KONTROLA SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ ZAWODNIKÓW OBJĘTYCH SYSTEMEM SPORTU DZIECI I MŁODZIEŻY IDENTYFIKACJA I WSPIERANIE TALENTÓW

Transkrypt

1 KONTROLA SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ ZAWODNIKÓW OBJĘTYCH SYSTEMEM SPORTU DZIECI I MŁODZIEŻY IDENTYFIKACJA I WSPIERANIE TALENTÓW Ministerstwo Sportu i Turystyki Instytut Sportu Projekt badawczy Ministerstwa Sportu i Turystyki realizowany przy udziale Instytutu Sportu w Warszawie

2 Cel projektu Kontrola sprawności fizycznej oraz monitorowanie stanu zdrowia i rozwoju sportowego zawodników objętych systemem sportu dzieci i młodzieży - wsparcie merytoryczne najbardziej utalentowanych osób.

3 Znaczenie praktyczne projektu Pomoc polskim związkom sportowym w ocenie efektywności szkolenia oraz we właściwym doborze i przygotowaniu zawodników do udziału w igrzyskach olimpijskich.

4 Źródła wiedzy naukowej Biology of Sport British Journal of Sports Medicine Deutsche Zeitschrift für Sportmedizin European Journal of Applied Physiology International Journal of Sports Medicine Journal of Applied Physiology Journal of Science and Medicine in Sport Journal of Sports Sciences Journal of Strength and Conditioning Research Medicine and Science in Sports and Exercise Scandinavian Journal of Medicine & Science in Sports Sports Medicine i in. Badania własne

5 Ustalenie kryteriów oceny zawodników 1. Cechy wyróżniające wybitnych zawodników. 2. Przebieg ontogenezy sportowej mistrzów. 3. Ewolucja przepisów danej dyscypliny sportowej.

6 Przykład ontogenezy sportowej

7 Uczestnicy badań w 2009 r.

8 Wiek uczestników badań Wiek [lat] judo siatkówka pięciobój nowoczesny kajakarstwo łyżwiarstwo szybkie narciarstwo biegowe podnoszenie ciężarów taekwondo wioślarstwo Średnia±Odch.std Min-Maks

9 Dyscypliny naukowe realizujące projekt Antropologia Biochemia Biomechanika Endokrynologia Fizjologia wysiłku Fizjologia żywienia Genetyka Medycyna sportowa Psychologia

10 Badania lekarskie (Liczba przypadków z nieprawidłowościami)

11 Antropologia Wysokość i masa ciała Zawartość tłuszczu w organizmie Beztłuszczowa masa ciała Somatotyp

12 Antropologia Tkanka tłuszczowa (%) wioślarstwo w. lekka wioślarstwo judo Mężczyźni podnoszenie ciężarów taekwondo siatkówka narciarstwo biegowe kombinacja norweska kanadyjkarze kajakarze Tkanka tłuszczowa [%] wioślarstwo judo Kobiety p. ciężarów taekwondo narciarstwo bieg. kajakarstwo średnia 1SD (wąs: min/max) zakres referencyjny 1SD

13 Antropologia

14 Antropologia

15 Biochemia białko całkowite, albuminy, bilirubina całkowita, mocznik, glukoza aktywność enzymów (CK, GOT, GPT, GGT) lipidogram (cholesterol całkowity, HDL, LDL, TG) jony (Na, K, Mg, Ca) OB, CRP

16 Biochemia 4500 Mężczyźni 200 Mężczyźni judo kajakarstwo komb-norw łyżw-szybkie narc-biegowe pięciobój siatkówka taekwondo wioślarstwo Kinaza kreatynowa (CK) [U/l] judo kajakarstwo komb-norw łyżw-szybkie narc-biegowe pięciobój siatkówka taekwondo wioślarstwo GOT (transaminaza asparaginianowa) [U/l]

17 Endokrynologia Kortyzol (C) Testosteron (T) Wskaźnik równowagi anaboliczno-katabolicznej (mężczyźni: T/C*100; kobiety: T/C*1000)

18 7 Kobiety 1200 Kobiety Testosteron [nmol/l] Kortyzol [nmol/l] judo kajakarstwo narc. bieg. taekwondo wioślarstwo łyżw. szybkie pięciobój now. judo kajakarstwo narc. bieg. taekwondo wioślarstwo łyżw. szybkie pięciobój now. 70 Mężczyźni 1100 Mężczyźni Testosteron [nmol/l] judo kajakarstwo łyżw. szybk. narc. bieg. p. siatkowa pieciobój now. taekwondo wioślarstwo Kortyzol [nmol/l] judo kajakarstwo łyżw. szybk. narc. bieg. p. siatkowa pieciobój now. taekwondo wioślarstwo

19 Endokrynologia 14 Kobiety 22 Mężczyźni judo kajakarstwo narc. bieg. taekwondo wioślarstwo łyżw. szybkie pięciobój now. (testosteron/kortyzol*1000) judo kajakarstwo łyżw. szybk. narc. bieg. p. siatkowa pieciobój now. taekwondo wioślarstwo (testosteron/kortyzol*100)

20 Fizjologia żywienia Morfologia krwi (w tym retikulocyty) Gospodarka żelazem (receptor transferyny, ferrytyna, stężenie i całkowita zdolność wiązania żelaza)

21 19 Mężczyźni 18 Kobiety Hemoglobina [g/dl] Hemoglobina [g/dl] Taekwondo Wioślarstwo Siatkówka Kajakarstwo Kombinacja norweska Łyżwiarstwo szybkie Narciarstwo biegowe Pięciobój Judo 8 Judo Pięciobój Łyżwiarstwo szybkie Wioślarstwo Kajakarstwo Narciarstwo biegowe Taekwondo 10 Mężczyźni 14 Kobiety Receptor transferyny [ g/ml] Receptor transferyny [ g/ml] Taekwondo Wioślarstwo Siatkówka Kajakarstwo Kombinacja norweska Łyżwiarstwo szybkie Narciarstwo biegowe Pięciobój Judo 2 Judo Pięciobój Łyżwiarstwo szybkie Wioślarstwo Kajakarstwo Narciarstwo biegowe Taekwondo

22 Niedobory żelaza

23 Biomechanika 1. Pomiary momentów sił mięśniowych kończyn górnych, dolnych i tułowia w statyce (judo, kajakarstwo, łyżwiarstwo szybkie, piłka siatkowa, podnoszenie ciężarów, taekwondo) 2. Skoczność i moc maksymalna kończyn dolnych na platformie dynamometrycznej (judo, łyżwiarstwo szybkie, piłka siatkowa, podnoszenie ciężarów, taekwondo) 3. Symulacja walki na worku tensometrycznym (taekwondo) 4. Analiza techniki wiosłowania (wioślarstwo, kajakarstwo)

24 Biomechanika 2,5 Mężczyźni Momenty sił mięśniowych 2,5 Kobiety Momenty sił mięśniowych 2,0 2,0 1,5 1,5 Standaryzowane reszty 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5-2,0-2,5 p.ciężarów judo kanadyjki kajaki łyżwy szybkie siatkówka taekwondo Standaryzowane reszty 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5-2,0-2,5 judo ciężary kajaki łyżwy szyb. taekwondo

25 70 Taekwondo - mężczyźni Symulacja walki 1000 Taekwondo - mężczyźni Symulacja walki Siła względna uderzeń [N/kg] Średni czas reakcji [ms] Runda Średnia±Odch.std Min-Maks TID Runda Średnia±Odch.std Min-Maks TID09 Siła względna uderzeń [N/kg] Taekwondo - kobiety Symulacja walki Runda Średnia±Odch.std Min-Maks TID09 Średni czas reakcji [ms] Taekwondo - kobiety Symulacja walki Runda Średnia±Odch.std Min-Maks TID09

26 Przykładowy zapis techniki wiosłowania M2- LM2x

27 Fizjologia Test stopniowany na ergometrze rowerowym i 30-s test Wingate (judo, łyżwiarstwo szybkie) Test stopniowany na ergometrze kajakowym/kanadyjkowym i 30-s test Wingate w wersji na kończyny górne (kajakarstwo) Test stopniowany na mechanicznej bieżni oraz testy terenowe na bieżni i na pływalni (pięciobój nowoczesny) Test stopniowany na mechanicznej bieżni i 10-s test Wingate (taekwondo) Test stopniowany na mechanicznej bieżni i test na ergometrze narciarskim (narciarstwo biegowe i dwubój zimowy) Test stopniowany i test 2 km na ergometrze wioślarskim (wioślarstwo)

28 3,0 Mężczyźni Test Wingate - moc maks. 2,5 Kobiety Test Wingate - moc maks. 2,5 2,0 2,0 1,5 Standaryzowana reszta 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0 Standaryzowane reszty 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5-1,5-2,0-2,0-2,5-2,5 taekwon. judo łyżw. kajaki kanad. taekwon. judo łyżw. kajaki 3,0 Mężczyźni Test Wingate - praca 2,5 Kobiety Test Wingate - praca 2,5 2,0 2,0 1,5 1,5 1,0 Standaryzowane reszty 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5-2,0-2,5-3,0 judo łyżw. kajaki kanad. Standaryzowana reszta 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5-2,0-2,5-3,0-3,5-4,0 judo łyżw. kajaki

29 3,2 Judo - mężczyźni 75 Judo - mężczyźni 3,0 70 2,8 65 Moc AT4 [W/kg] 2,6 2,4 2,2 2,0 1,8 1,6 VO 2 max [ml/kg/min] ,4 35 1,2 1,0 2, Kategorie wagowe Judo - kobiety Średnia±Odch.std Min-Maks TID Kategorie wagowe Judo - kobiety Średnia±Odch.std Min-Maks TID09 2,4 60 2,2 Moc AT4 [W/kg] 2,0 1,8 1,6 1,4 1,2 VO 2 max [ml/kg/min] ,0 35 0, kategorie wagowe Średnia±Odch.std Min-Maks TID kategorie wagowe Średnia±Odch.std Min-Maks TID09

30 Wydolność fizyczna c.d. 3,0 Kajakarstwo Ergometr kajakarski CAN - kanadyjkarze MEN - kajakarze KOB - kajakarki 13 Taekwondo Bieżnia mechaniczna 2,8 2,6 2,4 12 Moc AT4 [W/kg] 2,2 2,0 1,8 1,6 1,4 1,2 Prędkość AT4 [km/h] ,0 0,8 0,6 0,4 CAN MEN KOB Średnia±Odch.std Min-Maks TID kob. męż. Średnia±Odch.std Min-Maks TID09

31 19 Pięciobój nowoczesny Bieżnia mechaniczna 18 Pięciobój nowoczesny Bieżnia tartanowa Prędkość AT4 [km/h] Prędkość AT4 [km/h] kob. męż. Średnia±Odch.std Min-Maks TID kob. męż. Średnia±Odch.std Min-Maks TID09 Prędkość AT4 [km/h] 5,2 5,0 4,8 4,6 4,4 4,2 4,0 3,8 Pięciobój nowoczesny Pływalnia kob. męż. Średnia±Odch.std Min-Maks TID09 VO 2 max [ml/kg/min] Pięciobój nowoczesny Bieżbnia mechaniczna kob. męż. Średnia±Odch.std Min-Maks TID09

32 5,0 4,8 Łyżwiarstwo szybkie Tor długi 70 Łyżwiarstwo szybkie Tor długi 4,6 4,4 65 Moc AT4 [W/kg] 4,2 4,0 3,8 3,6 3,4 3,2 3,0 VO 2 max [ml/kg/min] ,8 2,6 2,4 2,2 męż. kob. Średnia±Odch.std Min-Maks TID męż. kob. Średnia±Odch.std Min-Maks TID09 4,0 Łyżwiarstwo szybkie Tor krótki 62 Łyżwiarstwo szybkie Tor krótki 3,8 60 3,6 58 Moc AT4 [W/kg] 3,4 3,2 3,0 2,8 VO2max [ml/kg/min] ,6 46 2,4 2,2 męż. kob. Średnia±Odch.std Min-Maks TID męż. kob. Średnia±Odch.std Min-Maks TID09

33 Wydolność fizyczna c.d. 4,4 Wioślarstwo Ergometr wioślarski 80 Wioślarstwo Ergometr wioślarski 4,2 4,0 75 3,8 70 Moc AT4 [W/kg] 3,6 3,4 3,2 3,0 2,8 2,6 2,4 VO 2 max [ml/kg/min] ,2 męż. m. lekka kob. Średnia±Odch.std Min-Maks TID09 40 męż. m. lekka kob. Średnia±Odch.std Min-Maks TID09

34 16 Narciarstwo biegowe (NB) i kombinacja norweska (KN) Bieżnia mechaniczna 19 Narciarstwo biegowe (NB) i kombinacja norweska (KN) Bieżenia mechaniczna Prędkość AT4 [km/h] Największa prędkość [km/h] KNmęż. NBmęż. NBkob. TID09 seniorzy 12 KNmęż. NBmęż. NBkob. TID09 seniorzy 75 Narciarstwo biegowe (NB) i kombinacja norweska (KN) Bieżnia mechaniczna VO 2 max [ml/kg/min] KNmęż. NBmęż. NBkob. TID09 seniorzy

35 Wydolność fizyczna c.d. 4,0 Narciarstwo biegowe (NB) i kombinacja norweska (KN) Ergometr narciarski 4,5 Narciarstwo biegowe (NB) i kombinacja norweska (KN) Ergometr narciarski 3,5 4,0 Moc AT4 [W/kg] 3,0 2,5 2,0 1,5 Najwyższa moc [W/kg] 3,5 3,0 2,5 2,0 1,0 1,5 0,5 KNmęż. NBmęż. NBkob. seniorzy TID09 1,0 KNmęż. NBmęż. NBkob. seniorzy TID09

36 Genetyka Warianty genotypów: ACE: DD/ID/II ACTN3: RR/RX/XX

37 Genetyka

38

39

40 Psychologia Cechy temperamentu i osobowości. Lęk somatyczny, lęk poznawczy i dekoncentracja. Typ motywacji sportowej (tj. nastawienie na..sukces lub lęk przed porażką).

41 Kobiety Cechy tempramentu Żwawość Perseweratywność Wrażliwość Reaktywność Wytrzymałość Aktywność judo taekwondo Wynik testu Mężczyźni Cechy temperamentu Żwawość Perseweratywność Wrażliwość Reaktywność Wytrzymałość Aktywność siatkówka judo taekwondo Wynik testu Mężczyźni Cechy osobowości Neurotyczność Ekstrawersja Otwartość Ugodowość Sumienność Motywacja siatkówka judo taekwondo Wynik testu Kobiety Cechy osobowości Neurotyczność Ekstrawersja Otwartość Ugodowość Sumienność Motywacja judo taekwondo Wynik testu

42 Wnioski 1. Ze względu na częstość występowania zaburzeń pracy serca, istnieje konieczność monitorowania zawodników pod względem kardiologicznym. 2. U znacznego odsetka zawodników badania antropometryczne uwidoczniły nadmierną zawartość tkanki tłuszczowej. 3. Poziomy większości wskaźników biochemicznych mieściły się w zakresie wartości referencyjnych, jednak u przedstawicieli trzech dyscyplin stwierdzono bardzo wysoki poziom markerów zmęczenia, sugerujący stosowanie nadmiernych obciążeń treningowych.

43 Wnioski c.d. 4. W badaniach endokrynologicznych nie stwierdzono symptomów utrwalonego zmęczenia organizmu. 5. Chociaż niedokrwistość stwierdzono tylko u jednej zawodniczki, to jednak niedobory żelaza dotyczyły 21% kobiet i 9% mężczyzn. 6. Pod względem siły i mocy zawodnicy zaprezentowali nieco lepszy poziom niż przeciętny, a szczególnie wysokie wartości pomiarów tych cech stwierdzono u mężczyzn i kobiet uprawiających judo. 7. Młodzi adepci taekwondo niewiele ustępowali seniorom pod względem siły ciosu, jednak wykazywali znacznie dłuższy czas reakcji.

44 Wnioski c.d. 8. Najlepiej opanowaną technikę wiosłowania mieli wioślarze, natomiast u większości wioślarek stwierdzono błędy płynności i dynamiki rozwijania siły. 9. Wielu zawodników uprawiających kajakarstwo nadal przejawia podstawowe błędy w technice wiosłowania, ale są też zawodnicy, których technika jest bliska optymalnej. 10. Wydolność beztlenowa badanych może być ogólnie oceniona jako średnia, choć kilkoro zawodników (szczególnie spośród kajakarzy) prezentuje bardzo wysoki poziom tej cechy.

45 Wnioski c.d. 11. Młodzi zawodnicy uprawiający judo uzyskiwali niewiele niższą moc progową niż ich starsi koledzy, ale pułap tlenowy mieli już wyraźnie niższy. 12. Wśród zawodników uprawiających kajakarstwo tylko kanadyjkarze dorównywali seniorom pod względem mocy progowej. 13. Prędkość progowa biegu u młodych zawodniczek i zawodników uprawiających taekwondo mieści się w zakresie wyników seniorów. 14. Młodzi pięcioboiści uzyskiwali zbliżoną do seniorów prędkość progową w teście na pływalni, ale nie w testach na bieżni.

46 Wnioski c.d. 15. Wśród łyżwiarzy pod względem wydolności tlenowej najlepiej wypadli zawodnicy specjalizujący się w wyścigach na torze krótkim, którzy osiągali podobne do stwierdzanych u seniorów wartości VO 2 max. 16. Wyniki wioślarzy dorównywały wynikom najlepszych seniorów. 17. Młodzi narciarze i dwuboiści uzyskiwali znacznie gorsze niż seniorzy wyniki w teście na bieżni, ale bliżej wyników seniorów byli w teście na ergometrze narciarskim.

47 Wnioski c.d. 18. W wynikach badań genetycznych dość zaskakujący wydaje się brak genotypu II genu ACE u wioślarzy, który jest typowy dla przedstawicieli dyscyplin wytrzymałościowych. 19. Badania psychologiczne pozwoliły określić indywidualną charakterystykę badanych pod względem cech temperamentu i osobowości oraz odporności na stres.

48 Bieżąca działalność 1. Kontynuacja badań i określenie tendencji rozwojowych zawodników. 2. Zwiększenie liczby dyscyplin uczestniczących w projekcie. 3. Wskazanie zawodników przejawiających największe predyspozycje do uprawiania danej dyscypliny/konkurencji sportowej.

49 Bieżąca działalność

50 Plany na przyszłe lata 1. Weryfikacja postępów zawodników uznanych za najbardziej utalentowanych. 2. Aktualizacja norm dla wskaźników określających stan zdrowia, budowę ciała i sprawność fizyczną zawodników. 3. Utworzenie elektronicznego archiwum wyników badań (metryka sportowca).

51 Moc (W/kg) Czas (min) Wydolność fizyczna zawodniczki w dziesięcioleciu poprzedzającym zdobycie przez nią mistrzostwa olimpijskiego 5 Ergometr narciarski 30 4,5 4 3, ,5 2 1,5 1 MocPPA MocMax Czas testu A. Klusiewicz

52 Plany na przyszłe lata 1. Weryfikacja postępów zawodników uznanych za najbardziej utalentowanych. 2. Aktualizacja norm dla wskaźników określających stan zdrowia, budowę ciała i sprawność fizyczną zawodników. 3. Utworzenie elektronicznego archiwum wyników badań (metryka sportowca).

53 Dziękuję za uwagę