BIULETYN Klubu Użytkowników Pakietu Mikro CDS/ISIS Listopad 2003 Zakład Informacji Naukowej, Technicznej i Ekonomicznej

Transkrypt

1 BIULETYN Klubu Użytkowników Pakietu Mikro CDS/ISIS Listopad 2003 Zakład Informacji Naukowej, Technicznej i Ekonomicznej Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego Warszawa, ul. Racjonalizacji 6/8 Tel./Fax (+ 22 ) zinte@imbigs.org.pl URL html:// Od redakcji To wydanie biuletynu otwiera artykuł poświęcony długo oczekiwanej wersji 1.5 systemu Win- ISIS, która znajduje się obecnie na etapie testowania. Pozostałe artykuły dotyczą dwóch bezpłatnych produktów udostępnionych przez UNESCO użytkownikom baz danych CDS/ISIS. Pierwszym z nich jest program IsisMARC, który umożliwia edycję baz CDS/ISIS zawierających rekordy w formacie typu MARC. Jest to narzędzie przeznaczone przede wszystkim dla bibliotekarzy, którzy od dawna postulowali wprowadzenie do systemu CDS/ISIS podpól powtarzalnych i innych mechanizmów wykorzystywanych w tym formacie. Program ten może być jednak użyty przez wszystkich administratorów baz danych CDS/ISIS w celu udostępnienia operatorom środowiska edycji danych o wiele bardziej przyjaznego niż w systemie WinISIS. Najpierw przedstawiamy krótką charakterystykę formatu MARC, a w następnych trzech artykułach prezentujemy możliwości programu Isis- MARC, sposób jego użytkowania oraz rozwiązania techniczne wykorzystane w tym programie. Drugim produktem jest grupa programów Gen- ISIS, do której należą programy GenIsisWeb, GenIsisCD i NavISIS. GenIsisWeb to nazwa trzeciej wersji oprogramowania generującego aplikacje do przeszukiwania baz CDS/ISIS w Internecie, którego wcześniejszą wersję opisaliśmy w poprzednim wydaniu biuletynu. GenIsis- CD jest oprogramowaniem generującym aplikacje przeszukujące bazy CDS/ISIS dystrybuowane na płytach CD-ROM. Oba te programy mają bardzo podobne interfejsy użytkownika, ale aplikacje utworzone przy ich użyciu działają w różny sposób. O ile aplikacja GenIsisWeb korzysta z programu WWWISIS i przeglądarki internetowej, to aplikacja GenIsisCD korzysta wyłącznie z programu NavISIS. Wersja 1.5 systemu WinISIS UNESCO przygotowuje wydanie kolejnej płyty CD-ROM, na której zostanie umieszczona wersja 1.5 systemu WinISIS. Ta nowa wersja jest na etapie testowania i obecnie jest dostępne jej 2 wydanie testowe. Wersja 1.5 nie różni się zasadniczo od wersji 1.4, której ostatnim wydaniem oficjalnym było wydanie 19 z marca Twórcy systemu skupili się przede wszystkim na poprawie jego niezawodności i usuwaniu usterek, ale też nieco usprawnili system dodając nowe możliwości. W praktyce nie jest już potrzebna funkcja aktualizacji słownika bazy danych i parametr systemowy 130, ponieważ zbiór odwrócony jest automatycznie aktualizowany po każdej zmianie zawartości zbioru głównego bazy danych. Nowe możliwości dostępne w ramach edycji danych to: obsługa pola typu Wzorzec, która jest uaktywniana przy użyciu nowego parametru 157; tak jak w CDS/ISIS dla DOS we wzorcu: X oznacza znak alfanumeryczny, A oznacza znak alfabetyczny, 9 oznacza znak numeryczny, a każdy inny znak oznacza ten właśnie znak; dostępność funkcji StoreMFN(wyróżnik), która powoduje zapisanie numeru MFN edytowanego rekordu we wskazanym polu tego rekordu; funkcja ta powinna być stosowana w ramach poleceń końcowych dla nowoutworzonych rekordów, np.: end: if mfn=0 then StoreMFN(222) fi z uwagi na to, że w celu ustalenia numeru MFN utworzony rekord musi zostać zapisany w pliku głównym, użycie tej funkcji wyklucza możliwość kontroli poprawności tworzonych rekordów. Rozszerzone zostały możliwości funkcji dostępnych w menu Usługi: - w ramach funkcji Wstawianie pola możliwe jest określenie numeru przetwarzanego wystąpienia pola oraz wskazanie pozycji w ramach pola, na której zostanie umieszczony wstawiany tekst;

2 Biuletyn Klubu Użytkowników Pakietu Mikro CDS/ISIS - w ramach funkcji Usuwanie pola możliwe jest ograniczenie działania do określonego podpola i/lub wskazanego wystąpienia pola. Obsługiwane są następujące nowe parametry systemowe: 152 Zamknięcie okna parametrów drukowania po zakończeniu operacji drukowania Użycie parametru 152=1 powoduje automatyczne zamknięcie okna parametrów drukowania po zakończeniu operacji drukowania. Wartością domyślną jest 152=0, co oznacza że okno parametrów drukowania nie jest automatycznie zamykane. 157 Kontrola zgodności z typem pola lub wzorcem Użycie parametru 157=1 uaktywnia kontrolę zgodności z zadeklarowanym w tablicy FDT typem pola lub wzorcem i powoduje zaniechanie kontroli zawartości pola zgodnie z formatem walidacyjnym. Wartością domyślną jest 157=0, co oznacza brak tego rodzaju kontroli. 910 Ścieżka dostępu do plików pomocy w formacie HTML System WinISIS 1.5 korzysta z plików pomocy w formacie HTML, które są lokalizowane przy użyciu parametru 910. Domyślnie pliki te są umiejscowione w katalogu głównym systemu WinISIS. 911 Rdzeń nazw plików pomocy w formacie HTML Nazwy plików pomocy mają następującą postać ogólną: RdzeńXXJJ.htm gdzie XX jest kodem określającym zawartość pliku, a JJ kodem języka (PL dla języka polskiego). Obecnie jedynym obsługiwanym kodem jest IX. Domyślną wartością jest 911=ISIS, a więc w języku polskim jest obsługiwany plik pomocy IsisIXPL.htm. 939 Nazwa pliku dziennika (ang. log file) Win- ISIS Podanie tego parametru powoduje, że system zapisuje we wskazanym pliku (jeśli w parametrze nie wskazano ścieżki, to plik ten jest lokalizowany w katalogu baz danych wskazanym przy użyciu parametru 5) następujące informacje o dokonanych w systemie WinISIS operacjach na bazach danych: - identyfikator użytkownika (ang. user id) jest to unikatowy numer nadawany instalacji WinISIS na danym komputerze (numer ten jest wyświetlany na winiecie systemu WinISIS), - nazwa bazy danych, - wykonana czynność, - data i czas wykonania. Tak jak w przypadku innych danych zapisywanych w dzienniku, opis czynności jest podawany w języku angielskim. Obecnie są rejestrowane następujące czynności: - [Created][record MFN] utworzenie rekordu o podanym numerze MFN, - [Updated][record MFN] modyfikacja rekordu o podanym numerze MFN - [Ldelete][record MFN] usunięcie rekordu o podanym numerze MFN - [LUndelete][record MFN] odtworzenie usuniętego rekordu o podanym numerze MFN - [IF update] aktualizacja zbioru odwróconego, - [Global delete tag xx] globalna operacja usunięcia pola o wyróżniku xx W przypadku pracy w środowisku wielodostępnym wszyscy użytkownicy powinni korzystać ze wspólnego pliku dziennika. 945 Utworzenie standardowych tablic systemowych Nadanie wartości temu parametrowi powoduje wygenerowanie w katalogu głównym WinISIS następujących plików: txt.tab standardowa tablica konwersji z DOS do Windows, txt_.tab standardowa tablica konwersji z Windows do DOS, _upcase.tab standardowa tablica zamiany małych liter na wielkie litery. Do utworzenia tych plików są wykorzystywane standardowe tablice konwersji systemu Windows. Pliki są generowane tuż po uruchomieniu systemu WinISIS. Zaraz po wykonaniu tej czynności należy usunąć parametr 945. Zbigniew Nowicki Charakterystyka formatu MARC MARC jest skrótem angielskiego określenia MAchine-Readable Cataloging, które oznacza katalogowanie w postaci elektronicznej, czyli czytelnej dla komputera. Początki historii formatu MARC to lata 60-te ubiegłego wieku, kiedy to Biblioteka Kongresu USA (ang. Library of Congress), przygotowała dla potrzeb katalogowania własnych zbiorów format LC MARC, który z upływem czasu został przekształcony w US MARC. W roku 1997 powstał format MARC 21, który jest wynikiem połączenia formatu US Strona 2

3 Listopad 2003 MARC z wersją formatu MARC używaną w Kanadzie (CAN MARC). Format MARC wskazuje sposób zapisu danych bibliograficznych dokumentów (książek, wydawnictw ciągłych, plików komputerowych itd). Rekord w formacie MARC zawiera pola o ustalonych wyróżnikach, które jednoznacznie identyfikują zawartość pól (np. pole 100 zawiera dane osobowe autora, a pole 520 adnotację wyjaśniającą lub analizę wskazującą). Większość pól jest podzielona na podpola, które są identyfikowane przy użyciu jednoznakowych etykiet. Etykieta podpola wraz z poprzedzającym ją symbolem (takim jak np. $ albo ) tworzy identyfikator podpola. Cechą powtarzalności mogą odznaczać się nie tylko pola, ale również podpola. Poza występowaniem powtarzalnych podpól strukturę rekordu MARC odróżniają od rekordu CDS/ISIS następujące cechy: każdy rekord jest opatrzony etykietą rekordu (ang. leader), która zawiera takie informacje jak długość rekordu i jego zakodowany status (np. rekord zmodyfikowany lub usunięty); polu rekordu mogą towarzyszyć dwa jednoznakowe wskaźniki, które niosą dodatkowe informacje o zawartości pola (przykładowo, wskaźnik pierwszy dla pola 100, które zawiera hasło osobowe, wskazuje, czy w stosownym podpolu tego pola podano najpierw imię czy nazwisko); pole 008, w którym są zapisane dane kontrolne rekordu, jest polem polimorficznym; to pole o stałej długości 40 znaków ma różną strukturę w zależności od typu jednostki, czyli rodzaju obiektu opisywanego w rekordzie; dane do pewnych pól powinny być wprowadzane z tzw. kartotek haseł wzorcowych (ang. authority files); taka kartoteka może zawierać - oprócz wzorcowej postaci danych zapisywanych w polu - także inne dane, które będą udostępniane użytkownikowi w celu ułatwienia wyboru stosownego hasła - zaleca się korzystanie z kartotek haseł wzorcowych przy wprowadzaniu takich danych jak hasła opisu (osobowe, korporatywne i in.), nazwy geograficzne, nazwy serii itp. W wielu polach rekordu MARC dane są zapisywane w postaci zakodowanej. Biblioteka Kongresu USA wraz z formatem MARC utrzymuje stosowne wykazy zakodowanych wartości, takie jak nazwy krajów, nazwy obszarów geograficznych czy nazwy języków. W polach takich używa się wartości zgodnych z obowiązującymi normami, które podają odpowiednie kody. Format MARC 21 jest dostępny w dwóch wersjach: w wersji pełnej oraz w wersji skróconej, noszącej nazwę MARC 21 Lite. Zgodnie z tymi samymi zasadami co format MARC opracowanych zostało wiele innych formatów zapisu danych bibliograficznych w postaci elektronicznej. Są wśród nich formaty uniwersalne (UNIMARC opracowany przez Międzynarodową Federację Stowarzyszeń Bibliotecznych IFLA) oraz formaty dostosowane do lokalnych potrzeb danego kraju (takie jak UKMARC opracowany przez British Library dla potrzeb bibliotek brytyjskich). Od 1994 roku polskie biblioteki akademickie korzystające z systemu VTLS stosują format USMARC (ten poprzednik formatu MARC 21, początkowo opracowany dla bibliotek amerykańskich, został przyjęty jako standardowy format również w innych krajach). W ostatnich latach występuje jednak tendencja do zastępowania tych lokalnych odpowiedników MARC formatem oryginalnym. I tak na przykład British Library zaleciła w roku 2000 bibliotekom brytyjskim przejście z UKMARC na MARC 21. Anna Sadoch Możliwości programu IsisMARC Program IsisMARC służy do edycji danych w bazach CDS/ISIS zawierających rekordy w formacie typu MARC, takim jak MARC 21 czy USMARC. Zawiera on specjalny edytor tablicy definicji pól, który umożliwia definiowanie struktury pól zgodnie z formatem MARC. Poza nazwą pola, jego wyróżnikiem oraz cechą powtarzalności, które są zapisane w tablicy FDT bazy CDS/ISIS, ten edytor obsługuje następujące atrybuty pola: podział pola na podpola o ile w bazie CDS/ISIS pole może zawierać podpola i mieć własną zawartość (dostępną jako podpole ^*), to w bazie MARC pole, które jest podzielone na podpola, nie posiada zawartości; wskaźniki pola dla każdego wskaźnika podaje się jego wartość i przypisane jej znaczenie, długość pola o ile w tablicy FDT bazy CDS/ISIS ten atrybut ma znaczenie informacyjne (wszystkie pola są polami zmiennej długości), to w bazie MARC nadanie temu atrybutowi wartości n oznacza, że dane pole ma stałą długość n znaków; wyjątkiem od tej Strona 3

4 Biuletyn Klubu Użytkowników Pakietu Mikro CDS/ISIS reguły jest nadanie polu długości 0, co oznacza pole zmiennej długości; typ materiału ten atrybut może być podany tylko dla pola stałej długości; można zdefiniować kilka pól o tym samym wyróżniku i różnych typach materiału, co jest równoznaczne zdefiniowaniu pola polimorficznego; odsyłacz do pliku pomocy odsyłacz do pliku w formacie HTML lub PDF, który zawiera objaśnienie dotyczące wypełniania pola; użytkownik programu IsisMARC może wyświetlić to objaśnienie korzystając z towarzyszącego danemu polu przycisku opatrzonego znakiem?. W programie IsisMARC znacznie rozszerzony został opis podpól. Poza etykietą podpolu można nadać następujące atrybuty: nazwa, cecha powtarzalności, długość obowiązują tu te same reguły, co w przypadku długości pola, dzięki czemu można definiować podpola stałej lub zmiennej długości, domniemana zawartość (tylko dla podpól stałej długości), kod procedury wprowadzania danych. Objaśnienia wymaga ostatni z tych atrybutów. Dopuszczalne są 4 następujące wartości kodu procedury wprowadzania danych: 0 dane wprowadzane z klawiatury, 1 dane ustalane automatycznie przy użyciu znanych z systemu WinISIS poleceń początkowych i/lub końcowych, 2 dane pobierane z kartoteki haseł wzorcowych, 3 dane pobierane z wykazu wartości. W dwóch ostatnich przypadkach wymagane jest określenie pozostałych atrybutów podpola, którymi są: nazwa bazy zawierającej zakodowane dane zarówno kartoteki haseł wzorcowych jak baza zawierająca wykazy wartości są bazami CDS/ISIS o ustalonej strukturze rekordów i sposobie ich indeksowania; przedrostek w zbiorze odwróconym tej bazy podanie tego atrybutu jest konieczne dla bazy zawierającej wykazy wartości, w której poszczególne wykazy są rozróżniane przy użyciu unikatowych przedrostków, format do odczytu zakodowanych danych w rekordzie bazy zawierającej wykazy wartości jednej zakodowanej wartości mogą towarzyszyć jej opisy w kilku językach, a przy użyciu formatu poleca się wyświetlenie opisu w danym języku; określniki polecenia CHOICE określniki te pełnią tę samą rolę co w przypadku wykazu wartości w systemie WinISIS. Wykaz wartości jest obsługiwany przez program IsisMARC w podobny sposób jak czyni to system WinISIS. Użytkownik ma możliwość posortowania wykazu według zakodowanych wartości lub według ich opisów, może także spowodować wyświetlenie odpowiedniego fragmentu wykazu, podając rdzeń poszukiwanego kodu lub opisu w okienku szybkiego wyszukiwania. Chociaż korzystanie z kartoteki haseł wzorcowych jest ustalone przy użyciu atrybutów podpola (podpole to powinno być pierwszym podpolem danego pola), to dane wzorcowe określają zawartość całego pola, w tym jego wskaźniki i podpola składowe. Rekord kartoteki haseł wzorcowych poza wzorcową postacią danych może zawierać dodatkowe informacje. Użytkownik może wyświetlić pełną zawartość rekordu kartoteki haseł wzorcowych przy użyciu stosownego przycisku w oknie zawierającym wykaz haseł. Dane wzorcowe nie powinny być wprowadzane do pól stałej długości. Poza edytorem tablicy definicji pól program IsisMARC jest wyposażony w edytor formularzy wejściowych i edytor formatów. Opis pola w formularzu wejściowym IsisMARC, tak jak w formularzu systemu WinISIS, zawiera nazwę pola, jego zawartość domniemaną, objaśnienie oraz format kontroli poprawności pola. Oprócz tego w programie IsisMARC możliwe jest wskazanie, czy wypełnienie danego pola jest obowiązkowe. Na poziomie formularza, poza formatem kontroli rekordu oraz formatami czynności początkowych i końcowych, można zdefiniować zakładki formularza. Cechą charakterystyczną formatu MARC jest to, że polom są przypisane wyróżniki w taki sposób, że przydatne może być grupowanie pól na podstawie ich wyróżników. Typowym rozwiązaniem jest grupowaniem pól na podstawie pierwszej cyfry wyróżnika, co daje grupę 0XX (pola ), 1XX (pola ) aż do 9XX (w formacie MARC wyróżnik pola jest liczbą trzycyfrową). Program IsisMARC domyślnie dzieli formularz wejściowy na 10 takich zakładek, ale możliwe jest podzielenie formularza na inne zakładki. Edytor formatów programu IsisMARC służy do edycji formatów, które - tak jak formularze wejściowe mogą być opatrywane nazwami objaś- Strona 4

5 Listopad 2003 niającymi ich zawartość. Formaty, z których korzysta program IsisMARC, są formatami wykorzystywanymi do badania poprawności wprowadzanych danych albo do automatycznego wypełniania pól rekordów. Ponieważ IsisMARC nie umożliwia wydruku rekordów, a jego możliwości prezentacji danych są znikome, dlatego jego edytor nie obsługuje ani formatów wyświetlania ani formatów wydruku. Zbigniew Nowicki Korzystanie z programu Isis- MARC Menu programu IsisMARC zawiera następujące pozycje: Baza grupuje funkcje otwierania i zamykania baz danych, Edycja udostępnia te same funkcje, z których można korzystać podczas edycji danych w systemie WinISIS, Narzędzia zawiera rozmaite operacje zmiany wielkości liter w zaznaczonym fragmencie edytowanego tekstu (np. każde słowo od wielkiej litery) oraz umożliwia podgląd zawartości rekordu zgodnie z wybranym formatem wyświetlania (ponieważ program IsisMARC przetwarza bazy CDS/ISIS przy użyciu funkcji z biblioteki ISISDLL, dlatego też formaty wyświetlania muszą zawierać polecenia języka formatowania CISIS, z którego korzysta ta biblioteka); Konfiguracja dostęp do edytorów programu IsisMARC oraz funkcji wyboru języka konwersacji (tak jak system CDS/ISIS, IsisMARC jest programem wielojęzycznym: wersja dystrybucyjna umożliwia konwersację w językach angielskim i hiszpańskim, a polscy użytkownicy programu otrzymują dodatkowo jego polską wersję językową) i profilu użytkownika (standardowy profil zawiera wszystkie funkcje programu, a profil ograniczony jest pozbawiony możliwości zmiany profilu i dostępu do edytorów, które umożliwiają zmianę struktury bazy danych); Pomoc dostęp do winiety programu oraz podręcznika użytkownika programu w formacie HTML (jak na razie plik ten ma szkieletową zawartość). Tak jak systemie WinISIS, w programie Isis- MARC może być równocześnie otwartych wiele baz danych (ale dostępna obecnie wersja Isis- MARC nie pozwala na otwarcie tej samej bazy w kilku oknach). Każda z tych baz jest otwierana w osobnym oknie edycji danych, które jest m.in. wyposażone w: - nawigator pozwalający na zmianę przetwarzanego rekordu, - okienko wyboru stosowanego formularza wejściowego, - pięć okienek wyboru dla danych składowych etykiety rekordu (dostępne, gdy rekordy bazy są opatrzone etykietami), - dwa okienka wyboru dla wskaźników pola (dostępne, gdy pole zawiera wskaźniki). W oknie edycji poniżej nawigatora i okienek wyboru jest widoczny formularz wejściowy podzielony na zakładki. Zakładka formularza składa się z wierszy, z których każdy umożliwia edycję jednego pola. Pole jest identyfikowane przy użyciu wyróżnika i nazwy, które mogą być poprzedzone znakami oraz %. Symbol oznacza, ze dane pole jest podzielone na podpola, a kliknięcie tego symbolu powoduje wyświetlenie w osobnych wierszach wykazu podpól składowych tego pola. Symbol % oznacza, że dany element (pole lub podpole) jest powtarzalny, i może zostać użyty w celu udostępniania nowego wiersza do edycji kolejnego wystąpienia tego elementu. Specjalna ikonka poprzedzająca nazwę pola lub podpola informuje o tym, że dane nie będą wprowadzane z klawiatury. Ikonka w postaci kłódki oznacza, że zawartość pola lub podpola jest ustalana automatycznie, a ikonka w postaci dyskietki informuje o tym, że dane będą pobierane z kartoteki haseł wzorcowych lub wykazu wartości. Ponieważ IsisMARC jest programem do edycji baz danych CDS/ISIS w formacie MARC, nie umożliwia on tworzenia baz danych. W tym celu trzeba skorzystać z mechanizmów systemu Win- ISIS, pamiętając że: konieczne jest zlokalizowanie plików bazy danych w osobnym podkatalogu i zapewnienie dostępu do tej bazy przy użyciu pliku parametrów baza.par, wyróżniki nadawane polom bazy danych nie powinny być większe od 999. Przy pierwszym otwarciu bazy CDS/ISIS przez program IsisMARC informuje on, że utworzy na podstawie tablicy FDT własną tablicę definicji pól bazy danych. Zaraz po tym jest uruchomiany edytor tablicy definicji pól w celu umożliwienia modyfikacji definicji pól i podpól przeniesionych z tablicy FDT. Szczególną uwagę należy poświęcić atrybutom podpól w FDT jest podana jedynie etykieta podpola, wszystkim pozostałym atrybutom należy samemu nadać stosowne wartości lub pozostawić ich wartości domyślne. Należy także zmodyfikować standardowe wartości wskaźników pól (IsisMARC przypisuje wszystkim polom wskaźniki o kodzie?), definiując Strona 5

6 Biuletyn Klubu Użytkowników Pakietu Mikro CDS/ISIS stosowne wartości wskaźników lub usuwając definicje wskaźników dla pól, które są ich pozbawione. Celowe jest także zdefiniowanie przynajmniej jednego formularza wejściowego dla bazy danych (program IsisMARC nie przenosi formularzy dostępnych w systemie Win- ISIS). W przypadku braku formularzy program stosuje standardowe zakładki, co może spowodować, że np. wszystkie pola będą zgrupowane w jednej zakładce, a wszystkie pozostałe zakładki będą puste. Sposób wprowadzania danych w programie IsisMARC jest znacznie bardziej wygodny niż edycja danych w systemie WinISIS. Z tego powodu celowe może być wykorzystanie tego programu do obsługi zwykłych baz danych CDS/ISIS. Decydując się na to rozwiązanie administrator bazy może udostępnić operatorom przyjazne środowisko edycji danych, w którym: formularze wejściowe są podzielone na zakładki, z polami mogą być stowarzyszone pliki z objaśnieniami zasad wprowadzania danych, możliwa jest edycja poszczególnych podpól, którym zostaną przypisane opisowe nazwy, łatwe jest kontrolowanie wypełnienia wszystkich pól uznanych za obowiązkowe, prostsze jest definiowanie wykazów wartości i ich stosowanie podczas wprowadzania danych, możliwe jest korzystanie z kartotek haseł wzorcowych, które są definiowane w postaci pomocniczych baz danych CDS/ISIS, obsługiwane są pola stałej długości podzielone na elementy składowe, gdzie każdemu elementowi przypisuje się stosowną procedurę wprowadzania danych (przykładem takiego pola jest sygnatura, którą tworzy się wybierając trzyliterowy kod z wykazu wartości i wpisując pięciocyfrowy numer z klawiatury). Dla administratora, korzystającego z programu IsisMARC do edycji baz danych CDS/ISIS w formacie typu MARC, przydatnym narzędziem może okazać program ImpExp, który umożliwia importowanie i eksportowanie danych CDS/ISIS we wszystkich wariantach formatu wymiennego ISO Format ten przewiduje 4 alternatywne postaci rekordów: - rekordy bez wskaźników pól i bez identyfikatorów podpól (z tego wariantu formatu korzysta system CDS/ISIS), - rekordy ze wskaźnikami pól i z identyfikatorami podpól (z tego wariantu formatu korzystają programy przetwarzające dane w formacie MARC), - rekordy ze wskaźnikami pól, ale bez identyfikatorów podpól, - rekordy bez wskaźników pól, ale z identyfikatorami podpól. W celu udostępnienia bazy danych CDS/ISIS z danymi w formacie MARC osobom korzystającym z innego oprogramowania administrator powinien przy użyciu programu ImpExp wyeksportować dane z tej bazy, wskazując jako parametr eksportowania odpowiedni wariant formatu ISO Zbigniew Nowicki Jak działa program IsisMARC? Program IsisMARC utrzymuje dla każdej przetwarzanej bazy danych CDS/ISIS trzy pliki główne CDS/ISIS, w których przechowuje informacje o strukturze tej bazy. Są to pliki: FDT21 plik tablicy definicji pól przetwarzanej bazy danych, FMT21 plik zawierający definicje formularzy wejściowych bazy danych, PFT21 plik zawierający definicje formatów walidacyjnych bazy danych. Te pliki strukturalne są zlokalizowane w podkatalogu o nazwie IsisMarc tworzonym automatycznie w katalogu zawierającym pliki bazy danych. Dlatego też istotne jest, by każda z baz przetwarzanych przez program IsisMARC była przechowywana w osobnym katalogu. Każdy rekord pliku FDT21 zawiera opis pola przetwarzanej bazy danych. W ustalonych polach tego rekordu są przechowywane m.in. wyróżnik pola bazy danych (pole 1), nazwa tego pola (pole 2), jego wskaźniki (pola powtarzalne 15 i 16), cecha powtarzalności (pole 5) i długość (pole 20). Przykładowo, gdy pierwszy wskaźnik pola może przyjmować wartości: 0 imię 1 nazwisko to w rekordzie pliku FDT21, który opisuje to pole bazy danych, pole 15 ma 2 wystąpienia: ^n0^timię ^n1^tnazwisko Takim wskaźnikiem są w formacie MARC opatrywane pola zawierające dane osobowe: wartość 0 oznacza, że na początku podpola zawierającego dane osobowe występuje imię (np. w przypadku monarchów lub papieży), a wartość 1 że na początku podpola występuje nazwisko. Strona 6

7 Listopad 2003 Jeśli pole bazy danych jest podzielone na podpola, to w opisującym to pole rekordzie pliku FDT21 występuje pole powtarzalne 100. Każde z wystąpień pola 100 przechowuje opis podpola składowego pola przetwarzanej bazy. Poszczególne atrybuty podpola bazy danych są przechowywane w ustalonych podpolach wystąpienia pola 100. I tak przykładowo dla pola 040 Instytucja sporządzająca opis bazy w formacie MARC Lite, które jest podzielone na 5 podpól, rekord pliku FDT21 zawiera następujące wystąpienia pola 100: ^ca^ninstytucja sporządzająca opis ^o1^r0^l0^w0 ^cb^njęzyk opisu^o2^r0^l0^w3 ^xcodes^klanguages^fv3^anotype: ^cc^ninstytucja tworząca rekord ^o3^r0^l0^w0 ^cd^ninstytucja modyfikująca rekord ^o4^r1^l0^w0 ^ce^nkonwencja stosowana przy opisie ^o5^r0^l0^w0 Wszystkie te podpola mają zmienną długość (^l0) i wszystkie z wyjątkiem podpola d Instytucja modyfikująca rekord (^r1) są podpolami pojedynczymi (^r0). W przypadku większości podpól stosowana jest procedura wprowadzanych danych 0 (^w0), co oznacza że dane są wprowadzane z klawiatury. Jedynie do podpola b Język opisu dane są pobierane z wykazu wartości (^w3 czyli stosowana jest procedura wprowadzania danych 3) i dlatego opis tego podpola zawiera też nazwę bazy zawierającej wykazy wartości (^xcodes), przedrostek stosowany w zbiorze odwróconym tej bazy (^klanguages), format do odczytu opisu wartości (^fv3) i określniki polecenia CHOICE (^anotype:). Ponieważ bazy danych CDS/ISIS nie zawierają etykiet rekordów, w celu umożliwienia programowi IsisMARC opatrywania rekordów etykietami należy w bazie danych utworzyć specjalne pola, w których program ten będzie przechowywać opis poszczególnych elementów składowych etykiety rekordu tej bazy. W formacie MARC 21 etykieta rekordu składa się z 24 znaków wartość większości znaków jest ustalana automatycznie, ale niektóre znaki zawierają zakodowane dane ustalane przez operatora i te dane IsisMARC przechowuje w specjalnych polach rekordu. Polom trzeba nadać wyróżniki o wartościach: wyróżnik_bazowy + numer_pozycji Jeśli wyróżnikiem bazowym jest 3000, to pole 3005 zawiera 5-ty znak etykiety rekordu, pole 3006 znak 6-ty itd. Wartość wyróżnika bazowego podaje się jako parametr LDR w pliku parametrów IsisMarc2.CIP. Plik ten zawiera parametry wykorzystywane przy przetwarzaniu konkretnej bazy danych i dlatego jest on przechowywany w katalogu IsisMarc, będącym podkatalogiem katalogu zawierającego pliki tej bazy danych. Oprócz pliku IsisMarc2.CIP program IsisMARC korzysta z innego pliku parametrów o nazwie IsisMarc.CIP. Plik ten zawiera parametry wykorzystywane przy przetwarzaniu wszystkich baz danych (większość z nich to odpowiedniki parametrów zapisanych w pliku SYSPAR.PAR systemu WinISIS, np. ścieżki dostępu do plików rozmaitych kategorii, domyślny kod języka konwersacji i profilu użytkownika itp.) i dlatego jest on umieszczony w tym samym katalogu co program IsisMARC. O ile jednak plik IsisMarc.CIP jest tworzony automatycznie, to pliki IsisMarc2.CIP trzeba utworzyć samemu dla wszystkich przetwarzanych baz danych, umieszczając każdy z nich w podkatalogu IsisMarc odpowiedniej bazy danych. Tak jak rekordy pliku FDT21 zawierają opisy poszczególnych pól bazy danych, tak rekordy plików FMT21 i PFT21 zawierają odpowiednio opisy poszczególnych formularzy i formatów walidacyjnych. W ustalonych polach rekordu pliku FMT21, zawierającego opis formularza wejściowego, są zapisane m.in. nazwa formularza (pole 200), formaty kontroli poprawności rekordu oraz czynności początkowych i końcowych (pola 151, 152 i 153) oraz liczba zakładek formularza (pole 160) i ich opis (pole powtarzalne 161). Opisy kolejnych pól formularza zawierają kolejne wystąpienia pola 201. Poszczególne atrybuty pola formularza (wyróżnik pola, jego nazwa, wartość domyślna, objaśnienie, nazwa formatu walidacyjnego oraz wskazanie, czy pole jest obowiązkowe) są przechowywane jako ustalone podpola wystąpienia pola 201. Analogicznie, w ustalonych polach rekordu pliku PFT21, zawierającego opis formatu walidacyjnego, jest zapisana nazwa formatu oraz jego treść. Na koniec wyjaśnienia, jak projektantom programu IsisMARC udało się w bazach CDS/ISIS zapisać elementy danych niedostępne w systemie CDS/ISIS, którymi są podpola powtarzalne, etykiety rekordów, wskaźniki pól i pola polimorficzne: w systemie WinISIS dozwolone jest wielokrotne wystąpienie w polu tego Strona 7

8 Biuletyn Klubu Użytkowników Pakietu Mikro CDS/ISIS samego podpola, ale brak jest mechanizmów obsługi podpól powtarzalnych; w programie IsisMARC cecha powtarzalności jest jednym z atrybutów definicji podpola; IsisMARC obsługuje elementy składowe etykiet rekordu zapisane w specjalnie wyróżnionych polach rekordu, wskaźniki są zapisane jako dwa pierwsze znaki w polu, dla którego w programie IsisMARC zdefiniowano dopuszczalne wartości wskaźników, edytor tablicy definicji pól programu Isis- MARC dopuszcza kilkukrotne zadeklarowanie pola o tym samym wyróżniku, pod warunkiem przypisania każdemu z tych pól innej wartości atrybutu Typ materiału. Oprogramowanie GenISIS Zbigniew Nowicki W biuletynie z listopada 2002 roku zamieszczono opis wersji 2.0 programu GenISIS, który służy do szybkiego tworzenia niezbyt złożonych aplikacji WWWISIS umożliwiających przeszukiwanie baz danych CDS/ISIS w Internecie. Ta i poprzednia wersja programu zostały utworzone przez francuską firmę IBISCUS. Obecnie rozwojem oprogramowania GenISIS zajmuje się Pierre Chabert, który opracował dwa niezależne programy wykorzystujące tę samą technologię do przeszukiwania baz danych: program GenIsisWeb jest wersją 3.0 programu GenISIS i jest przeznaczony do generowania aplikacji udostępniających bazy danych CDS/ISIS w Internecie, program GenIsisCD służy do udostępniania baz danych CDS/ISIS na płytach CD-ROM. Oba programy oferują użytkownikom tworzącym aplikacje prawie identyczne interfejsy użytkowe, ale narzędzia wykorzystywane do udostępniania informacji i przeszukiwania baz danych są zasadniczo różne: - aplikacja utworzona przy użyciu GenIsisWeb udostępnia dane z wykorzystaniem serwera internetowego, przy czym motorem wyszukiwawczym baz danych CDS/ISIS jest oprogramowanie WWWISIS, a użytkownicy korzystają z dowolnej przeglądarki internetowej; - aplikacje utworzone przy użyciu GenIsisCD nie korzystają ani z programu WWWISIS ani z przeglądarki internetowej - do przeszukiwania baz danych CDS/ISIS jest wykorzystywany zamiast tych narzędzi dostarczany wraz z oprogramowaniem GenIsisCD program NavISIS, który pełni rolę serwera, ograniczonej przeglądarki oraz motoru wyszukiwawczego. Oba pakiety oprogramowania są udostępniane nieodpłatnie przez UNESCO pod adresem ftp://ftp.unesco.org/pub/winisis/genisis Można tam pobrać pliki instalacyjne oprogramowania, ich dokumentację opracowaną w języku francuskim oraz pliki źródłowe w języku Microsoft Visual Basic (tylko dla GenIsisWeb). Programy GenISIS są programami wielojęzycznym, ale ich użytkownicy nie mają możliwości tworzenia własnych wersji językowych, muszą więc korzystać z wersji językowych dostarczonych przez autora oprogramowania. W przypadku GenIsisWeb są to języki angielski, francuski, hiszpański i polski, natomiast w przypadku GenIsisCD tylko języki angielski i francuski. Polskojęzyczna wersja oprogramowania Gen- IsisWeb, która powstała przy udziale Zakładu INTE IMBiGS, zapewnia również prawidłową obsługę polskich znaków diakrytycznych przy wyszukiwaniu i wyświetlaniu informacji z baz danych. Wersja ta jest dostępna na stronie internetowej Pierre'a Chaberta pod adresem Poniżej omówiono cechy charakterystyczne programów GenIsisWeb i GenIsisCD, a w kolejnych artykułach przedstawiono interfejs użytkownika, z którego korzystają oba te programy, oraz opisano program NavISIS. Aby możliwe było testowanie aplikacji utworzonych przy użyciu programu GenIsisWeb, na tym samym komputerze musi działać również oprogramowanie lokalnego serwera internetowego. Główna strona internetowa generowana standardowo przez GenIsisWeb zawiera ponumerowany wykaz opracowanych aplikacji z podaniem w postaci tabelarycznej nazwy aplikacji, jej nazwy opisowej, ścieżki bazy danych oraz daty ostatniej modyfikacji. Numer aplikacji jest odsyłaczem, który służy do uruchamiania wybranej aplikacji. Specyficzne funkcje programu GenIsisWeb to: - testowanie aplikacji, - generowanie obrazu słownika (jeśli korzysta się z tego sposobu prezentacji zawartości słownika), - eksportowanie aplikacji do środowiska (Windows, Unix, Linux) docelowego serwera internetowego. Oprócz podstawowych funkcji związanych z definiowaniem aplikacji (które są identyczne z funkcjami programu GenIsisWeb) program GenIsisCD posiada jedną funkcję specyficzną dla tego programu: Zakończenie Strona 8

9 Listopad 2003 przygotowywania aplikacji. Funkcja ta generuje w stosownym podkatalogu strukturę plików, która będzie gotowa do przeniesienia na płytę CD-ROM (obraz płyty). Okienko obsługi tej funkcji umożliwia określenie m.in.: - docelowej nazwy programu aplikacji, - nagłówka okna instalacyjnego, - docelowego katalogu instalacyjnego, - nazwy grupy programowej, - nazwy pozycji w menu startowym systemu Windows. Możliwe też jest wskazanie czy program instalacyjny powinien startować automatycznie po włożeniu płyty do napędu. Ponieważ aplikacja Gen- IsisCD nie korzysta ani z serwera ani przeglądarki internetowej, stanowi ona pełny i niezależny (a tym samym samowystarczalny) pakiet udostępniania baz danych CDS/ISIS, przeznaczony do dystrybucji na płycie CD-ROM. Jednakże zastosowanie nowego narzędzia, jakim jest program NavISIS, wprowadza bardzo mocne ograniczenia. Istotną wadą tego rozwiązania jest konieczność instalowania aplikacji GenIsisCD (z wpisami do rejestru) na wszystkich komputerach, na których aplikacja ta będzie wykorzystywana. Podsumowując można stwierdzić, że oprogramowanie GenISIS może być użytecznym narzędziem do generowania niezbyt złożonych aplikacji udostępniania baz danych CDS/ISIS w Internecie lub na płytach CD-ROM. Jeśli zostanie przygotowana polskojęzyczna wersja oprogramowania GenIsisCD, to polscy użytkownicy będą mogli swobodnie wykorzystywać oba programy do generowania takich aplikacji. Ponieważ w GenIsisWeb i GenIsisCD są stosowane różne narzędzia do udostępniania informacji oraz przeszukiwania baz danych, to pomimo korzystania w obu tych programach ze wspólnego interfejsu nie jest możliwe bezpośrednie przeniesienie aplikacji utworzonej za pomocą jednego z tych programów do środowiska drugiego programu. Dlatego też w przypadku tworzenia zbliżonej aplikacji udostępniania baz danych CDS/ISIS w Internecie i na płycie CD-ROM cały proces definiowania aplikacji należy powtórzyć. Ta niedogodność nie umniejsza oczywistych zalet oprogramowania GenISIS, co pozwala polecić je jako narzędzie do szybkiego generowania aplikacji udostępniania baz danych CDS/ISIS, które mogą być następnie udoskonalane i usprawniane w miarę zmian potrzeb użytkowników. Wacław Struk Projektowanie aplikacji GenISIS Projektant aplikacji GenIsisWeb lub GenIsisCD podaje jej parametry w trzech oknach, przy czym w każdym z tych okien są dostępne trzy zakładki. Pierwsze okno służy do projektowana strony internetowej wykorzystywanej do przeszukiwania bazy danych, a pozostałe okna umożliwiają przygotowanie dwóch formatów służących do prezentacji odszukanych rekordów tej bazy. Najważniejszym elementem strony wyszukiwawczej każdej typowej aplikacji jest formularz wyszukiwawczy, opatrzony przyciskami Wyczyść i Szukaj. Projektant może umieścić na tej stronie dwa inne przyciski, umożliwiające przejście do stron HTML wskazanych na etapie projektowania aplikacji. Standardowo jeden z tych przycisków jest oznaczony jako Pomoc i służy do wyświetlania informacji objaśniających zasady przeszukiwaniu danej bazy CDS/ISIS (informacje te zawiera plik Help.HTM), a drugi przycisk - oznaczony jako Spis treści - zapewnia powrót do wskazanej strony, która zazwyczaj zawiera wykaz udostępnianych baz danych. Projektant aplikacji może jednak wykorzystać te przyciski do innych celów i oznaczyć je innymi napisami. Zamiast typowej strony wyszukiwawczej można utworzyć specjalną stronę HTML, która pozwoli użytkownikowi na wykonywanie przeszukiwania baz danych na podstawie ustalonych profili wyszukiwawczych, bez potrzeby formułowania przez niego kryteriów wyszukiwawczych. To rozwiązanie może służyć do cyklicznego generowania wykazów rekordów baz danych CDS/ISIS spełniających ustalone kryteria wyszukiwawcze, tak jak w serwisie SDI. Formularz wyszukiwawczy składa się z rubryk, do których użytkownicy wpisują terminy odpowiadające poszczególnym kryteriom wyszukiwawczym. Każdej z rubryk jest przypisane jedno z indeksowanych pól bazy danych, reprezentujące określone kryterium wyszukiwawcze. Terminy wpisywane do danej rubryki, jak również wartości kolejnych kryteriów, są łączone operatorami logicznymi AND lub OR. Projektant może sam ustalić wartości poszczególnych operatorów na etapie tworzenia aplikacji (wtedy operatory nie będą widoczne na formularzu) lub pozostawić wybór tych wartości użytkownikowi określającemu kryteria wyszukiwawcze. W formularzu wyszukiwawczym oprócz standardowych rubryk, czyli pól tekstowych, projektant może umieścić grupy przycisków radio- Strona 9

10 Biuletyn Klubu Użytkowników Pakietu Mikro CDS/ISIS wych, grupy pól wyboru, rozwijane wykazy wartości oraz ukryte pola tekstowe. Może on też powiązać rubrykę tekstową z rozwijanym wykazem pól, co pozwoli użytkownikowi na samodzielne wybieranie kryterium wyszukiwawczego dla terminów wpisanych do danej rubryki (obecnie możliwość ta dostępna jest jedynie w programie GenIsisWeb). W odniesieniu do rubryki formularza projektant może ponadto wskazać: - czy przy wyszukiwaniu w zbiorze odwróconym terminów pobranych z danego pola należy zastosować przedrostek, - czy terminy wpisane do rubryki powinny być automatycznie uzupełniane symbolem maskowania prawostronnego, - czy wprowadzone do rubryki frazy wielowyrazowe mają być traktowane jako osobne terminy wyszukiwawcze czy też powinno nastąpić automatyczne zastosowanie operatora logicznego pomiędzy poszczególnym wyrazami tych fraz. Elementy rozwijanego wykazu wartości mogą być zdefiniowane bezpośrednio w oknie edycji formularza wyszukiwawczego lub zostać pobrane z pliku zewnętrznego. W ramach definicji wykazu określa się też czy dopuszczalny będzie wybór tylko jednej wartości z tego wykazu czy też użytkownik będzie mógł wybierać wiele wartości. Rubryce może towarzyszyć w formularzu odsyłacz hipertekstowy, zapewniający dostęp do wyświetlanego w osobnym oknie słownika terminów pobranych z określonego pola bazy danych. Jeśli wykaz terminów słownika jest krótki, wystarczające będzie wyświetlanie słownika w zwykłym trybie, w którym wszystkie jego terminy tworzą jeden wykaz, natomiast w przypadku dłuższych wykazów terminów wskazane jest zastosowanie rozszerzonego trybu wyświetlania, w którym słownik jest podzielony na strony, a użytkownik ma możliwość przejścia do jego wskazanego fragmentu. Miejsce przejścia jest wskazywane przez podanie rdzenia terminu lub przez kliknięcie początkowej litery na odsyłaczowym wykazie literowym (w polskiej wersji wykaz ten zawiera również polskie znaki diakrytyczne występujące jako pierwsze litery terminów słownika). W oknie słownika jest tworzona lista wybranych terminów, które po użyciu właściwego przycisku (Przenieś) są przenoszone do odpowiedniej rubryki formularza wyszukiwawczego (z jednoczesnym zamknięciem okna słownika). W programie GenIsisWeb do prezentacji terminów słownika zamiast zbioru odwróconego przeszukiwanej bazy danych może zostać użyty zapisany w osobnej bazie danych obraz tego słownika. Korzystanie z obrazu słownika jest zalecane w przypadku dużych baz danych, w których terminom słownika towarzyszą znaczne liczby odsyłaczy. Ponieważ w obrazie słownika występują tylko terminy pobrane z pól wskazanych jako kryteria wyszukiwawcze i każdy termin występuje tylko raz, możliwe jest znacznie szybsze wyświetlanie słownika niż w przypadku przeglądania zbioru odwróconego. Zakładki okna formularza wyszukiwawczego to: - zakładka Formularz, która pozwala zdefiniować atrybuty strony formularza wyszukiwawczego, takie jak: kolor tła, obramowanie tabeli, teksty występujące na przyciskach nawigacyjnych itp. - zakładka Słownik zawierająca atrybuty okna słownika, takie jak: kolory, czcionka, obramowanie tabeli, teksty występujące na przyciskach itp. - zakładka Strona pozwalająca m.in. na ustalenie czy użytkownik będzie miał możliwość zmiany liczby rekordów wyświetlanych jako jedna strona wyników wyszukiwania. Pozostałe dwa okna aplikacji GenIsisWeb lub GenIsisCD służą do projektowania formatów prezentacji odszukanych rekordów bazy danych. Są to: format skrócony (ang. listing) format szczegółowy (ang. detailed) Wyniki wyszukiwania są wyświetlane w postaci stron prezentujących ustaloną liczbę rekordów zgodnie z formatem skróconym. Jeden z elementów formatu skróconego może służyć jako odsyłacz umożliwiający wyświetlenie zawartości bieżącego rekordu zgodnie z formatem szczegółowym. Aplikacja może być pozbawiona formatu szczegółowego i wówczas format skrócony zawiera wszystkie dane prezentowane użytkownikom. Możliwe jest utworzenie aplikacji pozbawionej nawet formatu skróconego, ale wówczas do wyświetlania wyników jest stosowany format domyślny, który prezentuje wszystkie pola rekordu w kolejności ich definicji w tablicy FDT. Do definiowania formatów służy specjalny edytor, który pozwala definiować format wyświetlania osobom nie znającym języka formatowania systemu CDS/ISIS. Edytor ten działa w trybie definiowania kolejnych akapitów formatowanego tekstu, przy czym w jednym akapicie mogą być zawarte dane pochodzące z kilku różnych pól. Edytor umożliwia wybór pól, poprzedzenie i zakończenie treści pola wskazaną etykietą, rozdzielanie kolejnych pól tekstami separującymi oraz podobną obsługę poszczególnych wystąpień pola powtarzalnego. Możliwa jest modyfikacja Strona 10

11 Listopad 2003 poszczególnych akapitów tworzonego formatu, a w ramach akapitu można usuwać i wstawiać specyfikacje dotyczące określonych pól. Dostępne mechanizmy formatowania nie pokrywają wszystkich możliwości języka formatowania systemu CDS/ISIS (w szczególności brak jest poleceń warunkowych i specyfikacji trybu formatowania), ale na ogół pozwalają zdefiniować zadawalający format wyświetlania. W sytuacji, gdy edytor GenISIS nie pozwala na uzyskanie pożądanego formatu, możliwe są dwa sposoby postępowania: ręczna modyfikacja wygenerowanego formatu przy użyciu edytora tekstowego, rezygnacja z tworzenia formatu w programie GenISIS i polecenie, by program jako format skrócony i/lub szczegółowy użył formatu zewnętrznego utworzonego za pomocą innych narzędzi. W przypadku korzystania z formatu zewnętrznego należy mieć na uwadze, że format taki powinien generować fragment strony WWW, a więc w odpowiednich jego miejscach należy umieścić literały powodujące wyprowadzanie stosownych poleceń języka HTML. Należy również pamiętać o tym, że aplikacja GenISIS przetwarza bazy CDS/ISIS przy użyciu funkcji z biblioteki ISISDLL, dlatego też może ona korzystać tylko z formatów zawierających polecenia języka formatowania CISIS, z którego korzysta ta biblioteka. Jednym z przypadków wymagających zastosowania mechanizmów niedostępnych w edytorze formatów GenISIS jest sytuacja, gdy formatowane dane rekordu zawierają znaki nawiasów kątowych < i >. Należy wówczas zapobiec wyprowadzaniu tych znaków, gdyż są one używane jako podstawowe symbole sterujące języka HTML. W języku formatowania CDS/ISIS wystarczy zastosować tryb nagłówkowy lub tryb danych. Zakładki okien definiowania formatów to: - zakładka Strona, która pozwala zdefiniować atrybuty strony prezentującej wyniki wyszukiwania, takie jak kolor tła, stosowanie arkusza stylów, teksty występujące na przyciskach nawigacyjnych itp. - zakładka Wyświetlanie wyników umożliwiająca określenie czy w nagłówku strony prezentującej wyniki powinna być wyświetlana formuła zapytania, wskazanie czy dane powinny być prezentowane w postaci tabelarycznej oraz określenie atrybutów tabeli (w postaci tabelarycznej dane pochodzące z bieżącego rekordu są przedstawiane jako dwukolumnowa tabela, której wiersze odpowiadają kolejnym akapitom - pierwsza kolumna podaje nazwy pól, a druga kolumna przedstawia ich zawartość); - zakładka Nawigacja służy do określenia, czy dla każdego rekordu powinny być wyświetlane przyciski nawigacyjne, jakimi napisami będą one opatrzone i w jaki sposób będą wyświetlane numery stron na pasku nawigacyjnym (dotyczy tylko formatu skróconego). Program NavISIS Wacław Struk Oprogramowanie NavISIS jest motorem wyszukiwawczym baz danych CDS/ISIS. Zasadniczą funkcją tego programu jest przeszukiwanie baz danych CDS/ISIS, udostępnianie słownika bazy i wyświetlanie odszukanych rekordów. Ponieważ jednak NavISIS pełni jednocześnie rolę serwera witryny internetowej oraz bardzo ograniczonej przeglądarki internetowej, jest on całkowicie samowystarczalnym narzędziem udostępniania baz danych CDS/ISIS w technologii internetowej. Program NavISIS obsługuje strukturę drzewiastą stron HTML umieszczoną w podkatalogu o nazwie HTML i przeszukuje bazy danych CDS/ISIS umieszczone w podkatalogu o nazwie DB. Podczas drugiej z tych czynności program korzysta z pliku parametrów nazwa_bazy.ini, który określa sposób przeszukiwania bazy danych. Odwołanie do programu NavISIS umieszcza się na stronie HTML jako odsyłacz hipertekstowy <A HREF="ISIS:akcja?parametry">Tekst</A> albo jako wartość atrybutu Action formularza <FORM ACTION="ISIS:akcja?parametry" METHOD="GET"> Program może wykonywać trzy akcje: REQ - wykonanie wyszukiwania, IND - udostępnienie słownika, END - zakończenie działania. Do formatowania rekordów wykorzystuje się wewnętrzny język specyfikacji programu NavISIS, który w zasadzie pozwala uzyskać zadawalające efekty formatowania. W języku tym można odwoływać się do znaczników programu NavISIS, które umożliwiają wyświetlanie bieżących informacji dotyczących przebiegu wykonanej akcji lub umieszczają na stronie zawierającej wyniki wyszukiwania odsyłacze wykorzystywane do interakcji z użytkownikiem. Jak wynika z powyższej charakterystyki Nav- ISIS, program ten może zostać użyty do udostępniania baz danych CDS/ISIS poza oprogramowaniem GenIsisCD, gdyż stanowi niezależny motor wyszukiwawczy tych baz. Jednakże Strona 11

12 Biuletyn Klubu Użytkowników Pakietu Mikro CDS/ISIS zastosowanie tego narzędzia wiąże się z koniecznością posługiwania się nowymi technikami wyszukiwania i formatowania rekordów, a jednocześnie wprowadza mocne ograniczenia dotyczące funkcjonalności stosowanego aparatu. Nowi użytkownicy Wacław Struk W celu ułatwienia nawiązywania kontaktów między polskimi użytkownikami pakietu Mikro CDS/ISIS prezentujemy poniżej listę tych użytkowników, którzy uzyskali licencję na korzystanie z pakietu od listopada 2002 do października Dane użytkowników zostały uporządkowane w kolejności otrzymywania licencji. Szkoła Podstawowa nr 1 ul. Księżycowa CZĘSTOCHOWA Osoba odpowiedzialna: Bogusława Grzywińska Instytut Chemii i Techniki Jądrowej DINE ul. Dorodna WARSZAWA Osoba odpowiedzialna: Bożena Bursa Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego w Warszawie ul. Jagiellońska WARSZAWA Osoba odpowiedzialna: Jadwiga Sieńko Akademia Sztuk Pięknych Biblioteka Główna ul. Smoleńsk KRAKÓW Osoba odpowiedzialna: Krystyna Szczurowa Kancelaria Prawnicza Ilony Michalskiej ul. Zacisze 2/ POZNAŃ Osoba odpowiedzialna: Ilona Michalska MOL sp. z o.o. ul. Hryniewickiego GDYNIA Osoba odpowiedzialna: Jacek Gajkiewicz Strona 12