Obowiązujący materiał - Wydział Lekarski 2017/18

Transkrypt

1 Obowiązujący materiał - Wydział Lekarski 2017/18 Literatura podstawowa: (wymienić wg istotności, nie więcej niż 3 pozycje) 1. William F. Ganong FIZJOLOGIA, red. wyd. pol. Joanna Lewin-Kowalik, Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa, Traczyk W., Trzebski A. Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa, Konturek S. Fizjologia człowieka. Podręcznik dla studentów medycyny. Elsevier Urban & Partner, Literatura uzupełniająca: 1. Krótkie wykłady. Neurobiologia. A. Longstaff, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012; 2. Repetytorium z fizjologii hemostazy. B. Sokołowska, Acta Haematologica Polonica, 2010; 3. Atlas fizjologii człowieka Nettera, red. wyd. pol. Stanisław Konturek, Elsevier Urban & Partner, I SEMESTR Ćwiczenie 1. Ćwiczenie organizacyjne Zapoznanie studentów z organizacją zajęć, regulaminem przedmiotu, regulaminem BHP. Homeostaza. Fizjologia komórki. Homeostaza - pojęcie homeostazy - mechanizmy homeostazy: * lokalne * uogólnione odruchowe pętle regulacyjne (otwarte i zamknięte sprzężenia zwrotne dodatnie i ujemne) - udział hormonów, układu nerwowego i pozostałych układów w utrzymaniu homeostazy - rola podwzgórza jako nadrzędnego ośrodka kontrolującego homeostazę - środowisko wewnętrzne organizmu przestrzenie wodne, skład jonowy Fizjologia komórki 1. Budowa i funkcja błony komórkowej 2. Transport przez błonę rodzaje, mechanizm 3. Osmoza, osmotyczność, toniczność roztworów 4. Wymiana informacji między komórkami: - komunikacja miejscowa przez połączenia typu gap junctions, zależna od kontaktu, autokrynna, parakrynna, - komunikacja na odległość nerwowa, hormonalna 5. Droga przekazywania sygnału w komórce transdukcja sygnału: *ligand cząsteczka sygnałowa, pierwszy przekaźnik *receptor rodzaje *wewnątrzkomórkowa cząsteczka sygnałowa drugi przekaźnik *odpowiedź komórki 6. Modyfikacja transdukcji sygnału: - agoniści, antagoniści receptorów - regulacja receptorów w dół i w górę Polecana literatura uzupełniająca: Cząsteczki adhezyjne w procesie nowotworzenia i przerzutowania P. Kwiatkowski, J. Godlewski, A. Śliwińska-Jewsiewicka, Z. Kmieć, Pol.Ann.Med., 2009; 16(1):

2 Ćwiczenie 2. Układ nerwowy: Pobudliwość 1. Układ nerwowy funkcja, podział, poziomy funkcjonalne ( rdzeniowy, niższy mózgowy, korowy), sposoby przekazywania informacji ( analogowy, cyfrowy) 2. Neuron budowa, strefy czynnościowe, rodzaje * potencjał spoczynkowy * pobudzenie neuronu: potencjał elektrotoniczny i czynnościowy * transport aksonalny * przewodzenie we włóknie nerwowym: rodzaje, czynniki wpływające na szybkość przewodzenia * typy włókien nerwowych i ich czynność 3. Neutrofiny - funkcja 4. Synapsa - rodzaje, anatomia czynnościowa * cechy przewodzenia w synapsie: - mechanizm uwalniania przekaźników - potencjały postsynaptyczne - hamowanie i torowanie w synapsach - sumowanie i okluzja - plastyczność synaptyczna wzmocnienie, habituacja, sensytyzacja - receptory postsynaptyczne: rodzaje, cechy - wychwyt zwrotny neuroprzekaźników 5. Główne układy neurotransmiterów 6. Glej podział komórek gleju i ich funkcje 7. Płyn mózgowo-rdzeniowy 8. Bariera krew - mózg Pojęcia: pobudliwość, pobudzenie, bodziec, impuls nerwowy; przewodzenie z dekrementem;; prawo wszystko albo nic, refrakcja względna i bezwzględna; depolaryzacja, repolaryzacja, hiperpolaryzacja. Polecana literatura uzupełniająca Struktura i funkcja bariery krew-mózg. K. Brzezińska, M. Ziaja, Postępy Biologii Komórki, TOM NR 1 (84-99). Polecana literatura do wszystkich tematów z układu nerwowego: Krótkie wykłady Neurobiologia, A. Longstaff, PWN 2012 Fizjologia człowieka Neurofizjologia, S. Konturek, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego Ćwiczenie 3. Układ nerwowy: Czucie i percepcja. Narządy zmysłów 1 Receptory: * podział receptorów * cechy receptorów - swoistość, adaptacja - potencjał generujący receptora - kodowanie informacji czuciowej Pojęcia: jednostka czuciowa, pole recepcyjne, rekrutacja jednostek czuciowych, prawo specyficznej energii nerwowej, prawo projekcji, prawo Webera-Fechnera, czucie przestrzenne - stereognozja 2. Czucie dotyku, temperatury, propriorecepcja, czucie bólu 3. Organizacja czynnościowa kory czuciowej 4. Układy swoiste i nieswoiste przekazywania informacji czuciowej 5. Zmysły: 2

3 Zmysł wzroku Anatomia czynnościowa oka Mechanizm powstawania obrazu Fotorecepcja Odpowiedzi w drogach wzrokowych i korze mózgu Widzenie barw Pole widzenia, widzenie stereoskopowe Adaptacja do ciemności Ostrość wzroku Zmysł słuchu Anatomia czynnościowa narządu słuchu; podział część przewodzeniowa i odbiorcza Właściwości bodźców akustycznych Przewodnictwo powietrzne i kostne dźwięku Przebieg fali akustycznej w uchu, mechanizm pobudzenia receptorów słuchowych, teoria słyszenia Kodowanie dźwięku, lokalizacja dźwięku Zmysł węchu: Anatomia czynnościowa narządu węchu Przetwarzanie sygnałów zapachowych Zmysł smaku: Anatomia czynnościowa narządu smaku Przetwarzanie sygnałów smakowych Ćwiczenie 4. Układ nerwowy: Układ kontroli ruchu 1. Rodzaje ruchów, poziomy nerwowej kontroli ruchowej ( rdzeniowy, mózgowy, integracyjny) ich rola w kontroli ruchów 2. Rdzeń kręgowy: cechy przewodzenia przez r.k., objawy uszkodzenia r.k. odruchy rdzeniowe: odruch na rozciąganie, odruch zginania - łuki odruchowe, znaczenie 3. Udział pnia mózgu w kontroli postawy ciała odruchy posturalne 4. Funkcja jąder podstawy mózgu 5. Korowe sterowanie ruchami dowolnymi: korowe pola ruchowe, układ korowo-rdzeniowy i korowoopuszkowy 6. Funkcja układu siatkowatego w kontroli ruchów 7. Zmysł równowagi Narząd przedsionkowy : Anatomia czynnościowa narządu przedsionkowego Równowaga statyczna i dynamiczna Mechanizm pobudzenia receptorów przedsionka Integracja bodźców z różnych receptorów w utrzymaniu równowagi. Móżdżek : * podział funkcjonalny (przedsionkowy, rdzeniowy, korowy) * rola w kontroli ruchu, połączenia z innymi strukturami OUN i ich znaczenie Pojęcia: jednostka motoryczna, wspólna droga końcowa, napięcie mięśniowe, klonus, torowanie i okluzja reakcji odruchowych; zbieżność i rozbieżność unerwienia; prawo Bella Magandiego, habituacja i sensytyzacja odpowiedzi odruchowych. 3

4 Ćwiczenie 5. Układ nerwowy: Wyższa czynność nerwowa 1. Aktywność elektryczna mózgu - podstawy fizjologiczne EEG, korowe potencjały wywołane 2. Rytmy biologiczne: - klasyfikacja (wewnątrzpochodne/zewnątrzpochodne, cyrkadialne i ultradialne) - rola podwzgórza i szyszynki w regulowaniu zjawisk cyklicznych 3. Układ siatkowaty aktywujący - funkcja 4. Sen - fazy snu, fizjologiczna rola snu 5. Uczenie się i pamięć rodzaje, odruchy warunkowe i bezwarunkowe - sposoby wytwarzania. 6. Mowa: definicja, elementy, mechanizmy mózgowe, lateralizacja i asymetria funkcjonalna półkul mózgu 7. Układ limbiczny - funkcja Ćwiczenie 6. Kolokwium Ćwiczenie 7. Autonomiczny układ nerwowy 1.Podział autonomicznego układu nerwowego 2. Przekaźniki chemiczne, receptory 3. Efekty narządowe pobudzenia AUN; substancje modyfikujące 4. Ośrodkowa regulacja aktywności AUN 5. Część trzewno-czuciowa AUN (odruchy autonomiczne) 6. Metody oceny aktywności AUN Ćwiczenie 8. Hormony cz.1 1.Ogólne cechy i rola fizjologiczna hormonów 2. Podział hormonów pod względem budowy chemicznej, miejsca i zakresu działania. 3. Regulacja wydzielania hormonów. 4. Hormonalna czynność podwzgórza: - układ wrotny podwzgórzowo- przysadkowy - wazopresyna: regulacja wydzielania i działanie fizjologiczne - oksytocyna - regulacja wydzielania i działanie fizjologiczne - podwzgórzowe hormony uwalniające i hamujące 5. Hormony przedniego płata przysadki mózgowej; - hormon wzrostu: regulacja wydzielania i działanie fizjologiczne, fizjologia wzrostu człowieka; czynniki warunkujące wzrost, okresy wzrostu - prolaktyna: regulacja wydzielania i działanie fizjologiczne - hormony tropowe przysadki mózgowej regulacja wydzielania, działanie fizjologiczne 6. Hormony gruczołu tarczowego: regulacja wydzielania, synteza, wydzielanie, transport i metabolizm, działanie fizjologiczne. Fizjologiczne podstawy diagnostyki chorób tarczycy. Wole tarczycowe. Ćwiczenie 9. Hormony cz.2 1. Funkcja wewnątrzwydzielnicza trzustki: - insulina: regulacja wydzielania, efekty i mechanizm działania - glukagon: regulacja wydzielania, efekty i mechanizm działania - cukrzyca, stan przedcukrzycowy, tolerancja glukozy, krzywa cukrowa, hemoglobina glikowana, czynniki wpływające na poziom glukozy we krwi, insulinooporność, skutki hiperglikemii i hipoglikemii - somatostatyna i polipeptyd trzustkowy funkcja fizjologiczna - wzajemne oddziaływanie hormonów wysp trzustkowych 4

5 2. Nadnercza: Hormony kory nadnerczy: - mineralokortykoidy: regulacja wydzielania, efekty i mechanizm działania - glikokortykoidy: regulacja wydzielania, działanie fizjologiczne Hormony rdzenia nadnerczy: - noradrenalina, adrenalina - działanie, regulacja wydzielania, metody oceny wydzielania (wydalanie metoksykatecholamin oraz wolnej noradrenaliny i adrenaliny w dobowej zbiórce moczu). 3. Hormonalna regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej: - metabolizm wapniowo fosforanowy - fizjologia kości - hormony przytarczyc: parathormon, kalcytonina - regulacja wydzielania, działanie - skutki usunięcia przytarczyc i nadmiaru hormonów przytarczyc - witamina D3: mechanizm działania, regulacja syntezy, objawy niedoboru Ćwiczenie 10. Kolokwium Ćwiczenie 11. Fizjologia rozwoju i rozmnażania 1. Determinacja płci - dymorfizm płciowy - I i II- rzędowe cechy płciowe - chromosomy płciowe; płeć genetyczna - różnicowanie płci w okresie embrionalnym ( gen SRY, przewód Müllera, przewód Wolffa, hormon anty- Müllerowski AMH) 2. Czynność gonad gametogeneza, wydzielanie hormonów: Jądra: Anatomia czynnościowa - funkcja k. Sertolego, k. śródmiąższowych Leydiga - bariera krew - jądra Spermatogeneza Nasienie Męskie hormony płciowe; testosteron, androgeny jądrowe i nadnerczowe Jajniki Cykl miesięczny: - cykl jajnikowy; fazy, etapy przemian pęcherzyków, budowa pęcherzyka i wydzielane hormony, apoptoza w pęcherzykach jajnikowych, fazy podziału k. jajowej - cykl maciczny; fazy, zmiany hormonalne - cykl pochwowy Hormony jajnikowe - estrogeny, progesteron, relaksyna 3. Regulacja czynności rozrodczych; rola GnRH, FSH, LH, inhibiny, aktywiny, sprzężenie zwrotne ujemne i dodatnie 4. Ciąża - zapłodnienie, implantacja, hormony wydzielane w czasie ciąży 5. Poród kontrola hormonalna 6. Laktacja regulacja hormonalna, odruch wypływu (wydzielania mleka) 7. Dojrzewanie płciowe. Menopauza. Andropauza. Starzenie. Polecana literatura uzupełniająca Rola apoptozy w komórkach jajnika, A. Bradowska, M. Laszczyńska, A. Starczewski, Postępy Biologii Komórki, TOM NR 1 (3544) 5

6 Ćwiczenie 12. Fizjologia mięśni 1.Mięśnie szkieletowe struktura i funkcja sarkomeru, ślizgowy model skurczu synapsa nerwowo-mięśniowa; struktura, funkcja jednostka motoryczna sprzężenie elektromechaniczne rodzaje skurczów mięśni szkieletowych : pojedynczy, tężcowy niezupełny i zupełny, izotoniczny, izometryczny, auksotoniczny regulacja siły skurczu; zależna od wstępnego rozciągnięcia, częstotliwości pobudzeń, rekrutacji sprężystość i elastyczność mięśnia rodzaje mięśni szkieletowych (typ I, IIa, IIb) metabolizm energetyczny mięśni; dług tlenowy, stężenie mięśni wrzecionko nerwowo-mięśniowe 2. Mięśnie gładkie struktura miocytu czynność elektryczna czynność mechaniczna - podstawy molekularne skurczu, czynniki wywołujące skurcz rodzaje mięśni gładkich: wielojednostkowe, trzewne, pośrednie 3. Badanie czynności mięśni - elektromiografia Ćwiczenie 13 Metabolizm. Termoregulacja. Metabolizm (anabolizm, katabolizm), podstawowa przemiana materii (BMR) - czynniki kształtujące, zróżnicowanie dobowe i międzyosobnicze. Równowaga energetyczna. Metody pomiaru przemiany materii - kalorymetria bezpośrednia i pośrednia, współczynnik oddechowy (definicja, zastosowanie); Odżywianie - wartość energetyczna białek, tłuszczów i węglowodanów, równoważniki żywieniowe. Zasady prawidłowego odżywiania. Termoregulacja - pojęcie zmienno- i stałocieplności, prawidłowa temperatura ciała i jej zróżnicowanie w obrębie organizmu człowieka, znaczenie temperatury otoczenia. Wytwarzanie i utrata ciepła przez organizm. Mechanizmy regulujące temperaturę - ośrodki odpowiedzialne za termoregulację, mechanizmy aktywowane przez zimno i ciepło, termogeneza drżeniowa i bezdrżeniowa, rola krążenia skórnego. Gorączka i hipotermia; możliwości adaptacji do zimna i ciepła Polecana literatura uzupełniająca: Hipotermia mechanizm działania i patofizjologiczne zmiany w organizmie człowieka, P. Sosnowski, K. Mikrut, H. Krauss Postępy Hig Med Dosw (online), 2015; 69: Ćwiczenie 14. Kolokwium Ćwiczenie 15. Odróbki 6