesów lub sprawdzenie swojej pozycji w grupie. Nawet stosunkowo niewielkie frustracje czy niepowodzenia wywołują gwałtowną reakcję dziecka, na przykład: krzyk, rzucanie obraźliwego słowa, niszczenie sprzętu. Dziecko nie jest złe z natury. Na to, aby stało się sprawcą przemocy mają wpływ określone warunki jego rozwoju i sposoby wychowania go. Przyczyny agresji tkwią w domu rodzinnym, w grupie koleżeńskiej i rówieśniczej oraz w mediach: 5. Do najważniejszych przyczyn tkwiących w domu rodzinnym dziecka należą: a. brak harmonii i dobrego współżycia rodziców, b. stosowanie agresji i przemocy przez rodziców, c. brak ciepła i zainteresowania sprawami dziecka, d. podwójne wzorce rodziców, e. brak jasnych granic dotyczących zachowania dziecka, f. pozwolenie na stosowanie agresji wobec innych, g. ciężka, pozbawiona radości i spokoju atmosfera domu, Rodzice coraz mniej czasu poświęcają swoim dzieciom. Ich zainteresowanie dzieckiem często ogranicza się do wymiany kilku zdań i zamknięcia się w kręgu własnych spraw. Brak zainteresowania problemami dziecka rodzice rekompensują poprzez spełnianie jego zachcianek, wręczanie kieszonkowego. Proces wychowania przerzucają w większości na szkołę. Zbyt mało miłości i opieki, a za dużo swobody w okresie dzieciństwa zwiększa ryzyko, że dziecko będzie wrogie i agresywne wobec otoczenia. Poziom agresji u dzieci zwiększa również stosowanie przez rodziców kar cielesnych jako metod wychowawczych. Uciekanie się do przemocy fizycznej budzi wybuch złości i agresję zgodnie ze starą zasadą, że przemoc rodzi przemoc. Bardzo istotne jest, wyznaczanie dziecku wyraźnych granic, co mu wolno a czego nie. Na rozwój agresywnych reakcji u dziecka maja wpływ także panujące w domu stosunki miedzy rodzicami. Kłótnie rodzinne, awantury, alkoholizm któregoś z rodziców wywołują w dziecku poczucie zagrożenia, brak bezpieczeństwa.

4 Rodzice dbający o psychikę swojego dziecka nie powinni pozwalać na jego uczestnictwo w kłótniach i sporach małżeńskich. Do pogłębiania zaburzeń w zachowaniach dziecka przyczynić się mogą warunki materialne i mieszkaniowe rodziny. Złe warunki materialne rodziny uniemożliwiające zaspokojenie potrzeb i pragnień dziecka powodują często reakcje obronne w postaci agresji, najczęściej w stosunku do młodszych kolegów. Bardzo dobre warunki materialne i dobrobyt także nie zawsze wystarczają dziecku do właściwej atmosfery wychowawczej. Chociaż dziecku niczego nie brakuje, role wychowawcy przejmuje telewizor i komputer. W dalszej kolejności na postawy dzieci oddziałują środki masowego przekazu, pokazujące okrucieństwo i przemoc. Niektórzy rodzice mniej lub bardziej świadomie aprobują agresywne zachowania dzieci, traktując je jako formę samoobrony przed wrogim otoczeniem. 6. Do negatywnych postaw rodzicielskich zalicza się : a) postawę odrzucenia rodzice okazują swoje niezadowolenie, stosują surowe kary, nieproporcjonalne do stopnia przewinienia, okazują niezadowolenie, dokuczają, krytykują, potępiają, a nawet wyśmiewają, b) postawę unikającą - rodzice rzadko znajdują dla dziecka czas, unikają kontaktów z nim, maja swoje własne sprawy i żyją w swoim własnym świecie, c) postawę nadmiernie ochraniającą ( stanowi kontrast postawy unikającej ) - rodzice utrzymują bardzo bliski kontakt z dzieckiem, eliminując lub znacznie ograniczając stosunki społeczne z innymi ludźmi, głównie spoza rodziny. Rodzice na wszystko dziecku pozwalają, rozpieszczają je, ulegając jego zachciankom, hamują jego aktywność i samodzielność, d) postawę nadmiernie wymagającą rodzice stawiają dziecku wygórowane wymagania, oczekują od niego stałych osiągnięć. Nie liczą się z jego realnymi możliwościami i zdolnościami. Dziecko nie ma żadnej swobody działania. Takie postawy rodzicielskie prowadzą do zaburzeń emocjonalnych, do zmian w zachowaniu. Z chwilą rozpoczęcia nauki w szkole wszystkie zaniedbania dają o sobie znać ze zwiększoną siła i powodują że już na wstępie dziecko spotyka się z niepowodzeniami i przykrościami.

5 7. Warto wiedzieć, że agresywne zachowania dzieci służą m. in.: h. odreagowaniu złości, wyżyciu się, i. osiągnięciu jakiegoś celu, j. zwróceniu na siebie uwagi, k. zaspokojeniu potrzeb, l. rozładowaniu lęków i napięć, m. demonstracji siły, n. maskowaniu lęku i słabości, o. zdobyciu akceptacji grupy, p. odpowiedzi na agresję przemoc rodzi przemoc. 8. Zapobieganie i kontrolowanie agresji: inicjatywy rodziców: a. akceptacja, jako podstawowy warunek prawidłowego układu stosunków w rodzinie, b. postawa współdziałania ( udział rodziców w życiu dziecka), c. postawa rozumnej swobody (pozostawienie dziecku pola swobodnej inicjatywy i aktywności), d. uznawać praw dziecka (współdecydowanie i współudział dziecka w szerszym kręgu spraw rodzinnych), e. budować pozytywny obraz swojego dziecka, f. nie lekceważyć, nawet błahych dla nas problemów dziecka, g. nie używać porównań między dziećmi jako podstawy kary, h. nigdy nie używać obraźliwych słów jako kary, i. nie szantażować dziecka odebraniem mu twojej miłości, WNIOSKI : A. Ogromnie ważna jest mądra miłość rodzicielska w rozumieniu i zaspakajaniu potrzeb dziecka. Akceptacja i poszanowanie praw dziecka w znacznym stopniu niwelują pojawiające się negatywne, w tym agresywne formy zachowania.

6 B. Nadmierna swoboda, podobnie jak i nadmierna kontrola mogą wyzwalać u dziecka niepożądane formy zachowania. C. Wyróżnianie jednego dziecka w rodzinie lub nadmierne przekonanie o zawsze nienagannym zachowaniu swoich dzieci powoduje chęć wykorzystania tej uprzywilejowanej pozycji w kręgu kolegów. D. W systemie wzmocnień pozytywnych powinny decydować nagrody stosowane w miarę często, ale także nie za każde zachowanie. Kara fizyczna rodzi agresję. E. Należy uświadamiać rodzicom potrzebę bliskiego kontaktu z Dzieckiem, bo oboje są dla niego jednakowo ważni i potrzebni. F. Dzieci przejawiające agresję powinny być kontrolowane i otoczone szczególną opieką przez rodziców, nauczycieli, wychowawców oraz pedagoga szkolnego. G. Trzeba poznać i zrozumieć przyczyny trudności wychowawczych naszych dzieci i stosować w wieku szkolnym spokojną, ale stanowczą perswazje. H. Największą krzywdę, jaką możemy uczynić ludziom Młodym, to zabić w nich wiarę w to, że ukryte w nich dobro może i powinno w końcu zatriumfować. OPRACOWALA: Elżbieta Kapcińska