Ocena wytrzymałości szybkościowej u hokeistów

Transkrypt

1 Teoria treningu Zadaniem trenera z perspektywy bioenergetyki i fizjologii wysiłku jest rozwinięcie zdolności wysiłkowych zawodnika do możliwie najwyższego poziomu oraz jego utrzymanie w trakcie całego meczu. 17 Ocena wytrzymałości szybkościowej u hokeistów Celem badań była ocena wytrzymałości szybkościowej hokeistów GKS Stoczniowiec na podstawie wyników testu specjalnego pięciokrotnego pokonania dystansu 80 m (47 m przodem i 33 m tyłem) w jak najkrótszym czasie. U badanych oznaczano stężenie mleczanu we krwi w spoczynku (po rozgrzewce), w pierwszej minucie po zakończeniu testu oraz po 10 minutach wypoczynku. Uzyskane przez zawodników czasy świadczą o podobnych dyspozycjach szybkościowych napastników i obrońców oraz lepszej wytrzymałości szybkościowej napastników. Większe zmęczenie obserwowane w grupie obrońców wynika najprawdopodobniej z mniejszej tolerancji na zakwaszenie, co może być konsekwencją specyfiki wymagań gry na tej pozycji. SŁOWA KLUCZOWE: hokej na lodzie wytrzymałość szybkościowa reakcja na zmęczenie u napastników i obrońców. Z Katedry Bioenergetyki Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku. Hokej na lodzie uważany jest za najszybszą zespołową grę sportową (1), dlatego zdolność do szybkiego rozwinięcia dużej prędkości jazdy na łyżwach uważa się za podstawową dyspozycję motoryczną hokeisty. Wysokiej klasy zawodnicy są w stanie rozwinąć prędkość 8 m/s już po 4 krokach (7). Intensywność ich wysiłku zwiększają Sport Wyczynowy 2003, nr 11-12/

2 18 podczas gry częste, gwałtowne zmiany kierunku jazdy oraz aktywne, bezpośrednie przeciwdziałanie przeciwnika ( gra ciałem ) (2). O poziomie sportowym hokeisty, oprócz zdolności wysiłkowych (dyspozycji szybkościowych i wytrzymałości szybkościowej), decyduje ponadto jego wyszkolenie techniczne umiejętność prowadzenia krążka na dużych prędkościach, dokładne podania oraz celne strzały. Rozwój zmęczenia, wywołanego wysiłkiem meczowym, negatywnie wpływa zarówno na prędkość jazdy, jak i wymienione umiejętności techniczne. Zadaniem trenera z perspektywy bioenergetyki i fizjologii wysiłku jest rozwinięcie zdolności wysiłkowych zawodnika do możliwie najwyższego poziomu oraz jego utrzymanie w trakcie całego meczu. Można to osiągnąć za pomocą ukierunkowanego treningu, odpowiedniego odżywiania oraz poprzez prawidłowe kierowanie zespołem w czasie meczu krótkie okresy pobytu zawodników na lodzie (częste zmiany) oraz odpowiednie przerwy wypoczynkowe. Biorąc wszystko to pod uwagę, w opisanych poniżej badaniach podjęliśmy próbę oceny wytrzymałości szybkościowej hokeistów, a następnie wyjaśnienia podłoża różnic, jakie wystąpiły pomiędzy napastnikami i obrońcami. Materiał i metody badań 13 zawodników sekcji hokeja na lodzie GKS Stoczniowiec (tab. 1) wykonywało test (5), uwzględniający charakter wysiłku hokeisty (jazda na łyżwach przodem i tyłem). Ze względu na to, iż badania przypadły na okres bezpośredniego przygotowania drużyny do fazy play off, wykluczono z nich zawodników, uskarżających się na jakiekolwiek dolegliwości. Po standardowej rozgrzewce zadaniem zawodników, ubranych w kompletny strój hokejowy, było 5-krotne pokonanie dystansu 80 m (47 m przodem i 33 m tyłem) w jak najkrótszym czasie. Start do każdego kolejnego odcinka odbywał się co 30 sekund na sygnał startera. Zawodnik jadący szybciej dłużej wypoczywał, bo cała sekwencja praca i wypoczynek zamykała się w 30 sekundach. Po zakończeniu testu obliczano wskaźnik zmęczenia różnicę pomiędzy czasami najszybszego i najwolniejszego odcinka. W spoczynku (po rozgrzewce), 1. minucie po zakończeniu testu oraz po 10 minutach wypoczynku pobierano krew z opuszki palca. Była ona natychmiast odbiałczana 1 M kwasem nadchlorowym (HClO 4 ), a następnie odwirowywana według opisanej wcześniej metody (6). Materiał do analizy przechowywano Tabela 1 Charakterystyka badanych (x±sd) Badani Wiek (lata) Wysokość ciała (cm) Masa ciała (kg) napastnicy (n=9) 24,5±2,4 180,6±4,4 84,7±7,2 obrońcy (n=4) 25,0±2,2 181,3±3,4 96,2±2,8

3 Ocena wytrzymałości szybkościowej u hokeistów 19 w temperaturze -70 C. Stężenie mleczanu oznaczano metodą spektrofotometryczną, używając standardowego kitu firmy RANDOX. Do analizy statystycznej grup badanych hokeistów (napastników i obrońców) zastosowano test t-studenta dla zmiennych niezależnych. W przypadku porównań wielu średnich użyto analizy wariancji (ANOVA). Grupy, w których stwierdzono różnice statystycznie istotne, poddano analizie szczegółowej, wykorzystując test wielokrotnych porównań (post hoc) Newmana-Keula. Omówienie wyników Na pokonanie odcinka 47 m przodem zawodnicy potrzebowali średnio 7,5±0,6 s, a całego dystansu 13,6±0,8 s. Średnia czasów pięciu przejazdów napastników była statystycznie istotnie lepsza (p<0,001) od uzyskanej przez obrońców; zarówno w jeździe przodem (ryc. 1), jak i na całym dystansie 80 m (ryc. 2). Średnia czasów przejazdów wszystkich zawodników w pierwszej serii wyniosła 12,7±0,2 s, przy międzyczasie na Ryc. 1. Średni czas pięciu przejazdów dystansu 47 m w grupie obrońców (O) i napastników (N). Ryc. 2. Średni czas pięciu przejazdów dystansu 80 m w grupie obrońców (O) i napastników (N).

4 20 Ryc. 3. Średnie czasy poszczególnych przejazdów dystansu 47 m w grupie obrońców i napastników: & p < 0,05 w porównaniu do czasu pierwszego przejazdu, p < 0,002 w porównaniu do czasu pierwszego przejazdu, * p < 0,05 napastnicy względem obrońców. Ryc. 4. Średnie czasy poszczególnych przejazdów dystansu 80 m w grupie obrońców i napastników: & p < 0,05 w porównaniu do czasu pierwszego przejazdu, p < 0,002 w porównaniu do czasu pierwszego przejazdu, * p < 0,05 napastnicy względem obrońców. 47 metrze 6,8±0,2 s, zaś w ostatniej odpowiednio 14,0±0,9 i 7,9±0,6 s. Czasy pierwszych serii u napastników i obrońców były bardzo zbliżone (ryc. 3 i ryc. 4). Dopiero kolejne przejazdy uwidoczniły różnice pomiędzy grupami. Napastnicy uzyskali znacznie (p<0,05) gorsze czasy - zarówno w jeździe przodem (ryc. 3) jak i na całym dystansie (ryc. 4) dopiero w dwóch ostatnich seriach, zaś obrońcy już w drugiej serii jeździli znacznie wolniej (p<0,05), a w kolejnych seriach różnica ta się powiększała (p<0,002) (ryc. 3 i ryc. 4). Od trzeciej serii napastnicy pokonywali statystycznie istotnie szybciej

5 Ocena wytrzymałości szybkościowej u hokeistów 21 Ryc. 5. Wskaźnik zmęczenia w grupie obrońców (O) i napastników (N). Różnica pomiędzy grupami na poziomie istotności statystycznej p = 0,05. Ryc. 6. Średnie stężenie mleczanu we krwi w grupie napastników i obrońców przed rozpoczęciem testu oraz w 1. i 10. minucie po jego zakończeniu; p < 0,10 napastnicy względem obrońców. (p<0,05) zarówno cały dystans (ryc. 4), jak i 47 m przodem (ryc. 3). Średnia wartość wskaźnika zmęczenia dla wszystkich badanych wyniosła 11,6±5,8 s: w grupie napastników 8,8±3,3 s, a w grupie obrońców 15,8±6,4 s (różnica na poziomie istotności statystycznej p=0,05) (ryc. 5). Stężenie mleczanu w krwi przed rozpoczęciem testu w obu grupach było takie samo i wynosiło 1,8±0,9 mm (ryc. 4). Po zakończeniu u napastników średnia jego wartość wynosiła 14,5±1,3 mm (p<0,10), u obrońców 13,1±0,8 mm. Po 10 minutach wypoczynku stężenie mleczanu w krwi napastników spadło do 12,2±2,5 mm, a u obrońców do 12,3±1,2 mm (ryc. 6). Różnica wielkości spadku pomiędzy grupami nie była istotna. Dyskusja Uzyskane w pierwszej serii czasy zbliżone w obu grupach świadczą o podobnych dyspozycjach szybkościowych badanych hokeistów napastników i obrońców. Dopiero czasy kolejnych przejazdów wskazują na lepszą wytrzymałość szybkościową napastników.

6 22 Jakie czynniki mogą decydować o różnicach w możliwościach wysiłkowych hokeistów, jakie ujawniły badania? Można przypuszczać, że gorsza wytrzymałość szybkościowa obrońców jest konsekwencją specyfiki wymagań gry na tej pozycji. W trakcie meczu obrońcy jeżdżą znacznie wolniej niż napastnicy (3), produkując tym samym mniejsze ilości kwasu mlekowego (4). Specyficzna adaptacja napastników do wysiłku wyraża się większą produkcją kwasu mlekowego (ryc. 6), a przez to większą tolerancją na zakwaszenie, umożliwiającą im pokonywanie kolejnych odcinków bez dużych strat prędkości. Potwierdzeniem tego są też znacznie niższe aniżeli u obrońców wartości wskaźnika zmęczenia. Powysiłkowe wartości mleczanów, jakie stwierdziliśmy w naszych badaniach, były dużo wyższe niż zaobserwowane przez Greena i współpr. w warunkach pomeczowych (4). Jest to zgodne z wcześniejszymi obserwacjami wskazującymi, że u zawodników lig europejskich pomeczowe wartości mleczanu we krwi są znacznie wyższe (9-11 mm) niż u grających w kanadyjskiej lidze uniwersyteckiej 4,9 mm (8). Trening hokeistów za Oceanem musi się więc istotnie różnić od europejskiego. Podsumowanie Przedstawione badania dostarczyły wiele cennego materiału dla trenera zespołu GKS Stoczniowiec. Mogą też być przydatne dla innych szkoleniowców, zarówno przy programowaniu treningu, z uwzględnieniem formacji, do jakiej należą poszczególni zawodnicy, jak i w kierowaniu zespołem w trakcie meczów. Mały spadek poziomu mleczanu po 10 minutach wypoczynku utwierdza nas w przekonaniu, że korzystniejsze w warunkach meczowych jest dokonywanie częstszych zmian zawodników, a tym samym zapobieganie wysokiemu zakwaszeniu. Pozbycie się nadmiaru kwasu mlekowego i powrót organizmu do pełnej sprawności są bowiem bardzo trudne. Piśmiennictwo 1. Cox M. H. et al.: Applied physiology of ice hockey. Sports Medicine 1995, 19, Green H. J.: Bioenergetics of ice hockey: considerations for fatigue. Journal of Sport Sciences 1987, 5, Green H. J. et al.: Time-motion and physiological assessments of ice hockey performance. Journal of Applied Physiology 1976, 40, Green H. J. et al.: Glycogen depletion patterns during ice hockey performance. Medicine and Science in Sports 1978, 10, Jones A. M. et al.: Oral creatine supplementation improves multiple sprint performance in elite ice-hockey players. Journal of Sports Medicine and Physical Fitness 1999, 39, Maughan R. J.: A simple, rapid method for the determination of glucose, lactate, pyruvate, alanine, 3-hydroxybutyrate and acetoacetate on a single 20- µ l blood sample. Clinica Chimica Acta 1982, 122, Montgomery D. L.: Physiology of ice hockey. Sports Medicine 1988, 5, Montgomery D. L.: Physiology of ice hockey [w:] Exercise and Sport Science 2000, Lippincott Williams & Wilkins,