Materiał nauczania przeznaczony do realizacji podczas 85 godzin biologii (pozostałe godziny do dyspozycji nauczyciela)

Transkrypt

1 Plan wynikowy nauczania biologii w liceum ogólnokształcącym, liceum profilowanym i technikum. Kształcenie ogólne w zakresie podstawowym Plan wynikowy A Materiał nauczania przeznaczony do realizacji podczas 85 godzin biologii (pozostałe godziny do dyspozycji nauczyciela) Uwaga: Przy tematach lekcji zostały zaznaczone ścieżki edukacyjne, których treści realizuje się na danej lekcji (EEk edukacja ekologiczna, EZ edukacja prozdrowotna) Numer i temat lekcji oraz symbol ścieżki edukacyjnej Zakres treści Cele kształcenia (I) i wychowania (II) CZĘŚĆ II Procedury osiągania celów Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Dział programowy: PRAWIDŁOWE FUNKCJONOWANIE ORGANIZMU CZŁOWIEKA JAKO ZINTEGROWANEJ CAŁOŚCI AKTYWNOŚĆ RUCHOWA I JEJ ZNACZENIE DLA PRAWIDŁOWEGO FUNKCJONOWANIA ORGANIZMU 1. Tkanki budujące szkielet Budowa tkanek poznanie budowy obserwacje omawia właściwości wchodzących w skład makroskopowej i mikroskopowe tkanki chrzęstnej szkieletu. mikroskopowej kości (I) i makroskopowe kości i kostnej poznanie właściwości analiza wyników rozpoznaje na preparacie fizycznych i doświadczeń mikroskopowym tkankę chemicznych kości na potwierdzających kostną i chrzęstną przykładzie kości budowę fizyczną opisuje budowę i rolę długiej (I) i chemiczną kości elementów składowych doskonalenie dyskusja na temat kości długiej umiejętności obserwacji współzależności budowy, makroskopowej właściwości, funkcji i mikroskopowej oraz tkanki kostnej oraz prowadzenia osteoporozy prowadzącej doświadczeń (I) do zachwiania tej równowagi 1 uzasadnia istnienie współzależności budowy fizycznej i chemicznej kości, posługując się przykładem osteoporozy

2 2. Budowa i funkcje szkieletu o zagrożeniach, które niesie ze sobą osteoporoza (II) 3. Budowa i rodzaje tkanki mięśniowej 4. Makroskopowa budowa mięśni Ogólna budowa szkieletu i jego funkcje. Rodzaje połączeń kości. Budowa i rodzaje tkanki mięśniowej. Budowa, rodzaje i funkcje mięśni. poznanie elementów składowych szkieletu (I) poznanie rodzajów połączeń kości (I) rozróżniania i opisywania elementów składowych kośćca (I) o konieczności dbania o układ szkieletowy w celu zapewnienia jego prawidłowego funkcjonowania (II) poznanie budowy mikroskopowej tkanki mięśniowej (I) wskazania charakterystycznych elementów budowy i właściwości tkanki mięśniowej, związanych z pełnioną przez nią funkcją (I) badawczej w procesie zdobywania wiedzy (II) poznanie budowy zewnętrznej mięśni szkieletowych (I) poznanie głównych mięśni szkieletowych i ich mechaniki (I) rozróżniania i wskazania głównych mięśni szkieletowych oraz określe- analiza budowy szkieletu na podstawie modelu rozpoznawanie różnych połączeń kości i określenie ich funkcji analiza budowy i sposobu działania stawu obserwacja mikroskopowa różnych rodzajów tkanek mięśniowych analiza właściwości tkanki mięśniowej na podstawie filmu budowy zewnętrznej mięśni szkieletowych analiza rozmieszczenia głównych mięśni szkieletowych na podstawie modelu lub schematu wykład na temat mechaniki mięśni 2 wskazuje na modelu elementy składowe szkieletu omawia rodzaje połączeń kości opisuje budowę i działanie stawu na wybranym przykładzie omawia rodzaje tkanki mięśniowej i ich właściwości opisuje rozmieszczenie w organizmie typów tkanki mięśniowej omawia budowę zewnętrzną mięśnia szkieletowego wskazuje położenie głównych mięśni szkieletowych podaje przykłady zachowań mających na celu rozwój mięśni rozróżnia połączenia kości i wskazuje je na modelu uzasadnia związek między rodzajem połączenia kości a miejscem jego występowania rozróżnia na preparacie mikroskopowym rodzaje tkanki mięśniowej uzasadnia zależność właściwości tkanki mięśniowej od jej budowy opisuje mechanikę mięśni wykazuje na przykładzie, że sprawność ruchowa uzależniona jest od prawidłowo wykształconych mięśni

3 nia efektów ich pracy świadczącej o dbałości o prawidłowy rozwój układu mięśniowego (II) 5. Funkcje mięśni Prawidłowy rozwój umięśnienia. Praca mięśni. 6. Czy należy uprawiać sport? EZ Aktywność ruchowa, predyspozycje do ćwiczeń fizycznych. Szkodliwość dopingu. Sprawność fizyczna a zdrowie. poznanie rodzajów skurczów mięśniowych, chemizmu skurczu mięśniowego i pracy mięśni (I) interpretacji przemian chemicznych zachodzących w czasie pracy mięśni (I) świadczącej o rozumieniu znaczenia wielostronnego, umiarkowanego pobudzania do pracy różnych grup mięśni (II) poznanie znaczenia aktywności ruchowej i predyspozycji do ćwiczeń fizycznych w różnych okresach rozwoju (I) poznanie skutków przetrenowania i niekorzystnych następstw dopingu (I) oceny korzyści płynących z właściwego doboru ćwiczeń fizycznych (I) świadczącej o znajomości związków przyczynowoskutkowych między analiza rodzajów skurczów mięśniowych na podstawie schematów analiza kolejnych etapów skurczu mięśnia omówienie mechanizmu zmęczenia mięśnia i zmian zachodzących podczas odpoczynku mięśnia drzewo decyzyjne 3 wyjaśnia przemiany chemiczne zachodzące podczas skurczu mięśnia opisuje przyczyny zmęczenia mięśnia uzasadnia konieczność odpoczynku mięśni wskazuje negatywne oraz pozytywne skutki nieuprawiania i uprawiania sportu uzasadnia decyzję o uprawianiu sportu wskazuje korzyści płynące z umiejętnego doboru ćwiczeń fizycznych interpretuje przemiany zachodzące w czasie pracy mięśni uzasadnia konieczność wielostronnego, ale umiarkowanego pobudzania do pracy różnych grup mięśniowych wykazuje związki przyczynowo-skutkowe między układem ruchu a układem nerwowym i hormonalnym

4 układem ruchu a układem nerwowym i hormonalnym (II) WYDZIELANIE WEWNĘTRZNE 7. System dokrewny 8. Regulacja wydzielania Źródła i klasyfikacje. Regulacja wydzielania. poznanie rozmieszczenia gruczołów dokrewnych w organizmie (I) poznanie klasyfikacji w zależności od budowy chemicznej, miejsca ich syntezy i sposobu oddziaływania (I) wskazania głównych gruczołów wydzielania wewnętrznego i poprawnego przyporządkowania im wydzielanych przez nie (I) o celowości pogłębiania wiedzy z zakresu endokrynologii (II) poznanie nadrzędnej roli przysadki mózgowej w procesie wydzielania (I) zrozumienie zasady sprzężenia zwrotnego mechanizmu sprzężenia dodatniego i ujemnego (I) poznanie przeciwstawnego działania par (I) przedstawiającego rozmieszczenie gruczołów wydzielania wewnętrznego w ciele analiza cech i ich klasyfikacja na podstawie materiałów źródłowych analiza nadrzędnej roli przysadki mózgowej na podstawie schematu mechanizmu sprzężenia zwrotnego antagonistycznego działania par (np. insuliny i glukagonu) 4 definiuje pojęcia: endokrynologia, gruczoł dokrewny i hormon wskazuje rozmieszczenie gruczołów dokrewnych omawia charakterystyczne cechy opisuje mechanizm sprzężenia zwrotnego pomiędzy przysadką mózgową a gruczołem podległym wyjaśnia mechanizm samoregulacji wydzielania insuliny i glukagonu przedstawia szczegółową klasyfikację wskazuje różnice pomiędzy hormonami a substancjami hormonalnymi wykazuje nadrzędną rolę przysadki mózgowej w regulacji hormonalnej omawia mechanizm sprzężenia zwrotnego między przysadką mózgową a gruczołami rozrodczymi i podaje nazwy wydzielanych wskazuje rolę podwzgórza w mechanizmie

5 9. Mechanizm działania wykazania mechanizmu sprzężenia zwrotnego i antagonistycznego działania na przykładach (I) o roli układu dokrewnego w łączności wewnątrzustrojowej (II) sprzężenia zwrotnego Mechanizm działania. 10. Wybrane hormony i ich wpływ na organizm Rola w regulacji procesów życiowych. poznanie mechanizmu działania sterydowych (I) poznanie mechanizmu działania białkowych, peptydowych i pochodnych aminokwasów (I) dostrzegania podobieństw i różnic w mechanizmach działania różnych (I) o złożoności mechanizmu działania sterydowych i jego skutków (II) poznanie przysadkowych i pozaprzysadkowych oraz sposobu ich działania (I) wyjaśniania roli w regulacji przebiegu procesów życiowych (I) o funkcji na różnych etapach ontogenezy (II) analiza schematów ilustrujących mechanizmy działania wykład analiza zestawień obejmujących ważniejsze hormony wraz z informacjami o ich źródle i aktywności fizjologicznej 5 opisuje mechanizm działania sterydowych i białkowych wymienia hormony i sposób ich działania wykazuje na przykładzie rolę w regulacji procesów życiowych wykazuje podobieństwa i różnice w mechanizmach działania różnych wykazuje współdziałanie warunkujących określone czynności życiowe

6 11. Konsekwencje zaburzeń hormonalnych Konsekwencje zaburzeń hormonalnych. Hormony pomocne w sytuacjach stresowych. ROZMNAŻANIE I ROZWÓJ 12. Budowa i funkcje żeńskiego układu rozrodczego 13. Budowa i funkcje męskiego układu rozrodczego poznanie skutków zaburzeń hormonalnych (I) poznanie roli adrenaliny jako hormonu stresu i walki (I) diagnozowania wybranych zaburzeń hormonalnych (I) tolerancji wobec osób dotkniętych skutkami nieprawidłowego działania gruczołów dokrewnych (II) analiza materiałów źródłowych (w tym zdjęć) sesja plakatowa: objawy niektórych zaburzeń hormonalnych dyskusja dotycząca właściwego zachowywania się wobec ludzi dotkniętych skutkami zaburzeń hormonalnych 6 podaje przykłady zaburzeń hormonalnych opisuje działanie adrenaliny jako hormonu pomocnego w sytuacjach stresowych wyjaśnia działanie adrenaliny jako hormonu stresu i walki podaje przykłady sytuacji, w których wydzielana jest adrenalina Budowa i funkcje żeńskiego układu rozrodczego. Budowa i funkcje męskiego układu rozrodczego. poznanie rozmieszczenia, funkcji i budowy żeńskich narządów rozrodczych zewnętrznych i wewnętrznych (I) wykazania zależności pomiędzy budową a funkcją żeńskich narządów rozrodczych (I) o złożoności procesów dojrzewania biologicznego i wynikających z nich problemów (II) poznanie rozmieszczenia, budowy i funkcji męskich narządów rozrodczych (I) wykazania zależności pomiędzy budową analiza budowy i funkcji żeńskiego układu rozrodczego na podstawie filmu lub programu komputerowego analiza budowy i funkcji męskiego układu rozrodczego na podstawie filmu lub programu komputerowego opisuje budowę narządów żeńskiego układu rozrodczego, ich rozmieszczenie i funkcje przedstawia symptomy dojrzałości biologicznej dziewcząt opisuje budowę narządów męskiego układu rozrodczego, ich rozmieszczenie i funkcje przedstawia symptomy dojrzałości biologicznej wykazuje zależności między budową a funkcją narządów żeńskiego układu rozrodczego wykazuje zależność między budową a funkcją narządów męskiego układu rozrodczego

7 14. Przebieg i znaczenie gametogenezy 15. Rozwój zarodkowy i płodowy a funkcją męskich chłopców narządów rozrodczych (I) o złożoności procesów dojrzewania biologicznego i wynikających z nich problemów (II) Oogeneza i spermatogeneza. Determinacja płci. Przebieg procesów zapłodnienia, rozwoju zarodkowego i płodowego. Rozwój układu nerwowego w ontogenezie. 16. Higiena ciąży i poród Higiena ciąży. Poród. Przyczyny uszkodzeń płodu. poznanie lokalizacji i przebiegu etapów oogenezy i spermatogenezy oraz mechanizmu determinacji płci (I) wyjaśniania biologicznego sensu gametogenezy (I) o konsekwencjach zbyt wczesnego i późnego macierzyństwa (II) poznanie faz rozwoju zarodkowego i płodowe-- go (I) poznanie roli błon płodowych i łożyska (I) charakteryzowania faz rozwoju płodowego (I) świadczącej o znajomości warunków, jakie należy zapewnić w okresie rozwoju zarodkowego i płodowego (II) poznanie zasad higieny ciąży oraz fizjologii porodu i połogu (I) wykazania znaczenia przypomnienie biologicznego sensu oraz przebiegu mitozy i mejozy na podstawie animacji komputerowej analiza przebiegu oogenezy i spermatogenezy wykład analiza czynników niezbędnych do zajścia procesu zapłodnienia analiza faz rozwoju zarodkowego i płodowego na podstawie filmu lub animacji komputerowej wyjaśnienie roli błon płodowych i łożyska opracowanie zasad higieny ciąży na podstawie analizy materiałów źródłowych wykład dotyczący 7 wskazuje różnice między mitozą a mejozą opisuje etapy oogenezy i spermatogenezy uzasadnia rolę gametogenezy w zachowaniu gatunku wyjaśnia istotę determinacji płci definiuje pojęcia: błony płodowe, łożysko, zapłodnienie, rozwój zarodkowy i płodowy charakteryzuje główne fazy rozwoju zarodkowego i płodowego opisuje warunki konieczne do prawidłowego rozwoju płodu omawia zasady higieny ciąży opisuje warunki niezbędne do prawidłowego przebiegu porównuje przebieg oogenezy i spermatogenezy wskazuje zagrożenia, jakie niesie zbyt wczesne i późne macierzyństwo wykazuje znaczenie w prawidłowym przebiegu procesów zapłodnienia, rozwoju zarodkowego i płodowego charakteryzuje procesy bruzdkowania, gastrulacji i organogenezy uzasadnia rolę czynników zewnętrznych i wewnętrznych w prawidłowym przebiegu ciąży, porodu

8 higieny ciąży, porodu i połogu dla prawidłowego ich przebiegu (I) o wpływie higieny na prawidłowy przebieg ciąży, porodu i połogu (II) fizjologii porodu i połogu dyskusja na temat czynników, które mogą mieć wpływ na prawidłowy przebieg ciąży, porodu i połogu porodu i połogu i połogu 17. Naturalne planowanie rodziny i jego biologiczne uwarunkowania 18. Sterowanie płodnością antykoncepcja 19. Okresy rozwojowe Sposoby zapobiegania ciąży. Sposoby zapobiegania ciąży. Skutki przerwania ciąży. Okresy rozwojowe. poznanie objawów płodności w cyklu miesiączkowym i sposobów wyznaczania okresów płodności (I) wyznaczania początku i końca okresu płodności metodą wieloobjawową (I) o celowości pogłębiania wiedzy o naturalnych metodach planowania rodziny (II) poznanie klasyfikacji i mechanizmów działania powszechnych środków antykoncepcyjnych (I) poznanie konsekwencji przerwania ciąży (I) wyjaśniania wpływu środków antykoncepcyjnych na zdrowie kobiety (I) kształtowanie poczucia odpowiedzialności za swoje zachowania seksualne (II) poznanie okresów rozwojowych od narodzin do starości (I) analiza cyklu miesiączkowego wykład na temat objawów płodności ćwiczenia w wyznaczaniu okresów płodności na podstawie obserwacji śluzu i wykresu temperatury (warunki mierzenia temperatury) dyskusja na temat naturalnych metod planowania rodziny wyjaśnienie pojęcia antykoncepcja dyskusja na temat kryteriów, jakie powinien spełniać środek antykoncepcyjny analiza foliogramu klasyfikacja i mechanizm działania środków antykoncepcyjnych charakterystyka okresów rozwojowych na podstawie analizy materiałów źródłowych wykład 8 opisuje zmiany fizjologiczne okresu miesiączkowego opisuje warunki mierzenia temperatury definiuje pojęcie antykoncepcja omawia działanie środków antykoncepcyjnych podaje przykłady następstw przerwania ciąży charakteryzuje okresy rozwojowe wyjaśnia znaczenie pojęć: dojrzałość biologiczna, psychiczna wykazuje rolę biologicznych uwarunkowań w naturalnym planowaniu rodziny omawia mechanizm działania neurohormonalnego układu podwzgórze przysadka jajnik wykazuje różnice w działaniu środków antykoncepcyjnych wykazuje zmienność potrzeb w ciągu życia

9 dostrzegania zmian biologicznych i psychicznych w poszczególnych okresach rozwoju (I) o konsekwencjach zmian biologicznych i psychicznych w poszczególnych okresach rozwojowych (II) i społeczna Dojrzewanie płciowe. Higiena osobista. 20. Biologiczne podstawy seksualności młodzieży 21. Choroby przenoszone drogą płciową Choroby przenoszone drogą płciową. poznanie przebiegu dojrzewania seksualnego (I) poznanie cech dojrzałości płciowej dziewcząt i chłopców oraz zasad higieny osobistej w okresie dojrzewania (I) wyróżniania cech świadczących o dojrzałości płciowej (I) o biologicznym sensie uzyskania dojrzałości płciowej (II) poznanie chorób przenoszonych drogą płciową, np.: rzeżączki, kiły, rzęsistkowicy, chlamydiozy, opryszczki narządów płciowych, AIDS (I) wskazania sposobów zapobiegania chorobom szerzącym się drogą płciową (I) o społecznych konsekwencjach chorób przenoszonych drogą analiza uwarunkowań przebiegu dojrzewania seksualnego na podstawie materiałów źródłowych wykład na temat cech świadczących o dojrzałości płciowej dziewcząt i chłopców omówienie zasad higieny w okresie dojrzewania poznanie objawów chorób przenoszonych drogą płciową na podstawie materiałów źródłowych i filmu dyskusja z zastosowaniem metody rankingu trójkątnego lub diamentowego 9 charakteryzuje przebieg dojrzewania seksualnego omawia zasady higieny w okresie dojrzewania opisuje objawy chorób przenoszonych drogą płciową i sposoby ich profilaktyki charakteryzuje uwarunkowania przebiegu dojrzewania seksualnego wskazuje różnice w dojrzewaniu płciowym dziewcząt i chłopców wyjaśnia społeczne konsekwencje chorób przenoszonych drogą płciową

10 płciową (II) KONTROLNO-INTEGRACYJNA FUNKCJA UKŁADU NERWOWEGO. NARZĄDY ZMYSŁÓW Budowa i właściwości komórki nerwowej. Neuroprzekaźniki i ich receptory. Kryteria podziału układu nerwowego. 22. Elementy strukturalne układu nerwowego 23. Czynności mózgowia Struktura i funkcja ośrodkowego układu nerwowego; lokalizacja ośrodków czuciowych, ruchowych i asocjacyjnych. 24. Funkcjonowanie narządów zmysłów Narządy zmysłów: wzroku, słuchu, równowagi, dotyku, smaku i powonienia. Wady wzroku oraz poznanie budowy i właściwości komórki nerwowej oraz kryteriów podziału układu nerwowego (I) wykazania roli synaps w przewodnictwie nerwowym (I) o roli neuroprzekaźników i ich receptorów jako głównego sposobu komunikowania się w układzie nerwowym (II) poznanie budowy oraz funkcji mózgowia i rdzenia kręgowego (I) poznanie lokalizacji i roli ośrodków kory mózgowej (I) wykazania związku między strukturą mózgowia a jego funkcją (I) o nadrzędnej roli ośrodkowego układu nerwowego (II) poznanie kryteriów podziału receptorów (I) poznanie mechanizmu widzenia oraz wad wzroku (I) analiza budowy i właściwości komórki nerwowej na podstawie programu komputerowego wykład na temat neuroprzekaźników i ich receptorów przedstawiającego organizację układu nerwowego analiza ilustracji przedstawiających budowę mózgowia i rdzenia kręgowego analiza mapy bocznej powierzchni kory mózgowej wykład prezentacja podziału receptorów według kryteriów: pochodzenia informacji i rodzaju odbieranej energii 10 opisuje budowę neuronu i jego właściwości wyjaśnia pojęcia: wrażliwość, bodziec i receptor podaje kryteria podziału układu nerwowego omawia budowę synapsy wymienia funkcje ośrodkowego układu nerwowego opisuje lokalizację i rolę ośrodków korowych omawia podział receptorów i wskazuje ich funkcje opisuje wady wzroku i możliwości ich korekty wykazuje rolę neuroprzekaźników i ich receptorów w komunikacji wewnątrz układu nerwowego wykazuje na przykładach funkcje mózgu jako głównego ośrodka kontrolno-integracyjnego organizmu wykazuje korelację struktury i funkcji w obrębie układu nerwowego opisuje mechanizm widzenia i słyszenia wykazuje rolę receptorów w kontakcie organizmu ze

11 25. Uczenie się i jego uwarunkowania 26. Emocje i zaburzenia emocjonalne uszkodzenia słuchu. Termoregulacja. Łuk odruchowy i odruchy. Uczenie się i jego uwarunkowania. Pamięć. Stres. Emocje i ich zaburzenia. poznanie funkcji ucha i uszkodzeń słuchu (I) wykazania roli narządów zmysłów w kontakcie ze środowiskiem (I) o roli higieny narządów zmysłów w ich prawidłowym funkcjonowaniu (II) poznanie łuku odruchowego oraz rodzajów odruchów i ich funkcji (I) poznanie mechanizmów uczenia się i wpływu czynników emocjonalnych na jego efekty (I) poznanie typów pamięci i etapów procesu zapamiętywania (I) zastosowania technik usprawniających proces zapamiętywania (I) o znaczeniu motywacji w procesie uczenia się (II) poznanie klasyfikacji emocji i zaburzeń emocjonalnych oraz czynników wywołujących stres (I) przypomnienie budowy oka i ucha analiza ilustracji przedstawiających możliwości korekty wad wzroku przedstawiającego drogę bodźca od momentu dotarcia fali akustycznej do małżowiny usznej aż do wywołania wrażeń słuchowych w mózgu analiza rozmieszczenia oraz funkcji receptorów smaku, węchu, dotyku oraz receptorów termicznych łuku odruchowego wykład na temat rodzajów odruchów i ich funkcji, uczenia się i jego uwarunkowań dyskusja o wpływie czynników emocjonalnych na efekty uczenia się analiza typów pamięci i etapów procesu zapamiętywania podanie przykładowych technik ułatwiających zapamiętywanie przedstawiającego klasyfikację emocji i zaburzeń emocjonalnych 11 omawia drogę bodźca od momentu dotarcia fali akustycznej do małżowiny usznej aż do wywołania wrażeń słuchowych w mózgu opisuje zasady higieny narządów zmysłów charakteryzuje łuk odruchowy wymienia rodzaje odruchów i ich funkcje wskazuje mechanizmy uczenia się wymienia typy pamięci oraz etapy procesu zapamiętywania podaje klasyfikację emocji i interpretuje pojęcie stres wskazuje przykłady pozytywnego środowiskiem wyjaśnia przyczyny niekorzystnych doznań podczas ruchu w płaszczyźnie pionowej, np. podczas jazdy windą opisuje reakcje organizmu w warunkach długotrwałej, niskiej temperatury otoczenia uzasadnia odruchowy charakter uczenia się wykazuje wpływ czynników emocjonalnych na proces uczenia się analizuje fizjologiczne podłoże stresu wskazuje niebezpieczeństwa dla życia i dla

12 radzenia sobie z zaburzeniami emocjonalnymi i ze stresem (I) o konsekwencjach zaburzeń emocjonalnych w życiu (II) przedstawiającego fizjologiczne efekty stresu dyskusja na temat sposobów radzenia sobie z zaburzeniami emocjonalnymi i ze stresem i negatywnego działania stresu podaje przykłady radzenia sobie z negatywnymi emocjami 27. Osobowość i jej wpływ na zachowanie Osobowość. poznanie typów osobowości i ich charakterystyki (I) pracy nad rozwojem własnej osobowości (I) tolerancji wobec ludzi o różnych typach osobowości (II) analiza typów osobowości i ich charakterystyka na podstawie materiałów źródłowych dyskusja o sposobach rozwijania swojej osobowości analiza zachowań ludzi w określonej sytuacji (metoda symulacyjna) podaje typy osobowości i ich charakterystykę wymienia przykłady wpływu osobowości na zachowanie społeczeństwa wynikające z zaburzeń emocjonalnych uzasadnia konieczność rozwoju własnej osobowości 28. Czynniki wpływające na zdrowie Dział programowy: CHOROBY CYWILIZACYJNE Choroby cywilizacyjne i społeczne. EEk poznanie czynników wpływających na zdrowie i ich charakterystyka (I) poznanie klasyfikacji chorób cywilizacyjnych i społecznych (I) analizy danych statystycznych dotyczących zachorowalności na choroby cywilizacyjne (I) wskazania sposobów zapobiegania chorobom cywilizacyjnym (I) analiza diagramu obrazującego czynniki wpływające na zdrowie analiza danych statystycznych dotyczących zachorowalności na choroby cywilizacyjne mapa mentalna: choroby cywilizacyjne, przyczyny ich powstawania dyskusja na temat sposobów zapobiegania chorobom cywilizacyjnym 12 opisuje główne choroby cywilizacyjne, przyczyny ich powstania, objawy i sposoby zapobiegania interpretuje dane statystyczne dotyczące chorób cywilizacyjnych wykazuje na przykładach wpływ stylu życia na zdrowie proponuje sposoby uświadamiania społeczeństwa o przyczynach i skutkach chorób cywilizacyjnych

13 29. Istota chorób nowotworowych 30. Zachorowalność na choroby nowotworowe, czynniki ryzyka o wpływie stylu życia jako głównego czynnika ograniczającego zachorowalność na choroby cywilizacyjne (II) Choroba nowotworowa wynikiem zmian programu genetycznego komórki podstawowa rola mutacji w onkogenezie. Rola onkogenów w transformacji nowotworowej. Przyczyny transformacji komórek nowotworowych czynniki dziedziczne i środowiskowe. Możliwości zapobiegania, wczesnego wykrywania i leczenia nowotworów. Czynniki zwiększające ryzyko chorób nowotworowych i sposoby ich unikania (onkoprofilaktyka). (pozostałe godziny do dyspozycji nauczyciela) poznanie cech komórek nowotworowych oraz istoty i etapów choroby nowotworowej (I) poznanie roli onkogenów w transformacji nowotworowej (I) wykazania roli mutacji w onkogenezie (I) o społecznym charakterze chorób nowotworowych (II) poznanie czynników wpływających na powstanie i rozwój chorób nowotworowych (I) poznanie metod leczenia oraz roli diagnostyki w chorobach nowotworowych (I) eliminowania czynników ryzyka chorób nowotworowych (I) o własnym udziale we wczesnym wykryciu choroby nowotworowej wykład z wykorzystaniem foliogramów i materiałów źródłowych ( Świat Nauki nr 2 (66), 5 (45) oraz numer specjalny z 1996 r.) dyskusja na temat przynależności chorób nowotworowych do chorób społecznych analiza danych statystycznych o zachorowaniach mężczyzn i kobiet na choroby nowotworowe oglądanie filmu o czynnikach, powstawaniu i rozwoju chorób nowotworowych wykład dotyczący diagnostyki i metod leczenia nowotworów dyskusja o czynnikach ryzyka i naszym udziale w ich eliminowaniu definiuje pojęcia: onkologia, onkogen i choroba nowotworowa opisuje cechy komórek nowotworowych opisuje etapy procesu nowotworowego wymienia onkogeny uzasadnia przynależność chorób nowotworowych do chorób społecznych wymienia najczęściej występujące u mężczyzn i kobiet nowotwory wymienia czynniki ryzyka w chorobach nowotworowych uzasadnia stwierdzenie, że człowiek ma wpływ na eliminowanie czynników ryzyka wskazuje rolę onkogenów w transformacji nowotworowej wyjaśnia na przykładzie siatkówczaka lub raka piersi rolę mutacji w obrębie genów wykazuje rolę diagnostyki w skutecznym leczeniu chorób nowotworowych opisuje metody leczenia nowotworów 13