VADEMECUM DORADZTWA EDUKACYJNO-ZAWODOWEGO

Transkrypt

1 POMOC PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNA Z OPERONEM VADEMECUM DORADZTWA EDUKACYJNO-ZAWODOWEGO MODUŁ 3. Aktualny rynek pracy AUTOR: ELŻBIETA WOJCISZKE 1

2 W jednym z wywiadów profesor Zygmunt Bauman stwierdził: Wszystko jest chwilowe, w niczym nie można pokładać ufności, że pozostanie, jakim jest, na długo. Dryfujące zaufanie szuka jakiejś osłoniętej od fal przystani i nie może znaleźć. Albo zdąża do portu, który tymczasem przerobili na przystań dla jachtów czy park tematyczny. Albo zmieniły się przepisy o wpuszczaniu i wypuszczaniu. 1 Rynek pracy także podlega tym mechanizmom zmiany. Firmy dostosowując się do dynamiki przemian w ich środowisku wewnętrznym (między innymi zasoby wnoszone do firmy przez pracowników różnych pokoleń, umiejętności lub ich brak w związku ze zmianami systemu kształcenia) oraz zewnętrznym (gospodarka, technologie, regulacje prawne), nie mogą stać w miejscu i nie rozwijać się. Podejmują działania, które na pracownikach i kandydatach do pracy wymuszają ukształtowanie specyficznej postawy wobec rynku pracy i siebie samego poza świadomością swoich zasobów (umiejętności, wiedzy, kwalifikacji i doświadczenia) nie ma nic stałego w obszarze pracy. Zmieniają się mechanizmy, zawody, wymagania pracodawców, nie ma stałości pracy. W takiej sytuacji istotne jest wzmacnianie zatrudnialności. To zestaw cech i umiejętności dających zdolność do otrzymania i utrzymania satysfakcjonującej pracy, zdolność do samodzielnego poruszania się po rynku pracy, tak by właściwie wykorzystać swój potencjał i uzyskać trwałe zatrudnienie. Na doradcy zawodowym wymusza to stałe obserwowanie rynku oraz zachęcanie uczniów do czujności. Raz zdobyty dobry zawód nie musi być gwarancją sukcesu zawodowego. Trendy na rynku pracy Większa specjalizacja dążenie do jak najlepszego dostosowania się do potrzeb klientów powoduje, że pojawiają się stanowiska pracy dedykowane do poszczególnych branż i specjalizacji. My także wolimy iść na wizytę lekarską do lekarza specjalisty niż lekarza ogólnego. Elastyczny czas pracy zatrudnienie pracownika na pełen etat na czas nieokreślony wiąże się z dużymi kosztami dla pracodawcy. Ponadto nowoczesne technologie pozwalają pracować z różnych miejsc. To z kolei zachęca do wdrażania telepracy i elastycznego czasu pracy. Coraz częściej na rynku pojawiają się freelancerzy, niepełnoetatowcy i ludzie pracujący z domu. Praca projektowa coraz mniejsze znaczenie ma dział, w którym się pracuje, coraz większe projekty, w których bierze się udział. Oznacza to skupienie pracowników wokół projektu (na przykład wdrożenie nowego produktu pracownikami projektu będą wtedy przedstawiciele różnych działów mających wpływ na realizację poszczególnych elementów projektu) zamiast zakresu pracy (finanse, produkcja prawo). Dla pracownika to ciekawa perspektywa, ale takie podejście wymaga umiejętności współpracy i rozmawiania z osobami posługującymi się odmienną terminologią (na przykład informatyk przedstawiający rozwiązania od strony IT musi to zrobić w sposób zrozumiały dla pracowników innych działów, którzy nie znają się tak biegle na informatyce). Pozioma ścieżka kariery kariera coraz rzadziej odnosi się do awansu pionowego. Zmiany stanowiska pracy związane są coraz częściej z przydzieleniem nowych zadań i większą odpowiedzialnością. Dewaluacja wykształcenia akademickiego na rzecz profesjonalnych kursów dyplom ukończenia studiów już nie jest kartą przetargową. Liczy się doświadczenie, konkretne umiejętności uzupełniane o profesjonalne kursy lub uprawnienia. 1. Przekrój z dnia

3 Kształcenie ustawiczne ukończona szkoła i zdobyty zawód nie dają gwarancji trwałości dobrej sytuacji zatrudnienia. Zmieniające się technologie i potrzeby firm powodują, że trzeba mieć w sobie gotowość do uczenia się przez całe życie na kursach specjalizacyjnych. Znaczenie kompetencji miękkich pracodawcy coraz częściej zwracają dużą uwagę na posiadane przez kandydata do pracy i pracownika umiejętności, cechy i postawy sprzyjające dobrej pracy w zespole, elastyczności w dostosowywaniu się do zmian i kreatywnemu rozwiązywaniu problemów. Nowe zawody wraz z nowymi rozwiązaniami (na przykład produkcja różnych części jednego produktu w innych krajach), nowymi technologiami i zmianą stylu życia pojawiają się nowe zawody, na inne z kolei zmniejsza się zapotrzebowanie. więcej o zmianach na rynku pracy z publikacji: B. Wojtasik, Podstawy poradnictwa kariery. Poradnik dla nauczycieli, Warszawa 2011, s Charakterystyka rynku pracy Dane na temat rynku pracy można uzyskać, analizując informacje zawarte w raportach GUS, BAEL, MPiPS oraz zestawieniach publikowanych na stronach wojewódzkich urzędów pracy. Każdy region charakteryzuje się innym popytem i podażą na różne zawody. By stworzyć obraz regionalnego rynku pracy, warto przyjrzeć się danym na temat zawodów nadwyżkowych i deficytowych. Przykładowy: Sprawdź, co to są zawody deficytowe i nadwyżkowe w publikacji: N. Grodzicka, Informacja zawodowa, Warszawa 2005, s. 33., na jakie zawody w Twoim regionie jest największe i najmniejsze zapotrzebowanie (korzystając z danych udostępnianych przez wojewódzki urząd pracy). Informacja zawodowa Informacja zawodowa jest istotnym aspektem udzielania porad zawodowych zarówno w formie zajęć grupowych, jak i indywidualnych. Obejmuje ona wiedzę o zawodach, ścieżki kształcenia oraz informacje z rynku pracy. Informacje o zawodach dotyczą wymagań wobec osoby zatrudnionej na danym stanowisku oraz zakresu wykonywanych przez nią czynności. Obejmują także wymagania psychofizyczne, co jest ważne w przypadku doradztwa zawodowego skierowanego do osób niepełnosprawnych. Źródłem 3

4 takich informacji są klasyfikacje zawodów i specjalności oraz opisy zawodów w materiałach dla doradców zawodowych: jectid, ID, d=16&itemid=41 Zaplanuj Zaprojektuj lekcję, w której wykorzystasz ćwiczenie z publikacji: N. Grodzicka, Informacja zawodowa, Warszawa 2005, s. 81. Przeczytaj więcej na temat wymagań środowiska pracy w różnych zawodach i przeciwwskazań do ich wykonywania w: G. Sołtysińska, ABC doradcy zawodowego. Poradnictwo zawodowe dla osób niepełnosprawnych. Materiały dla szkolnego doradcy zawodowego, Warszawa 2010, s Źródła informacji o rynku pracy: Raporty płacowe: Artykuły o rynku pracy: Regionalne obserwatoria rynku pracy:

5 Metody rekrutacji i selekcji pracowników jak kandydaci mogą wykorzystać tę wiedzę? Przygotowywanie uczniów do wejścia na rynek pracy to nie tylko wsparcie ich w podjęciu decyzji dotyczącej kierunku kształcenia i wyboru zawodu, ale wyposażenie w wiedzę i umiejętności skutecznego poruszania się po tym rynku. W tym celu warto znać metody, jakimi posługują się pracodawcy, kiedy poszukują pracowników metody rekrutacji i selekcji. Co istotne niestety często poszukujący pracy wykorzystują metody, po które pracodawcy sięgają rzadziej oferty zamieszczane w prasie i Internecie. Ważne, by uczniowie mieli świadomość istnienia jawnego i ukrytego rynku pracy. Gdy mówimy o jawnym rynku pracy, to mamy na myśli wszystkie oferty zatrudnienia, najczęściej w formie ogłoszeń, które są podane do publicznej wiadomości. Co ciekawe, jawny rynek pracy stanowi tylko około procent całości. Natomiast pozostałą część około procent wakatów (ukryty rynek pracy) obsadza się w efekcie rekrutacji wewnętrznej (tzn. prowadzonej przez firmę wśród swoich pracowników) albo poprzez kontakty osobiste. Informacje o nich nie są nigdzie ogłaszane. Zatrudnianie z polecenia jest bardzo popularne i zrozumiałe z punktu widzenia pracodawcy. Niektóre korporacje wprowadziły nawet system bonusów dla pracowników, którzy przyprowadzą do firmy znajomego o poszukiwanych kompetencjach, którego firma zdecyduje się zatrudnić. Skoro zatem firmy chcą szybciej dotrzeć do pracowników godnych polecenia, to dla poszukujących pracy jest to ważna wskazówka nawiązywać kontakty. więcej na temat metod selekcji pracowników z publikacji: A.K. Baczyńska, K. Kosy, Pomoc pracodawcom w zakresie doboru kandydatów do pracy metody rekrutacji i selekcji, Warszawa 2009, s Wiedzę na temat metod rekrutacji i selekcji warto włączać w treść zajęć grupowych, aby uczniowie czuli się przygotowani do spotkań z pracodawcą. Niestety wielu pracodawców nie wypowiada się pochlebnie o młodych kandydatach pojawiających się na spotkaniach nie są odpowiednio ubrani, nie potrafią mówić o swoich predyspozycjach, mają bardzo duże wymagania. Zdarza się, że jeśli proces rekrutacji jest rozbudowany, wymagający zaangażowania czasu i energii (na przykład w postaci Assessment Center), rezygnują ze starań. Jeśli natomiast zawczasu poznają metody, z którymi mogą się zetknąć, będą bardziej świadomi, lepiej przygotowani i łatwiej im będzie się zmobilizować. Dokumenty aplikacyjne Najczęściej stosowane dokumenty aplikacyjne to CV wraz z listem motywacyjnym. Na ten temat też napisano najwięcej w Internecie oraz książkach ze wzorami tych dokumentów. Trzeba pamiętać jednak, że nie ma najlepszych wzorów, ponieważ właściwie przygotowany dokument to ten doskonale wpasowujący się w specyfikę stanowiska i firmy. Wszelkie wzory dają jedynie pewien pogląd i inspirację. Na przykład kreatywne dokumenty z bogatą grafiką nie będą odpowiednie na stanowisko kucharza czy księgowego, ale grafika czy programisty już tak. Przychodzą do nas także nowe rozwiązania, które jeszcze nie są tak popularne, ale stanowią ciekawe uzupełnienie standardowych dokumentów aplikacyjnych. Należą do nich portfolio, video CV oraz obecność na branżowych portalach społecznościowych. 5