This copy is for personal use only - distribution prohibited.

Transkrypt

1 ARTYKUŁPOGLĄDOWY/OPINIONARTICLE KrystynaDobosiewicz 1,JacekDurmała 1,TomaszKotwicki 2 1 Katedrai KlinikaRehabilitacji,ŚlAM,Katowice 2 Katedrai KlinikaOrtopediiDziecięcej,AM,Poznań Biodynamicznametodatrójpłaszczyznowej korekcjiskoliozidiopatycznych opismetody Biodynamicmethodfor3Dcorrectionofidiopathic scoliosis:adescriptionofthemethod Słowakluczowe:leczeniezachowawcze,skoliozyidiopatyczne,korekcjatrójpłaszczyznowa Keywords:conservativetreatment,idiopathicscoliosis,3Dcorrection Summary patycznejrozwijasiępoprzezprzemieszczeniekręgu szczytowegow stosunkudo kręgugórnegoi dolnego, z równoczesnąjegorotacjązgodniez ruchemwskazówek zegara dla skrzywienia prawostronnego oraz przeciwniedo wskazówekzegaradlaskrzywienialewostronnego.koncepcjarozwojuskoliozyjakorotacjai kontrotacjasugeruje,żesiłykorekcyjnepowin Thebiodynamicmethodofthreedimensionalcorrectionofidiopathicscoliosisisbasedonthepathomechanicsofidiopathicscoliosis,andconsistsinactive,segmental,threedimensionalcorrectionofspinalcurvature.Thecourseofactionfocusesinthevicinityoftheapicalvertebra.Proprioceptivefacilitationisapplied ontheconcavesideofthecurvature,andexteroceptivefacilitationontheconvexside.correction,likewiseproprioorexteroceptivefacilitation,isphaselockedwithasymmetricrespiratorymovement,aswellaswithparticularphasesoftherespiratorycycle.inthecourseofexercisesthreeplanarmovementisgenerated,opposite tothedirectioninwhichscoliosisisprogressing.thismethodisinaccordancewiththestateoftheartofscoliosispathomechanics.themethodrequiresdetailedtraining,andcanthencanbeappliedathomeunderperiodiccontrolbyaphysicianandaphysiotherapist.themethodcanbeappliedintandemwithacheneaubrace, aswellasinsurgicalpretreatment.aetaileddescriptionofthemethodofthreedimensionalscoliosistreatment willbepresentedinthisarticle. StreSzczenie Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja Vol. 7, Nr 1, 2005, 4954 Istotabiodynamicznejmetodytrójpłaszczyznowejkorekcjiskoliozidiopatycznychopartajestna patomechaniceskoliozidiopatycznych polegaonana czynnej,segmentarnej,trójpłaszczyznowejkorekcjiskrzywienia. Działaniekoncentrujesięw pobliżukręguszczytowegoskrzywienia.stosowanejestbodźcowaniepropioceptywnepo stroniewklęsłejorazeksteroceptywnepo stroniewypukłej.korekcjai stosowaniebodźcówpropioi eksteroceprywnychzsynchronizowanejestz asymetrycznymtoremoddechowymorazz poszczególnymifazamioddechu.w trakciećwiczeńpowstajeodwrotnydo kierunkurozwojuskoliozy,trójpłaszczyznowyruchkręgosłupa.metodajestzgodnaz aktualnymstanemwiedzyna tematpatomechanizmuskoliozy.wymagaszczegółowegoinstruktażu,po którymmożebyćwykonywanaw warunkachdomowych,z okresowąkontroląprzezlekarzai fizjoterapeutę.metodamożebyćstosowanarównoleglez leczeniemgorsetemkorekcyjnymcheneau, a takżew przygotowaniudo leczeniaoperacyjnegoskolioz.w pracyprzedstawionyzostałszczegółowyopismetodyleczenia. Skoliozy idiopatyczne stanowią zniekształcenia trójpłaszczyznowe, charakteryzujące się wyboczeniem, rotacją kręgów, klatki piersiowej i miednicy oraz zmianami w fizjologicznych krzywiznach kręgosłupaw płaszczyźniestrzałkowej[1,2,3]. Z punktu widzenia patomechaniki, trójpłaszczyznowe zniekształcenie kręgosłupa w skoliozie idio 49

2 DobosiewiczK.iwsp.,Trójpłaszczyznowakorekcjaskoliozidiopatycznych nydziałaćprzeciwsobiew płaszczyźniepoprzecznej na szczycieskrzywienia. W leczeniu skolioz stosowane są różne metody terapeutyczne: kinezyterapia, ortezy oraz leczenie operacyjne. W Klinice Rehabilitacji Śląskiej Akademii Medycznejw leczeniubocznychidiopatycznychskrzywieńkręgosłupastosujesięindywidualnąkinezyterapięmetodątrójpłaszczyznowej,asymetrycznejmobilizacjitułowiaw symetrycznychpozycjachwyjściowych,jakometodęizolowanąlubw połączeniuz ortezątypucheneau. Istota metody oparta na patomechanice skolioz idiopatycznychpolegana czynnej,segmentarnejkorekcjiskrzywienia.działaniekoncentrujesięna wysokościkręguszczytowegoskrzywienia.stosowane jestbodźcowaniepropioceptywnepo stroniewklęsłej orazeksteroceptywnepo stroniewypukłej.korekcja i stosowanie bodźców propio i eksteroceprywnych zsynchronizowana jest z asymetrycznym torem oddechowym oraz z poszczególnymi fazami oddechu. W trakcie ćwiczeń, powstaje odwrotny do kierunku rozwojuskoliozy,ruchtrójpłaszczyznowykręgosłupa. Na przykład w skrzywieniu obejmującym odcinekpiersiowy,w którymwystępujeprocespierwotnejlordotyzacjii rotacjakręguszczytowego,czynna derotacjakręguszczytowegopołączonajestz równoczesnym jego ruchem w płaszczyźnie strzałkowej w kierunkugrzbietowymorazw płaszczyźnieczołowejw kierunkudośrodkowym. Celamitemetodykinezyterapiisą: 1) uruchomienie żeber po stronie wklęsłości skrzywienia oraz trójpłaszczyznowa mobilizacja poszczególnychsegmentówruchowychkręgosłupa, 2) zahamowanierotacjikręgówpoprzezzmniejszenielordozyw odcinkachpiersiowymi piersiowolędźwiowym oraz zwiększenie krzywizn kręgosłupaw płaszczyźniestrzałkowej, 3) skorygowanieustawieniamiednicyi obręczybarkowej, 4) utrwalenieuzyskanejkorekcji. Ćwiczenia mobilizujące asymetrycznie klatkę piersiowąi kręgosłupw trakcieposzczególnychfaz oddechowych prowadzone są w pozycjach symetrycznychw klękupodpartym,z symetrycznymustawieniem obręczy barkowej i kończyn górnych oraz obręczybiodroweji kończyndolnych. Pozycjapierwsza,uruchamiającagłówniekręgosłupszyjnyi górnypiersiowyorazklatkępiersiową, wymaga ustawienia kończyn górnych i dolnychpod kątemprostymw stosunkudo tułowia (Ryc. 1). Pozycjadruga,mobilizującagłównieklatkępiersiowąorazodcinkiśrodkowyi dolnykręgosłupa piersiowego, wymaga ustawienia kończyn górnych pod kątem rozwartym, a kończyn dolnych pod kątemprostym(ryc. 2). Pozycja trzecia, mobilizująca głównie przejście piersiowolędźwiowe i odcinek lędźwiowy kręgosłupa, wymaga ustawienia kończyn górnych w oparciuna przedramionachi pod kątemmniejszymod prostego,kończynydolneustawionepod kątemprostym(ryc. 3). Przerywnik wykonywany pomiędzy pozycjami 13(Ryc. 4). Metodatrójpłaszczyznowejmobilizacjikręgosłupakoncentrujesięna działaniachw płaszczyźniepoprzecznej, wraz z kifotyzacją odcinka piersiowego prohibited. distribution only use personal for is copy Ryc.1.Pozycja1 Fig.1.Position1 This 50

3 is c Ryc. 4. Przerywnik Fig. 4. Intermediate position Th op y is Ryc. 3. Pozycja 3 Fig. 3. Position 3 lu rso na pe se for ly ibu Ryc. 2. Pozycja 2 Fig. 2. Position 2 dis tr ed. tio np roh ibit on Dobosiewicz K. i wsp., Trójpłaszczyznowa korekcja skolioz idiopatycznych 51

4 DobosiewiczK.iwsp.,Trójpłaszczyznowakorekcjaskoliozidiopatycznych i/lub lordotyzacją odcinka lędźwiowego. Oddziaływaniena kręgosłupodbywasiępoprzez asymetryczne oddychaniez wykorzystaniemwdechudo mobilizacjistrukturmięśniowowięzadłowotorebkowych po stronie wklęsłej skrzywienia ruchem pionowo w górę oraz rozluźnienie struktur i derotację strony wypukłejpoprzezruchpionowow dół(ryc. 5).Bodźce proprioceptywne stosuje się na wysokości kręgu szczytowego po stronie wklęsłej skrzywienia, podczaswdechu.bodziecproprio lubeksteroceptywny podczaswydechuna tejsamejwysokościpo stronie wypukłej skrzywienia. Warunkiem prawidłowego wykonaniaćwiczeniajestściślesymetrycznapozycja wyjściowatułowia. W pozycjiklękupodpartegopodczas asymetrycznego wdechu,ruchklatkipiersioweji grzbietupostro niewklęsłejskrzywieniawykonywanyjestwmaksymal nej kifotyzacji tej części kręgosłupa. Uruchamiania on stawy żebrowokręgowe i międzykręgowe. Podczas asymetrycznego wydechustronawklęsłaskrzywieniapowinnautrzymaćswojeskorygowanepołożenie, strona zaś wypukła wykonuje ruch pionowo w dół,w celuwyrównaniaobupowierzchnigrzbietu (praweji lewej),przy równoczesnymmaksymalnym wyciąganiugłowyskośniew dół,a miednicyw tył, bez zmiany symetrycznego podparcia kończyn górnychi dolnych. Druga grupa ćwiczeń to korekcja skrzywienia w pozycjiantygrawitacyjnej(klękprosty,siadskulny i prosty,pozycjastojąca,chód)(ryc. 6). Pozycjawyjściowado ćwiczeńdobieranajestzależnie od wielkości krzywizn kręgosłupa w płasz Ryc.5.Derotacjawpłaszczyźniepoprzecznejwtrakcieasymetrycznejmobilizacjitułowia Fig.5.Derotationinthehorizontalplaneduringasymmetricmobilizationofthetrunk 52

5 se lu rso na Ryc. 6. Pozycje antygrawitacyjne Fig. 6. Antigravity positions Th is c op y is for pe czyź nie strzał ko wej. W przy pad ku ple ców pła skich krę go słup na le ży mak sy mal nie ki fo zo wać. Opi sa ną po wy żej część za sad ni czą me to dy po prze dza część wstęp na, któ ra obej mu je: sto so wa nie cie pła w po sta ci okła dów że lo wych na grzbiet i du że sta wy czyn ną li kwi da cję przy kur czów w du żych sta wach, sto so wa nie sys te mu cał ko wi te go pod wie sze nia w ce lu uru cho mie nia po szcze gól nych seg men tów ru cho wych krę go słu pa. Fa za koń co wa ćwi czeń obej mu je utrwa la nie od ru chów po sta wy z wy ko rzy sta niem bodź ców błęd ni ko wych oraz ćwi cze nia roz luź nia ją ce koń czyn. Me to da trój płasz czy zno wej, asy me trycz nej mo bi li za cji tu ło wia wy ma ga współ udzia łu prze szko lo nej oso by ste ru ją cej wde chem i wy de chem po przez bodź ce pro prio cep tyw ne i ek te ro cep tyw ne oraz kon tro lu ją cej pra wi dło wość po sta wy wyj ścio wej i wy ko ny wa nie ćwi czeń. Opi sa na me to da jest trud na, jed nak przy do brej współ pra cy z dziec kiem i z ro dzi ca mi po zwa la nie tyl ko na uzy ska nie ko rek cji skrzy wie nia lub za trzy ma nia je go pro gre sji, ale po pra wia też funk cje ukła du od de cho we go oraz zwięk sza wy dol ność fi zycz ną [4,5,6,7,8,9,10,11,12]. Skró co ny sche mat sys te mu przed sta wio no po ni żej. Sche mat po stę po wa nia: Część wstęp na Roz grzew ka uru cho mie nie po szcze gól nych seg men tów ru cho wych krę go słu pa w sys te mie cał ko wi te go pod wie sze nia Eli mi na cja przy kur czów w sta wach bio dro wych, kola no wych i bar ko wych. Część głów na Asy me trycz na, trój płasz czy zno wa mo bi li za cja krę go słu pa w ści śle sy me trycz nych po zy cjach wyj ścio wych (w każ dej po zy cji jest ko niecz na ko rek cja usta wie nia mied ni cy): on ly dis tr ibu tio np roh ibit ed. Dobosiewicz K. i wsp., Trójpłaszczyznowa korekcja skolioz idiopatycznych 53

6 DobosiewiczK.iwsp.,Trójpłaszczyznowakorekcjaskoliozidiopatycznych w pozycjachczworaczych w siadzieskulnymi w siadzieprostym w klękuprostym w pozycjistojącej w pozycjistojącejw orteziecheneau. Częśćkońcowa Zestrój ruchowy utrwalanie odruchu postawyz wykorzystaniembodźcówbłędnikowych Ćwiczeniarozluźniającekończyn. PiśmiennicTwo 1. Tylman D.Patomechanikabocznychskrzywieńkręgosłupa.Sewerus,Warszawa DobosiewiczK.Boczneidiopatyczneskrzywieniakręgosłupa.Katowice:ŚAM; SmithT.J.,FernieG.R.Functionalbiomechanicsofthe spine.spine 1991; 16(10): DobosiewiczK.,DurmałaJ.,CzernickiK.,JendrzejekH. Pathomechanic basics of conservative treatment of progressive scoliosis according to Dobosiewicz method baseduponradiologicevaluation.w:researchintospinal Deformities 4.Th.B.Grivas(Ed.),IOSPress,Amsterdam BerlinOxfordTokyoWashington DC 2002, DurmałaJ.,DobosiewiczK.,JendrzejekH.W.PilisExerciseefficiencyofgirlswithidiopathicscoliosisbasedon theventilatoryanaerobicthreshold.w:researchintospinaldeformities 4.Th.B.Grivas(Ed.),IOSPress,AmsterdamBerlinOxfordTokyoWashington DC 2002, DynerJama I.,DobosiewiczK.,NiepsujK.,i wsp.wpływ leczenia metodą asymetrycznych ćwiczeń oddechowych na czynność układu oddechowego, ocenianą za pomocą badaniaspirometrycznegou dzieciz idiopatycznymbocznymskrzywieniemkręgosłupa.wiadlek 2000; 53: DobosiewiczK.,DurmałaJ.,DynerJama I.etal.Evaluationoftheconservativetreatment(asymmetricmobilisationofthetrunkinstrictlysymmetricpositions)ofidiopathicprogressivescoliosisbyradiologicalandexerciseefficiencytesting.EurSpineJ 2001; 10(S1): Durmała J., Tomalak W. Ocena czynności mięśni oddechowychu młodzieżyz bocznymskrzywieniemkręgosłupa.actapneumoetallergolped 2002; 5: DurmałaJ.Wydolnośćwysiłkowadziewczątz bocznym, piersiowym skrzywieniem kręgosłupa. Acta Pneumo et AllergolPed 2002; 5: DurmałaJ.,DobosiewiczK.,KotwickiT.,JendrzejekH. Wpływasymetrycznejmobilizacjitułowiana wartośćkąta Cobba i rotacji w przypadkach bocznych idiopatycznychskrzywieńkręgosłupau dziecii młodzieży.ortopediatraumatologiarehabilitacja 2003; 5(1): Durmała J. Wpływ zachowawczej metody leczenia skolioz metodą wg Dobosiewicz na wydolność wysiłkową badaniapilotażowe.actapneumonologicaetallergologicapediatrica 2003; 6(2): Durmała J., Dobosiewicz K. Cardiopulmonary Test in GirlswithConservativelyTreatedIdiopathicScoliosis.W: InternationalResearchSocietyforSpinalDeformities,Ed. B.J.Savatzky,Vancouver 2004: Adresdokorespondencji/Addressforcorrespondence KrystynaDobosiewiczprof.zw.drhab.n.med Katowice,ul.Ziołowa 45/47 reh@gcm.pl,jdurmala@gcm.pl Otrzymano/Received Zaakceptowano/Accepted r r. 54