Scenariusz lekcji języka polskiego dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych

Transkrypt

1 Scenariusz lekcji języka polskiego dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych Mariusz Piątkowski Zespół Szkół Medycznych - VIII Liceum Ogólnokształcące ul. Swarzewska 10 tel Bydgoszcz tel. prywatny

2 Scenariusz lekcji z elementami analizy i interpretacji filmu Siódma pieczęć Ingmara Bergmana, utworu Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią i obrazie Danse macabre Bernta Notke. Temat: Portret Śmierci w filmie Siódma pieczęć I. Bergmana, Rozmowie Mistrza Polikarpa ze Śmiercią i obrazie Danse macabre Bernta Notke. Informacje o filmie: Oryginalny tytuł: Det Sjunde inseglet Kraj produkcji: Szwecja Główne role: Max von Sydov (Antonius Block), Gunnar Bjornstand (Jons), Bengt Ekerot (Śmierć) Premiera: 1956 ReŜyseria: Ingmar Bergman Scenariusz: Ingmar Bergman Muzyka: Erik Nordgren Zdjęcia: Gunnar Fischer Siódma pieczęć powstała na bazie jednoaktówki Malowidło w drewnie, którą Bergman stworzył dla (i przy udziale) studentów szkoły teatralnej w Malmö. Rycerz Antonius Block i jego giermek Jöns powracają z wyprawy krzyŝowej. PodróŜują przez ziemie zniszczone szalejącą zarazą, obserwują okrutne pochody biczowników, spotykają przeraŝoną dziewczynę skazaną na śmierć za czary i rodzinę kuglarzy, która stanowi jedyną oazę szczęścia w tym straszliwym świecie. Block traktuje podróŝ jako drogę do poznania prawd ostatecznych. PoniewaŜ Ŝycie naokoło wydaje się pozbawione sensu, a Bóg milczy, rycerz gotów jest zapytać się Śmierć o sens. Ta decyduje się podjąć jego wyzwanie i zagrać z nim w szachy, na jednej szali kładąc tajemnicę wszechrzeczy, na drugiej jego Ŝycie. Scenariusz lekcji: Temat: Portret Śmierci w filmie Siódma pieczęć I. Bergmana, Rozmowie Mistrza Polikarpa ze Śmiercią i obrazie Bernta Notke Danse macabre. Cele szczegółowe lekcji: Uczeń powinien: umieć analizować dzieło Bergmana w kontekście kulturowym; nauczyć się świadomego i krytycznego podejścia do odbioru filmu; umieć spojrzeć na zagadnienie Śmierci w sposób dojrzały; poznać poglądy stoików, Epikura i chrześcijan na temat ; interpretować tekst utworu średniowiecznego; aktywnie słuchać fragmentu V Symfonii Beethovena; rozumieć istotę motywu tańca w literaturze oraz w malarstwie (B. Notke);

3 Metody i formy pracy: analiza dzieła filmowego; działania dramowe; praca z tekstem; zadania aktywizujące: przekład intersemiotyczny; praca ze słownikiem; Czas: 90 min. Materiały pomocnicze: fragment utworu: Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią ; kopia obrazu Danse macabre Bernta Notke; nagranie V Symfonii Beethovena; Słownik terminów literackich; DVD Siódma pieczęć ( spotkanie Antoniusa z Śmiercią; śmierć błazna; partia szachów) Przebieg lekcji: 1) Wprowadzenie Motto: Jestem śmiertelny. Pascal - Zainicjowanie dyskusji: Czy pewność skazuje człowieka na rozpacz? Swobodne wypowiedzi uczniów na temat. - Wyjaśnienie przez nauczyciela celów lekcji, zapisanie tematu lekcji. 2) Realizacja - wykład nauczyciela na temat szkół filozoficznych stoików i epikurejczyków. Zacytowanie słów Epikura: Kiedy istniejemy, nie ma, a kiedy śmierć przychodzi, nie ma juŝ nas. oraz Staraj się oswoić, Ŝe śmierć jest niczym innym całkowitym pozbawieniem czucia. (List do Menoikeusa IV/III w.p.n.e.) Próba odpowiedzi na pytania: - Czy naleŝy się lękać? - Czy lęk przed ą nie jest lękiem przed tym, Ŝe w Ŝyciu niczego nie dokonaliśmy? - Czy myślicie o? - JeŜeli tak, to w jaki sposób? - Jakie uczucia wzbudzają w człowieku takie myśli? - Czy potraficie śmierć uplastycznić? - Czemu mógłby taki zabieg słuŝyć?

4 Oczekiwane odpowiedzi: Człowiek współczesny stara się unikać rozmów na temat swego końca, śmierć jest niezgłębioną tajemnicą z jednej strony odpycha swoją bezwzględnością, z drugiej natomiast fascynuje; najczęściej myślimy o niej z lękiem; paraliŝuje nas niepewność i przy tym mamy świadomość swojej małości wobec potęgi ; śmierć uplastycznia się zazwyczaj jako ludzki szkielet z kosą, jest to wyobraŝenie stereotypowe i nie wywołuje juŝ przeraŝenia w naszej świadomości; śmierć pojmujemy jako stan, coś nieuchwytnego, abstrakcyjnego, ale okropnego i przeraŝającego. 3. Analiza fragmentu wiersza anonimowego poety z XV wieku Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią, obejrzenie kopii obrazu Bernta Notke i fragmentów filmu Siódma pieczęć Uczniowie wnioski zapisują w tabeli. Uźrzał człowieka nagiego Przyrodzenie niewieściego, Obraza wielmi skaradnego, Łoktuszą przepasanego. Chuda, blada, Ŝołte lica, Leści się jako miednica; Upadł ci jej koniec nosa, Z oczu płynie krwawa rosa; Przewiązała głowę chustą, Jako samojedź krzywousta; Nie było warg u jej gęby, Poziewając skrŝyta zęby; Miece oczy, zawracając, Groźną kosę w ręku mając; Goła głowa, przykra mowa.(...) Śmierć: Nikt się przede mną nie skryje, Wszystkim Ŝywym utnę szyje. Polikarp: (klęka, składa ręce) Miła Śmirci, racz mi wzjewić, Przecz chcesz ludzie Ŝywota zbawić, Czemu twą łaskę stracili. Zać co złego uczynili? Śmierć: (...) Powiem tobie przezpiecznie: Stworzyciel wszego stworzenia PoŜyczył mi takiej mocy, Bych morzyła we dnie i w nocy. (...) Morzę wszystko ludzkie plemię: (...) I chorego i zdrowego, Lubo stary, lubo młody, KaŜdemu ma kosa zgodzi; Bądź ubodzy i bogaci, Wszytki ma kosa potraci;

5 Bernt Notke Danse macabre (fragment)

6 Rozmowa Mistrza... Danse macabre B. Notke Siódma pieczęć czas powstania koniec XV w. XV w wygląd naga, ohydna, chuda, Ŝółte przypomina szkielet, monumentalna, policzki, z oczu płynie krew, zgrzyta zębami, nie ma warg, przepasana chustą, odpada jej kawałek nosa, kobieta przepasana chustą, upiorna, makabrycznie uśmiechnięta wysoka, ubrana na czarno, przypomina człowieka, twarz nie zdradza emocji, ma łagodny, stanowczy, spokojny głos atrybuty kosa płyta nagrobna, dudy bez atrybutu, ma piłę zachowanie postawa człowieka agresywna, bezwzględna, przekonana o swej mocy, pewna siebie, nieugięta konsternacja, przeraŝenie, lęk, pokora bezwzględna, przekonana o swej mocy, pewna siebie, nieugięta godzi się na taniec ze Śmiercią, nie ma wpływu na sytuację, Wnioski: Taniec symbolizuje równość wszystkich ludzi wobec procesu przemijania. Nie ma przed nią ucieczki. Wszyscy, bez wyjątku, jej się obawiają. Wzór tabeli dla uczniów spokojna, stanowcza, nie zdradza emocji, cierpliwa, bezwzględna, niemiła pozorny spokój, przeraŝenie, próba przechytrzenia (umyślne przewrócenie przez Blocka szachowych figur) czas powstania wygląd atrybuty zachowanie postawa człowieka Rozmowa Mistrza... Danse macabre B. Notke Siódma pieczęć wnioski 4. Działania dramowe* Ćwiczenie musi być tak dobrane, by nie budziło przeraŝenia czy konsternacji uczniów, np. rzeźba (stop-klatka) przedstawiająca korowód danse macabre, etiuda pantonimiczna, ukazująca przeraŝenie Polikarpa widokiem Śmierci.

7 5. Podsumowanie i zadanie domowe. Wysłuchaj fragment V Symfonii L. van Beethovena i zapisz refleksje, jakie wzbudza w Tobie ten utwór. (10 zdań) *Drama Termin drama pochodzi od greckiego słowa drao, co znaczy działam, usiłuję. Podstawą dramy jest fikcyjna, wyobraŝeniowa sytuacja, która powstaje, gdy kilka osób we wspólnej przestrzeni przedstawia coś, co nie jest w danym czasie obecne, uŝywając jako środków wyrazu swoich ciał i głosów - pisze Krystyna Pankowska w swojej pracy Dramazabawa- myślenie. Przykładowe techniki dramowe: 1. Bycie w roli - uczeń jest sobą w nowej, nieznanej dla niego, odmiennej od codziennego Ŝycia sytuacji. Pomocne będzie tu stworzenie sytuacji konfliktowej, w którą musi wejść dana osoba. 2. Wywiad - moŝe być prowadzony po cichu, intymny, dwuosobowy i oficjalny, prowadzony przez całą grupę z jedną czy kilkoma osobami. Mogą go uczniowie prowadzić w rolach i poza nimi, pozostając sobą. 3. Etiuda pantomimiczna - ćwiczenie to rozwija elokwencję ciała, uczy komunikatywności, wpływa na wyobraźnię, pomaga w koncentracji, ułatwia wchodzenie w role, w fikcję dramatyczną, w klimat i atmosferę, na której nauczycielowi zaleŝy. 4. Improwizacja - moŝna o niej mówić wtedy, gdy jedna lub więcej osób otrzymuje role oraz temat i próbuje działać w związku z postawionym zadaniem. Podstawą jej jest tekst tworzony na gorąco, w trakcie rozwijającego się sporu i konfliktu z partnerem. 5. Rzeźba - polega na tym, Ŝe uczeń, przyjmując rolę, zamiera w bezruchu, jednocześnie ekspresyjnie i komunikatywnie wyraŝając uczucie, postawę czy sytuację, przy czym waŝna tu jest zarówno mowa całego ciała, jak i jego poszczególnych elementów (gesty ręki, mimika twarzy). 6. Obraz - skomponowany z ludzi. Zostaje w nim uchwycone zdarzenie w najbardziej dramatycznym momencie i zatrzymane, jak w stop-klatce filmowej. 7. Film - jest to kontynuacja stop-klatki, tzw. poruszenie fotografii z normalną szybkością, w tempie zwolnionym i przyspieszonym. 8. Rysunek - moŝe to być portret realistyczny lub karykatura, którą się omawia z pozycji róŝnych osób. 9. List - jest to technika ściśle związana z rolą. Wprowadza się ją często wtedy, kiedy fikcyjny bohater, którego problemami się zajmujemy, nie Ŝyje, zaginął, wyjechał daleko lub jest chory. List przybliŝa nieobecną postać, rzuca nowe światło na dramat tego człowieka, pomaga odkryć jego tajemnicę. 10. Dziennik, pamiętnik - moŝe być odczytany przez osobę, która go pisała, moŝe teŝ być odnaleziony po latach i czytany przez ludzi bliskich autorowi lub zupełnie mu obcych.