Psychologia prenatalna

Transkrypt

1 Zespół Personalitas nad podstawie Kornas-Biela, D. (2011).. W: J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Podręcznik akademicki (s ). Warszawa: PWN.

2 Psychologia prenatalna Dziedzina psychologii zajmująca się przebiegiem i uwarunkowaniami rozwoju człowieka przed narodzeniem. Jej celem jest opis i wyjaśnienie zmian rozwoju oraz zastosowanie tej wiedzy w profilaktyce i terapii prenatalnej. Początek: 1971 r. Światowy Kongres Psychoanalityczny w Wiedniu, założyciel: Hans Gustaw Graber Towarzystwa międzynarodowe: 1) International Society for Prenatal and Perinatal Psychology and Medicine 2) The Association for Pre- and Perinatal Psychology and Health W Polsce: 1984 r. Sekcja Psychologii Prenatalnej przy PTP, pionierzy: Włodzimierz Fijałkowski i Dorota Kornas-Biela

3 Pierwszy okres rozwoju człowieka od poczęcia do narodzin. Trzy trymestry : o 1. trymestr: 0-3 miesiąc; o 2. trymestr: 4-6 miesiąc; o 3. trymestr: 7-9 miesiąc. Dwa główne etapy rozwoju: 1) Embrionalny (zarodkowy): od zapłodnienia do 8. tygodnia; 2) Płodowy: od 9. tygodnia do narodzin.

4 Okres embrionalny 1. miesiąc 1. tydzień: zapłodnienie komórki jajowej, bruzdkowanie (podział zygoty), przesuwanie się wzdłuż jajowodu w kierunku jamy macicy, implantacja zarodka. 2. tydzień: zagnieżdżenie zarodka w ścianie macicy, gastrulacja grupowanie komórek). 3. tydzień: embrion ludzki ma 2,5 mm, zaczyna przybierać kształt gruszki, początek organogenezy, kształtowanie się układu nerwowego, mózgu i serca. 4. tydzień: system naczyń krwionośnych, zawiązki organów wewnętrznych (nerki, wątroba, trzustka, żołądek, płuca itp.) a także zawiązki organów zewnętrznych (oczy, uszy, otwór ustny).

5 Okres embrionalny 2. miesiąc Okres krytyczny - największa wrażliwość na czynniki uszkadzające!!! 5. tydzień: rozwój układu nerwowego oraz mięśniowego, zawiązki kończyn dolnych i górnych oraz narządów płciowych (zarodek ma ok. 1 cm). 6. tydzień: kostnienie tkanki chrzęstnej, formowanie tożsamości płciowej (płeć możliwa do stwierdzenie dopiero w 17. tygodniu). 7. tydzień: rozwój jamy ustnej, narządów płciowych, pierwsze oznaki fal mózgowych. 8. tydzień: ok. 5 cm długości, 2 g wagi, głowa stanowi połowę długości ciała, linie papilarne, kubki smakowe.

6 Okres embrionalny 2. miesiąc

7 Okres płodowy 3. miesiąc 9. tydzień: pojawia się zmysł dotyku (ważne dotykanie, głaskanie brzucha matki!!!) i węchu; lanugo (meszek płodowy). 10. tydzień: rozwój twarzy (zdolność ziewania), zakończenie budowy płuc, trzustki oraz narządów słuchu. 11. tydzień: rozwój strun głosowych, 6 cm długości. 12. tydzień: nerki rozpoczynają produkcję moczu, a przysadka mózgowa i kora nadnerczy hormony; lateralizacja (ssania kciuka).

8 Okres płodowy 4. miesiąc Sylwetka matki ulega widocznej zmianie, ustają poranne nudności Glowa dziecka zajmuje 1/3 długości ciała; uformowany jest już móżdżek. Magazynowanie tkanki tłuszczowej. Receptory słuchowe i smakowe. Powstawanie różnic indywidualnych (np. temperament dziecka - mierzony za pomocą obserwacji reakcji). 95% czasu zajmuje dziecku sen.

9 Okres płodowy 5. miesiąc Matka zaczyna odczuwać ruchy dziecka (ok. 18. tygodnia), które ma ok. 25 cm długości i waży 40 dkg. Porost włosów, brwi, rzęs i paznokci. Mielinizacja mózgowia (od 18. tygodnia)-tworzenie się otoczki mielinowej na aksonach, umożliwiająca szybszy przepływ informacji. Odruchy zastępowane są ruchami celowymi. Zmysł słuchu (np. reakcja przestrachu na silny hałas - od 20. tygodnia).

10 Okres płodowy 6. miesiąc Kostnienie szkieletu, powstawanie wiązadeł stawowych. Wysoka aktywność ruchowa dziecka (ok. 130 ruchów/h, chłopcy bardziej ruchliwi); otwieranie oczu. Powstawanie komórek glejowych, służących do odżywiania w tkance nerwowej). Odruch Moro (obejmowania) - energiczne wyprostowanie rąk na skutek nagłego ruchu, dźwięku.

11 Okres płodowy 7. miesiąc Ukształtowanie odruchów wrodzonych (poszukiwanie pokarmu, ssanie, moro). Dziecko zaczyna ustawiać się głową w dół. Gruczoły sutkowe matki zaczynają wydzielać tzw. siarę. Zanik lanugo. Pojawia się zdolność uczenia się i przechowywania informacji (zapamiętywania). Kształtuje się emocjonalność dziecka (zainteresowanie, radość, zaskoczenie, niezadowolenie, złość, strach, wstyd (?), wstręt i obrzydzenie). Zapamiętaj: emocjonalna ekspresja twarzy jest wrodzona!!!

12 Okres płodowy 8. miesiąc Wygładzanie oraz różowienie skóry. Mielinizacja nerwu wzrokowego. 9. miesiąc Nabrzmienie klatki piersiowej. Zaprzestanie rośnięcia (na 2-3 tyg przed porodem).

13 Narodziny Poród przebiega na trzech etapach: 1) faza wczesna i przejście, podczas których następuje rozwarcie (3-8cm) (ok. 12 godzin); 2) poród właściwy (ok. 2 godzin); parcie; 3) wydalenie łożyska (popłodu) z macicy. Narodziny nie są początkiem życia a jego kontynuacją, gdyż rozwój podstawowych procesów życiowych rozpoczął się już w łonie matki. Początek okresu perinatalnego (39 tydzień ciąży 7 dzień po narodzeniu).

14 Teratogeny Teratogeny to inaczej czynniki zagrażające rozwojowi dziecka. Przemoc prenatalna fetus abuse: zaniedbywanie poprzez np. brak opieki lekarskiej, stosowanie używek złe warunki socjalne stany emocjonalne matki (np. przeciążenie pracą, stres, lęk, depresja) ekspozycja na szkodliwe czynniki zewnętrzne np. pola elektromagnetyczne, hałas, zanieczyszczenia wody i powietrza, rtęć (np. w rybach) chłopcy są bardziej podatni na działanie teratogenów niż dziewczynki

15 Teratogeny Przemoc prenatalna fetus abuse: alkoholowy zespół płodowy (FAS) 1 FAS na 500 urodzeń dwa razy bardziej powszechne niż rodzenia z syndromem Downa najczęstsza przyczyna upośledzeń w USA (Wedding i in., 2007) ponikotynowy zespół płodowy Ryzyko przedwczesnego porodu i komplikacji wzrasta wraz z liczbą wypalanych dziennie papierosów (Comelius i in., 1995)

16 Czynniki sprzyjające rozwojowi Odżywianie: kwas foliowy, witamina B, białko Wsparcie emocjonalne ze strony partnera (Stapleton i in., 2012)

17 Diagnostyka prenatalna Ocena stanu zdrowia dziecka. Stwierdzenie lub wykluczenie wad (rozwojowych, genetycznych lub letalnych) a także zmniejszenie ich rozmiaru lub powikłań. Badania: ultrasonograficzne USG (obraz), USG 4D (film) badanie kardiotokograficzne KTG (serce) elektroencefalograf EEG (fale mózgowe) magnetoencefalograf MEG (reakcja mózgu na stymulację) rezonans magnetyczny MR (rozwój mózgu) amniopunkcja (pobranie próbki płynu owodniowego).\

18 Terapia prenatalna Rodzaje terapii prenatalnej: Farmakoterapia: matce podawane są określone leki (w przypadku zaburzeń rytmu serca, krążenia czy rozwoju płuc); Terapia zabiegowa (metoda inwazyjna).

19 Dziękuję za uwagę Kornas-Biela, D. (2011).. W: J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Podręcznik akademicki (s ). Warszawa: PWN.