Nauka Przyroda Technologie

Transkrypt

1 Nuk Przyrod Technologie 2013 Tom 7 Zeszyt 4 ISSN #56 Dził: Zootechnik Copyright Wydwnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznniu JROSŁW PYTLEWSKI, IRENEUSZ NTKOWIK, MRT WLISZEWSK, RYSZRD SKRZYPEK Ktedr Hodowli Bydł i Produkcji Mlek Uniwersytet Przyrodniczy w Poznniu WPŁYW ZMINY KOLEJNOŚCI PROCEDUR PRZEDDOJOWYCH N JKOŚĆ HIGIENICZNĄ MLEK EFFECT OF CHNGES IN THE SEQUENCE OF PREMILKING PROCEDURES ON HYGIENIC QULITY OF MILK Streszczenie. Celem prcy było porównnie wrtości higienicznej mlek (ocenionego n podstwie liczby komórek somtycznych) w zleżności od kolejności wykonywnych czynności przeddojowych. Bdni przeprowdzono n populcji krów rsy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odminy czrno-biłej. Krowy podzielono n dwie grupy. Dobór zwierząt był oprty n zsdzie nlogów. U jednej grupy krów w procedurze czynności przeddojowych stosowno njpierw mycie strzyków, nstępnie przedzdjno, ntomist u drugiej czynności przeddojowe przeprowdzno w kolejności odwrotnej. Nstępne procedury wykonywne podczs doju były identyczne dl wszystkich krów. Wykzno sttystycznie istotny (P 0,01) wpływ kolejności wykonywnych czynności przeddojowych n jkość higieniczną mlek ocenioną n podstwie zwrtości komórek somtycznych. Mniejszą liczbę komórek somtycznych w mleku stwierdzono wtedy, kiedy pierwszą czynnością przeddojową było przedzdjnie, nstępną mycie strzyków. Słow kluczowe: procedury doju krów, LKS Wstęp Istotne z punktu widzeni zdrowotnośc, jk również wrtości higienicznej mlek jest wykonywnie czynności przeddojowych, do których zlicz się m.in. czyszczenie wymieni i strzyków orz przedzdjnie. Czyszczenie strzyków przed dojem zpobieg zkżeniom gruczołu mlekowego drobnoustrojmi środowisko-

2 2 Pytlewski J., ntkowik I., Wliszewsk M., Skrzypek R., Wpływ zminy kolejności procedur przeddojowych wymi orz zminom mikrobiologicznym w mleku po doju. Sm dotyk strzyków wrz z innymi bodźcmi wyzwl odruch oksytocynowy, który pozwl n wydostnie się mlek znjdującego się w pęcherzykch mlekotwórczych. spełni trzy podstwowe funkcje: po pierwsze oddziel mleko ztoki strzykowej, które zwier dużą liczbę komórek somtycznych i drobnoustrojów, po drugie umożliwi bieżącą ocenę stnu zdrowotnego poszczególnych ćwirtek wymieni, po trzecie wyzwl odruch oksytocynowy. Opinie wśród prktyków dotyczące kolejności wykonywni pierwszej procedury przeddojowej są podzielone. Jedni uwżją, że njpierw nleży myć strzyki i wymię, później przedzdjć, ntomist drudzy sądzą, że nleży te czynności wykonć w odwrotnej kolejności. Zwolennicy tego pierwszego wrintu uwżją, że dojrz njpierw przedzdjjąc dotyk rękom brudnych strzyków, nstępnie przenosi drobnoustroje n swoich rękch n wymię kolejnej krowy. Zwolennicy odwrotnej kolejności w procedurch przeddojowych są zdni, że mycie strzyków wykonne jko pierwsze pobudz krowę do przypuszczeni mlek i w ztokch mlekowych wymieni dochodzi do wymieszni mlek o większej i mniejszej zwrtości drobnoustrojów. Liczb komórek somtycznych gwłtownie wzrst w przypdku stnu zplnego wymieni (PYTLEWSKI i DORYNEK 2000). Liczb elementów komórkowych w mleku stł się jednym z podstwowych kryteriów dignostycznych i jest wykorzystywn do monitorowni stnu zdrowotnego gruczołu mlekowego (SHRM i IN. 2011). N liczbę komórek somtycznych w mleku wpływją, poz stnem chorobowym wymieni, również inne czynniki, tkie jk: rs, wiek, okres lktcji, wydjność mlek, por roku, por dni, stres, żywienie i sposób doju (SENDER i IN. 1987). Istotnym zgdnieniem interesującym nie tylko hodowców bydł mlecznego i producentów mlek jest określenie optymlnej kolejności procedur związnych z przygotowniem strzyków do doju. Wżność zgdnieni z prktycznego punktu widzeni skłonił utorów do relizcji niniejszej prcy, której celem było porównnie jkości higienicznej mlek (ocenionego n podstwie liczby komórek somtycznych) w zleżności od kolejności wykonywnych czynności przeddojowych. Mterił i metody Bdni przeprowdzono n populcji 40 krów rsy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odminy czrno-biłej. Doświdczenie trwło 11 miesięcy i przeprowdzone zostło w gospodrstwie rodzinnym. Krowy podzielono n dwie grupy. Dobór zwierząt do grupy oprty był n zsdzie nlogów. U jednej grupy krów w procedurze czynności przeddojowych stosowno njpierw mycie strzyków, nstępnie przedzdjno, ntomist u drugiej kolejność przeprowdzonych czynności przeddojowych był odwrotn. Nstępne czynności wykonywne podczs doju u wszystkich krów były identyczne. Czyszczenie strzyków i mycie wymieni wykonywno z pomocą ręcznik tekstylnego wielokrotnego użyci i mieszniny wody z preprtem do myci i dezynfekcji wymion z zstosowniem zlecnego przez producent stężeni i tempertury roztworu. Przed umyciem kżdego strzyk ręcznik był zmczny i płukny w roztworze wody i środk orz dokłdnie wyżymny. Dl kżdej bdnej grupy doświdczlnej przygotowywno nowy roztwór i używno świeżego ręcznik. odbywło

3 Pytlewski J., ntkowik I., Wliszewsk M., Skrzypek R., Wpływ zminy kolejności procedur przeddojowych 3 się z użyciem przedzdjcz. Z kżdego strzyk były zdjne minimum pierwsze cztery strugi mlek. Strzyki przed złożeniem prtu udojowego były suche. Ntychmist po zdjęciu kubków udojowych wykonno podojową dezynfekcję strzyków. Zwierzęt utrzymywno w oborze uwięziowej n płytkiej ściółce. Obornik usuwno w ciągu dni dwukrotnie. Udoje przeprowdzno dwukrotnie w ciągu doby. Rno rozpoczynno dój krów o godzinie 5 00 i po południu o godzinie Krowy dojono n stnowiskch z pomocą dojrki rurociągowej firmy Westfli z wykorzystniem czterech prtów udojowych. Średni roczn wydjność mleczn od krowy w czsie przeprowdzonych bdń wynosił 8564 kg mlek o zwrtości tłuszczu 3,79% i biłk 3,37%. Krowy żywiono trdycyjnie, normując dwki pokrmowe systemem INR. Dne źródłowe do prcy pochodziły z dokumentów oceny wrtości użytkowej bydł mlecznego. Zwierzęt ocenino metodą 4. Podczs próbnych udojów krów doświdczlnych zebrno 297 prób mlek. Liczbę komórek somtycznych (LKS) w mleku oznczno w Lbortorium Oceny Mlek PFHBiPM metodą spektrofotometryczną prtem CombiFoss W bdnich nlizowno wpływ kolejności wykonywni czynności przeddojowych n LKS w mleku krów, uwzględnijąc tkże wpływ wybrnych czynników. W celu relizcji powyższego zdni populcję krów podzielono n klsy według: numeru kolejnej lktcji (1., 2., 3. i 4.), fzy lktcji ( 100 dni, dni i > 200 dni), pory roku (zim, wiosn, lto i jesień), grupy produkcyjnej wyrżonej wydjnością dobową mlek od 1 krowy (< 20 kg, 20,1-25 kg, 25,1-30 kg i 30 kg). Dl uzyskni rozkłdu normlnego liczby komórek somtycznych w mleku zstosowno logrytmiczną trnsformcję, jką w swej prcy przedstwili LI i SHOOK (1980). Ocenę wpływu efektów stłych wykonno z pomocą wieloczynnikowej nlizy kowrincji z użyciem procedury GLM (SS ) według poniższego modelu liniowego: Y ijklmno = + c i + l j + f k + p l + β 1 d m + β 2 k n + β 3 w o + e ijklmno gdzie: Y ijklmno wrtość nlizownej cechy, średni ogóln, c i efekt stły kolejności wykonywnych czynności przeddojowych (i = 1, 2), l j efekt stły kolejnej lktcji (j = 1, 2, 3, 4), f k efekt stły fzy lktcji (k = 1, 2, 3), p l efekt stły pory roku (l = 1, 2, 3, 4), β 1, β 2, β 3 cząstkowe współczynniki regresji liniowej pierwszego stopni, d m dzień lktcji, k n liczb komórek somtycznych w mleku, w o wydjność dobow mlek w lktcji, e ijklmno losowy efekt resztkowy. W celu oceny istotności różnic między średnimi obiektowymi przeprowdzono porównni z wykorzystniem testu wielokrotnego rozstępu Duncn.

4 4 Pytlewski J., ntkowik I., Wliszewsk M., Skrzypek R., Wpływ zminy kolejności procedur przeddojowych Wyniki i dyskusj W tbeli 1 przedstwiono wyniki dotyczące wpływu kolejności wykonywnych czynności przeddojowych n zwrtość komórek somtycznych w mleku. Mniejszą liczbę elementów komórkowych w mleku stwierdzono w przypdku przedzdjni wykonywnego jko pierwsz czynność przed myciem strzyków w porównniu z odwrotną kombincją tych procedur. Podobne wyniki uzyskli SKRZYPEK i IN. (2003). FHR (2002) uwż, że przedzdjnie powinno być stosowne ze względu n fkt, że przed dojem njwiększ liczb komórek somtycznych i drobnoustrojów występuje w mleku ztoki strzykowej i usunięcie go powoduje istotne zmniejszenie tych elementów w udojonym mleku. Jednocześnie przedzdjnie umożliwi szybką identyfikcję formy klinicznej mstitis w poszczególnych ćwirtkch wymieni (SKRZYPEK i IN. 2004). Z kolei czyszczenie strzyków przed dojem według GLTON i IN. (1986) orz KMIENIECKIEGO i IN. (2004) zpobieg zkżeniom wymieni drobnoustrojmi środowiskowymi orz zminom mikrobiologicznym w mleku po doju. Wśród utorów nie m zgodności co do kolejności wykonywni opisywnych wyżej procedur. MERRILL i IN. (1987) orz WGNER i RUEGG (2002) uwżją, że przedzdjnie powinno wykonywć się przed czyszczeniem strzyków, ntomist K- MIENIECKI i IN. (2004) są zwolennikmi wykonywni w odwrotnej kolejności tych czynności, gdyż sądzą, że ścisły kontkt dłoni dojrz z brudnym strzykiem może spowodowć zwiększenie zkżni wymion. utorzy ci wykzli, że przedzdjnie wykonywne po czyszczeniu strzyków przyczyni się do niższego poziomu ogólnej liczby drobnoustrojów orz komórek somtycznych w mleku. W bdnich PNKEY (1989) stwierdzono, że przedzdjnie wykonywne przed czyszczeniem strzyków powodowło wzrost LKS orz zmniejszenie liczby drobnoustrojów w mleku. WROŃSKI i IN. (2008) wykzli, że kolejność przedzdjni orz czyszczeni strzyków nie mił istotnego wpływu n zwrtość elementów komórkowych Tbel 1. Liczb komórek somtycznych w mleku krów w zleżności od kolejności czynności przeddojowych Tble 1. Somtic cell count in cow milk depending on the sequence of premilking procedures Cech Trit mycie strzyków tet nd udder Pierwsz czynność przeddojow First premilking procedure przedzdjnie forestripping N x SD N x SD LKS (tys./ml) SCC (thous./ml) LNLKS NLSCC ,35 0, ,12 0,75 Średnie zznczone w wierszu tą smą literą różnią się wysoce istotnie (P 0,01). Mens denoted in row with identicl letter differ highly significntly (P 0.01).

5 Pytlewski J., ntkowik I., Wliszewsk M., Skrzypek R., Wpływ zminy kolejności procedur przeddojowych 5 w mleku. Zdniem SKRZYPK i IN. (2004) kolejność czynności przeddojowych powinn być uzleżnion od stosownej metody czyszczeni strzyków. W przypdku myci strzyków wodą zwierjącą środek dezynfekcyjny przedzdjnie nleży przeprowdzć po czyszczeniu, ntomist w przypdku wycierni strzyków n sucho przedzdjnie nleży wykonć jko pierwszą czynność przeddojową, tki bowiem ukłd procedur przeddojowych przyczyni się do zmniejszeni liczby elementów komórkowych orz bkterii w mleku. Według DUDKO (2001) negtywny wpływ myci strzyków n zwrtość drobnoustrojów w mleku spowodowny jest tym, że ułtwi ono dostęp mikroorgnizmów znjdujących się n środkowej i górnej części strzyków orz n wymieniu do dolnej części strzyków, w konsekwencji do pozyskiwnego mlek. Liczbę komórek somtycznych w mleku krów w nstępujących po sobie lktcjch w zleżności od kolejności wykonywni czynności przeddojowych podno w tbeli 2. Stwierdzono istotny pod względem sttystycznym wzrost LKS i logrytmu nturlnego z liczby komórek somtycznych w mleku (LNLKS) w kolejnych lktcjch u krów, Tbel 2. Liczb komórek somtycznych w mleku krów w kolejnych lktcjch w zleżności od kolejności czynności przeddojowych Tble 2. Somtic cell count in cow milk in successive lcttions depending on the sequence of premilking procedures Cech Trit Pierwsz czynność przeddojow First premilking procedure Lktcje Lcttions N x SD N x SD N x SD N x SD LKS (tys./ml) SCC (thous./ml) LNLKS NLSCC 49 12,23 0, ,46 0, ,38 0, ,40 0, ,79 B 0, ,31 0, ,29 B 0, ,19 0,70 Średnie zznczone w wierszu tymi smymi dużymi litermi, B różnią się wysoce istotnie (P 0,01), zznczone tą smą młą literą różnią się istotnie (P 0,05). Średnie zznczone w kolumnie tą smą literą różnią się wysoce istotnie (P 0,01). Mens denoted in row with identicl cpitl letters, B differ highly significntly (P 0.01), nd denoted with identicl smll letter differ significntly (P 0.05). Mens denoted in column with identicl letter differ highly significntly (P 0.01).

6 6 Pytlewski J., ntkowik I., Wliszewsk M., Skrzypek R., Wpływ zminy kolejności procedur przeddojowych u których pierwszą czynnością przeddojową było przeddzdjnie. nlizując poszczególne lktcje, odnotowno tendencję do wzrostu LKS i LNLKS w mleku krów, u których njpierw myto strzyki i wymię, i które potem przedzdjno, przy czym potwierdzenie sttystyczne tej zleżności wykzno jedynie w populcji pierwistek. W przewżjącej większości utorzy podją istotną zleżność między kolejnymi lktcjmi liczbą elementów komórkowych w mleku. Wzrost LKS w kolejnych lktcjch stwierdzili: JRTSVELD i IN. (1983), NG-KWI-HNG i IN. (1984), SENDER i IN. (1987), DORYNEK i IN. (1998), GÓRSK i IN. (1998) orz PYTLEWSKI i IN. (2002). Z kolei BKKEN (1981) wykzł, że u strszych krów rosło ryzyko nowej infekcji, przy jednoczesnym zmniejszeniu tendencji do wyzdrowieni. W tbeli 3 umieszczono wyniki dotyczące wpływu kolejności czynności przeddojowych n liczbę komórek somtycznych w mleku z uwzględnieniem fzy lktcji. Przeprowdzon nliz sttystyczn wykzł istotnie większą wrtość LNLKS w mleku krów będących w trzeciej fzie lktcji (> 200 dni) niż w mleku pozysknym od zwierząt z pierwszych 100 dni doju, przy czym tę zleżność stwierdzono u krów njpierw mytych, później przedzdjnych. Istotnie mniejszą zwrtością LKS orz istotnie mniejszą wrtością LNLKS lktcji chrkteryzowło się mleko pozyskne od krów Tbel 3. Liczb komórek somtycznych w mleku krów w kolejnych fzch lktcji w zleżności od kolejności czynności przeddojowych Tble 3. Somtic cell count in cow milk in successive stges of lcttion depending on the sequence of premilking procedures Cech Trit Pierwsz czynność przeddojow First premilking procedure 100 dni 100 dys Fzy lktcji Stges of lcttion dni dys > 200 dni > 200 dys N x SD N x SD N x SD LKS (tys./ml) SCC (thous./ml) LNLKS NLSCC 37 12,07 0, ,30 0, ,52 B 0, ,09 0, ,99 0, ,21 B 0,61 Średnie zznczone w wierszu tą smą literą różnią się wysoce istotnie (P 0,01). Średnie zznczone w kolumnie tymi smymi litermi, B różnią się wysoce istotnie (P 0,01). Mens denoted in row with identicl letter differ highly significntly (P 0.01). Mens denoted in column with identicl letters, B differ highly significntly (P 0.01).

7 Pytlewski J., ntkowik I., Wliszewsk M., Skrzypek R., Wpływ zminy kolejności procedur przeddojowych 7 w trzeciej fzie, które njpierw przedzdjno, później myto. Podobne wyniki świdczące o rosnącej w mirę postępującej lktcji liczbie elementów komórkowych uzyskli: DORYNEK i KLIKS (1998), PYTLEWSKI i DORYNEK (2000), SW i IN. (2000) orz PYTLEWSKI i IN. (2002). nlizując zwrtość komórek somtycznych w mleku krów w zleżności od kolejności wykonywni czynności przeddojowych w poszczególnych porch roku klendrzowego (tb. 4), stwierdzono, że sttystycznie istotne różnice (P 0.01) w LKS w mleku wystąpiły między zimą (219 tys. w 1 ml) wiosną (421 tys. w 1 ml) przy myciu strzyków i wymion wykonywnym jko pierwsz czynność. Przy tej smej procedurze istotne różnice (P 0,05) dl LNLKS znotowno między zimą i wiosną orz między zimą i ltem. nlizując LKS w mleku krów w poszczególnych porch roku z uwzględnieniem kolejności czynności przeddojowych, stwierdzono w okresie wiosny i jesieni sttystycznie istotnie (P 0.05) mniejszą LKS w mleku krów njpierw przedzdjnych. Podobną zleżność w okresie wiosny wykzno dl LNLKS. W literturze większość utorów podje, że obserwowny jest wzrost liczby elementów komór- Tbel 4. Liczb komórek somtycznych w mleku krów w poszczególnych porch roku w zleżności od kolejności czynności przeddojowych Tble 4. Somtic cell count in cow milk in individul sesons of the yer depending on the sequence of premilking procedures Cech Trit Pierwsz czynność przeddojow First premilking procedure wiosn spring Pory roku Sesons of the yer lto summer jesień utumn zim winter N x SD N x SD N x SD N x SD LKS (tys./ml) SCC (thous./ml) LNLKS NLSCC 27 12,55 b 0, ,44 b 0, ,41 0, ,06 b 0, ,10 b 0, ,13 0, ,10 0, ,15 0,74 Średnie zznczone w wierszu tymi smymi dużymi litermi, B różnią się wysoce istotnie (P 0,01), zznczone tymi smymi młymi litermi, b różnią się istotnie (P 0,05). Średnie zznczone w kolumnie tymi smymi litermi, b różnią się istotnie (P 0,05). Mens denoted in row with identicl cpitl letters, B differ highly significntly (P 0.01), nd denoted with identicl smll letters, b differ significntly (P 0.05). Mens denoted in column with identicl letters, b differ significntly (P 0.05).

8 8 Pytlewski J., ntkowik I., Wliszewsk M., Skrzypek R., Wpływ zminy kolejności procedur przeddojowych kowych w mleku w okresie lt i jesieni, jest to uwrunkowne wysoką temperturą, podrżnienimi wywoływnymi ukąszenimi owdów orz częstszymi urzmi wymion podczs wypsu. Większą LKS w mleku w okresie letnim stwierdzili DORYNEK i KLIKS (1998) orz BRZOZOWSKI i IN. (1999), ntomist w okresie lt i jesieni njwiększą LKS w mleku wykzli: KLIKS i IN. (1998), SW i IN. (2000), PYTLEWSKI i IN. (2002) orz SKRZYPEK (2006). KENNEDY i IN. (1982), SENDER i IN. (1987) orz CZERNIWSK- -PIĄTKOWSK i IN. (2012) stwierdzili tendencję wzrostową dl liczby elementów komórkowym w mleku w okresie jesieni. Odmienne rezultty uzyskli JUOZITIENE i IN. (2004): w bdnich njmniejszą LKS stwierdzili w mleku pozysknym w okresie lt. EMNUELSON i PERSON (1984) nie wykzli wpływu sezonu n zwrtość komórek somtycznych w mleku. W tbeli 5 zmieszczono wyniki dotyczące liczby elementów komórkowych w mleku krów w zleżności od kolejności wykonywni czynności przeddojowych z uwzględnieniem grupy produkcyjnej zwierząt. Przeprowdzon nliz sttystyczn wykzł njwiększą LKS i njwiększą wrtość LNLKS w mleku krów o njmniejszej dobowej Tbel 5. Liczb komórek somtycznych w mleku krów w poszczególnych grupch produkcyjnych w zleżności od kolejności czynności przeddojowych Tble 5. Somtic cell count in cow milk in individul production groups depending on the sequence of premilking procedures Cech Trit Pierwsz czynność przeddojow First premilking procedure < 20 kg n dobę per 24 h Grupy produkcyjne Production groups 20,1-25 kg n dobę per 24 h 25,1-30 kg n dobę per 24 h 30 kg n dobę per 24 h N x SD N x SD N x SD N x SD LKS (tys./ml) SCC (thous./ml) b b 175 LNLKS NLSCC 37 12,51 0, ,39 0, ,33 b 0, ,12 0, ,45 B 0, ,17 0, ,89 b 0, ,90 B 0,91 Średnie zznczone w wierszu tymi smymi dużymi litermi, B różnią się wysoce istotnie (P 0,01), zznczone tymi smymi młymi litermi, b różnią się istotnie (P 0,05). Średnie zznczone w kolumnie tymi smymi litermi, b różnią się istotnie (P 0,05). Mens denoted in row with identicl cpitl letters, B differ highly significntly (P 0.01), nd denoted with identicl smll letters, b differ significntly (P 0.05). Mens denoted in column with identicl letters, b differ significntly (P 0.05).

9 Pytlewski J., ntkowik I., Wliszewsk M., Skrzypek R., Wpływ zminy kolejności procedur przeddojowych 9 wydjności mlecznej (< 20 kg). Zwierzęt o njwiększej wydjności ( 30 kg mlek) chrkteryzowły się njmniejszą LKS i LNLKS w mleku. Krowy o wydjności dobowej mlek z przedziłu od 25,1 do 30 kg, u których pierwszą czynnością przeddojową było przedzdzjnie, odznczły się istotnie mniejszą (przy P 0.05) LKS i istotnie mniejszą wrtością LNLKS w mleku w porównniu z krowmi, u których czynniki przeddojowe nstępowły w odwrotnej kolejności. ROGERS i IN. 1998) wykzli dodtnią genetyczną korelcje między wydjnością mlek podtnością n mstitis. SIMI- NER i IN. (1991) oszcowli ujemną genetyczną korelcję między wydjnością mleczną liczbą komórek somtycznych w mleku. Wyniki uzyskne w bdnich włsnych potwierdzją powyższą zleżność, przy czym mniej elementów komórkowych w poszczególnych grupch produkcyjnych wykzno u krów njpierw przedzdjnych. W wielu prcch, m.in. DORYNK i IN. (1998), KLIKS i IN. (1998), SWY i PIWCZYŃ- SKIEGO (2002), PIWCZYŃSKEGO (2003) orz BRŁOWSKIEJ i IN. (2009), stwierdzono przy spdku dobowej wydjności mlek wzrost LKS w mleku. Zdniem KUCZJ i IN. (2012) poprw stnu zdrowi gruczołu mlekowego i jkości mlek może nstąpić w wyniku zpobiegni infekcjom, eliminowni czynnik infekcyjnego i brkowni chorych krów. Podsumownie Wykzno sttystycznie istotny (P 0,01) wpływ kolejności czynności przeddojowych n jkość higieniczną mlek ocenioną n podstwie zwrtości komórek somtycznych. Mniejszą liczbę komórek somtycznych w mleku stwierdzono, gdy pierwszą czynnością przeddojową było przedzdjnie, nstępną mycie strzyków. Litertur LI.K.., SHOOK G.E., n optimum trnsformtion for somtic cell concentrtion in milk. J. Diry Sci. 63: BKKEN G., Subclinicl mstitis in Norwegin diry cows. ct gric. Scnd. 31: BRŁOWSK J., LITWIŃCZUK Z., WOLŃCIUK., BRODZIK., Reltionship of somtic cell count to dily yield nd technologicl usefulness of milk from different breeds of cows. Pol. J. Vet. Sci. 1: BRZOZOWSKI P., LUDWICZK K., ZDZIRSKI K., Liczb komórek somtycznych w mleku krów objętych oceną użytkowości mlecznej w Polsce Centrlnej. Zesz. Nuk. Przegl. Hod. 44: CZERNIWSK-PIĄTKOWSK E., GRLL K., SZEWCZUK M., CHOCIŁOWICZ E., The comprison of yield, composition nd qulity of cow milk depending on twice--dy nd four-times-dy milking. ct Sci. Pol. Zootech. 11, 4: DORYNEK Z., KLIKS R., Wpływ wybrnych czynników n ksztłtownie się liczby komórek somtycznych w mleku krów. Rocz. R Pozn. 302, Zootech. 50: DORYNEK Z., KLIKS R., MUSIŁOWSKI M., Stn zdrowotny gruczołu mlekowego n podstwie zwrtości komórek somtycznych w mleku orz jego wpływ n użytkowość mleczną krów. Rocz. R Pozn. 302, Zootech. 50:

10 10 Pytlewski J., ntkowik I., Wliszewsk M., Skrzypek R., Wpływ zminy kolejności procedur przeddojowych DUDKO P., Wpływ preprtów P3 Oxy Fom i Blu Grd w czsie doju mechnicznego n jkość mikrobiologiczną mlek. Med. Wet. 57: EMNUELSON U., PERSON E., Studies on somtic cell count in milk from Swedish diry cows. 1. Non-genetic cuses vrition in monthly test-dy results. ct gric. Scnd. 34: FHR R.D., Notwendigkeit und Grenzen der Züchtung uf Milchinhltsstoffe und Milchqulität. rch. Tierz. Sonderh. 45: GLTON D.M., PETERSSON L.G., MERRILL W.G., Effects of premilking udder preprtion prctices on bcteril counts in milk nd on tets. J. Diry Sci. 69: GÓRSK., LITWIŃCZUK Z., NIEDZIŁEK G., Wpływ wieku krów n zwrtość komórek somtycznych w mleku. Zesz. Nuk. R Wroc. 331, Konf. 17: JRTSVELD F.H.J., PUFFEN E., OSKM J., TIELEN M.J.M., VERSTEGEN M.W.W., LBERTS G..., Somtic cel counts in milk of diry cows in reltions to stge of lcttion, ge, production level nd presence of pthogens. Neth. Milk Diry J. 37: JUOZITIENE V., ZKS., JUOZITIS., Reltionship of somtic cell count with milk yield nd composition in blck-nd-white cttle herds. Med. Wet. 60: KMIENIECKI H., WÓJCIK J., KWITEK., SKRZYPEK R., Czynniki oddziływjące n jkość higieniczną mlek zbiorczego. Med. Wet. 60: KENNEDY B.W., SETHR M.S., TONG.K.W., MOXLEY J.E., DOWNEY B.R., Environmentl fctors influencing test-dy somtic cell count in Holstein. J. Diry Sci. 65: KLIKS R., DORYNEK Z., MUSIŁOWSKI M., Zmienność liczebności komórek somtycznych w mleku krów. W: Uwrunkowni produkcji mlek wysokiej jkości: konferencj nukow, Dłoń, wrześni 1998 roku. Wyd. R, Poznń: KUCZJ M., PREŚ J., TWRDOŃ J., ORD J., PNEK P., WIELICZKO., nliz związku liczby komórek somtycznych w mleku ze stnmi zplnymi gruczołu mlekowego i wskźnikmi produkcyjno-fizjologicznymi u krów mlecznych. Zesz. Nuk. UP Wroc. 590, Biol. Hod. Zwierz. 66: MERRILL W.G., SGI R., PETERSSON L.G., BUI T., ERB H.N., GLTON D.M., GTES R., Effects of premilking stimultion on complete lcttion milk yield nd milking performnce. J. Diry Sci. 70: NG-KWI-HNG K.F., HYES J.F., MOXLEY J.E., MONRDES H.G., Vribility of test-dy milk production nd composition nd reltions of somtic cell counts with yield nd compositionl chnges of bovine milk. J. Diry Sci. 67: PNKEY J.W., Premilking udder hygiene. J. Diry Sci. 72: PIWCZYŃSKI D., Komórki somtyczne wydjność i skłd mlek krów wysoko wydjnych. Zesz. Nuk. Przegl. Hod. 67: PYTLEWSKI J., DORYNEK Z., Wpływ wybrnych czynników n zwrtość komórek somtycznych w mleku krów. Rocz. R Pozn. 330, Zootech. 52: PYTLEWSKI J., DORYNEK Z., NTKOWIK I., KRYSZKIEWICZ CZ., Wpływ wybrnych czynników n zwrtość komórek somtycznych w mleku krów holsztyńsko-fryzyjskich. Rocz. R Pozn. 350, Zootech. 54: ROGERS G.W., BNOS G., NIELSEN U., PHILIPSSON J., Genetic correltions mong somtic cell scores, productive life nd type trits from the United Sttes nd udder helth mesures from Denmrk nd Sweden. J. Diry Sci. 81: SS user s guide. Sttistics version SS Institute, Cry, NC, US. SW., CHMIELNIK H., BOGUCKI M., CIEŚLK M., Wpływ wybrnych czynników pozgenetycznych n wydjność, skłd i zwrtość komórek somtycznych w mleku wysoko wydjnych krów. Zesz. Nuk. Przegl. Hod. 51: SW., PIWCZYŃSKI D., Komórki somtyczne wydjność i skłd mlek krów mieszńców cb hf. Med. Wet. 58: SENDER G., GŁĄBÓWN M., BSSLIK-CHBIELSK L., Środowiskowe uwrunkownie liczby komórek somtycznych w mleku krów. Zesz. Probl. Post. Nuk. Roln. 332:

11 Pytlewski J., ntkowik I., Wliszewsk M., Skrzypek R., Wpływ zminy kolejności procedur przeddojowych 11 SHRM N., SINGH N.K., BHDWL M.S., Reltionship of somtic cell count nd mstitis: n overview. sin-ust. J. nim. Sci. 24, 3: SIMINER H., SOLBU H., SCHEFFER L.R., Estimted genetic correltions between disese nd yield trits in diry cttle. J. Diry Sci. 74: SKRZYPEK R., Fctors ffecting somtic cel count nd totl microorgnisms count in cow s milk. Pol. J. Food Nutr. Sci. 56, 15, 1s Spec. iss.: SKRZYPEK R., WÓJTOWSKI J., FHR R.D., Hygienic qulity of cow bulk tnk milk depending on the method of udder preprtion for milking. rch. Tierz. 46: SKRZYPEK R., WÓJTOWSKI J., FHR R.D., Wpływ metody przygotowni wymieni i strzyków do doju n jkość higieniczną mlek. Med. Wet. 60: WGNER.M., RUEGG P.L., The effect of mnul forestripping on milking performnce of Holstein diry cows. J. Diry Sci. 85: WROŃSKI M., JRMUŻ W., SKRZYPEK R., Interkcje między procedurmi ochrony zdrowi wymieni stosownymi przed dojem i po doju. Med. Wet. 64: EFFECT OF CHNGES IN THE SEQUENCE OF PREMILKING PROCEDURES ON HYGIENIC QULITY OF MILK Summry. The im of the study ws to compre the hygienic qulity of milk (evluted on the bsis of somtic cell counts) depending on the sequence of performed premilking procedures. nlyses were conducted on popultion of Polish Holstein-Friesin blck-nd-white cows. Cows were divided into two groups. nimls were selected on the bsis of nlogues. In one group of cows in the premilking sequence of tets nd the udder ws followed by forestripping, while in the other premilking sequence of the procedures were performed in the opposite order. The following procedures performed during milking were identicl for ll cows. sttisticlly significnt effect (t P 0.01) of the sequence of performed premilking procedures on hygienic qulity of milk ws found. lower somtic cell count in milk ws recorded when forestripping ws performed s the first premilking procedure, followed by of tets nd the udder. Key words: cow milking procedures, SCC dres do korespondencji Corresponding ddress: Jrosłw Pytlewski, Ktedr Hodowli Bydł i Produkcji Mlek, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznniu, ul. Wojsk Polskiego 75, Poznń, Polnd, e-mil: jrekpyt@jy.up.poznn.pl Zkceptowno do opublikowni ccepted for publiction: Do cytowni For cittion: Pytlewski J., ntkowik I., Wliszewsk M., Skrzypek R., Wpływ zminy kolejności procedur przeddojowych