Publikacja współfinansowana przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej

Transkrypt

1 Publikacja współfinansowana przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej

2 OD WY DAW CY: O jeden most za daleko? DAWID LASEK Wiceprezes zarządu Stowarzyszenia Euroregion Karpacki Polska Cykl każ de go pro jek tu do - bie ga koń ca. Tak jest i z Al pej sko -Kar pac kim Mo stem Współ pra cy. Dlatego warto zastanowić się nad tym, co to przed się wzię cie, współfinansowane ze środków Szwajcarsko- Polskiego Funduszu Współpracy, przyniosło istotnego i nowego dla jego uczestników? Euroregion Karpacki jako organizacja o charakterze międzynarodowym i wymiarze terytorialnym musi łączyć kilka wektorów swojej działalności w jeden proces rozwojowy o profilu społeczno- -gospodarczym dla całego swojego obszaru. Jest to niezwykle skomplikowane zadanie, gdyż wymaga koordynacji wielu zjawisk i działań, oraz wielu partnerów, a wszystko to w środowisku nieprzygotowanym do strategicznej współpracy. Stąd przez ponad 22 lata swojego istnienia Euroregion Karpacki traktowany był bardziej przychylnie w momentach, w których dzięki decentralizacji wdrażania fundu szy te ry to rial nej mógł wspie rać fi nan so wo be ne fi cjen tów współ pra cy transgranicznej. Z czasem piękna i nowator ska idea czy ra czej jej od biór w te- renie zagubił się w zarządzaniu środka mi i ad mi ni stro wa niu pro jek ta mi. Dlatego bardzo ważny był sposób, w jaki Eu ro re gion Kar pac ki za re agu je na biu ro kra ty za cję swo jej dzia łal no ści i przedstawi nową wizję swojej przyszłości. W sposób naturalny szukaliśmy wskazówek za granicą, głównie w zachodnioeu ro pej skiej he mis fe rze. Mo zol nie budowaliśmy swoje kontakty z euroregiona mi na za cho dzie kon ty nen tu oraz wzmacnialiśmy swoją rolę w Stowarzyszeniu Europejskich Regionów Granicznych. Jednocześnie szukaliśmy sposobów na finansowanie transeuropejskiej współpracy rozwojowej. Wtedy pojawił się nabór projektów do Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy w priorytecie Rozwój Regionalny. Skorzystaliśmy z okazji i przygotowaliśmy propozycję, która uzyskała aprobatę i od czterech lat funkcjonuje jako projekt pod nazwą Alpejsko-Karpacki Most Współpracy. Dziś, gdy projekt dobiega końca, możemy po wie dzieć, że miał on wy jąt ko wy charakter. Z kilku względów. Po pierwsze, umożliwił nam rozwinięcie nowych kierun ków współ pra cy na waż nym dla nas odcinku alpejskim. Nagle, dzięki projektowi mogliśmy poznać funkcjonowanie obszaru alpejskiego od specyficznej, bo szwajcarskiej strony. Zawsze postrzegaliśmy współ pra cę re gio nów al pej skich w kontekście programu Alpine Space obiektu pożądania i niedoszłego wzoru dla postulowanego przez nas programu kar pac kie go. Tym cza sem współ pra ca z part ne ra mi szwaj car ski mi po ka za ła nam inne niż absolutyzowane przez nas unijne mechanizmy rozwojowe. Zetknięcie ze szwajcarskim modelem społeczno- -gospodarczym i politycznym uzmysłowił nam, jak wie le dzie li Eu ro pę Środkową od rzeczywiście demokratycznych i oby wa tel skich stan dar dów, ale Szukając słowa klucza najlepiej opisującego główny zysk z projektu Alpejsko-Karpacki Most Współpracy wybieram sło wo IN SPI RA CJA. z dru giej stro ny po ka zał roz wią za nia, które przy odpowiednich modyfikacjach można próbować zaszczepić na grunt karpacki. Pi sząc wstęp do ostat nie go nu me ru Alpejsko-Karpackiego Horyzontu, który w całości jest niejako podsumowaniem kilku lat współpracy ze Szwajcarami, chciałbym pokazać najważniejsze korzyści płynące z tego doświadczenia. Szukając słowa klucza najlepiej opisującego główny zysk z projektu Alpejsko- -Karpacki Most Współpracy wybieram sło wo IN SPI RA CJA. Od tej wła śnie szwajcarskiej inspiracji zrodziła się nowa, bardziej śmiała i ambitna wizja Euroregionu przyszłości. Wizja oparta na wierze w siłę ludzkiego rozumu, determinacji i pracowitości oraz potencjale kul tu ro wym i na tu ral nym Kar pat. Otwartość Szwajcarii, tego wielokulturowego kraju, kryjącego się pod stereoty pem neu tral ne go izo la cjo ni zmu do - wo dzi, iż moż li we jest w Eu ro pie nowoczesne społeczeństwo silnie przywią za ne do tra dy cji, a jed no cze śnie świet nie zor ga ni zo wa ne, bę dą ce świa - to wym gra czem. Py ta nie ogól ne, czy Szwaj ca ria mo że być wzo rem dla Kar - pat, można traktować nie tylko w kategoriach retoryki czy prowokacji intelektu al nej. To py ta nie o rze czy wi stą możliwość zastosowania szwajcarskich rozwiązań rozwojowych na rzecz tworzenia wspólnej przestrzeni społeczno- -go spo dar czej w Kar pa tach. Po czte - rech la tach współ pra cy z part ne ra mi szwajcarskimi jestem pewien, że odpowiedź jest twierdząca. Euroregion Karpac ki wy cią gnął wnio ski ze szwaj car - skiej lek cji i te raz po za koń cze niu bu do wy Al pej sko -Kar pac kie go Mo stu Współpracy będziemy robić wszystko, aby ta kon struk cja nie skoń czy ła tak, jak most z filmu Richarda Attenborough A brig de too far. HORYZONT 3

3 W NUMERZE Polska cenionym partnerem Szwajcarii str. 8. Szwajcarska życzliwość Co da lej? Czy li, kto bę dzie korzystał z Mo stu Współpracy str. 15. Euroregion Karpacki Ukraina JÓZEF MATUSZ Redaktor naczelny Tak to już w ży ciu by wa, że coś się za czy na i się koń czy. To nie ste ty już ostat ni nu - mer Horyzontu Alpejsko Karpackiego wydawanego przez Stowarzyszenie Euroregion Karpacki Polska. Trwają jednak prace, by ten ma ga zyn, być mo że już z po cząt - kiem przyszłego roku był kontynuowany. Przez kil ka lat mia łem przy jem ność redagować Horyzont, jako jego redaktor naczelny i to była fantastyczna przygoda. W tym miej scu na le żą się sło wa po - dziękowania przede wszystkim kierownic twu Eu ro re gio nu, pre ze so wi Józefowi Jodłowskiemu i na bieżąco kieru ją cy mi pra ca mi Eu ro re gio nu, wi ce - prezesowi Dawidowi Laskowi oraz szefo wej Biu ra Bar ba rze In glot. Wiel kie słowa uznania należą się obecnym i byłym pra cow ni kom Eu ro re gio nu w szcze gól no ści tej je go pięk niej szej damskiej części. Dziękuję też moim kole żan kom i ko le gom dzien ni ka rzom, osobom współpracującym z Euroregionem, których inspirowałem i zachęcałem do pisania artykułów do Horyzontu. To było fantastyczne doświadczenie, oka zja do po zna nia wie lu osób, któ rym bliskie są idee karpackie, a także odwiedze nia wie lu miejsc w Kar pa tach ale też w Szwajcarii. Ten nu mer w du żej mie rze po świę co - ny jest wła śnie Szwaj ca rii, któ rej przed - sta wi cie le kil ka lat te mu za in spi ro wa li Euroregion Karpacki Polska do działań na rzecz roz wo ju kra jów kar pac kich i chęt nie dzie li li się swo imi, bo ga ty mi do świad cze nia mi. Za pra sza li do Szwaj - ca rii i od wie dza li nas na Pod kar pa ciu, sub tel nie pod glą da jąc jak te al pej skie do świad cze nia są prze kła da ne na grunt kar pac ki. Za wsze wy ka zy wa li przy tym życz li wość, by Po la kom i in nym kra - jom kar pac kim uda ło się przy śpie szyć roz wój i za sob ność miesz kań ców. Ta życz li wość dla Pol ski i Pod kar pa cia wy - ra ża się w wie lu wy po wie dziach przed - stawicieli Konfederacji Szwajcarskiej zamiesz czo nych w tym nu me rze Ho ry zon tu Al pej sko Kar pac kie go. Am ba sa dor Kon fe de ra cji Szwaj car skiej An driej Mo tyl pod kre śla, że Pol ska sta - ła się wy so ce ce nio nym part ne rem Szwajcarii. Przypomina, że nasi narodowi bo ha te ro wie: Ko ściusz ko, Sien kie - wicz, Pa de rew ski czy Mo ścic ki pod czas wal ki o nie pod le głość wła śnie Szwaj ca - rię wy bra li na swój tym cza so wy dom, wzbo ga ca li ją swo im ge niu szem. W ostat nich cza sach na sze spo łe czeń - stwa wda ły się w eks cy tu ją ce Tan go na wszyst kich moż li wych po lach. Współ pra cu ją ze so bą przed się bior cy, samorządowcy, uniwersytety i instytucje kul tu ry. Ku si mnie aby po wie dzieć, że Pol ska sta je się, mó wiąc me ta fo rycz nie, kra jem są sia du ją cym ze Szwaj ca rią. Nie widzę takiej intensyfikacji relacji z jakim in nym kra jem w ostat nich la tach pod kre śla z sa tys fak cją Am ba sa dor Kon fe de ra cji Szwaj car skiej. Rów nież w wy po wie dziach wie lu in nych szwaj - car skich roz mów ców prze wi ja się sen - ty ment dla na sze go kra ju. Wiel ki przy - ja ciel Eu ro re gio nu Kar pac kie go Ma nu Broc card z In sty tu tu Tu ry sty ki w Sier - re, któ ry od lat po ma ga we wdra ża niu Mar ki Kar pac kiej Car pa thia ra dzi by - śmy my śle li glo bal nie, ale dzia ła li lo kal - nie, nie wsty dzi li się lecz pro mo wa li lo - kal ne pro duk ty. Bu do wa ta kiej Mar ki to pro ces dłu go fa lo wy i Nie od ra zu Rzym zbu do wa no Rytmy przyrody w Arboretum w Bolestraszycach str. 42. Wydawca: Stowarzyszenia Euroregion Karpacki Polska Opracowanie: Kancelaria Medialna Mmedia Dyrektor Programowy: Dawid Lasek Redaktor Naczelny: Józef Matusz Za stęp ca Re dak to ra Na czel ne go: Do ro ta Zań ko Sekretarz Redakcji: Barbara Inglot str. 16. Historia alpejsko-karpackiej współpracy str. 26. Redakcja:Jacek Borzęcki, Adam Cyło, Jolanta Danak Gajda, Józef Jurcisin, Antoni Kamiński, Andrzej Klimczak, Jaromir Kwiatkowski, Agnieszka Majka, Natalia Matusz, Oksana Petrynych, Anna Surma, Agnieszka Zańczak, Monika Wędrychowicz. Foto:Waldemar Sosnowski, Barbara Inglot, Agnieszka Majka, Tomasz Okoniewski, Narcyz Piórecki,Monika Wędrychowicz, archiwum SEKP. Kontakt z redakcją: mmedia@kancelariamedialna.pl, redakcja@karpacki.pl, Projekt graficzny i skład: Jacek Łakomy. Druk: Multicolor Jarosław 4 HORYZONT HORYZONT 5

4 Karpacki paradoks PIOTR LUTEK Kancelaria Doradcza Synergia Carpathia to projekt o zasięgu co naj mniej eu ro pej - skim. Przy tak po żą da nych atry bu tach, za wę ża nie go do wymiaru lokalnego było by nie roz sąd ne. De li kat nie mó wiąc. Na pew no nie jest to tak że kon cept je - dy nie tu ry stycz ny. Ce lem jest roz wój społeczno-gospodarczy regionu, zaś turystyka ma być jedynie kołem zamachowym. To wła ści wy spo sób po dej ścia. W za sa dzie je dy ny, ma jąc na uwa dze planowane działania i punkt odniesienia, jakim są doświadczenia szwajcarskie. Pytanie, w którym miejscu jesteśmy? Właśnie tak po sta wio ne py ta nie po ka zu je sytuację, którą można określić jako karpac ki pa ra doks. Nie dla te go, że jest nie spo ty ka na. Rzecz w po zio mie roz - bieżności. Więk szość stra te gów mar ki kon cen - truje swoje wysiłki na rozwoju tak zwanych punktów wyróżnienia, które mają być argumentem dla konsumentów do wyboru konkretnej oferty. Kluczem jest zdobycie ich umysłów w kontekście unikalności propozycji. Tymczasem, jakby w cieniu, pozostaje sfera punktów równo ści. Gru py cech, któ re de cy du ją o tym, że mar ka w ogó le jest roz pa try - wana jako przedstawiciel kategorii. Bank nigdy nie będzie brany poważnie pod uwa gę, do pó ki nie bę dzie do star czał moż li wo ści wy pła ty go tów ki po przez ban ko ma ty. Wie le lat te mu nie miec cy producenci samochodów nie dodawali w standardzie kołpaków na koła, uznając to za zby tek. Ale in ni ro bi li to na ty - le kon se kwent nie, że ele ment ten stał się ab so lut nym stan dar dem, co zmu si ło twórców Audi, Volkswagena czy BMW do przystosowania oferty. Przed ciekawym dylematem stanął kiedyś również zarząd Jaguara, diagnozując, że ich produkt jest od rzu ca ny przez klien tów, któ - rzy ocze ku ją na pę du na obie osie. Nie był to element przewagi, ale konieczność, aby odpowiedni profil odbiorców zainteresował się tym, notabene doskonałym autem. O jakiej kategorii mówimy w przypadku Car pa thii? Moż na się oczy wi ście spierać w tym zakresie w nieskończoność. Osobiście, zaliczam ten koncept do ponad weekendowej turystyki aktywnych doświadczeń. Mówimy więc o kilku dnio wym po by cie na sta wio nym na poznawanie i doświadczenie inności w każdym możliwym aspekcie. Co cieka we, tak uję ty pro dukt i mar ka nie są bezpośrednim rywalem dla Alp, które kojarzone są przede wszystkim z narciar stwem. Przy naj mniej nie tyl ko. To znacz nie szer sza gru pa, do któ rej moż - na zaliczyć także Toskanię czy Bawarię, a także wiele regionów azjatyckich czy destynacji znajdujących się w Ameryce Południowej. Niezaprzeczalne zalety Karpat to mała odległość (z punktu wi dze nia tu ry sty eu ro pej skie go), koszt pobytu i pierwiastek świeżości, czy li moż li wość od kry wa nia. To wszystko podparte potężnym dziedzic twem kul tu ro wym, hi sto rycz - nym i przyrodniczym daje naprawdę zna czą cy punkt wy róż nie nia. Coś, czego codziennie szukają marketerzy na całym świecie. Święty Graal marketingu. Co paradoksalne, problemem tego regio nu są punk ty rów no ści. Z po zo ru naj prost sze ele men ty, któ re okre śla ją wy ma ga ne mi ni mum. Po cząw szy od miejsc noclegowych, poprzez oznakowa nie atrak cji tu ry stycz nych, a skoń - czyw szy na sta bil no ści i do stęp no ści ofer ty ku li nar nej. W tym mo men cie można by zaprotestować. Przecież decydu jąc się na wy jazd do Ke nii czy w głąb Ama zo nii, nikt nie ocze ku je wy gód w stylu szwedzkiego stołu na śniadanie. Po pierw sze to nie do koń ca praw da, bo nawet jeżeli lubimy ekstremalne przygody, to nie w odniesieniu do całego pobytu. Po dru gie zaś, mó wi my o ob sza rze w środku Europy, który kusi autentycznością, wielokulturowym piętnem i piękną prze strze nią, ale prze cież nie bra - kiem cywilizacji. Po trzecie, to za duży region, żeby przyciągać samych potomków Tony Halika. Czytając o dziedzictwie Przemyśla, Sanoka czy Jarosławia w Internecie bardzo łatwo sobie wyobrazić wspania ły czas tam spę dzo ny. Znacz nie trud niej to zre ali zo wać. Mó wiąc krótko i dosadnie, Karpaty mają do zaoferowania moc doświadczeń, tyle że w wie lu przy pad kach moż na to jed nak po rów nać do li za nia lo dów przez szy bę. Wskazywany od początku paradoks jest stwierdzeniem trochę na wy rost. De fac to nie jest to sy tu acja niezwykła, a przyczyna jest prozaiczna. Region nie ma wystarczających doświadczeń biznesowych, a to znowu wpływa na niski poziom świadomości i wrażliwo ści, je że li cho dzi o do świad cza nie konsumenta, czyli skumulowany zestaw róż no rod nych punk tów sty ku po mię - dzy użytkownikiem a marką. One odpowia da ją za je go fi nal ne za do wo le nie, które później przekłada się na kapitał mar ki chęć po wro tu, po le ca nie czy skłon ność do pła ce nia wyż szej ce ny. Zmiana w tym zakresie to konieczność. Bez mozolnej pracy nad uzupełnianiem kolejnych, brakujących detali, nie ma co marzyć o wtargnięciu na obecny rynek tu ry stycz ny Eu ro py. Kon su men ci to spasione koty i nie zmienimy ich podejścia. Oczekują udziału w ekstremalnym wydarzeniu, które ich zmęczy, da satysfak cję i po zwo li uciec od co dzien nej rze czy wi sto ści, ale wie czo rem chcą wziąć prysznic w czystej kabinie, zjeść w kom for to wych wa run kach i usiąść przed swo im Mac Bo ok iem, aby po - dzie lić się z przy ja ciół mi wra że nia mi. Bez czekania na połączenie internetowe. Za taką kombinację są gotowi zapłacić poważne pieniądze. Czy obecny status dyskwalifikuje Carpathię i jest barierą przed wprowadzeniem ko mer cyj nej ofer ty? Ab so lut nie nie. Kwe stia ostroż no ści. Na pew no na - leży się oswoić z badaniami konsumencki mi o cha rak te rze ob ser wa cyj nym. Trze ba mieć wie dzę co dzia ła, a co nie i do star czać swo je bo gac two krok po kro ku. Nie moż na po zwo lić so bie na fałszywe dźwięki. 6 HORYZONT

5 Andrej Motyl Ambasador Konfederacji Szwajcarii w Polsce. W ja ki spo sób Kon fe de ra cja Szwajcarska stara się pomagać innym krajom w szczególności ze wschodniej Europy? Szwajcaria rozwinęła wiele instrumentów skierowanych na wspieranie i pomaga nie kra jom na ca łym świe cie. Ta ka po - trze ba zo sta ła rów nież zde fi nio wa na w krajach Europy Wschodniej, gdzie pomagamy w redukowaniu biedy i ekonomicznych dysproporcji. Instrumenty, które pozwalają na takie wsparcie opierają się na Usta wie Fe de ral nej o Współ pra cy z Europą Wschodnią i obejmują pomoc w okresie przejściowym i wsparcie krajów rozszerzonej Unii Europejskiej, które jest znane jako Wsparcie Szwajcarskie. Pomoc w okresie przejściowym jest skierowana na wspieranie rządów, sektora prywatnego i społeczeństwa obywatelskiego w procesie demokratyzacji. W ramach instrumentów, Konfederacja Szwajcarska, we współpracy z innymi krajami i organizacjami, wspiera Bałkany Wschodnie i kraje byłego Związku Radzieckiego. Jeśli chodzi o Wsparcie szwajcarskie, instru ment ten zo stał stwo rzo ny, ce lem wsparcia rozwoju nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej. Szwajcarskie wsparcie krajów rozszerzonej Unii Europejskiej pozwala nam na wspieranie projektów wdrażanych w 13 krajach, które przyłączyły się do Unii Europejskiej w i po 2014 ro ku. Róż nią się one bar dzo Polska cenionym partnerem Szwajcarii ROZMAWIA NATALIA MATUSZ i są wdrażane w ramach różnych obszarów tematycznych; jednakże, wszystkie mają na celu redukowanie ekonomicznych i społecznych dysproporcji w Unii Europejskiej. Jak Pan oce nia ro lę SWISS CONTRIBUTION w całym systemie pomocy zagranicznej Konfederacji Szwajcarskiej dla partne rów na ca łym świe cie? Wsparcie szwajcarskie dla krajów rozszerzonej Unii Europejskiej zajmuje istotne miejsce w naszej polityce zagranicznej. Unia Europejska jest naszym najważniejszym partnerem politycznym i ekonomicznym. Jest to dla nas bar dzo waż ne, aby za - równo wyrażać naszą solidarność jak i wzmacniać nasze relacje z Unią Europejską. W połączeniu z innymi instrumentami szwajcarskiego wsparcia zagranicznego przynosi to widoczne rezultaty i zacieśnia nasze relacje z krajami partnerskimi. Czym róż ni się ten me cha nizm od po zo sta łych in stru men tów wsparcia rozwoju finansowanych przez Szwajcarię? W przypadku szwajcarskiego wsparcia dla krajów rozszerzonej Unii Europejskiej główna odpowiedzialność monitorowanie wdrażania projektów i postępu leży po stronie kraju partnerskiego, podczas gdy, w przypadku tradycyjnych instrumentów bilateralnej współpracy, strona szwaj car ska za an ga żo wa na jest w codzienne wdrażanie projektu w o wiele większym zakresie. Polegamy również na władzach krajowych danego kraju jeśli cho dzi o wstęp ną oce nę i wy bór pro - jektów zaproponowanych do wdrożenia ze wsparciem szwajcarskim. Schemat finansowania również różni się w porównaniu z innymi instrumentami odpowied nia kwo ta jest pła co na przez stro nę szwajcarską nie bezpośrednio dla beneficjentów, ale jest zwracana do budżetu krajowego odpowiedniego kraju. Władze krajowe kierują bezpośrednimi płatnościami do beneficjentów. Czy cele zdefiniowane w porozumieniu dotyczącym Szwajcarsko Polskiego Programu Współpracy są według Pana skutecznie osiągane? Nawiązaliśmy bardzo dobrą i wydajną współpracę z naszymi polskimi partnerami. Polska otrzymała największe wsparcie finansowe z 13 krajów członkowskich, co rów nież prze kła da się na naj więk szą liczbę współfinansowanych projektów. Wszystkie one zostały wybrane do wdrożenia po dokładnej ocenie i odpowiadały jasno określonym potrzebom spełniającym główne cele szwajcarskiego wsparcia dla krajów rozszerzonej Unii Europejskiej. Rezultaty osiągnięte do tej pory udowodniły, że wdrożone działania współgrają ze wstępnymi celami wsparcia szwajcarskie go i są skie ro wa ne na osią gnię cie celów określonych w Umowie. Widzimy rów nież, że bez wzglę du na ob szar te ma - tyczny projektu, beneficjenci są wysoce motywowani, aby wdrożyć projekty efektywnie i przynieść pozytywną zmianę. Jakie korzyści z funkcjonowania S.C. mo gą od no sić Szwaj ca rzy? Ja kie są opi nie Pa na ro da ków w tym zakresie? Widzimy dużą wartość wsparcia szwajcarskiego nie tylko dla wspieranych krajów, ale również dla nas. Ściśle współpracujemy z naszymi krajami partnerskimi jeśli chodzi o codzienne wdrażanie projektów, co daje nam możliwości do wymiany wiedzy i doświadczenia oraz zaciśnięcia naszych relacji z Unią Europejską. Jest to również duża okazja do wymiany i współpracy pomiędzy instytucjami z wspieranych krajów z rządowych, biznesowych oraz pozarządowych sektorów i ich szwajcarskimi odpowiednikami. Szwajcarskie wsparcie dla krajów rozszerzonej Unii Europejskiej zapewnia również pozytywny wizerunek Szwajcarii w krajach obdarowanych. Szwajcarscy obywatele rozpoznają wagę utrzymania dobrych relacji z innymi kraja mi, ale przede wszyst kim chcą, aby przy - dzielone środki dostarczały konkretnych rezultatów z korzyścią dla mieszkańców tych kra jów. Czy Pol ska mo że li czyć na spe - cjalną ścieżkę w relacjach z Konfederacją? Jakie widzi Pan potencjal ne po la współ pra cy mie dzy naszymi państwami? Polska jest wysoce cenionym partnerem Szwajcarii. Nasze współczucie dla waszej walki o niepodległość i wolność było tak duże, że wasi najznakomitsi bohaterowie często wybierali Szwajcarię jako ich tymczaso wy dom, aby mo gli kon ty nu ować swo ją walkę. Kościuszko, Sienkiewicz, Paderewski, Mościcki i inni wybitni Polacy wzbogaci li nas swo im ge niu szem, sta li się oni rów - nież naszymi autorytetami. W ostatnich czasach nasze społeczeństwa wdały się w ekscytujące Tango na wszystkich możliwych polach. Gospodarki stają się stopniowo połączone między sobą szwajcarskie firmy w Polsce zatrudniają ponad Polaków i są w większości kierowane tutaj przez polskich dyrektorów generalnych. Nasze uniwersytety współpracują coraz bardziej na różnych polach naukowych, a wymiany kulturalne są również coraz bardziej ekscytujące. Wymiany polityczne pomiędzy naszymi Rządami a Administracjami osiągają intensywność porównywalną z naszymi krajami sąsiedzkimi. Kusi mnie, aby powiedzieć, że Polska staje się, mówiąc metaforycznie, krajem sąsiadującym z Szwajcarią. Uczymy się od siebie w obszarze ogólnoeuropejskiej polityki, polityki Unii Europejskiej, rozwoju w krajach Europy Wschodniej, promujemy naszą wymianę dotyczącą obrony i bezpieczeństwa, informujemy się nawzajem o doświadczeniach i wyzwaniach zjawiska migracji i nie możemy zapomnieć, że byliśmy w tej samym gru pie gło su ją cej IMF i WB przez dwie de ka dy. Tak więc, na sze re la cje są bar - dzo szczególne. Nie widzę takiej intensyfikacji relacji z jakimkolwiek innym krajem w ostatnich latach. Szwajcaria to Alpy, a Euroregion Kar pac ki sta ra się wy ko rzy stać Wasze doświadczenia w rozwoju Kar pat. Jak oce nia Pan ro lę i po zy - cję Szwajcarii wśród krajów alpejskich? Al py są na szym do mem. By ły na szym ba - stionem obronnym przed zagranicznymi atakami, były naszymi gwarantami wolności, ale były również powodem olbrzymiego zróżnicowania w ramach granic szwajcarskich, ponieważ góry kształtowały oddzielne obszary, gdzie na wąskiej przestrzeni występowały zróżnicowane podmioty polityczne jak i często religijne. Następnie, Alpy stały się naszą główną zaletą w promocji turystyki. Ale wracając do naszej wspólności: Alpy jak i Karpaty nie posiadają poważnych zasobów naturalnych, ani też nie za pew nia ją du żych ob sza rów rolniczych, dlatego zmuszają swoich mieszkańców do inwestowania w zasoby ludzkie. Konieczność jest matką wynalazku. Tak więc moja analogia dla waszego regionu jest następująca: musicie być bardziej atrakcyjni od innych. Uporządkujcie swoją administrację lokalną do poziomu światowej klasy (służcie mieszkańcom i firmom lepiej niż inni), sprawcie, aby wasze warunki życia były bardziej atrakcyjne niż gdzie indziej, ukierunkujcie wasze instytucje edukacyjne, aby tworzyły wykwalifikowaną, zręczną i umotywowaną siłę roboczą. Stwórzcie bodźce do wykorzystywania talentów ludzi, aby stawali się centrum innowacji. Równocześnie, nie zapominajcie o czynnikach zniechęcających jesteśmy tylko ludźmi. Złe zachowanie, jeśli chodzi o środowisko, nieodpowiedzialność społeczna nie mogą popłacać zarówno na szczeblu indywidualnym, prywatnym czy też korporacyjnym, administracyjnym lub politycznym. SZWAJCARIA Nazwa: Konfederacja Szwajcarska Stolica: Berno (188,2 tys. mieszkańców) Większe miasta: Zurych (377 tys. mieszkańców), Genewa (188,2 tys.), Bazylea (164,5 tys.), Lozanna (129,4 tys.), Lucerna (57 tys.). Kraje sąsiadujące: Niemcy, Francja, Włochy, Austria, Liechtenstein. Długość granic: 1881 km Powierzchnia: km2 Odległości: północ - południe 220 km, wschód - zachód 348 km Mieszkańcy: 7,9 mln. Gęstość zaludnienia: 196 osób/km2 Forma państwowa: kraj związkowy od 1848 roku, system parlamentarny, bezpośrednia demokracja. Podział administracyjny: 20 kantonów, 6 półkantonów. Nazwa państwa pochodzi od nazwy kantonu Schwyz - jednego z założycieli związku kantonów w 1291 roku. "CH" oznacza skrót od Conföderatio Helvetica. Języki: niemiecki (65%), francuski (22,8%), włoski (8,4%), retoromański (0,6%), inne (8%). Język angielski jest bardzo popularny. Religie: rzymsko-katolicka (38,6%), protestancka (28%), inne (33,4%). Najwyższy punkt: szczyt Dufour w masywie Monta Rosa: 4634 m Najniższy punkt: Lago Maggiore (Ticiino): 193 m Jeziora: 1484 Największe jeziora: Jezioro Lemańskie (Genewskie), Jezioro Bodeńskie, Jezioro Neuchâtel, Lago Maggiore. Lodowce: 140 Największe lodowce: Aletsch, Gorner, Fiescher, Inferior Aare. Największe rzeki: Ren, Aare, Rodan, Reuss. Waluta: frank szwajcarski (CHF), dzieli się na 100 centymów (lub Rappen w części niemieckojęzycznej). Święto narodowe: 1 sierpnia, dzień podpisania przymierza kantonów Uri, Schwyz i Nidwalden na łączce Rütli w kantonie Schwyz nad Jeziorem Czterech Kantonów w 1291 roku. Szwajcaria jest członkiem ONZ (od ) i EFTA, nie jest członkiem Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). 8 HORYZONT HORYZONT 9

6 Europa Karpat Wiodąca rola Polski w Karpatach JÓZEF MATUSZ Kar pa ty sta no wią waż ną część re gio nal ne go bo - gac twa Eu ro py. Jest to obszar o ogromnych zasobach społecznych, kulturowych i przyrodniczych a jednocześnie jeden z najbiedniejszych i najmniej do strze ga nych re gio nów, wy ma ga ją cy skoordynowanego wsparcia w ramach polityki Unii Europejskiej. To fragment z Memorandum Karpackiego uchwalonego jeszcze w we wrześniu 2011 roku podczas konferencji Europa Karpat w Krynicy Zdroju. Cykl konferencji pod tym tytułem zapoczątkowany został w 2010 roku przez przemyskiego posła, wicemarszałka, a w noewej kadencji Marszałka Sejmu Marka Kuchcińskiego. Odbywały się w ramach Forum Ekonomicznego w Krynicy, a także w Krasiczynie, na Ukrainie i w tym roku w Smereku w Bieszcza dach. Pod czas każ dej z nich w gro nie polityków, samorządowców i ekspertów dyskutowano o pogłębianiu transgranicznej współpracy regionalnej, wdrażaniu postanowień Konwencji Karpackiej oraz podejmowaniu wspólnych działań na rzecz zrównoważonego rozwoju Karpat. Każda z tych konferencji kończyła się wypracowaniem wspólnego stanowiska. Ich wspólnym przesłaniem jest podkreślenie atutów krajów karpackich, wskazywaniu barier i szans rozwoju. Atuty i problemy Karpaty łączą ponad obecnymi granicami Unii Europejskiej, tereny o strategicznym znaczeniu od samego rdzenia Europy Środkowej: Czech, Słowacji, Polski, Wę gier, przez Ukra inę, po Bał ka ny wraz z Rumunią i Serbią. Stanowią unikatowy zasób środowiska naturalnego będąc zielonym kręgosłupem Europy Środkowej i Wschod niej. Jest to re gion waż ny kul tu - rowo i społecznie, który zamieszkuje blisko 20 mi lio nów osób. Kar pa ty to tak że ob szar problemowy. Do podstawowych słabości należą braki infrastrukturalne, zarówno w zakresie transportu, jak i bezpieczeństwa środowiskowego, brak należytej staranności o zrównoważony rozwój, problemy społeczne, w tym obszary wysokiego bezrobocia. Bez skoordynowanych działań rozwojowych, ekonomicznych i społecznych problemy regionu karpackiego będą narastały. W tym celu należy połączyć wysiłki państw karpackich, Unii Europejskiej i poszczególnych władz regionalnych w celu wypracowania wspólnej strategii dla Karpat, która wykorzystując atuty tego obszaru pozwoliłaby przezwyciężyć jego słabości. Współpraca powinna się opierać na synergii pomiędzy istniejącymi już inicjatywami i działaniami podejmowanymi w tym regionie i tym samym stanowić wartość dodaną nie powodując tworzenia nowych struktur, regulacji czy instytucji. W sposób skoordynowany należy zabiegać o finansowanie działań na obsza rze Kar pat, tak by środ ki szcze gól nie pozyskane z budżetu wspólnotowego nie rozpraszały się, lecz były strategicznie ukierunkowane na wspólne projekty karpackie. Ilość istniejących już dobrych praktyk i inicjatyw w regionie Karpat, przekonuje, że przy odpowiednio opracowanej strategii można w stosunkowo krótkim czasie osiągnąć pożądane, konkretne efekty w zakresie współpracy akademickiej, środowiskowej, infrastrukturalnej czy międzyregionalnego projektu. Posłuży to zacieśnianiu więzi między państwami członkowskimi UE a Ukrainą, przyczyniając się do szybszej integracji tego kraju ze strukturami europejskimi. Karpaty nie mogą być skansenem Europy Istot nym prze sła niem wy ni ka ją cym z konferencji Europa Karpat jest przekonanie, że przedsiębiorczość lokalna powiązana z dobrem wspólnym powinna mieć prio ry tet przed in we sto ra mi po - nadnarodowymi. Obszar Karpat to specyficzny region gospodarczy, w którym in we sty cje i roz wój mu szą w spo sób zrównoważony współistnieć z bogatymi zasobami środowiska naturalnego, będący mi na ro do wym bo gac twem kra jów karpackich. Dlatego też, wspierając rozwój turystyki i związanych z nią różnorodnych usług należy zwrócić uwagę na zagwarantowanie narodowej własności dóbr przyrodniczych, zwłaszcza parków narodowych i wspomaganie lokalnych wspól not, tak by by ły w sta nie spro stać konkurencji ze strony inwestorów ponadnarodowych. Karpaty nie mogą być skansenem Europy, muszą się rozwijać i bo ga cić, ale też nie moż na znisz czyć ich przyrodniczych walorów. Woj na na Ukra inie Podczas ostatnich konferencji Europa Karpat, jednym z dominujących tematów była sytuacja na Ukrainie, która stanowi największe zagrożenie dla bezpieczeństwa w Europie od czasu końca zimnej wojny. Zagrożenie to wy ni ka z fak tu, że po raz ko lej ny po wojnie rosyjsko-gruzińskiej w 2008 roku, agresja Rosji dokonuje zmiany granic przy użyciu siły i dąży do uznania tego za stan trwały. Aneksja i okupacja Krymu oraz wkroczenie wojsk rosyjskich na terytorium Ukrainy wschodniej są złamaniem podstawowych zasad prawa międzynarodowego, podważają zasadę integralności terytorialnej i suwerenności państwowej, które są fundamentami pokojowego ładu w relacjach między państwami. W tej sytuacji w dużej mierze od reakcji poszczególnych państw, całego regionu Europy Środkowowschodniej, Sojuszu Północnoatlantyckiego oraz Unii Europejskiej zależy dziś nie tylko pokój na Ukra inie, ale też to, czy Eu ro pa bę dzie bez - pieczna i czy pozostanie kontynentem rządów prawa i uniwersalnych wartości. Bierność wo bec tych fak tów nie jest żad nym wyborem. Polityka appeasement u może i dziś prowadzić do katastrofy, jaką Europa już raz prze szła 76 lat te mu ROZMOWA Z Marszałkiem Sejmu Markiem Kuchcińskim rozmawia Józef Matusz Od pię ciu lat or ga ni zu je Pan kon fe ren cje Eu ro pa Kar pat. Wnioski z nich płynące przedstawi li śmy w tek ście obok. Ale jak Pan oce nia ich efek ty? Or ga ni zu jąc te kon fe ren cje z udzia - łem wpływowych polityków z krajów karpackich miałem świadomość, że to jest proces długotrwały i nie wystarczy wy dać jed nej, wspól nej de kla ra cji czy memorandum. Wpierw należało przekonać polityków i rządzących w krajach kar pac kich, że jest to dzia ła nie we wspólnym interesie, że Karpaty stanowią ważny element europejskiego bogactwa regionalnego. I to się udało, bo w każdym z tych krajów powstały parlamentarne zespoły lub kluby karpackie, a także w Parlamencie Europejskim. I to wła śnie ich przed sta wi cie le za bie ga ją w spra wach kar pac kich. Pod czas tych kon fe ren cji licz nie re pre zen to wa ni są sa mo rzą dow cy, któ rzy na co dzień współpracują z partnerami z innych krajów i doskonale znają problemy. To właśnie samorządowcy stali się ambasadora mi współ pra cy kar pac kiej, a ich przesłania podstawą do tworzenia Strategii Karpackiej. Dla cze go to ta kie waż ne z punktu widzenia gospodarczego i politycznego? Kar pa ty są dziś jed nym z dwóch naj waż - niejszych górzystych regionów europejskich. Po rozszerzeniu Unii Europejskiej stanowią one także jej wschodnią granicę. To w istotny sposób podnosi znaczenie tego obszaru w zapewnieniu zrównowa- 10 HORYZONT HORYZONT 11

7 Samorządy kluczem do sukcesu Marki Karpackiej ROZMAWIA DOROTA ZAŃKO Ja ką ro lę w Eu ro re gio - nie Kar pac kim peł nią sa - mo rzą dy? żonego rozwoju i spójności Wspólnoty. W dzisiejszych czasach mieszkańcy makro re gio nu kar pac kie go bo ry ka ją się z licznymi trudnościami. Brak infrastruktu ry trans por to wej, wi docz ne róż ni ce w sy tu acji spo łecz nej, w tym wy so kie strukturalne bezrobocie powodują, że bez precyzyjnych działań rozwojowych sytuacja miesz kań ców Kar pat bę dzie się po - garszać. Aktywność na rzecz modernizacji i rozwoju makroregionu karpackiego jest konieczna nie tylko z punktu widzenia wybranych państw członkowskich, ale całej Unii Europejskiej. Potrzebne jest skoordynowanie działań na rzecz Kar pat w wie lu ob sza rach. Ich istotą powinno być zacieśnienie współpra cy mię dzy pań stwo wej, re gio nal nej i transgranicznej w wymiarze gospodarczym, społecznym i kulturalnym, tak aby makroregion ten prezentował na forum Unii Europejskiej spójną wizję rozwoju. Tylko połączenie wspólnego wysiłku społeczeństw, parlamentów, rządów i władz lo kal nych kra jów kar pac kich stwo rzy możliwość skutecznego zabiegania o interesy Karpat na forum europejskim. Dla Polski współpraca Państw Karpackich ma zna cze nie tak że ze wzglę du na ochronę i produkcję takich surowców naturalnych jak woda pitna. U nas jej brakuje, a dwie trzecie naszego kraju to dorzecze Wi sły, któ ra czer pie wo dę głow nie z obszaru Karpat. To kwestia strategiczna dla pokoleń. A ja ką ro lę mo że w tym ode grać Stowarzyszenie Euroregion Karpacki Polska i inne Euroregiony w krajach karpackich? Sto wa rzy sze nia Eu ro re gion Kar pac ki Pol ska, od lat dzia ła na rzecz współ pra - cy i in te gra cji re gio nów kar pac kich. Ma w tym za kre sie ogrom ne za słu gi, ja ko in sty tu cja ko or dy nu ją ca i ak ty wi zu ją ca dzia ła nia na rzecz roz wo ju te go ob sza - ru i mógł bym wy mie nić dłu gą li stę ta - kich dzia łań. To jest nie tyl ko re ali za cja se tek pro jek tów trans gra nicz nych, ale przede wszyst kim zmia na wi ze run ku re gio nów kar pac kich oraz prze ko na - nie, że tyl ko wspól nie uda się stwo rzyć plat for mę współ pra cy kra jów kar pac - kich. To wła śnie Eu ro re gion na wią zał współ pra cę ze Szwaj ca rią i ko rzy sta jąc ze szwaj car skich do świad czeń in ten - syw nie sta ra się wy pro mo wać Mar kę Kar pac ką Car pa thia. To choć by ten ma ga zyn Ho ry zont Al pej sko Kar - pac ki, któ ry do sko na le uka zu je suk ce - sy ale też i pro ble my re gio nów kar pac - kich. A przy tym po ka zu je do bre roz wią za nia z kra jów al pej skich, szcze - gól nie Szwaj ca rii. Ale przed Eu ro re - gio nem Kar pac kim sto ją też ko lej ne wy zwa nia, bo po li ty ka kar pac ka na bie - rze no wej dy na mi ki. No wła śnie. Co da lej? Z prze ka - zów me dial nych pły ną opty mi - styczne prognozy odnośnie polskiej polityki w regionie, zwłaszcza w odniesieniu do współpracy kra jów kar pac kich, że pro jekt ma kro re gio nal nej stra te gii roz - wo ju Eu ro py Kar pat sta nie się wiodący. To jest pew ne, że prio ry te tem pol - skiej po li ty ki mię dzy na ro do wej bę dzie wzmoc nie nie pol skiej po li ty ki w re gio - nie. Pol ska bę dzie ini cja to rem tych dzia łań, po cząw szy od bli skiej współ - pra cy na naj wyż szym szcze blu pań - stwo wym przed sta wi cie li kra jów kar - pac kich, oży wie nia dzia łal no ści Gru py Wy szeh radz kiej i współ pra cy w ra - mach NA TO. To już się dzie je, a świad czą o tym choć by wi zy ty Pa na Pre zy den ta An drze ja Du dy w kra jach kar pac kich. Eu ro pie Środ ko wo Wschod niej brak by ło do tych czas spój nej wi zji i ini cja tyw zrze sza ją cych kra je re gio nu, któ re po mi ja ne by ły w po li ty ce mię dzy na ro do wej, o co tak moc no za bie gał śp. Pre zy dent Lech Ka czyń ski. No wa stra te gia opar ta bę - dzie na so ju szu tych państw, roz cią ga - ją cym się od Mo rza Bał tyc kie go po Mo rze Czar ne. To wy ni ka z po ło że nia na nie sta bil nym te ry to rium, mię dzy Eu ro pą a Azją, ale też z dy na micz ne - go roz wo ju tych kra jów, a to wy ma ga wy pra co wa nia wspól ne go sta no wi ska i Pol ska chce w tym pro ce sie od gry wać wio dą cą ro lę. Jó zef Jo dłow ski, pre zes za - rzą du Sto wa rzy sze nia Eu ro - re gion Kar pac ki Pol ska: Klu czo wą. Są człon ka mi Sto wa rzy sze nia Eu ro re gion Kar pac ki Pol ska i swe go ro dza - ju szkie le tem Eu ro re gio nu. Nie tyl ko wspie ra ją SEKP fi nan so - wo, ale przede wszyst kim two - rzą sieć współ pra cy. Są głów ny - mi, stra te gicz ny mi part ne ra mi. Są rów nież naj więk szy mi be ne - fi cjan ta mi fun du szy ze wnętrz - nych. Re ali zu ją pro jek ty te ry to - rial ne i pro jek ty z za kre su roz wo ju re gio nal ne go, któ rych to efek ty od czu wa ją spo łecz no - ści wie lu miast, gmin czy po - wia tów. Sa mo rzą dów człon - kow skich w Eu ro re gio nie Kar pac kim jest 62. Każ dy ma istot ną ro lę do speł nie nia. Te raz waż nym wy zwa niem sto ją cym przed ni mi bę dzie wy ko rzy sta - nie fun du szy z per spek ty wy Dla wie lu sa mo rzą - dów ta kim wzy wa niem jest też Mar ka Kar pac ka Car pa thia część z nich włą czy ła się w pro ces two rze nia tej mar ki. Dlaczego tylko niektóre samorządy, a nie wszystkie członkowskie są zaangażowane w budowanie marki Carpathia? -To wy ni ka z au dy tu, któ ry prze pro wa dzi li śmy. W je go ra - mach wska za li śmy te sa mo rzą - dy, te miej sca, te mia sta, któ re 12 HORYZONT HORYZONT 13

8 ma ją naj więk szy po ten cjał, jak np. Prze myśl, Biecz, Sa nok. Ale współ pra - co wać bę dzie my z wie lo ma miej sco - wo ścia mi, z wie lo ma mia sta mi, m.in. z mia stem wo je wódz kim Pod kar pa cia, Rze szo wem. Bo tak na praw dę tam, gdzie są Kar pa ty, tam wszę dzie moż na zna leźć ele men ty Mar ki Kar pac kiej. Ro la sa mo rzą dów w bu do wa niu mar ki Car pa thia jest nie zwy kle waż na sa - mo rząd ma być ta ką in sty tu cją pa tro - nac ką, ma uła twiać, po ma gać, wspie rać two rze nie tej mar ki, któ ra jest pro jek - tem biz ne so wym. Sa mo rzą dy są tak na praw dę klu czem do suk ce su Mar ki Kar pac kiej. War to pod kre ślić, że człon - kiem SEKP jest tak że sa mo rząd wo je wódz twa pod kar pac kie go. Ten, przy po mnę, dwu krot nie wy stą pił ze struk tur Eu ro re gio - nu -To wy stą pie nie na pew no nie mia ło uza sad nie nia me ry to rycz ne go. Sa mo - rząd województwa podkarpackiego będąc członkiem Euroregionu Karpackiego, po pierw sze jest w ini cja ty wie, któ rą sam stworzył, bo to stowarzyszenie zostało powołane w 2000 r. z inicjatywy radnych wojewódzkich, a po drugie sa mo rząd wo je wódz twa rów nież ko - rzysta z pieniędzy, którymi zarządza Euroregion Karpacki a ta łączna kwota wie lo krot nie prze wyż sza łącz ną su mę skła dek człon kow skich wo je wódz twa. Także te korzyści dla województwa podkarpackiego z przynależności do Euroregionu są wielorakie i bardzo wszechstronne. Azja ki mi pro ble ma mi bo ry - kają się samorządy członkowskie Euroregionu Karpackiego? -Z ta ki mi, jak ca łe Kar pa ty. Naj więk - szą na szą bo lącz ką i Kar pat jest brak wspar cia roz wo ju Kar pat na po zio mie Unii Eu ro pej skiej Kar pa ty nie ma ją stra te gii ma kro re gio nal nej, nie ma ją spe cjal nie im de dy ko wa ne go pro gra mu ope ra cyj ne go, ta kie go jak ma ją Al py. O ten pro gram sto wa rzy sze nie za bie - ga ło od 2005 r. Ini cja ty wę tę dziel nie wspie ra ły sa mo rzą dy człon kow skie, któ rych re pre zen tan ci lob bo wa li w tej spra wie m.in. w Bruk se li. Nie ste ty, bez skut ku. A szko da, bo Kar pa ty od lat są mar gi na li zo wa ne i nie do ce nia ne. Dziś są je dy nym tak du żym ob sza rem geo - gra ficz nym Unii Eu ro pej skiej, któ ry jest przez nią w pew nym sen sie za po - mnia ny, któ ry nie ma sys te mo we go wspar cia. To po nie kąd po kło sie sła bej współ pra cy rzą dów państw kar pac - kich, sła bo dzia ła ją cej Kon wen cji Kar - pac kiej. Efekt jest ta ki, że dziś Kar pa - ty nie roz wi ja ją się i nie są kon ku ren cyj ne w ska li glo bal nej ani na wet eu ro pej skiej. Idea Mar ki Kar pac kiej jest od wielu lat wspierana przez partnerów Euroregionu Karpackiego ze Szwajcarii -Ten part ner ode grał w ostat nich la - tach zna czą cą ro lę w roz wo ju na sze go re gio nu. Mu si my pa mię tać, że mi nio na perspektywa finansowa to nie tylko fundu sze unij ne, ale też szwaj car skie, któ - re na Pod kar pa cie tra fia ły m.in. za po - śred nic twem SEKP. Z pie nię dzy szwaj car skich sko rzy stał m.in. po wiat rze szow ski, któ ry dzię ki nim roz bu do - wał i doposażył Dom Pomocy Społecznej w Gór nie. Ta kim fla go wym pro jek - tem re ali zo wa nym na Pod kar pa ciu ze środ ków fi nan so wych Kon fe de ra cji Szwaj car skiej był pro jekt pn. Al pej - sko -Kar pac ki Most Współ pra cy opie - wa ją cy na kwo tę bli sko 5,5 mln CHF, fi - nan so wa ny z Pol sko -Szwaj car skie go Pro gra mu Współ pra cy. Pro wa dzi ły go dwie or ga ni za cje po za rzą do we: Sto - wa rzy sze nie Eu ro re gion Kar pac ki Pol - ska wraz z rze szow skim Sto wa rzy sze - niem Pro Car pa thia, w okre sie od paź dzier ni ka 2011 r. do czerw ca 2015 r. Te sto wa rzy sze nia by ły jed ny mi z 12 in sty tu cji, któ re sku tecz nie się gnę ły po pie nią dze na du że pro jek ty z za kre su roz wo ju re gio nal ne go z te go pol sko - -szwaj car skie go pro gra mu. Głów ną ideą pro jek tu AKMW by - ła ak ty wi za cja go spo dar cza wo je wódz - twa pod kar pac kie go. W je go ra mach przy zna wa ne by ły gran ty na dzia łal - ność eks por to wą, pro mo cyj no -in for - ma cyj ną oraz dzia ła nia przy czy nia ją ce się do roz wo ju przed się bior czo ści. Za po śred nic twem SEKP do fi nan so wa - nych z pro gra mu AKMW zo sta ło 80 pro jek tów na łącz ną kwo tę 6 mln zł. W ra mach fun du szu stu dy to ur do to - wa nych by ło wie le wy jaz dów i wi zyt za gra nicz nych róż nych pod mio tów z woj. pod kar pac kie go sa mo rzą dów, or ga ni za cji po za rzą do wych. Ce lem tych wy praw by ła wy mia na do świad - czeń, za czerp nię cie z do brych prak - tyk. W wie lu przy pad kach za owo co - wa ły one wy mier ny mi ko rzy ścia mi np. gmi na Or ły dzię ki ta kie mu wy - jaz do wi do Szwaj ca rii po zy ska ła in we - sto ra do stre fy eko no micz nej, któ ra dzia ła na te re nie tej że gmi ny. Z ko lei z fun du szu pro mo cji lo kal ne go eks - por tu AKMW do fi nan so wa nie otrzy - ma ło wie le pod kar pac kich przed się - biorstw, m.in. na za kup no wo cze snych ma szyn ta mo der ni za cja li nii pro - duk cyj nych umoż li wi ła im wej ście na ryn ki za chod nie. Przy kła dem jest Za - kład Me ta lo wy w Przy sie kach. Al pej sko -Kar pac ki Most Współ pra - cy po zwo lił też na roz wój współ pra - cy trans gra nicz nej w stop niu, w ja - kim do tej po ry był nie moż li wy. Dzię ki te mu pro gra mo wi zbu do wa li - śmy ca łą sieć po wią zań in sty tu cjo nal - nych po mię dzy pod mio ta mi z Pol ski, Kar pat, Szwaj ca rii i Alp. Ta kim praw - dzi wym mo stem łą czą cym róż ne kra - je sta ło się Al pej sko -Kar pac kie Fo - rum Współ pra cy, czy li naj więk sza w wo je wódz twie im pre za kon fe ren - cyj no -tar go wa, któ ra w Rze szo wie od - by ła się trzy krot nie, a w któ rej uczest - ni czy li eks per ci m.in. z Nie miec, Szwaj ca rii, Fran cji, Włoch, Sło wa cji, Ukra iny, Wę gier, Chor wa cji. Program AKMW pozwolił również wy dać pierw sze w re gio nie cza so pi smo o cha rak te rze mię - dzy na ro do wym pt. Ho ry zont Al pej sko - Kar pac ki. Mam satysfakcję, że za pośrednictwem Stowarzyszenia Euroregion Karpac ki Pol ska uda ło się zro bić na Pod kar - pa ciu tak wie le w kwe stii współ pra cy mię dzy na ro do wej. Dziś Eu ro re gion Karpacki jest największą tego rodzaju strukturą w Europie. Jest też członkiem Stowarzyszenia Europejskich Regionów Granicznych. Mamy bardzo dobre kontakty z poszczególnymi Euroregionami. Zawdzięczamy to w dużej mierze zaanga żo wa niu pra cow ni ków sto wa rzy sze - nia i mojego zastępcy, Dawida Laska. A wra ca jąc do te ma tu współ pra cy pol sko -szwaj car skiej, trze ba pod kre - ślić, że oprócz wspar cia fi nan so we go, do świad czy li śmy tak że ogrom nej po - mo cy i życz li wo ści, prak tycz nych wska zó wek, co do sa me go funk cjo no - wa nia Eu ro re gio nu Kar pac kie go. To Szwaj ca rzy pod po wie dzie li nam to, co jest dziś prio ry te tem dla EK na naj bliż - sze dzie się cio le cia, czy li stwo rze nie i wdro że nie Mar ki Kar pac kiej. Ta po - moc Szwaj ca rów zbli ży ła nas do Alp, któ re są dla nas wzo rem w roz wo ju Kar pat. Dziękuję za rozmowę. Dawid Lasek, wiceprezes Stowarzyszenia Euroregion Karpacki Polska W największym skrócie Alpejsko Karpacki Most Współpracy to Operacja międzynarodowa, kładąca podwaliny pod budowę systemu mechanizmów współpracy pomiędzy obszarem alpejskim i karpacką przestrzenią w wielu dziedzinach życia społeczno gospodarczego. Niezwykle ważne przedsięwzięcie umożliwiające pozyskanie szwajcarskich doświadczeń i rozwiązań na rzecz rozwoju Karpat. W sensie alegorycznym to to most po którym kursować będą pomiędzy Alpami i Karpatami idee, inicjatywy, instytucje i ludzie. To wreszcie największa niespodzianka spośród projektów realizowanych przez Euroregion Karpacki W jakim sensie? Nieoczekiwanych korzyści, czy jak to się mówi wartości dodanej. Rozpoczynając prace nad koncepcją projektu kilka lat temu nie mieliśmy pojęcia, że to przedsięwzięcie może w tak zasadniczy sposób wpłynąć na reorientację naszej polityki i de facto na redefinicję naszych celów rozwojowych. Wszystko to dzięki szwajcar skim in spi ra cjom, oraz me cha ni - zmom, które dzięki współpracy z partnerami z Konfederacji będziemy wdrażać na obszarze Karpat. Można powiedzieć, że projekt Alpejsko Karpacki Most Współpracy jest po jego realizacji innym pro duk tem niż na eta pie je go kre acji. Co da lej? Czyli, kto będzie korzystał z Mostu Współpracy ROZMAWIA JÓZEF MATUSZ Oprócz założonych w projektu celów osiągnęliśmy wiele dodatkowych korzyści. Swo ją ro lę w tym mia ła du ża ela - styczność i racjonalność strony szwajcarskiej nad zo ru ją cej wdra ża nia Swiss Con tri bu tion w Pol sce oraz w mia rę przyzwoita opieka polskiej administracji nad procesem wdrażania projektu. Co najważniejszego pozostało po projekcie? Wiele. Gdybyśmy próbowali wręczyć Grand Prix Szwaj ca rom za ich wpływ na zmianę polityki Euroregionu Karpackiego to w kategorii globalna innowacja zwyciężyła by Marka Karpacka CARPA- THIA. To właśnie dzięki sugestii kolegów z Instytutu Turystyki w Sierre oraz na bazie znakomicie funkcjonującej Marki Kan to nu Va la is zro dził się ten wiel ki, międzynarodowy koncept społeczno gospodarczy. Absolutnie najważniejszy strategiczny projekt na najbliższe dziesięciolecia dla Karpat. Oczywiście ścieżka dojścia do sukcesu będzie pewnie dłuższa i trudniejsza w naszym przypadku, już to ze wzglę du na obiek tyw nie od mien ne warunki gospodarcze, już to ze względu na od mien ną środ ko wo eu ro pej ską mentalność nas samych. Jesteśmy jednak pewni, że szczególnie w obliczu braku i strategii i programu karpackiego oraz w natłoku jałowych dyskusji politycznych to czo nych po nad, dla, na rzecz i o Kar pa tach Mar ka CAR PA THIA wspomagana szwajcarskim know how jest jedynym sensownym projektem do czasu pojawienia się ewentualnych nowych możliwości z kolejnej perspektywie UE. O ile ta na stą pi. Pro jekt się koń czy co da lej? Kończy w sensie logistycznym i finansowym, ale w kategoriach oddziaływania projekt się rozpoczyna. Najważniejsze dla nas jest utrzymanie rezultatów projektu, ich rozwój i kapitalizacja. Ale idziemy dalej. Podjęliśmy się dokonania audytu i podsumowania efektów interwencji Swiss Contribution na obszarze Euroregionu Karpackiego. Interesuje nas wartość dodana szwajcarskiej pomocy w skali makro. Chcemy także zidentyfikować najlepsze projekty zrealizowane na obszarze Karpat, te któ re się na da ją włą czyć do sys te mu Marki Karpackiej a najaktywniejszym partnerom instytucjom realizującym projekty szwajcarskie chcemy zaproponować formalizację współpracy. Mamy w planie stworzenie klubu instytucji współpracu ją cych ze Szwaj ca rią, co rzecz ja sna wią - że się z dokładnym zmapowaniem i skatalogowaniem wszystkich partnerstw karpacko szwajcarskich powstałych w wyniku realizacji projektów Swiss Contribution. Utrzymanie nawiązanych kontaktów i korzystanie z wymiany to bowiem cel nadrzędny wspomagający procesy modernizacyjne w Karpatach. Warto współpracować ze Szwajcarami? Tak. To otwarte społeczeństwo, które stworzyło uczciwe, demokratyczne państwo służące swoim mieszkańcom. Wiele się moż na od nich na uczyć. 14 HORYZONT HORYZONT 15

9 Euroregion Karpacki Ukraina ROZMAWIA DOROTA ZAŃKO nicy polsko-ukraińskiej w rejonach starosamborskim oraz turczańskim). Efektem tych systemowych działań było rozpoczęcie budowy przejścia granicznego Niżankowice-Malchowice. Mam nadzieję, że doprowadzimy też do otwarcia małych przejść granicznych w powiecie turczań skim. Efek tem or ga ni zo wa nych przez naszą organizację szkoleń, wizyt stu dyj nych, kon sul ta cji jest stop nio wy wzrost liczby zrealizowanych przez rejony, mia sta i wsie pro jek tów o co raz więk - szych budżetach. Co da ła wam współ pra ca z Sto - warzyszeniem Euroregion Karpacki Pol ska? Jaka jest historia Stowarzyszenia Sa mo rzą dów Eu ro re gion Kar - packi Ukraina? Halina Litwin, dyrektor biura Stowarzyszenia Samorządów Euroregion Karpaty Ukraina : Powstało ono w 2007 r., jako pierwsza euroregionalna inicjatywa oddolna na Ukrainie, na wzór podobnych organizacji w Europie. W tym samym roku podpisało porozumienie o współpracy ze Stowarzyszeniem Euroregion Karpacki Polska, co zapoczątkowało tworzenia sieci współpracy in sty tu cji eu ro re gio nal nych na te re nie Karpat. Nasze Stowarzyszenie liczy obecnie 66 samorządów i ich zrzeszeń z terenu 4 ukraińskich obwodów: Lwowskiego, Zakarpackiego, Iwano-Frankowskiego oraz Czerniowieckiego. Od 2008 r. Euroregion Karpacki Ukraina pełni funkcję Krajowego Przedstawicielstwa Euroregionu Karpackiego na Ukrainie, koordynującego współpracę transgraniczną i międzyregionalną 4 wspomnianych karpackich obwodów z Ukrainy z regionami przygranicznymi Polski, Słowacji, Węgier oraz Rumunii. W 2014 r. nasze Stowarzyszenie powołało sieć rozwoju regionalnego Euroregionu Karpackiego, która liczy 50 agencji rozwoju regionalnego oraz innych organizacji pozarządowych, zajmujących się rozwojem regionalnym lub lokalnym na terenie Karpat Ukraińskich. Nie tylko promujemy potencjał gospodarczy, kulturowy, historyczny, turystyczny i przyrodniczy ukraińskiej części Euroregionu Karpackiego, ale przede wszystkim staramy się wspierać rozwój lokalny i regionalny tej części Karpat. W jaki sposób? Zapewniamy wsparcie doradcze samorządom i organizacjom pozarządowym w zakresie rozwoju lokalnego i współpracy transgranicznej oraz wsparcie finansowe inicjatywom lokalnym i regionalnym na rzecz poprawy konkurencyjności obszarów przygranicznych. Wspieramy także tworzenie profesjonalnych struktur współpracy transgranicznej, prowadzimy szkolenia i zapewniamy pomoc techniczną w realizacji projektów. Pomagamy również w znalezieniu partnerów z obszaru Euroregionu Karpackiego, bierzemy udział w przygotowywaniu strategicznych dokumentów programowych, a także planów rozwoju lokalnego. Co jest wa szym naj więk szym sukcesem? To, że jesteśmy potrzebni, co udowadnia stale rosnąca liczba członków stowarzyszenia. W ciągu 8 lat funkcjonowania, z organizacji zrzeszającej w 2007 r. tylko 9 samorządów powiatowych, staliśmy się największą tego typu organizacją na Ukrainie, z czego jesteśmy bardzo dumni. Łączą nas podobne problemy. Razem łatwiej po zy ski wać środ ki fi nan so we na realizacji projektów, które mogą te problemy rozwiązać. Jakie bariery napotykacie w codziennym funkcjonowaniu? Pierwszy, to ogólna sytuacja społeczno- -gospodarcza na Ukrainie. Drugi to ba rie ry zwią za ne z ist nie niem gra ni cy Schen gen, któ ra nie jest gra ni cą otwar tą i łatwą do przekraczania. To najbardziej utrudnia współpracę w ramach całego Euroregionu. Jednakże, właśnie celem istnienia takich instytucji, jak nasza, jest przełamywanie tych barier, co staramy się robić na różne sposoby. Jesteśmy bardzo dum ni ze wspie ra nia, od 2010 r. Eu - ropejskich Dni Dobrosąsiedztwa (na gra- Z SEKP współpracujemy od początku działalności naszej instytucji. Zrealizowaliśmy wspólnie 5 projektów o charakterze transgranicznym oraz międzyregionalnym w takich obszarach jak wsparcie działalności agencji rozwoju regionalnego, nawiązanie ścisłej współpracy mediów z obszaru Karpat oraz wsparcie rozwoju turystyki w Karpatach poprzez promocję potencjału gospodarczego, kulturalnego, historycznego, turystycznego i przyrodniczego re gio nu. To nasz part ner, na któ re go za - wsze możemy liczyć. Jakie wyzwania stoją przed Euroregionem Karpackim Ukraina? Największym wyzwaniem całego Euroregionu Karpackiego jest wdrożenie Marki Karpackiej Carpathia. Wspieramy tę inicjaty wę SEKP, a po stro nie ukra iń skiej wzmac - niamy nasz potencjał kadrowy i instytucjonalny w celu efektywnej współpracy w tym zakresie. Jestem pewna, iż kreowanie marki karpackiej, jak i zarządzanie jej submarkami na obszarze transgranicznym o tak wysokim i tak niewykorzystanym potencjale zaowocuje przyśpieszeniem rozwoju gospodarczego, ale też zacieraniem granic pomiędzy naszymi krajami oraz granic w świadomości naszych społeczności. A co da je udział w Al pej sko Kar pac kim Fo rum Współ pra cy w Rzeszowie? Już po raz trze ci bę dzie my uczest ni czyć w tej im pre zie. Dzię ki niej uda ło nam się nawiązać szereg kontaktów, zaprezentować się szerszemu gremium. Gratuluję SEKP pomysłu i tak skutecznej realizacji Forum. Przedsięwzięcie to stało się prawdziwym mostem łączącym wiele krajów, wzmacniającym współpracę i promocję wielu regionów. 16 HORYZONT

10 Karpaty w tle Alp porównanie struktury i dynamiki współpracy terytorialnej ROZMAWIA MONIKA WĘDRYCHOWICZ Martin Guillermo Ramirez, Sekretarz Generalny Stowarzyszenia Europejskich Regionów Granicznych (AEBR) AEBR posiada pełny przegląd współpracy terytorialnej w Europie. Czy mo że Pan wy szcze gól nić różnice w tempie, skali i zakresie tej współpracy w obszarach granicz nych gór i in nych? Współpraca terytorialna jest w Europie bardzo zróżnicowana. Współpraca międzyregionalna zajmuje się podobnymi sytuacjami, jakie mają miejsce w sieciach jakiegokolwiek regionu i charakteryzuje się zróżnicowaniem uczestniczących partnerów. Ponadnarodowa współpraca coraz bardziej konsoliduje duże obszary współpra cy, któ re mo gły by być okre ślo ne w wielu przypadkach podejściem makroregionalnym. Jednakże, współpraca transgraniczna jest na ogół najgłębszą, najbardziej zróż ni co wa ną, po nie waż bar dzo trudno jest stawiać czoła relacjom pomiędzy przemysłowymi, wiejskimi, morskimi, górskimi i odległymi obszarami. Na ogół, re gio ny gra nicz ne są zwy kle pe - ryferyjne, o niskim zaludnieniu, z mniejszą infrastrukturą i trudniejszym dostę- pem do usług niż w ob sza rach bar dziej centralnych. Stanowi to wyzwanie, aby polepszyć sytuację ludności, w szczególności ludzi młodych i zaoferować szeroki zakres usług i możliwości. W tym sensie obszary górskie stanowią prawdziwe wyzwanie związane z charakterystyką tego faktu geograficznego, trudności związane z ich odległym usytuowaniem, brakiem infrastruktury transportowej, niskim zaludnieniem, itd. Z drugiej strony, obszary górskie oferują również specyficzne możliwości rozwoju związane z ich naturalnym dziedzictwem na różnym obszarze, jak np. tu ry sty ka, sport, SPA, itd. Wy - so kiej ja ko ści spe cja ły sek to ra rolno-spożywczego, rękodzieło, leśnictwo czy rybołówstwo są innymi tradycyjnymi obszarami rozwoju gospodarczego. W ostatnich latach nowe sektory związane z czystą energią i inne oferują innowacyjne możliwości dla tych obszarów. Czy obserwuje się różnice w procesie Euroregionów w obszarach górskich i innych? Tak, istnieją główne różnice związane z dostępnością, zaludnieniem, komunikacją, itd. W tym sensie, budowanie euroregionu na równych, dobrze połączonych regionach z wieloma miastami średniej wielkości jest zawsze łatwiejsze. Obszary górzyste stawiają czoła wszystkim wyzwaniom i możliwościom, o których była mowa we wcześniejszej odpowiedzi, ale na le ży rów nież wziąć pod uwa gę, że posiadają dużą zaletę: dzielą wspólne wyzwania, które mogą być tylko przezwyciężo ne przez wspól ne po dej ście i sil ną współpracę. Dlatego większość Euroregionów w obszarach górskich odnosi sukces pomimo ich początkowej sytuacji. Dwa największe pasma górskie w Europie Karpaty i Alpy i zupeł nie in ny po ziom spo łecz no - -ekonomicznego rozwoju. Co nale ży zro bić, aby zre du ko wać dysproporcje? Redukowanie dysproporcji pomiędzy Alpami a Karpatami jest głównym wyzwaniem, którym należy zająć się w Europie w perspektywie długoterminowej. Mówimy o niektórych w z najbogatszych obszarów w Europie (w Alpach) i niektórych z najbiedniejszych obszarów (w Karpatach). Porównanie mogłoby podsumować głów ne po dej ście eu ro pej skiej polityki spójności: redukowanie dysproporcji pomiędzy obszarami europejskimi. Co ro bić? Ze stro ny AEBR za wsze prosiliśmy o pozytywną dyskryminację obszarów granicznych, w szczególności tych bardziej dotkniętych niskim rozwojem, peryferyjnością, brakiem infrastruktu ry i usług, dre na żem mó zgów, itd. Jest to kluczowa sprawa w ramach Europejskiej Współpracy Terytorialnej, którą zajmo wa no się przez osta nie 25 lat w ra mach INTERREG i podobnych programów. Powinno się domagać dużego wysiłku z programu narodowego krajów zaangażowanych w te regiony, lepszej koordynacji tych programów, szczególnie w obszarach gra nicz nych, i wspól ne go strategicznego podejścia w perspektywie krótko-, średnio-, i długoterminowej, skupia jąc się na głów nych wy zwa niach, ta kich jak sta rze nie się i zmia ny kli ma tycz ne i szcze gól nie tych, o któ rych już wspo - mniałem (infrastruktura, usługi, itd.). Jak oce nia Pan dzia łal ność struktur transgranicznych w Alpach I Karpatach? Co powoduje różnice? Jako AEBR bardzo doceniliśmy pracę rozwiniętą od dziesięcioleci w regionie Alp, ponieważ potrafili oni całkiem właściwie skoordynować środki narodowe i osiągnąć bardzo dobre rezultaty. Zaangażowanie rządów narodowych w zharmonizowanie i przedyskutowanie wszelkiego rodzaju kroków ze swoimi sąsiadami przed wdrożeniem narodowych programów integracyjnych jest prawdopodobnie jednym z kluczy ich sukcesu. Dobrze zorganizowane sieci regionów, gminy, przedsiębiorcy, uniwersytety i różne sektory organizacji cywilnych (środowiskowych, lokalnego rozwoju, itd.) dodały olbrzymią wartość dla narodowych środków. I, oczywiście, wkład europejskiej polityki spójności był również bardzo istotny. Z drugiej strony, regiony karpackie zmierzają się z faktem, że pomimo ich 25-letniego postępu, ich punkt wyjścia był bardzo różny od tego w regionach alpejskich. W roku 1990 narody karpackie przesunęły swój model ekonomiczny i rozpoczęły proces akcesji w Unii Europejskiej. Polska, Słowacja, Węgry i Rumunia dobrze wykorzystują programy Unii Eu ro pej skiej, ale wciąż jest wie le rze czy do zrobienia (w szczególności razem). Jest również jeden kraj uczestniczący, który jest dotknięty bardzo szczególną sytuacją. Chodzi o Ukrainę, która również potrzebuje specyficznego podejścia ze strony Unii Europejskiej, uczciwego dialogu z innymi sąsiadującymi narodami, takimi jak, Federacja Rosyjska i silniejszej współpracy z innymi partnerami karpackimi. Czy Unia Europejska traktuje oba te regiony równo i dostarcza im podobnych instrumentów? Niezupełnie. W przypadku regionów alpejskich posiadamy wysokorozwiniętych członków Unii Europejskiej i spoza Unii Europejskiej, które są nawet bardziej rozwinięte (Szwajcaria), ze specjalną umową z Unią Europejską (chociaż są ostatnio pewne niepokojące oznaki dotyczące wizji obywateli szwajcarskich na temat relacji z Unią Europejską, w powiązaniu z szeroką falą euro-sceptycyzmu w wielu krajach Unii Europejskiej). W każdym przypadku, regiony alpejskie są wszystkie wpisane w politykę spójności Unii Europejskiej i Programy Współpracy Terytorialnej. W Karpatach, kraje zmierzają się z silnymi wyzwaniami rozwojowymi, a Ukraina potrzebuje wszelkiego rodzaju reform: politycznych, demokratycznych, społecznych, gospodarczych, itd. Z drugiej strony, z powodu charakterystyki zaangażowanych regionów, poziom współfinansowania przez Unię Europejską jest o wiele wyższy w Karpatach niż w regionach alpejskich. Tak więc tutaj wdrożony jest pomysł pozytywnej dyskryminacji dla regionów z większymi wyzwaniami. Nie mniej jed nak, oczy wi stym jest, że Re - gion Karpacki potrzebuje silniejszej interwencji ze strony Unii Europejskiej, aby mógł osiągnąć pewne poziomy rozwoju w wielu obszarach, które wciąż są niedostatecznie wykorzystane. Jakie doświadczenie z alpejskiej współpracy transgranicznej przeniósłby Pan w Karpaty? Bardzo ciekawe podejście alpejskie, które mogłoby przynieść olbrzymie korzy ści, je śli zo sta ło by wpro wa dzo ne w Karpatach, a mianowicie opracowanie strategii makroregionalnej przy partycypacji Unii Europejskiej, rządów narodowych, władz regionalnych i lokalnych, sektora prywatnego oraz społeczeństwa obywatelskiego. Podobna strategia byłaby bar dzo od po wied nia dla Kar pat, w szczególności jeśli takie podejście wielopoziomowe zostałoby w pełni wdrożone. Poczyniono już pewne kroki w tym kierunku, aby można było zrewitalizować Euroregion Karpacki za pomocą zaktualizowanej strategii idącej w określonym kierunku. Koordynacja z innymi inicjatywami w regionie, takimi jak Konwencja Karpacka, może również przynieść olbrzymie korzyści dla tych obszarów. Dziękuję za rozmowę. HORYZONT 19

11 ROZMAWIA MONIKA WĘDRYCHOWICZ Z Haraldem Egererem, dy rek to rem Se kre ta ria tu Tymczasowego Konwencji Karpackiej w Wiedniu Mó wi się, że Kon wen cja Al pej - ska jest mo de lem do two rze nia Kon wen cji Kar pac kiej. Co by ło bez po śred nim im pul sem do utwo rze nia Kon wen cji Kar pac - kiej? Po otrzymaniu konkretnej prośby od krajów karpackich sformalizowanej przez Ukrainę, Konwencja Karpacka została podpisana i przyjęta w 2003 r. Klika krajów al pej skich, ta kich jak Au stria, Wło - chy, Lichtenstein i Szwajcaria, wsparli jej utworzenie i przyjęcie poprzez wsparcie finansowe oraz techniczne. Kon wen cja Al pej ska przed sta wia ła cie ka we stu dium przy pad ku dla kra jów kar pac kich, bę dąc pierw szym re gio nal - nym sys te mem opar tym na umo wie do ty czą cym ochro ny i zrów no wa żo ne - go rozwoju regionu górskiego na całym świe cie. Ist nie je kil ka róż nic po mię dzy oby - dwie ma kon wen cja mi, je śli cho dzi o ob szar za sad pro ce du ral nych i struk - tur in sty tu cjo nal nych. Kon wen cja Kar pac ka jest do sto so wa na do po - trzeb re gio nu Kar pac kie go i je go róż - nych śro do wi sko wych i spo łecz no - -eko no micz nych sy tu acji. Po dob nie do Kon wen cji Al pej skiej, Kon wen cja Kar pac ka ma na ce lu chro nić śro do wi - sko, ale od kie dy zo sta ła przy ję ta po Konwencja Karpacka kon fe ren cji w Jo han nes bur gu w 2002 r., kon cen tru je się rów nież na zrów no - wa żo nym roz wo ju ca łe go re gio nu gór - skie go. Jaka była rola Konwencji Alpejskiej w utwo rze niu Kon wen cji Karpackiej? Czy koledzy z Konwencji Alpejskiej doradzali wam? Czy była jakakolwiek współpraca w tej kwe stii? Przed utwo rze niem Sta łe go Se kre ta - ria tu Kon wen cji Al pej skiej (PSAC) w 2003 r., rotacyjna Prezydencja Sekretariatu Konwencji Alpejskiej zapewniała usłu gi se kre tar skie. W tym świe tle Konwencja Karpacka była w dużej mierze wspierana przez Włoską Prezydencję Kon wen cji Al pej skiej ( ) i kilka innych międzynarodowych i alpejskich partnerów, takich jak: Europejska Aka de mia Bol za na (EU RAC), CIR PA w Liechtensteinie, WWF Dunajski Program Karpacki w Wiedniu i Program Śro do wi sko wy Or ga ni za cji Na ro dów Zjednoczonych (UNEP) Biuro Regionalne w Genewie. Jeśli chodzi o trwające prace Konwen cji Kar pac kiej, czy są ja kieś wspól ne dzia ła nia lub bli ska współpraca pomiędzy sekretariata mi oby dwu kon wen cji? Je śli tak, to w ja kim stop niu i w ja kich obszarach? Za rów no Kon wen cja Al pej ska jak i Kar pac ka pra cu ją nad kil ko ma po - dob ny mi te ma ta mi do ty czą cy mi zrów - no wa żo ne go roz wo ju gór. Kon wen cje Al pej ska i Kar pac ka do star cza ją po - par cia dla gór na po zio mie re gio nal - nym i mię dzy na ro do wym po przez pra - cę za rów no na po zio mie po li tycz nym, jak i tech nicz nym. W ra mach two rze - nia po li ty ki mię dzy na ro do wej, oby dwie kon wen cje po par ły włą cze nie trzech pa ra gra fów gór skich ( ) w do - ku men cie koń co wym Kon fe ren cji Rio + 20 Przy szłość, któ rej chce my oraz współ pra cu ją na po zio mie eu ro pej - skim od no śnie te ma tów zwią za nych ze zmia na mi kli ma tycz ny mi oraz mię - dzy na ro do wy mi sy ner gia mi współ pra - cy gór skiej. Jest wiele wspólnych projektów Alpejsko-Karpackiej Konwencji w obszarze bio róż no rod no ści i ochro ny śro do wi - ska, zrównoważonego transportu, zrówno wa żo nej tu ry sty ki, na uki, edu ka cji, planowania przestrzennego, zmian klima tycz nych, zrów no wa żo ne go rol nic - twa i leśnictwa. Al py osią gnę ły wie le suk ce sów na eu ro pej skim po zio mie po li - tycznym, nawet pomimo tego, że Kon wen cja Al pej ska skła da się z krajów i regionu o wiele bogatsze go niż Kar pa ty. Kon wen cja jest na miej scu, Al pej ski Pro gram Zagospodarowania Przestrzennego dzia łał przez wie le lat, a te raz finalizowana jest strategia makro- -re gio nal na dla Alp. Ja kie są przy - czyny ich sukcesów? Wa run ki spo łecz no -eko no micz ne i po li tycz no -in sty tu cjo nal ne w ob rę - bie re gio nu Kar pac kie go róż nią się od ist nie ją cej sy tu acji w re gio nie al pej - skim. Dwa głów ne kar pac kie kra je, mia no wi cie Ukra ina i Ser bia, nie są jesz cze człon ka mi Unii Eu ro pej skiej, a ich ścież ka w kie run ku in te gra cji eu ro pej skiej prze bie ga rów nież przez do ro bek śro do wi sko wy i współ pra cę mię dzy na ro do wą na po zio mie wie lo - aspek to wym. Konwencja Karpacka wsparła utworzenie VASICA, Wizje i Strategie w Obszarze Karpackim, pierwszej ponadnarodowej wizji dotyczącej zrównoważonego rozwoju Karpat i zapewniła rekomendacje na poziomie europejskim dla utworzenia Karpackiego Programu Zagospodarowania Przestrzennego. Do tej pory nie było wystarczającego wsparcia politycznego ze strony państw członkowskich Konwencji Karpackiej w procesie utworzenia Makroregionu Unii Europejskiej. Karpaty są położone w dużej mierze w regionie Dunaju, podczas gdy część Kar pat w Pol sce i mniej sza część na Ukrainie graniczą z regionem Dunaju. Pomimo próśb adresowanych do Komisji przy kilku okazjach, aby rozważyć utworzenie makroregionalnej strategii dla Karpat, panuje powszechna opinia, że utworzenie nowej makroregionalnej strategii specyficznej dla Karpat i jej administracyjnej i zarządzającej struktury nie byłoby skuteczne pod względem kosztów i korzyści, w świetle istnienia zarówno Strategii Unii Europejskiej dla Regionu Dunaju (EUSDR) jak i Konwencji Karpackiej. Współpraca międzynarodowa nad zrównoważonym rozwojem i ochroną Karpat jest w toku w ramach Konwencji Karpackiej. Naszym bieżącym wyzwaniem jest połączenie Konwencji Karpackiej z EUSDR upew nia jąc się, że wszyst - kie czę ści Kar pat są na rów ni wzię te pod uwagę poza granicami EUSDR. 25 li sto pa da 2015 r., Kon wen cja Kar - pac ka ra zem z Ko mi sją Eu ro pej ską, DG Re gio, or ga ni zu ją warsz ta ty Wy - miar gór w re gio nie Du na ju, spra wa Kar pat. Wy zwa nia i moż li wo ści dla re - gio nal nej współ pra cy na ob sza rach gór skich. Warsz ta ty prze dys ku tu ją opcje. w ja ki spo sób naj le piej za pew nić bli ską współ pra cę, w szcze gól no ści po - przez me cha nizm współ pra cy Du naj - sko -Kar pac kiej, jak rów nież me mo ran - dum zro zu mie nia, któ re mo gło by zo stać pod pi sa ne mię dzy Kon wen cją Kar pac ką a od po wied ni mi ob sza ra mi priorytetowymi Strategii Dunajskiej. To uła twi ło by rów nież przy go to wa nie wy - so kiej ja ko ści po my słów pro jek to wych, któ re mo gły by zo stać prze ka za ne do Po nadna ro do we go Pro gra mu Du naj - skie go (DTP) i in nych wła ści wych pro - gra mów współ fi nan so wa nych przez Unię Eu ro pej ską (np. H2020, LI FE, Co sme), ma jąc na uwa dze, że obec nie nie ma żad ne go pro gra mu fi nan so wa - nia te ry to rial ne go obej mu ją ce go ca ły re gion Kar pac ki. Jakiego rodzaju rozwiązania/ doświadczenia powinny, według Pana, zostać przeniesione z Alp do Karpat? Przede wszyst kim, ist nie je po trze ba mo bi li zo wa nia part nerstw we wszyst - kich sek to rach, od na uki do in no wa cji, łącz nie z trans fe rem tech no lo gii i in we - stycjami w regionie Karpackim. Ponadto, po trzeb ne jest kon ty nu owa nie wspar cia po przez bi la te ral ne i mię dzy - na ro do we pro gra my fi nan so wa nia i pro jek ty. Dzię ki Wspar ciu Szwaj car skie - mu, Euroregion Karpacki buduje me cha nizm stra te gicz ny dla współ pra cy po mię dzy part ne ra - mi z Kar pat i Alp. Co, w ra mach tej współpracy, powinno być najważniejsze Pana zdaniem? Wyraźne określenie priorytetów i uporządkowanie finansowania ze wspólnymi priorytetami utworzonymi w ramach Kon wen cji Kar pac kiej jest istot ne dla wsparcia prac w regionie karpackim. Istnieje duży potencjał synergii z EUSDR i silne włączenie polskich partnerów we wspólne projekty i zróżnicowane źródła finansowania z Unii Europejskiej. Wyrów na nie fi nan so wa nia ze wspól ny mi priorytetami pozwoli na szersze synergie i wpływy. 20 HORYZONT HORYZONT 21

12 Nie od ra zu Rzym zbudowano Manu Broccard, profesor w Instytucie Turystyki w Sierre, Szwajcaria ROZMAWIA AGNIESZKA MAJKA Dokąd lepiej pojechać na wakacje w Al py czy Kar pa ty? Zadając to pytanie w ten sposób, to tro chę tak, jak by za py tać ko goś co jest lepsze: czekolada czy ziemniaki. Wszystko zależy od oczekiwań klientów, osobo wo ści, bu dże tu, kul tu ry, itd Seg - men ta cja jest klu czo wym ele men tem w procesie marketingowym destynacji. Dlatego, przed podjęciem decyzji, które rynki są najlepszymi celami dla regionów kar pac kich, na le ży, na przy kład, okre ślić do kład nie, co re gion ma do za - ofe ro wa nia po da nej ce nie i wów czas mo że my do pa so wy wać wy ni ki do róż - nych ryn ków, aby do wie dzieć się, kim są nasi potencjalni klienci i kto ma odnaleźć ten pro dukt i być go to wym na wy - da nie pie nię dzy, aby go ku pić. Czy historia rozwoju turystyki w Szwajcarii może być inspiracją dla turystyki w Karpatach? Gdy roz wi ja się lub ulep sza pro dukt, porównanie z najlepszymi i najgorszymi praktykami jest zawsze dobrą metodą. Upewnienie się, że odnajdziemy dobre rzeczy, których doświadczyli inni i które to mo gą być rów nież od po wied nie dla naszego biznesu, jak również unikanie rzeczy, których inni już spróbowali i oka za ło się, że nie są sku tecz ne, mo że okazać się czynnikiem sukcesu w państwa pro ce sie. Szwaj ca ria po sia da bar - dzo długą historię przemysłu turystyczne go i jest to szcze gól nie po myśl na historia. Dlatego mogłaby być ona dobrą ścież ką dla wa sze go re gio nu, aby przestudiować co zostało zrobione tutaj i w ja ki spo sób. To mógł by być rów nież pomysł dla innych regionów. Euroregion Karpacki inspiruje się Kantonem Marki Valais w rozwi ja niu Mar ki Kar pac kiej. Jed - nakże obszar Karpat i terytorium Kantonu stanowią wielką różnicę, jeśli chodzi o potencjał. Co możecie wnieść ze swojego doświadczenia w markę CARPATHIA? Rozwijanie marki ma zwykle różne cele i jest częścią procesu ulepszania. Jednym z nich mo że być okre śle nie war to ści marki i produktów jako punkt początkowy procesu. To działanie musi zostać podjęte bez względu na rzeczywisty potencjał rynku. Klienci poznają markę i będą skłonni konsumować ten produkt, jeśli war to ści są po łą czo ne z ja ko ścią i ulegają polepszeniu zarówno z punktu widzenia społecznego, środowiskowego jak i ekonomicznego. Innym celem takiego pro ce su i zwy kle tym, któ ry jest okre - ślany mianem priorytetu, jest ustanowienie re pu ta cji mar ki. Nie moż na się te go spodziewać od początku, a potencjał rynku bę dzie wzra stał, je śli pierw sze kro ki zostaną skutecznie zaplanowane i będą skut ko wa ły po lep sze niem pro duk tu i sposobem, w jaki jest on odbierany na rynku. Dlatego powiedziałbym, że rzeczywisty potencjał rynku nie jest kluczowym wskaźnikiem do rozpoczęcia procesu brandingowego, ale to, co naprawdę jest ważne, to określenie celów, założeń i powiązanego rynku dla marki i produktów. Wierzę, że doświadczenie marki VA- LAIS w tym procesie jest doskonałe i taka współpraca miałaby sens. Co należy zrobić dla szwajcarskich tu ry stów, aby by li oni czę - stymi gośćmi w Karpatach? Czego oni szu ka ją? Szwaj car scy tu ry ści są czę sto do - świadczonymi turystami i lubią odkrywać. Są przywiązani do jakości i autentycz no ści i nie lu bią pod ra bia nych produktów. Dlatego wierzę, że wasz region po sia da po ten cjał w przy szło ści dla ta kie go ryn ku. Jed nak że, jest to ma - ły ry nek i praw do po dob nie ni gdy nie będzie priorytetowym rynkiem dla waszego regionu. Zanim podejmie się prace w tej ni szy, ist nie ją in ne bliż sze rynki, które chcą zostać eksplorowane. Ważne jest, aby menadżerowie marketingowi waszych regionów określili, które ryn ki ma ją naj lep sze po ten cja ły na dłuższą metę, aby można było zapewnić zrównoważenie waszemu procesowi gospo dar cze mu. Pro dukt mu si zo stać ulepszony i rozwinięty, aby mógł przyciągać rynki z najlepszym potencjałem. Wierzę, że powinna istnieć istotna część ryn ku pol skie go, któ ra oka za ła by się bar dzo wy daj na, ale my ślę rów nież o Niem czech, Zjed no czo nym Kró le - stwie, Rosji, Austrii, itd. Jednakże bycie obecnym i silnym na zagranicznym rynku jest bardziej wymagające, jeśli chodzi o organizację, wewnętrzną współpracę i infrastrukturę. Musicie przyciągać zainteresowanie mediów, tour operatorów i zdobywać reputację. Musicie mieć również stra te gię, któ ra jest sto so wa na w rozwijaniu produktu, USP, dystrybucji kanałów, wycenie, planach inwestycyj nych, itd. Jak wi dać, przed pod ję ciem pracy na nowym rynku zagranicznym jest wiele planów i inwestycji do zrobienia. Instytuty, taki jak nasz, i inni profesjonalni konsultanci z pewnością mogliby wam po móc na pod sta wie na sze go szwajcarskiego doświadczenia, osiągnąć cele i założenia, które wyznaczyliście. Trzy głów ne wska zów ki dla de - we lo pe rów Mar ki Kar pac kiej to? Myślcie globalnie, ale działajcie lokalnie poprzez rozpoczęcie wyraźnej strategii waszego rozwoju i zaufanie do waszych lo kal nych pro duk tów. Ma cie świetnych i wykwalifikowanych przedsię bior ców. Fa wo ry zuj cie i wspie raj cie wewnętrzną współpracę, która pomoże ulep szyć wasz pro dukt i jest zgod na z waszą marką i jej wartościami. Pracujcie z najlepszymi. Planujcie swój rozwój i in we sty cje w dłuż szej per spek ty wie i nie przeoczcie ważnych szczegółów. Nie od ra zu Rzym zbu do wa no! HORYZONT 23

13 Heino Meessen, doktor nauk w Centrum Rozwoju i Środowiska Uniwersytetu w Bernie, Szwajcaria Ochrona przyrody z korzyścią dla ludzi ROZMAWIA MONIKA WĘDRYCHOWICZ Czym zaj mu je się wa sze Cen - trum w ramach prac Uniwersytetu w Ber nie? Centrum powstało w 2010 roku na Uniwersytecie w Bernie, ale CDE działa na rzecz roz wo ju współ pra cy od 25 lat ja - ko część Instytutu Geografii. Głównym obszarem działalności jest nauczanie uniwersyteckie, badania transdyscyplinarne, partnerstwo z uniwersytetami, z lokalnymi i regionalnymi (np. w Polsce i Słowacji) organizacjami partnerskimi, organizacjami rządowymi i pozarządowymi na całym świecie. Programy CDE są finansowane przez szwajcarskie i międzynarodowe agencje rozwoju. CDE jest zaangażowane w projekty badawcze, ale również w praktyczne wdrażanie projektów na całym świecie. Koncentrujmy się na zarządzaniu i rządzeniu surowcami, zachowaniu bioróżnorodności i rozwoju obszarów wiejskich. Jednym z regionów, na którym się sku pia my, jest Eu ro pa Wschod nia w ramach Wsparcia Szwajcarskiego dla tych krajów. Posiadamy też długoterminowe programy, szczególnie w krajach górzystych byłego Związku Radzieckiego. Ja pracuję w jednostce rozwoju projektów CDE dla programów w Europie Wschodniej od 15 lat, w kra jach Eu ro py Środ ko - wo -Wschod niej od 30 lat pod pa ra so lem naszego działu Globalna Zmiana. Proszę opowiedzieć kilka słów o sobie. Jako starszy analityk w CDE specjalizuję się w badaniach stosowanych związanych z ochroną przyrody i zarządzaniem du ży mi ob sza ra mi chro nio ny mi. Je go głów ną tro ską jest, jak po łą czyć ochro nę z korzyścią dla ludzi mieszkających wokół dużych obszarów chronionych i zachęcić ich do udziału w zarządzaniu ochroną. Od 1986 roku opublikowałem szeroki zakres prac nie tylko związanych z tematy ką ochro ny śro do wi ska, ale rów nież w kontekście projektów praktycznych związanych ze zrównoważoną turystyką, zdecentralizowaną efektywnością energetyczną, zrównoważonym rozwojem regionalnym w obszarach wiejskich i górzystych, za rzą dza niem od pa da mi, oce ną wpływu środowiska i innymi tematami. Posiada Pan bardzo dobre międzynarodowe doświadczenie w projektach rozwojowych. Co przyciągnęło Pańską uwagę do tego rodzaju aktywności w Karpatach? CDE współpracuje z uniwersytetami part ner ski mi na Sło wa cji od 2010 ro ku w dziedzinie zarządzania dużymi obszarami chronionymi, udziałem i korzyściami dla lokalnej społeczności oraz gospodarczym rozwojem regionalnym. Regionalna uwaga transgraniczna skupiona jest na północno-wschodniej Słowacji i południowo- -wschodniej Polsce dwoma przyległymi priorytetowymi regionami Wsparcia Szwajcarskiego w dwóch krajach (zobacz: rysunek). Ten re gion jest pa trząc wzdłuż li - sty projektowej pewnego rodzaju skupiskiem ochrony bioróżnorodności połączonej z rozwojem lokalnym. Do możliwych partnerów zaliczają się Słowacki Rezerwat Przyrody (Banska Bystrica, SK), Euroregion Karpacki (Rzeszów, PL), i CDE Uniwersytetu w Bernie. Wszyscy partnerzy byli wcześniej aktywni w ramach Wsparcia Szwajcarskiego. Inicjatywa jest otwarta dla innych zainteresowanych stron. Przewidziane działania (promujące rezultaty, tym razem skupiały się na dwóch specyficznych obszarach) są innowacyjne i idealnie dopasowane, aby zaprezentować specyficzne cechy Wsparcia Szwaj car skie go, bu du jąc naj lep sze praktyki osiągnięte w Polsce i Słowacji, będące: oddolnymi, długoterminowymi, bezpośrednimi i liczącymi się z potrzebami społeczności, oraz przetłumaczonymi i przekazanymi osobom tworzącym programy i podejmującym decyzje. Zainspirował Pan kolegów z Euro re gio nu Kar pac kie go, aby współpracowali z Pańskim centrum w celu wymiany doświadczeń z pro jek ta mi w ob sza rze ochrony środowiska finansowanymi przez Wspar cie Szwaj car skie w Polsce i na Słowacji. Dlaczego? Eu ro re gion przede wszyst kim jest bar dzo do brym ze spo łem eks per tów i zaangażowanych deweloperów projektu od 20 lat i pro gram EU PHA RE od początku pierwszego zaangażowania UE i Szwajcarii w południowo-wschodniej Pol sce. Są to do brzy lu dzie do współ pra cy, z mnó stwem pro jek tów o róż nej ska li i róż nej za war to ści z wdro że niem pro jek tu z ty po wo wschod nią men tal no ścią pla no wa nia kroczącego. Czasami trudną dla projektów partnerskich, ale przywykłem do te go w cią gu mo je go 30-let nie go do - świadczenia pracując z nawet bardziej wschodnimi partnerami, takimi jak Tadżykistan, Gruzja czy Bułgaria. Jakie są Pańskie doświadczenia z wdra ża niem szwaj car skie go projektu u naszych południowych sąsiadów? Ogólnym celem możliwych działań (np. wydarzeń promujących, wspólnych warsztatów promocyjnych i szkoleń na poziomach kraj województwo) byłoby pod kre śle nie i ko rzy sta nie z do świad - czeń zdobytych w priorytetowych regionach transgranicznych pomiędzy Polską a Słowacją w ramach pierwszego Wsparcia Szwajcarskiego. Czy Pań skie cen trum jest go to we do współ pra cy z Eu ro re gio nem Karpackim i w jakim zakresie? Jesteśmy w trakcie rozwijania dobrej współ pra cy z Eu ro re gio nem Kar pac - kim. CDE razem z rzeszowskimi kolegami i Słowackim Rezerwatem Przyrody właśnie teraz w ramach forum planują projekt z bardzo ciekawymi i możliwie ukierunkowanymi na przyszłość działaniami koncentrującymi się na następujących obszarach współpracy: ochrona przyrody, obszarów chronionych, klejnoty bezdroży. turystyka oparta na przyrodzie z korzyścią dla lokalnej populacji i dla lokalnego zrównoważonego rozwoju. Za czą łem być dzia ła czem na rzecz ochro ny przy ro dy. Dzię ki współ pra cy z Dawidem Laskiem z Euroregionu Karpackiego dowiedziałem się więcej o potrzebach miejscowych ludzi w polskich Karpatach poprzez skuteczne projekty Euroregionu w ramach lokalnego i regionalnego rozwoju nawet w bardzo odległych regionach górskich. Jako badacz z taką samą mentalnością jak Euroregion, świadomie doceniam usługi ekosystemowe, jakie natura dostarcza ludzko ści i do bre rzą dze nie na tu ral ny mi zasobami oraz tradycyjną wiedzę dostarczo ną przez lo kal nych miesz kań ców w odległych regionach górskich Polski i Słowacji. 24 HORYZONT

14 MONIKA WĘDRYCHOWICZ Historia alpejsko-karpackiej współpracy dzier ni ka 2011 ro ku to wów czas mia ła miej sce uro - czy sta in au gu ra cji 11paź pro jek tu Al pej sko - -Kar pac ki Most Współ pra cy fi nan so - wa ne go z szwaj car sko -pol skie go pro - gra mu współ pra cy. Nie wszy scy wów czas by li świa do mi tak du że go przed się wzię cia. W grud niu b.r. koń - czy się re ali za cja pro jek tu. Jed nak że hi sto ria al pej sko -kar pac kiej współ - pra cy nie koń czy się wraz z koń cem pro gra mu Swiss Con tri bu tion, Prze - ciw nie, dzię ki szwaj car skiej in spi ra cji oraz idą cej z nią w pa rze naj wyż szej ja - ko ści, na bie ra no we go tem pa i wy mia - ru. Przy szłość Kar pat le ży w na szych rę kach, a dzię ki współ pra cy mię dzy na - ro do wej wie my le piej, jak kształ to wać tę przy szłość wspól nie i w opar ciu o do świad cze nia i wie dzę in nych. Wszyst kie dzia ła nia re ali zo wa ne w ra - mach pro jek tu zmie rza ją do stwo rze - nia sprzy ja ją cych wa run ków roz wo ju lo kal nej przed się bior czo ści i prze twór - stwa rol ne go po przez wspar cie sek to - ra pu blicz ne go oraz po za rzą do we go w for mie przy zna wa nych w try bie kon kur so wym gran tów. Wdra ża nym fun du szom gran to wym ca ły czas to - wa rzy szy ły i to wa rzy szą dzia ła nia in - for ma cyj no -pro mo cyj ne, za któ re je śli cho dzi o Li de ra Pro jek tu od po wia da Biu ro Pla nu Part ner stwa In for ma cji i Pro mo cji re ali zu ją ce PLAN PART - NER STWA, IN FOR MA CJI I PRO - MO CJI. Al pej sko -Kar pac ki Most Współ pra cy pro mu je i wzmac nia bo - ga ty ry nek pod kar pac kich pro duk tów re gio nal nych, tra dy cyj nych i eko lo gicz - nych, któ re go po ten cjał nie jest w peł - ni wy ko rzy sta ny, oraz uła twia pod kar - pac kim pro du cen tom na wią za nie mię dzy na ro do wej współ pra cy, da jąc moż li wość za ist nie nia nie tyl ko na ryn - ku pol skim, ale rów nież na ryn kach za gra nicz nych. I EDY CJA AL PEJ SKO -KAR PAC KIE GO FO RUM WSPÓŁ PRA CY, WRZE ŚNIA 2012 R.

15 Cztery lata ciężkiej pracy Zespołu Projek to we go za owo co wa ło i przy nio sło liczne efekty m.in. Utworzono biuro projektu, tj. Karpac kie Cen trum Współ pra cy Go spo - dar czej i Pro duk tu Re gio nal ne go, w skład którego wchodzi Biuro Planu Partnerstwa Informacji i Promocji, Biuro Wdra ża nia Fun du szy Gran to wych oraz Biuro Promocji Produktu Regionalnego Tradycyjnego. Aby umożliwić dotarcie z informacją do szerokiego kręgu podmiotów i beneficjentów, została uruchomiona strona in ter ne to wa pro jek tu - -carp.com. Podjęto się organizacji Alpejsko-Karpackiego Forum Współpracy, największej na terenie Karpat międzynarodowej imprezy targowo-konferencyjnej organizowanej corocznie w Rzeszowie, której pomysł narodził się dzięki funduszom szwajcarskim. Forum jest okazją do zaprezentowania potencjału regionów karpackich, alpejskich oraz pozostałych partnerów z Europy i Świata, zarówno od strony profili społeczno-gospodarczych, jak i doświadczeń z zakresu prowadzonej polityki rozwoju i projektów społeczno-gospodarczych. Forum jest miejscem, gdzie dyplomaci, po li ty cy, sa mo rzą dow cy, przed się - bior cy, przed sta wi cie le świa ta na uki i sztuki, reprezentanci organizacji pozarzą do wych i in sty tu cji oko ło biz ne so - wych z ob sza ru Alp i Kar pat ma ją oka - zję poznać się, wymienić doświadczenia oraz na wią zać i roz wi jać współ pra cę w wielu dziedzinach. W ramach Forum odbywają się Międzynarodowe Targi, na których corocznie ponad 100 wystawców z kilkunastu krajów europejskich reprezentujących wiodące branże gospodarki prezentują swoje oferty i możliwości kooperacyjne. Niezwykle istotnym komponentem Alpejsko-Karpackiego Forum Współpracy są panele dyskusyjne, które odbywają się z udziałem ekspertów z całej Europy, a dotyczą rozwoju regionalnego, polityki europejskiej, współpracy transgranicznej i turystyki. W trakcie realizacji projektu odbyło się III edycje Forum. W części targowej Forum pod czas trzech mi nio nych edy cji we wrze - śniu 2012, 2013, 2014 r. za pre zen to wa ło się w sumie 351 wystawców z kilkunastu krajów europejskich. Relacje z wszystkich edycji zamieszczone są na oficjalnej stronie forum: Z perspektywy kilku lat podsumowując dotychczasowy dorobek kilku edycji Forum można mówić o sukcesie tego wydarzenia, które jest nie tylko częścią pro jek tu Al pej sko -Kar pac ki Most Współ pra cy - jed nym z je go re zul ta - tów, ale przede wszyst kim jest klu czo - wym elementem Strategii Rozwoju Euroregionu Karpackiego Myślę chyba podobnie jak i Państwo, że wszelkie działania związane z promocją re gio nu są cen ne, bo w efek cie prze - kładają się na bezpośrednią współpracę. I EDY CJA AL PEJ SKO -KAR PAC KIE GO FO RUM WSPÓŁ PRA CY, WRZE ŚNIA 2012 R.

16 II EDY CJA AL PEJ SKO -KAR PAC KIE GO FO RUM WSPÓŁ PRA CY, 7-8 WRZE ŚNIA 2013 R. III EDY CJA AL PEJ SKO -KAR PAC KIE GO FO RUM WSPÓŁ PRA CY, WRZE ŚNIA 2014 R. 30 HORYZONT HORYZONT 31

17 Podkarpacie liderem produktów regionalnych w Polsce EWELINA NYCZ specjalista ds. pomocowych Stowarzyszenia Pro Carpathia Wra mach re ali zo wa ne - go pro jek tu pn. Al- pej sko -Kar pac ki Most Współ pra cy Sto wa rzy sze nie Pro Carpathia odpowiada za promocję produktu regionalnego, tradycyjnego i ekologicznego, a także pełni rolę instytucji szkoleniowo-doradczej w ramach Biura Produktu Regionalnego, Tradycyjnego i Ekologicznego, które mieści się w siedzi bie Sto wa rzy sze nia w rze szow skim Rynku. W ra mach pro jek tu zor ga ni zo wa no wie le szko leń, m.in. dla pro du cen tów i wytwórców produktów regionalnych, tradycyjnych i ekologicznych, organizacji pozarządowych związanych z popularyzacją produktów regionalnych, tradycyjnych i ekologicznych, serowarów, rolników oraz personelu biura projektu. Odbyło się również szkolenie w Szwajcarii w Kantonie Valais dla 5 serowarów z wo je wódz twa pod kar pac kie go z za - kresu serowarstwa, produkcji i dojrzewa nia se rów. Pod kar pac cy se ro wa rzy mie li oka zję pod okiem szwaj car skich specjalistów nauczyć się produkcji m.in. sera Fromage d Alpage czy Tommes d Alpage, w ramach podjętych przez Sto wa rzy sze nie dzia łań re sty tu ują cych serowarstwo na Podkarpaciu. Promocja na targach w kraju i Europie W ra mach pro mo cji i po pu la ry za cji produktów regionalnych, tradycyjnych i ekologicznych organizowaliśmy udziały w wie lu tar gach, pod czas któ rych można było wypromować i zaprezentować swo je pro duk ty, ale przede wszyst - kim pozwalały one na większą rozpoznawal ność pro duk tów na ryn ku. Producenci z Podkarpacia uczestniczyli, Ambasadorzy Marki Podkarpackie Smaki, od lewej Mieczysław Miazga, Alina Becla i Maciej Purgacz m.in.: w Targach Produktów Regionalnych Regionalia w Warszawie, w Międzynarodowych Targach Żywności Ekolo gicz nej i Tra dy cyj nej NA TU RA FOOD w Łodzi, Targach Terra-Madre Slow Food Festiwal w Krakowie czy w Międzynarodowych Targach Turystyki Wiejskiej i Agroturystyki AGROT- RA VEL w Kiel cach. Pod czas tar gów wystawcy mieli możliwość odbycia wielu dyskusji i nawiązania kontaktów z potencjalnymi odbiorcami ich produktów. Promocja produktów jest bardzo ważna poza województwem podkarpackim, ale tak że wśród lo kal nych miesz kań ców. Dlatego też Stowarzyszenie przez cztery lata współorganizowało Festiwal Podkar pac kich Sma ków w Gór nie. Są to naj - więk sze tar gi pro duk tów tra dy cyj nych w województwie podkarpackim. Współorganizowało także Alpejsko-Karpackie Forum Współpracy we współpracy ze Stowarzyszeniem Euroregion Karpacki Polska. Przedsiębiorcy i producenci z zakresu produktów regionalnych, tradycyjnych i ekologicznych mieli okazję uczestniczyć w wizytach studyjnych, m.in. do Słowacji, Wę gier, Włoch, Fran cji, Szwaj ca rii czy na Bałkany do Słowenii i Chorwacji w celu zapoznania się z tamtejszymi rynkami produktów regionalnych, tradycyjnych i ekologicznych w zakresie produkcji, wy twa rza nia, pro mo cji, sprze da ży, mar ke tin gu, obo wią zu ją cych re gu la cji prawnych, zrzeszanie się w grupy producenckie, a także w celu wymiany dobrych praktyk oraz nawiązania współpracy. Klaster Podkarpackie Smaki Biorąc pod uwagę bogactwo produktów rolno-spożywczych z Podkarpacia, już Dziennikarze i blogerzy kulinarni na Szlaku Podkarpackie Smaki w styczniu 2013 r. powstała inicjatywa klastrowa, stworzona przez 21 podmiotów, w tym m.in. producentów żywności regionalnej, tradycyjnej i ekologicznej opartej o dwa ważne kryteria: jakość i tradycję. Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia Pro Carpathia pełni rolę Animatora Klastra Podkarpackie Smaki. Celem Klastra jest wspieranie producentów poprzez promocję produktów regionalnych, tradycyjnych i ekologicznych produkowanych na terenie województwa podkarpackiego, ich popularyzacja, integracja ze środowiskiem naukowym i producenckim, a także wspieranie wspólnego dziedzictwa kulinarnego. Obecnie Klaster Podkarpackie Smaki liczy już 42 członków. Szlak kulinarny W związ ku z tym, że wo je wódz two podkarpackie ma bardzo bogatą tradycję ku li nar ną, po wstał pro dukt tu ry - styczny Szlak Kulinarny Podkarpackie Sma ki, na któ rym znaj du ją się obiek ty ga stro no micz ne, tj. karcz my, obe rże, szynki, restauracje. Szlak Kulinarny promuje zwiedzanie regionu poprzez jego bo ga tą tra dy cję ku li nar ną. Moż na tu znaleźć m.in. proziaki, hreczanyki, fuczki, klepak czy zalewajkę oraz inne tradycyjne potrawy. Obecnie szlak liczy 50 obiek tów i jest naj więk szym szla kiem kulinarnym w Polsce. Więcej informacji na je go te mat moż na zna leźć na stro nie Obok tak licz nych dzia łań uka za ło się również wiele publikacji m.in. Karpacki Przegląd Gospodarczy, przewodniki kulinarno-turystyczne, mapy po szlakum a także filmy i audycje dotyczące produktów regionalnych, tradycyjnych i ekologicznych. Istotnym elementem wsparcia sektora rolno-spożywczego, obok promocji produktów regionalnych tradycyjnych i ekologicznych było wsparcie poprzez dwa fundusze grantowe, tzw. Fundusz Promocji Produktu Regionalnego/Tradycyjnego/Ekologicznego. W ramach dwóch naborów do Funduszu Promocji Produktu Regionalnego/Tradycyjnego/Ekologicznego skierowanego dla organizacji pozarządowych, jednostek samorządu terytorialnego podpisano 64 umowy o dofinansowanie projektu (granty na promocję i zachowanie dziedzictwa kulturowego w zakresie produktów regionalnych, lokalnych, tradycyjnych i ekologicznych). W ramach czterech naborów do Funduszu Promocji Produktu Regionalnego/Tradycyjnego/Ekologicznego skierowanego dla przedsiębiorców, wytwórców i producentów produktów regionalnych, tradycyjnych i ekologicznych podpisano 46 umów o dofinansowanie (granty na zakup maszyn, urządzeń, wyposażenia, środków trwałych i promocję dla przedsiębiorców oraz granty na rozpoczęcie działalności (start-upy) w zakresie działalności produktów regionalnych, tradycyjnych i ekolo gicz nych). Łącz ne pod pi sa no 110 umów o dofinansowanie na łączną kwotę po nad 3 mln zło tych. War to za zna - czyć, iż fundusze grantowe miały charakter pro ro zwo jo wy wo je wódz twa podkarpackiego (powstanie i wsparcie MŚP), a tak że w znacz nej mie rze przy czy - niły się do zarejestrowania wielu produktów na Liście Produktów Tradycyjnych w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Obecnie z województwa podkarpackiego zarejestrowanych zostało 200 produktów tradycyjnych, co daje I miejsce w skali kraju, po województwach: pomorskim (175) i lubelskim (153). Reasumując, jednym z celów projektu jest promocja produktów regionalnych, tradycyjnych i ekologicznych. Nie chodzi tyl ko o ich więk szą roz po zna wal - ność i popularyzację wśród mieszkańców re gio nu i w kra ju, ale głów nym założeniem projektu jest wykorzystanie produktów regionalnych, tradycyjnych i eko lo gicz nych ja ko źró dło do dat ko - wego utrzymania dla ludności regionu. Dzięki grantom i skutecznie przeprowadzonym działaniom promocyjnym widać, że branża rolno-spożywcza rozwija się pręż nie. Pod kar pac kie Sma ki do stęp ne są już w sie ci skle pów FRAC w całym województwie podkarpackim oraz na specjalnym regale na wybranych obiektach na Szlaku Kulinarnym Podkarpackie Smaki. Serdecznie zapraszamy. 32 HORYZONT HORYZONT 33

18 Moda na regionalne produkty nie wstydźmy się wiejskości ROZMAWIA DOROTA ZAŃKO Dobiegła końca realizacja projektu pn. Alpejsko- -Karpacki Most Współpracy. Sto wa rzy sze nie Pro Car pa thia by ła dru gą obok Stowarzyszenia Euroregion Karpacki Polska or ga ni za cją pro wa dzą cą ten pro jekt, w ra mach któ - re go przy zna wa ne by ły granty na działalność ekspor to wą, pro mo cyj no -in - formacyjną oraz działania przyczyniające się do rozwo ju przed się bior czo ści. Pro Car pa thia po sta wi ła na wsparcie producentów lokalnej żywności. Dlaczego aku rat na nich? Krzysz tof Sta szew ski, pre - zes Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpa cia Pro Car pa hia : Wsparciem i promocją sektora producentów produktów tradycyjnych, lokalnych, regionalnych zajmowaliśmy się od początków ist nie nia Sto wa rzy sze nia. Ci przed się bior cy, bar dzo czę sto mali, sami, w pojedynkę nie dawali sobie rady, czy to z pozyskaniem fun du szy ze wnętrz nych, czy ze sprze da żą wy ro bów. Chcieliśmy im pomóc. Zaczęliśmy promować te produkty lokalne, poprzez study tour dzienni ka rzy. Owo cem ta kich wi zyt były artykuły prasowe, audycje radiowe i telewizyjne. Te nasze działania przyniosły efekt. Kiedy roz po czy na li śmy dzia łal ność w tym kie run ku 8 lat te mu, rocz - nie w lokalnej prasie ukazywały się 3-4 ar ty ku ły na te mat pro - duk tów lo kal nych. Po ro ku by ło ich już po nad 50. Po tem, z ro ku na rok co raz więcej. I tak się szczęśliwie złożyło, że w Polsce nastała moda na kulinaria pojawił się wysyp programów telewizyjnych, książek kucharskich, nasz kraj od dwóch la ta pro mu je się na tar gach Expo po przez ku li na ria. My tę mo dę wykorzystaliśmy promując naszą podkar pac ką żyw ność, któ ra jest wiel kim wy róż ni kiem na ma pie pol skich pro - duktów spożywczych. Potwierdzają to badania, z których wynika, że nasze produk ty są naj wy żej oce nia ne w Pol sce, zarówno pod względem smakowym, jak też jakościowym i ekologicznym, m.in. z tego względu, iż Podkarpacie postrzega ne jest w kra ju ja ko jed no z dwóch najczystszych regionów, obok woj. warmińsko-mazurskiego. Do promocji naszych produktów chcieliśmy podejść facho wo tym bar dziej, że po ja wi ła się możliwość złożenia aplikacji do funduszy szwajcarskich, co mogliśmy uczynić wraz ze Sto wa rzy sze niem Eu ro re gion Karpacki Polska. Przeprowadziliśmy badania tych producentów w całym województwie jakie mają potrzeby, jeżeli chodzi o rozwój działalności. Na bazie wyników tych badań napisaliśmy projekt, ściśle ukierunkowany pod potrzeby tych że pro du cen tów, ale też pod po trze - by odbiorców. Na ja kiej za sa dzie by ły przy - znawane te granty? Przed się bior cy ma ją przy zna wa ne granty na zasadzie refinansowania, czyli naj pierw mu szą wy dać na da ne dzia ła - nia własne pieniądze, a potem zostają im te pieniądze zwrócone. Nam udało się przekonać władze szwajcarskie, aby najpierw przed się bior cy do sta wa li za licz - kę. To był je dy ny ta ki grant w Pol sce dla pro du cen tów, któ ry był za licz ko wa ny. Co istot ne, w wy so kim pro cen cie. W przeciwnym wypadku producenci nie by li w sta nie się gnąć po te środ ki, zwłasz cza ci bied ni, któ rzy ma ją nie - wiel ką pro duk cję lub znaj du ją się na eta - pie startowym. Na jakie konkretnie działania były przyznawane te pieniądze? Przede wszystkim na zakup specjalistycz nych ma szyn oraz na szko le nia z zakresu marketingu, obsługi klienta, prze pi sów sa ni tar nych, ety kie to wa nia. Staraliśmy się też promować tych producen tów w kra ju, po przez wy jaz dy na różnego typu targi żywności krajowe i międzynarodowe, poprzez spotkania z innymi grupami producentów z Europy czy z Pol ski. Cho dzi ło nam o to, że - by mogli skorzystać z doświadczeń innych. Wymyśliliśmy też drugi fundusz dla samorządów i organizacji pozarządowych, które lokalnie chciałyby promować swoich rodzimych producentów, np. poprzez organizację festiwali lokalnych sma ków czy tym po dob nych even - tów. Te gran ty rów nież cie szy ły się du - żym zainteresowaniem. Z pro mo cją żyw no ści pod kar pac kiej chcie li śmy też wyjść na szer szą ska lę. Stąd współorganizowaliśmy dwa wydarze nia o cha rak te rze wo je wódz kim Festiwal Podkarpackich Smaków Górnie oraz III Al pej sko Kar pac kie go Forum Współpracy w Rzeszowie, gdzie utworzyliśmy Aleję Podkarpackich Smaków. Jeśli chodzi o Festiwal Smaków w Górnie, liczba wystawców z roku na rok ro sła. Świad czy to o tym, że chęt - nych do produkcji takich wyrobów nie brakuje i że jest zapotrzebowanie na nie. Ponadto wydaliśmy szereg publikacji, które prezentują tych producentów. Powstała także strona internetowa, gdzie każdy zainteresowany z różnych zakątków świa ta mo że zna leźć in for ma cje o pod kar pac kich sma kach. Utwo rzy li - śmy również Szlak Kulinarny Podkarpackie Smaki, z pomocą którego promujemy żywność podkarpacką, pokazując turystom i zainteresowanym najciekawsze kulinarne miejsca naszego regionu. Przecież każdy z nas jadąc w jakąkolwiek część kra ju, Eu ro py czy świa ta, chce skosz to wać tam lo kal nej kuch ni. I chce wie dzieć, gdzie te sma ki mo że znaleźć. My naprowadzamy chętnych na ta kie miej sca. Co cie ka we i co nas cieszy, ten szlak został wyróżniony drugą nagrodą publiczności w konkursie internetowym na najciekawszy szlak kulinarny w Polsce. Pierwsze miejsce zdobył poznański, ale tam działania propagator skie lo kal nej kuch ni pod ję to du żo 34 HORYZONT HORYZONT 35

19 ROZMAWIA DOROTA ZAŃKO Marka Karpacka CARPATHIA na tle Mar ki Pol ski wcześniejszej. Kolejne nasze działanie w ramach projektu Alpejsko-Karpacki Most Współpracy sprowadziło się do umożliwienia mieszkańcom Podkarpacia zakupu lokalnego produktu spożywczego w dużej sieci handlowej. Stąd po mysł na tzw. Pół kę Pod - karpackie Smaki w Sieci Sklepów Spożywczych FRAC? Tak. Problemem małego producenta jest dystrybucja i promocja. On nie ma środ ków na to, by jeź dzić sa mo cho dem do staw czym po skle pach ca łej sie ci. Zresztą, transport, dostarczenie na miejsce jest jednym z najistotniejszych kosztów ce ny to wa ru. Chcie li śmy po móc, zwłaszcza tym małym producentom poprzez tą Półkę i rozwiązanie, jakim jest dowożenie towaru do jednego magazynu centralnego sieci FRAC. Dalej już sam FRAC roz pro wa dza ten to war po swo ich skle pach. I to jest klucz do suk ce su. Cie - szy my się, że Sieć Skle pów Spo żyw czych FRAC zgo dzi ła się na tę współ pra cę, że wi dzi w tym sens i szer szą ideę. Co waż - ne, FRAC to sieć pod kar pac ka, pol ska. Pro duk ty, któ re się w niej zna la zły, też są podkarpackie. Ta identyfikacja stała się jeszcze doskonalsza. Poprzez takie właśnie działanie chcemy doprowadzić do tego, aby powstała marka emocjonalna, która powoduje, że klienci sięgają po dany to war. Bo wie lu ku pi to co naj lep sze, tyl ko mu si wie dzieć, któ re to jest. Do - dam, że zamierzamy takie Półki Podkarpac kie Sma ki ulo ko wać w nie któ rych obiektach turystyczno-hotelowych. Przybywający tam goście będą mogli kupić sobie jako pamiątkę z Podkarpacia, produkt kulinarny. Z badań wynika, że turyści przywożąc coś z danego regionu do domu, przywożą przede wszystkim smaki se ry, wę dli ny, po to by po dzie lić się nimi z rodziną, przyjaciółmi, by, choć przez chwilę utrwalić klimat odwiedzionego miejsca. Ale, żeby ci odwiedzający Podkarpacie mogli stąd wywozić smakowe pa miąt ki, znów mu szą wie dzieć, któ - re to są i gdzie je moż na ku pić. Te na sze działania mają oczywiście przynieść określone korzyści finansowe producentom, bo ten pro jekt z za ło że nia miał we przeć przedsiębiorców. Przy po mnę też, że w ra mach te go pol - sko - szwaj car skie go pro gra mu uda ło nam się utworzyć Klaster Producentów Pro duk tów Tra dy cyj nych, Lo kal nych i Ekologicznych. Jest to jedyny klaster na Podkarpaciu certyfikowany przez Polską Agen cję Roz wo ju Przed się bior czo ści. Po chwa lę się, że ten naj wyż szy, czwar ty etap certyfikacji z pięciu podkarpackich kla strów prze szło dwa by ły to kla stry powołane przez Pro Carpathię. Czy przy okazji realizacji tego projektu udało się Państwu coś odkryć? Takim swoistym odkryciem była dla nas branża serowarska na Podkarpaciu. Oka zu ję, że ma my w tym wzglę dzie tra - dycje największe w Polsce, jeszcze przedwojenne. Po drugie, jak oceniają eksperci, podkarpackie ma największe walory paszowe jako to najczystsze województwo, ma najczystsze łąki i najciekawsze mie szan ki ziół, co jest pod sta wą do pro - dukcji dobrej jakości mleka, mleka o najwyższych walorach smakowych oraz do produkcji sera z niego. Jest wielu chętnych, którzy chcieliby zająć się produkcją sera na poważnie, w celach komercyjnych. Tyl ko oni znów po trze bu ją wspar - cia, podobnego, jak wyżej wspomniani producenci wsparcia szkoleniowego, doinwestowania. A to wymaga wiedzy, nakładów finansowych i odwagi. A na deski serowe w naszych restauracjach jest ogromne zapotrzebowanie. Niestety, dziś produkcja mleka jest nieopłacalna. Ale se ra tak. To mo że być bar dzo cie ka wy produkt sprzedażowy, bo na niego jest klient. I produkt ten wpłynie znakomicie wi ze run ko wo na na sze wo je wódz two. Możemy znów być najciekawszym miejscem serowarskim w Polsce, jakim byliśmy przed woj ną. Gdy by nie ten pro gram to? Na pewno nie udałoby się wypromować producentów lokalnych aż na taką skalę. Na pewno wielu miałoby problemy z utrzymaniem produkcji. I co niezwykle istotne, dzięki temu projektowi przestaliśmy się wstydzić na Podkarpaciu wiejskości, także wiejskości kuchni. Nie wsty dzi my się już wiej skie go sty lu ży cia, ar chi tek tu ry drew nia nej, wręcz przeciwnie powstają nowe obiekty, także gastronomiczne, w których ta wiejskość jest przypominana, kultywowana. I co ciekawe, odbiorcami produktów lokal nych ze wsi, są miesz kań cy du żych miast. To po ka zu je, że oni tak że szu ka - ją ta kich atrak cji. A my je ma my w naj - lep szej po sta ci na Pod kar pa ciu. To ogromna szansa dla Podkarpacia. Dziękuje za rozmowę. Tomasz Jędrzejczak, podsekretarz stanu w Ministerstwie Sportu i Turystyki Ministerstwo Sportu i Turystyki odpowiada w pewnym sensie za wizję Polski jako destynacji turystycznej. Jaki jest pomysł resortu na mar kę Pol ska w sfe rze tu ry - styki? We dług ran kin gu in sty tu tu Na tion Brand za miesz czo ne go w do rocz nym ra por cie za 2015 r., mar ka Pol ska pla su - je się wy so ko wśród ma rek kra jo wych i zaj mu je 20. miej sce na świe cie, a jej war tość zo sta ła wy ce nio na na 566 mi - liardów dolarów. Jest to oczywiście wartość mar ki ca łe go na sze go kra ju. Mar - kę Pol ska kształ tu je rów nież tu ry sty ka, w tym in fra struk tu ra oraz ofer ta tu ry - stycz na. Wie le trze ba zro bić, aby da lej ją wzmac niać. Stąd wśród ce lów okre ślo - nych w zatwierdzonym niedawno przez rząd Pro gra mie Roz wo ju Tu ry sty ki do 2020 r. za kła da się roz wój pro mo cji prio ry te to wych ob sza rów pro duk tów tu ry stycz nych kra ju i re gio nów oraz spe cja li za cji go spo dar czych opar tych na tu ry sty ce. Dla ich re ali za cji nie zbęd - ne jest po dej mo wa nie dzia łań w ta kich 36 HORYZONT HORYZONT 37

20 ob sza rach prio ry te to wych jak: kon ku - rencyjna i innowacyjna gospodarka, nowoczesny system zarządzania turystyką, kom pe tent ne ka dry dla tu ry sty ki czy też tu ry sty ka ja ko czyn nik roz wo ju re - gio nal ne go i lo kal ne go, zwięk sza ją cy spój ność spo łecz ną i go spo dar czą re - gio nów i kra ju. Ko niecz na jest tak że re ali za cja trzech ce lów ope ra cyj nych okre ślo nych w Mar ke tin go wej Stra te gii Polski w sektorze turystyki na lata , do któ rych na le żą: za spo ka ja nie po trzeb in for ma cyj nych w za kre sie tu - ry sty ki, mar ke tin go we wspie ra nie roz - wo ju pro duk tu tu ry stycz ne go oraz zwięk sze nie do tar cia z prze ka zem in - formacyjno promocyjnym o atrakcyjno ści tu ry stycz nej Pol ski. Dzia ła nia te są i bę dą re ali zo wa ne za rów no na ryn - ku kra jo wym, jak i na ryn kach za gra - nicz nych: Eu ro py Za chod niej, kra jów skan dy naw skich, kra jów azja tyc kich głów nie Chin i Ja po nii oraz w Ame ry - ce Pół noc nej. Wy róż ni kiem Pol ski w ko mu ni ka cji na tych ryn kach tu ry - styki są ludzie i współczesność. Atrybuta mi, któ re są uwy dat nia ne w kam pa - niach pro mo cyj nych, są: kre atyw ność, wy obraź nia, urok, wi tal ność, in dy wi du - alizm, uro da, dy na mizm i róż no rod - ność, co wy ra ża ne jest po przez slo gan: Pol ska. Mo ve your ima gi na tion. Czy w ta kiej kon cep cji tu ry - stycz nej mar ki Pol ska jest miej sce na Karpaty? Kar pa ty ma ją szcze gól ny po ten cjał i mo gą ode grać istot ną ro lę w kre owa - niu pol skiej mar ki tu ry stycz nej. Ist nie - je po trze ba, a na wet ko niecz ność roz - wi ja nia Mar ki Kar pac kiej opar tej na dzie dzic twie przy rod ni czym i kul tu ro - wym Kar pat. Po zwo li ona wy róż nić Kar pa ty za rów no pol skie, jak i na szych są sia dów, ja ko wy jąt ko wą de sty na cję. Kar pa ty ma ją bo wiem swo je sil ne wy - róż nie nie, swo ją spe cy fi kę, swo ją od - mien ność w sto sun ku do in nych re jo - nów Pol ski. To spra wia, że są wy jąt ko wo in te re su ją ce. Wie le miej sco - wo ści, atrak cyj nych ku ror tów czy też miejsc do ce lo wych za bie ga o stwo rze - nie wła snej mar ki. Nie bę dą one jed - nak w sta nie prze bić się ja ko sa mo - dziel ne de sty na cje. Stąd po trze ba utwo rze nia i pro mo wa nia sil nej Mar ki Kar pac kiej, któ ra bę dzie w sta nie stwo rzyć spój ny wi ze ru nek Kar pat w kra ju, u na szych są sia dów, w Eu ro - pie, a tak że na da le kich ryn kach Azji i Ame ry ki Pół noc nej. Kar pa ty są szcze gól nie pre de sty no wa ne, by za jąć istot ne miej sce w pol skiej tu ry sty ce, ja ko mar ka i ja ko atrak cyj na de sty na cja. Po twier dza to do tych cza so wa atrak - cyj ność i re ali zo wa na od dzie się cio le ci prak ty ka wy jaz dów w Kar pa ty. Po la cy i ob co kra jow cy chęt nie wy bie ra ją Kar - pa ty ja ko miej sce wy po czyn ku. Są one atrak cyj ne za rów no zi mą jak i la tem. Są miej scem upra wia nia let niej i zi mo wej tu ry sty ki ak tyw nej, tu ry sty ki kul tu ro - wej do miast i miej sco wo ści kar pac - kich, tu ry sty ki eko lo gicz nej opar tej na atrak cjach ofe ro wa nych na te re nach za le sio nych i przez par ki na ro do we, tu ry sty ki wiej skiej, któ ra dys po nu je naj le piej roz wi nię tą w po rów na niu do in nych re gio nów ba zą za kwa te ro wa - nia w go spo dar stwach agro tu ry stycz - nych. W jaki sposób tworzona przez Euroregion Karpacki Marka Karpacka CARPATHIA może kontrybuować w turystyczną markę Pol ska? Czy fakt, iż Kar pa ty są na obszarze kilku krajów, nie narzuca kategorii konkurencji w tej operacji? Mar ka Kar pac ka mo że być istot - nym ele men tem tu ry stycz nej mar ki Pol ska pro mo wa nej przez Pol ską Or - ga ni za cję Tu ry stycz ną. Mar ka Kar pac - ka od wo łu je się do zmy słów, od czuć i emo cji prze cięt ne go tu ry sty, a tym sa mym do brze wpi su je się w slo gan pol skiej mar ki tu ry stycz nej Pol ska. Mo ve your ima gi na tion. Mar ka Kar - pac ka pro mu je in dy wi du alizm, kre - atyw ność, wy obraź nię i róż no rod ność. Eu ro re gion Kar pac ki Pol ska jest pre - kur so rem dzia łań ma ją cych na ce lu utwo rze nie mar ki. Stwo rzył już kon - cep cję, lo go, hand bo ok in for mu ją cy o re gu la mi nie sto so wa nia mar ki, zna - lazł wie lu part ne rów i pro wa dzi licz - ne dzia ła nia ma ją ce na ce lu jej wdro że - nie w sfe rze pro duk tu oraz w sfe rze mar ke tin gu. Oczy wi ście, in ne pod - mio ty mo gą się po ku sić o stwo rze nie wła snych o nie co in nej na zwie ma rek, ale i tak one bę dą mu sia ły od wo łać się do dzie dzic twa przy rod ni cze go i kul tu - ro we go Kar pat. Stąd w mo jej oce nie przy bu do wa niu mar ki ra czej na le ży dą żyć do po ro zu mie nia z in ny mi po ja - wia ją cy mi się kon ku ren cyj ny mi pod - mio ta mi i bu do wa nia wspól nej mar ki niż kon ku ro wać po przez two rze nie ko - lej nych re la tyw nie bli skich so bie ma rek sto su ją cych róż ne na zwy. Jakich rekomendacji udzieliłby Pan jako marketingowiec instytucji zarządzającej Marką CAR- PATHIA? Pro ces bu do wa nia mar ki jest nie wąt - pli wie pro ce sem dłu go trwa łym i kosz - tow nym. Je go wi zu al na obec ność to ko niecz ność po no sze nia znacz nych do dat ko wych kosz tów. Nie wąt pli wie in sty tu cja za rzą dza ją ca mar ką win na sys te ma tycz nie po więk szać sieć part - ne rów za in te re so wa nych bu do wą Mar - ki Kar pac kiej Car pa thia za rów no w kra ju jak i za gra ni cą. Znacz ną ro lę w tym wzglę dzie win ny od gry wać sa - mo rzą dy re gio nal ne i lo kal ne, gdyż w re gio nach i gmi nach jest two rzo ny i sprze da wa ny mar ko wy pro dukt tu ry - stycz ny. Mar ka nie po win na być bu do - wa na je dy nie w Pol sce, ale swo im za - się giem win na obej mo wać co raz to no we ob sza ry naj pierw u na szych są - sia dów Sło wa ków, a w przy szło ści ob - jąć ca łe Kar pa ty. Po zwo li to na zwięk - sze nie wi zu al nej obec no ści lo go Mar ki Kar pac kiej w prze strze ni Kar pat w kra ju i za gra ni cą, w Eu ro pie, a w przy szło ści na da le kich ryn kach Azji i Ame ry ki. Niezbędne jest podejmowanie starań o zdobycie środków finansowych, wykorzystanie dla popularyzacji marki funduszy samorządów lokalnych, organizacji, instytucji działających w turystyce, środków instytutów naukowych i funduszy prywatnych. Potrzebne jest, a nawet konieczne zabieganie o środki pomocowe na jej two rze nie i bu do wę, w szcze - gólności o środki unijne. In sty tu cja za rzą dza ją ca win na umoż - li wiać part ne rom bu du ją cym Mar kę Kar pac ką two rze nie lo kal nych ma rek po sia da ją cych wła sne spe cy ficz ne wi - zu al ne ele men ty, a jed no cze śnie kom - po nu ją ce się z Mar ką Kar pac ką. Pod - mio ty za rzą dza ją ce lo kal ny mi mar ka mi win ny mieć moż li wość pro wa dze nia w pew nym za kre sie wła sne go mar ke - tin gu swo ich de sty na cji oraz pro wa dze - nia współ pra cy i part ner stwa ze spo - łecz no ścią lo kal ną. Da to im po czu cie kom for tu za cho wa nia wła snej od ręb - no ści i su we ren no ści w ra mach Mar ki Kar pac kiej, a przez to bę dzie za chę tą do aktywnego włączenia się w działania na rzecz roz wo ju mar ki. Trzeba też wciągać w powyższe działania jak najwięcej interesariuszy. Mowa tu przede wszystkim o przedsiębiorcach i instytucjach zainteresowanych komercjalizacją marki i zasobów Karpat. Dziękuje za rozmowę. ROZMAWIA AGNIESZKA MAJKA Katarzyna Ba liń ska-thurn he er, Polka mieszkająca w Szwajcarii Skąd po mysł na ży cie w Szwaj ca - rii? Jak to za zwy czaj w ży ciu by wa, Szwaj - ca ria jest u mnie zu peł nie z przy pad - ku. Oj ciec mo ich sy nów to Szwaj car - dlatego tu jestem. Mówiąc szczerze, nigdy nie planowałam wyjazdu z kraju - do brze mi by ło w Pol sce. Te raz jed nak, po nie mal 20 la tach, czu je się w Szwaj - ca rii jak w do mu. I czym się tam pa ni zaj mu je? Z wykształcenia jestem polonistką. W He iden w kan to nie Ap pen zell od 12 lat prowadzę wraz z koleżanka Genossenschaft Hotel Linde ze spora restauracją. Na sza Lin de (czy li Li pa) dzia ła na za - sadzie spółdzielni. Jesteśmy domem z tradycją, otwartym na nowe pomysły i innowacje. Oprócz kulinariów oraz pokoi hotelowych oferujemy naszym gościom kulturę w szerokim tego słowa znaczeniu. Organizujemy koncerty, wykłady, wystawy i inne imprezy. Poza tym oczywiście, jak każda niemal kobieta w moim wieku, z radością prowadzę dom i spę dzam wol ny czas z ro dzi ną i przy - jaciółmi. Uwielbiam długie spacery i wędrów ki. I dłu gie do bre książ ki. Jak wy glą da ta ki zwy kły dzień pra cy i czy mo że pa ni po wie - dzieć, że od nio sła suk ces w Szwajcarii? Moja praca w zarządzie hotelu jest bardzo wielostronna i daje dużo satysfakcji. Cenię sobie codzienny kontakt z ludźmi oraz od cza su do cza su spo kój za biur - kiem. Dzień pra cy za czy na się z re gu ły o 8-ej rano. Wtedy zazwyczaj obsługuję recepcje, ogarniam całą korespondencję, rezerwacje oraz wysyłam zamówienia na potrzebne produkty spożywcze. Staramy się używać tylko regionalne i sezonowe wyroby. W porze obiadowej pomagam w restauracji, gdzie wszystko musi przebiegać bardzo sprawnie. Po południu: dekoracje pomieszczeń, zebrania, spotkania z klientami chcącymi organizować w naszym lo ka lu róż ne im pre zy, czy li tzw. obowiązki reprezentacyjne, zakupy, szkolenia itd. Czas przecieka między palcami. Wie czo ry sta ram się mieć wol ne, ale oczy wi ście gdy od by wa ją się u nas du że ban kie ty czy kon cer ty, to mu szę być na miejscu. Linde, nasz obiekt restauracyjny z 1840 ro ku, uda ło nam się przy wró - cić do życia. Nasza restauracja stała się sercem naszej niewielkiej miejscowości, od wie dza nym przez go ści z róż nych stron i kra jów, z cze go się cie szę i uwa - Szwajcaria z przypadku żam to za suk ces mój i wszyst kich mo ich współpracowników. Czy są dzi Pa ni, że moż na po - przez Mar kę Car pa thia wy pro - mować Karpaty wśród Szwajcarów? Tak. Jest to moż li we. Szwaj ca rzy szu - kają spokoju i kontaktu z naturą. To naród aktywny: wędrówki, jazda na rowerze, dłu gie spa ce ry, to spo sób na spędzanie czasu wolnego i relaks. Karpaty z całym swoim niesamowitym zaple czem, mam tu na my śli tra dy cję, przyrodę, kulturę, kulinaria i gościnność, mo gą stać się ce lem po dró ży dla wie lu Szwajcarów. Dużo ciekawych, dobrych pensjonatów, hoteli, gościńców i restaura cji już ist nie je. Ale: nie ste ty, re gion Kar pat nie jest tu taj zna ny. Dla te go w li - stopadzie tego roku, w ramach Drugich Dni Kultury Polskiej, postanowiliśmy w Heiden zaprezentować Szwajcarom właśnie Karpaty i Bieszczady. Mam nadzieje, ze przy czy ni my się tym spo so bem do pro mo cji Kar pat w Al pach. Ja ki jest cel i pro gram tej im pre - zy? Ce lem Dni Kul tu ry Pol skiej jest przy - bliżenie Szwajcarom i Polonusom naszej Kultury Polskiej w szerokim tego słowa znaczeniu. Prezentujemy kulinaria, sztukę, film, mu zy kę oraz - jak i po przed nim razem przed czterema laty- wybrany region Pol ski. Nasz wy bór padł na Kar pa - ty i Biesz cza dy ja ko ich część. Z re gio - nem tym za zna jo mi li śmy się po przez współ pra cę z Swiss Con tri bu tion w Rzeszowie i Lokalną Grupą Działania "Zie lo ne Biesz cza dy", z Iwo na Woch na cze le. Iwo na od wie dzi ła nas w He - iden już kil ka krot nie. Dzię ki tej współ - 38 HORYZONT HORYZONT 39

21 pracy odwiedziliśmy Bieszczady. Okolice nas za uro czy ły i wi dzi my w niej wiel - kie moż li wo ści, je śli cho dzi o roz wój ła god nej tu ry sty ki. Przede wszyst kim jest dla mnie waż ne, by Szwaj ca rzy nas Polaków mogli poznać tak trochę "od środka", od podszewki. W dzisiejszych czasach bowiem, kiedy to ludzie emigrują i prze miesz cza ją się z miej sca na miej - sce jak nigdy dotąd w historii, integracja jest nie zbęd na, aby do brze się wśród obcokrajowców czuć oraz być dobrze przyjmowanym. A integracja bez znajomości innych kultur, tradycji i historii jest wręcz nie moż li wa. Od cza su otwar - cia przez Szwaj ca rów ryn ku pra cy dla m.in. Polaków obserwujemy tu znaczny przy pływ mło dej emi gra cji. Chcę tej emigracji oraz zdrowej integracji w miarę możliwości pomóc. Organizacja Dni Kul tu ry Pol skiej jest w tym kie run ku dużym krokiem. Ja kich rad mo że Pa ni udzie lić Po - la kom, któ rzy wy je cha li lub za - mie rza ją wy je chać do Szwaj ca rii w po szu ki wa niu pra cy? Aby zna leźć pra cę i być za ak cep to wa - nym wśród miej sco wych, waż na jest znajomość języka oraz umiejętność dostosowania się do miejscowych norm. Oczywiście ważne jest zachowanie swoich ko rze ni, co jed nak nie mu si stać na prze szko dzie ku te mu, by wśród Szwaj - ca rów czuć się jak u sie bie. Szwaj ca rzy cenią sobie, kiedy nie tylko mieszkamy tu taj, ale po pro stu ZY JE MY, ra zem z ni mi, a nie obok nich. Po la ków ce ni się jako osoby solidne i pracowite, dla których ważne są więzi rodzinne, gościnność i tra dy cja. ZU RYCH, KRO SNO. Grupa Nowy Styl, jeden z liderów europejskiego rynku mebli biurowych, przejmuje kolejną za gra nicz ną fir mę me blar ską - szwaj - carską spółkę Sitag AG. Sitag oferuje krzesła i fotele oraz funkcjonalne systemy meblowe dla biur, recep cji i sal kon fe ren cyj nych, a tak że kompleksowe usługi aranżacji wnętrz. - Akwizycje zagranicznych firm to jedna z dróg roz wo ju Gru py No wy Styl. Dzięki kolejnemu przejęciu umacniamy naszą pozycję w Europie Zachodniej, poszerzamy sieć dystrybucji na dużym i bardzo wymagającym rynku szwajcarskim, a tak że uzu peł nia my port fo lio Grupy o kolejne ergonomiczne produkty - tłu ma czy Adam Krza now ski, pre zes i udziałowiec Grupy Nowy Styl. - To już trze cia na sza akwi zy cja w Eu - ropie Zachodniej w ciągu ostatnich kilku lat. Dzięki temu mamy możliwość znacznie szybszego wdrażania innowacji i minimalizacji ryzyka nietrafionych pomysłów biznesowych. Choć lokalni menedżerowie lubią podkreślać, jak bardzo róż nią się ich ryn ki, to jed nak jest spo ro ele men tów, któ re z nie wiel ki mi modyfikacjami można z powodzeniem przenosić między krajami - dodaje Rafał Chwast, wiceprezes Grupy Nowy Styl i dyrektor finansowy. Ne go cja cje przed prze ję ciem trwa ły kilka miesięcy, a polska firma pozyskała na ten cel dodatkowe finansowanie. Umowę sfinalizowano pod koniec sierpnia 2015 r. Fir ma Si tag po wsta ła 50 lat te mu. W la tach by ła czę ścią Gru py Me - blo wej Sa mas, a od 2009 ro ku jej więk - szościowym właścicielem był holenderski fundusz inwestycyjny Nimbus. Rocznie osiąga przychody na poziomie 30 mln fran ków szwaj car skich i znaj - du je się w pierw szej set ce naj więk szych Grupa Nowy Styl przejmuje szwajcarską firmę Sitag ADAM CYŁO europejskich producentów mebli biurowych. Dzięki przejęciu firmy Grupa Nowy Styl wchodzi na wysoce rozwinięty i zna czą cy ry nek szwaj car ski - ra zem z Niemcami i Austrią należący do najmocniejszych w Europie Zachodniej. Wartość szwajcarskiego rynku mebli biurowych to 500 mln fran ków w 2014 ro ku. Ostatnie akwizycje w Niemczech dotyczyły firm posiadających ugruntowaną pozycję w Europie Zachodniej. Pierwszą z nich by ło prze ję cie w 2011 ro ku mar - ki Grammer Office mającej siedzibę w Ba wa rii, a dru gą prze je cie w 2013 ro ku fir my Roh de & Grahl, z sie dzi bą w pół - nocnych Niemczech. Firma Rohde & Grahl w rok po przejęciu odnotowała wzrost przy cho dów ze sprze da ży o 20%, a w 2015 ro ku pro gno zo wa ny wzrost to około 35%. Integracja przejętych spółek z Gru pą No wy Styl prze bie gła bar dzo sprawnie, została utrzymana lokalna produkcja, liczba pracowników, przy jednocze snej cen tra li za cji ob słu gi in for ma - tycznej, finansowej i marketingowej. - Model działania Grupy Nowy Styl jest oparty o bardzo dużą integrację proce sów we wnątrz Gru py. To da je nam du żą prze wa gę kon ku ren cyj ną, po nie - waż nie du blu je my po dob nych ini cja - tyw w wie lu kra jach i w opty mal ny spo - sób wybieramy miejsce, gdzie realizować daną funkcję biznesową - dodaje wiceprezes Rafał Chwast. Szwajcarska spółka wnosi do polskiej Grupy m.in. rozwiniętą sieć dystrybucyjną, no wo cze sną fa bry kę w Sen n wald oraz kadrę wykwalifikowanych pracowni ków. No wy Styl nie bę dzie ofe ro wał tej mar ki na ryn ku pol skim ze wzglę du na pod pi sa ną umo wę li cen cyj ną, ja ką posiada firma Sitag Formy Siedzenia Sp. z o.o., któ ra nie jest ob ję ta trans ak cją kup na udzia łów i po zo sta je nie za leż - nym podmiotem. No wy Styl nie ujaw nia wartości transakcji Przy cho dy Si tag: 29 mln fran ków w 2014 rok, pro gno za na 2015 r. 32 mln franków. Natomiast przychody Grupy No wy Styl: 282 mln eu ro. No wy Styl po wstał w 1992 ro ku. Głównymi udziałowcami (po 30 proc. każ dy) są Adam i Je rzy Krza now scy. Udzia ły po sia da ją też Hen ry i Ron Ster - nowie ze Stanów Zjednoczonych. Grupa posiada siedem marek produkto wych: No wy Styl, BN Of fi ce So lu - tion, Gram mer Of fi ce, Roh de & Grahl, Si tag, Fo rum Se ating i Bal tic Wo od (podłogi drewniane). Fabryki mieszczą w Pol sce (m.in. Kro sno i Ja sło), a tak że we wspo mnia nych już Niem czech, Szwaj ca rii oraz na Ukra inie, w Ro sji i Tur cji łącz nie 16 za kła dów. Spół ka po sia da od dzia ły w 19 kra jach, a od - bior ców w oko ło 100. Łącz nie za trud nia po nad 6 ty się cy osób. Jest trze cim pro - ducentem krzeseł w Europie. Firma wyposaża biurowce, centra konferencyjne, kina, stadiony, obiekty muzyczne, sportowe i wielofunkcyjne. Na liście referencyjnej figurują m.in. wielkie międzynarodowe korporacje, instytucje kulturalne, takie jak Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia, Opera w Monachium, polskie stadiony, na których od by ły się mi strzo stwa EU RO 2012, Urząd Kanc ler ski w Ber li nie, Le - icester Square Theatre w Londynie, stadion Olym pi que w Lyon. Bracia Krzanowscy zaliczani są do setki najbogatszych Polaków. Adam Krzanow ski w 2014 ro ku otrzy mał ty tuł Przed się bior ca Ro ku, przy zna wa ny przez mię dzy na ro do wą fir mę kon sul - tingową EY (dawniej Ernst&Young). Autor jest właścicielem i redaktorem naczelnym portalu HORYZONT 41

22 Przy ro da ma nie tyl ko za chwy cać. Oprócz wa lo rów es te tycz nych, a przy tym tu ry stycz nych, na tu ra wykorzystywana jest do celów gospodarczych oraz naukowych. Instytucją promującą właściwe zachowanie człowieka wobec przyrody na obszarze pogranicza jest Arboretum w Bolestraszycach. Rocznie miejsce odwiedzane jest przez około 60 tysięcy osób. Sta no wi kie ru nek po dró żu ją cych w okresie od maja do października, zachwycając bogactwem roślinności. Arboretum posiada tak że spe cjal ną ofer tę dla szkół. Pla ców ka ofer tu je za ję cia, w któ rej dzie ci ma ją moż li - wość uczyć się po przez za ba wę. Aby jesz cze bardziej uatrakcyjnić Arboretum, zrealizowano projekt pn. Rytmy przyrody. Innowacyjne produk ty tu ry sty ki przy rod ni czej w Ar bo re tum w Bolestraszycach. No we, in no wa cyj ne pro duk ty tu ry stycz ne i edukacyjne miały przyczynić się między innymi do prze dłu że nia se zo nu tu ry stycz ne go. W tym celu wykonano taras do obserwacji oraz zegary słoneczne. Projekt obejmował ponadto rozbudowę ogrodu sensualnego przeznaczonego dla osób niewidomych, w ramach którego powstało pierwsze w Polsce tyfloplanetarium, czyli planetarium dotykowe. Dodatkowo udało się zrealizować stację monitorującą stan środowiska naturalnego, w tym nocnego nieba. Nowe inwestycje zostały także uwzględnione w przygotowanych questach tematycznych po Arboretum. Niemniej istotnym aspektem projektu była również wymiana doświadczeń oraz wiedzy partnerów podczas warsztatów i konferencji. Tematyka dyskusji oscylowała wokół fizjografii, astronomii, turystyki, edukacji, a także rekreacji. Dla publiczności zorganizowano natomiast pokazy przyrodniczo astronomiczne. Projekt przyczynił się do rozwoju współpracy transgranicznej w dziedzinie turystyki przyrodniczej poprzez stworzenie nowych, innowacyjnych produktów turystycznych. Na potrzeby realizacji założonego celu wybudowana została niezbędna infrastruktura. 42 HORYZONT BARBARA INGLOT Rytmy przyrody w Arboretum w Bolestraszycach KO MEN TARZ Do dat ko we atrak cje, nie tyl ko dla tu ry stów, ale tak że miesz kań ców, któ re po wsta ły w Ar bo re tum w Bo le stra szy cach, to tyl ko uła mek te go, co uda ło się osią gnąć w cią gu 7 lat wdra ża nia mi kro pro jek tów na pol sko -sło wac kim po gra ni czu. Zwy kło się nie do ce niać mi kro pro - jek tów, ja ko by ich efek ty koń czy ły się wraz z za koń cze niem pro jek tu. To nie praw da! Oczy wi ście, nie pod wa żam war to ści du żych pro - jek tów in fra struk tu ral nych, ale nie mo że my za po mi nać, iż w gąsz czu środ ków fi nan so wych na bu do wę dróg, ka na li za cji, mo stów jest miej - sce i są też od po wied nie środ ki fi - nan so we na spo tka nia z cie ka wy mi ludź mi, pod no sze nie kwa li fi ka cji za wo do wych po przez no we pro - gramy edukacyjne w szkołach, rozwi ja nie du cha przed się bior czo ści, two rze nie ma rek re gio nal nych, i właśnie jak pokazuje przykład Arbo re tum, no wych pro duk tów tu - ry stycz nych. To w du żej mie rze wła śnie pro jek ty mięk kie naj le - piej wy ra ża ją in ten cje współ pra cy transgranicznej, inspirują ludzi i orga ni za cje do no wych dzia łań oraz za chę ca ją do ak tyw no ści. Pa trząc w przy szłość na ko lej ną per spek ty - wę fi nan so wą UE , któ - ra wkra cza w fa zę re ali za cji, cie szy fakt, że do strze żo no war tość i zna - cze nie mi kro pro jek tów dla bu do - wa nia trwa łych, trans gra nicz nych re la cji. No we na bo ry mi kro pro jek - tów uruchomione zostaną najprawdo po dob niej na prze ło mie I i II kwar ta łu 2016 ro ku. Z cie ka wo ścią i nie cier pli wo ścią ocze ku je my na ko lej ne, waż ne dla ca łe go po gra ni - cza pro jek ty. AR BO RE TUM mianem tym określa się wyodrębniony obszar, na któ rym upra wia ne są drze wa, krze wy i krze win ki dla ce - lów naukowych i hodowlanych. Nazwa wywodzi się od łacińskiego słowa arbor- drzewo. Arboretum w Bolestraszycach założone zostało w 1975 roku. Położo ne jest 7 km na pół noc ny wschód od Prze my śla, na le ży do cen - nych zabytków przyrody i kultury Podkarpacia. W Bolestraszycach jednoczą się historia i czas współczesny. Historyczne założenie obej mu je park i dwór, w któ rym w po ło wie XIX w. miesz kał i two - rzył znakomity malarz Piotr Michałowski. Arboretum obejmuje także dziewiętnastowieczny fort dawnej Twierdzy Przemyśl. Wiekowe drzewa, pozostałe z dawnych ogrodów zamkowych, stanowią malowniczy akcent wśród nowych nasadzeń, na które składają się gatunki obcego pochodzenia i rodzime drzewa, krzewy oraz rzadkie, zagrożone, ginące i chronione gatunki roślin. Arboretum nawiązuje do starych tradycji małopolskich ogrodów, w szczególności do: Sieniawy Izabeli Czartoryskiej, Zarzecza Magdaleny Morskiej Dzieduszyckiej, Dubiecka Krasickich, Miżyńca Lubomirskich i Medyki Pawlikowskich. Organizatorem i dyrektorem Arboretum był w la tach prof. dr hab. Je rzy Pió rec ki. Od 2001 ro ku dyrektorem jest dr Narcyz Piórecki. HORYZONT 43

23 Strefa projektów prezentacja najlepszych przedsięwzięć finansowanych z funduszy grantowych ANNA SURMA Podpisano minimum 36 listów intencyjnych, a Trynieckie Centrum Kultury pię cio let ni plan współ pra cy z Gmi ną Gossau. Podsumowując, na przełomie ostatnich trzech lat dofinansowaliśmy w sumie 77 projektów, z czego 41 zrealizowanych przez osoby fizyczne prowadzące działalność go spo dar czą, mi kro, ma łe oraz średnie przedsiębiorstwa, 22 przez instytucje otoczenia biznesu i organizacje pozarządowe oraz 14 przez jednostki samorządu terytorialnego na łączną kwotę PLN. Obec nie w trak cie roz - liczenia są jeszcze trzy projekty III naboru FST na kwo tę ,92 PLN. Na wstępie tego artykułu bę dą ce go swo istym pod su mo wa niem czte - roletniej pracy w ramach Szwaj car sko -Pol skie go Programu Współpracy chciałam przybliżyć czytelnikom ideę tego przedsięwzię cia. SPPW, czy li tzw. Fun dusz Szwajcarski, jest formą bezzwrotnej pomocy zagranicznej przyznawanej przez Szwajcarię m.in. Polsce. Wdrożenie tego pro gra mu mia ło przy czy nić się do zmniej sze nia róż nic go spo dar czych i społecznych pomiędzy Polską a bardziej roz wi nię ty mi pań stwa mi roz sze - rzonej Unii Europejskiej. W ramach Szwajcarsko-Polskiego Progra mu Współ pra cy zo stał do fi nan so - wa ny pro jekt pn. Al pej sko -Kar pac ki Most Współ pra cy re ali zo wa ny przez Sto wa rzy sze nie Eu ro re gion Kar pac ki Polska w partnerstwie ze Stowarzyszeniem na Rzecz Roz wo ju i Pro mo cji Pod - kar pa cia Pro Car pa thia. Pro jekt za - kłada wsparcie sektora publicznego oraz po za rzą do we go w for mie przy zna wa - nych w try bie kon kur so wym gran tów przeznaczonych na działalność eksporto wą, pro mo cyj no -in for ma cyj ną oraz działania przyczyniające się do rozwoju przed się bior czo ści w wo je wódz twie pod kar pac kim. Za pla no wa ne gran ty rozdzielane były w ramach 4 funduszy: 1. Fundusz Promocji Lokalnego Eksportu 2. Fun dusz Stu dy To ur 3. Fundusz Promocji Produktu Regionalnego/Tradycyjnego/Ekologicznego przedsiębiorcy 4. Fundusz Promocji Produktu Regionalne go/tra dy cyj ne go/eko lo gicz ne go NGO, JST. Badani przedsiębiorcy z Podkarpacia chcieli korzystać głównie z funduszy unijnych w celu wspierania eksportu. Budżet, jakim dysponowała Instytucja Realizująca wraz z Partnerem Projektu na w/w gran ty, opie wa ła na kwo tę ,60 CHF. W ramach projektu Alpejsko-Karpacki Most Współpracy, Stowarzyszenie Euroregion Karpacki Polska jako Lider Projektu odpowiedzialne było za wdrażanie dwóch pierwszych funduszy: Fundusz Promocji Lokalnego Eksportu oraz Fun dusz Stu dy To ur. Promocja Lokalnego Eksportu Głównym celem Funduszu Promocji Lokalnego Eksportu była aktywizacja procesów gospodarczych związanych z eksportem podmiotów działających na obszarze województwa podkarpackiego. W ramach tego funduszu przeprowadzono w la tach dwa na bo ry, na któ re w su mie wpły nę ło 70 Wnio sków. Zrealizowano 41 projektów na łączną kwo tę PLN. Be ne fi cjen ci, dzięki pozyskanym w ramach dotacji funduszom, rozwinęli swoje parki maszynowe poprzez zakupy inwestycyjne, promowali własna markę poprzez udział w licznych targach i wystawach zagranicznych. Skorzystali również z profesjonalnego doradztwa w zakresie m. in. strategii finansowania przedsięwzięć eksportowych lub sprawdzenia wiarygodności potencjalnych partnerów handlowych. Dzięki realizacji projektów udało się wprowadzić nowe produkty i rozwiązania techniczne, nawiązać współpracę z nowymi partnerami zagranicznymi i zdobyć doświadczenie w handlu z kontrahentami. Te i wiele innych działań sfinansowanych ze środków szwajcarskich przyczyniło się do zapoczątkowania lub wzrostu działalności eksportowej naszych Beneficjentów, a tym samym do rozwoju ich przedsiębiorstw samych w sobie. Nam, jako Operatorowi Dotacji, jest szczególnie miło obserwować rozwój przedsiębiorców z naszego województwa nie tylko w sferze materialnej, ale także czysto marketingowej, gdyż dzięki zdobytej wiedzy i doświadczeniu będą mogli poszerzać krąg ewentualnych kontrahentów. Study Tour Drugi fundusz, w ramach którego zostały dofinasowane projekty ze środków szwajcarskich, to Fundusz Study Tour. Jego głównym celem było nawiązanie i kontynuowanie współpracy pomiędzy podmiotami z obszaru realizacji projektu a Partnerami europejskimi i szwajcarskimi oraz umożliwienie przekazania doświad czeń eu ro pej skich i stro ny szwajcarskiej w zakresie objętym projektem. W ramach tego funduszu dzięki oszczędnościom wygenerowanym podczas dwóch po przed nich edy cji uda ło się przeprowadzić trzy nabory. Wpłynęło w sumie 55 Wniosków, i zrealizowano 36 pro jek tów na łącz ną kwo tę oko ło PLN. Oko ło, gdyż pro jek - ty zrealizowane w ramach III naboru, są w trakcie rozliczenia. Środki, jakie Beneficjenci pozyskali w ramach tego funduszu, przeznaczone zostały głównie na organizacje wyjazdów studyjnych mających na celu zapoznanie się z działalnością organizacji europejskich i szwajcarskich w dzie dzi nie kul tu ry, po li ty ki samorządowej, wspierania lokalnych trady cji i pro duk tów. Dzię ki współ pra cy z part ne ra mi za gra nicz ny mi wzro sła świadomość różnic, a dzięki licznym wizytom, warsztatom i konferencjom udało się pod nieść po ziom wie dzy i umie jęt - ności strony polskiej. Nawiązano trwałą współpracę z licznymi partnerami europejskimi i szwajcarskimi, a korzystanie ze zdobytych doświadczeń znacząco wpłynęło na rozwój działalności naszych Beneficjentów. OPI NIE BE NE FI CJEN TÓW Do udziału w prezentacji efektów uzyskanych dzięki dotacji w ramach Funduszu Promocji Lokalnego Eksportu zaprosiliśmy dwóch z naszych Beneficjentów: Firmę WISAX Sp. z o.o. oraz firmę Ideo Spółka z o.o. Takich oto odpowiedzi na zadane poniżej pytania udzielili nam przedstawiciele obu firm: WI SAX Sp. z o.o. Ideo Spół ka z o.o 1.Co skło ni ło Pań stwa do zło że nia Wnio sku o do fi - nansowanie w ramach Funduszy Study Tour lub Funduszu Promocji Lokalnego Eksportu? Głów nym ce lem zło że nia wnio sku w ra mach FPLE by - ła moż li wość otrzy ma nia do fi nan so wa nia do pla no wa nej przez spół kę eks pan sji na ryn ki eu ro pej skie oraz ry nek szwaj car ski. Pro wa dzo na dzia łal ność opie ra się na świad - cze niu usług o cha rak te rze re kla mo wym oraz in for ma - tycz nym, tj.: two rze niu wy spe cja li zo wa nych apli ka cji B2C, B2B, apli ka cji mo bil nych oraz stron www. Do dat ko wo fir - ma spe cja li zu je się w od sprze da ży dru ków wiel ko for ma to - wych na ry nek pol ski: siat ki mesh, ba ne rów la mi no wa - nych, fo lii spe cja li stycz nych, fo to ta pet, płó cien Ca nvas. Wi sax Sp. Z o.o. ob słu gu je kom plek so wo fir my w za kre - sie gra fi ki oraz dru ku. 2.Co udało się osiągnąć Państwu dzięki realizacji projektu? Dzięki realizacji projektu spółka rozszerzyła rynki zbytu na swoje usługi, co pozwoliło na rozwój firmy w tempie, w którym bez dofinansowania nie byłoby to możliwe. 3.Jakie efekty przyniosła Państwu nawiązana współpraca z partnerami zagranicznymi? Nawiązanie współpracy z partnerami pozwoliło osiągnąć no we kon tak ty na ryn kach eu ro pej skich oraz nie oce nio ne doświadczenia w zakresie pozyskiwania nowych kontrahentów na ryn kach ze wnętrz nych. 4.Czy planują Państwo kontynuację podobnych przedsięwzięć w przyszłości? Tak, z pewnością będziemy uczestniczyli w tego typu projektach, ponieważ pozwalają one na rozwój polskich firm oraz przedsiębiorstw, pozyskiwanie nowych rynków zbytu na swoje usłu gi oraz pro duk ty. Ad.1 Rozwój firmy poprzez wzrost udziału eksportu (głównie poprzez outsourcing usług) na rynek niemiecki w ogólnej sprzedaży i tym samym poszerzenie działalności eksportowej firmy Ideo. Ad. 2 Dzięki realizacji projektu nawiązaliśmy wiele kontaktów gospodarczych z nowymi partnerami zagranicznymi, co zaowocowało podpisaniem umów i kontraktów handlowych. Ad. 3 Nawiązana dzięki realizacji projektu współpraca z partnerami zagranicznymi przyniosła wzrost przychodów firmy pochodzących z międzynarodowej wymiany gospodarczej, a co za tym idzie poszerzenie działalności eksportowej firmy Ideo. Ad. 4 Oczywiście i chętnie będziemy brać udział w realizacji tego typu projektów. Podsumowując, już nawet z tego krótkiego wywiadu możemy zorientować się, że korzyści, jakie uzyskali nasi Beneficjenci dzięki szwajcarskiemu dofinansowaniu, to nie tylko ro sną ce przy cho dy, ale przede wszyst kim ogrom ne do - świad cze nie w kon tak tach z part ne ra mi za gra nicz ny mi, które na pewno zaprocentuje w przyszłości. Jest nam bardzo miło obserwować, jak dzięki pozyskanym dotacjom rozwijają się nie tylko przedsiębiorcy, ale także stowarzyszenia i organizacje pozarządowe, które z wielkim zaangażowaniem realizowały nie tylko same projekty, ale żyły całą ideą przedsięwzięcia i kontynuują je poprzez realizacje kolejnych koncertów, wystaw, warsztatów czy targów, które wzbogacają województwo podkarpackie w nowe dozna nia kul tu ro we, po ka zu ją na sze lo kal ne bo gac twa i wzmacniają w mieszkańcach poczucie dumy z regionu. 44 HORYZONT HORYZONT 45

24 Kryzys wartości i tożsamości Swiss Contribution pomaga 13 nowym krajom Unii Europejskiej ROZMAWIA AGNIESZKA MAJKA ROZMOWA Paolo Petiziol, prezes Stowarzyszenia Mitteleuropa, Udine, Włochy Jak dalece bieżący kryzys w Euro pie mógł by osła bić Unię Eu - ropejską? Ten kry zys w Eu ro pie nie jest tyl ko kry zy sem eko no micz nym któ ry rze - czy wi ście jest po waż ny sam w so bie ale, nie ste ty, jest to rów nież kry zys war to ści oraz toż sa mo ści. Ten ro dzaj kry zy su jest jesz cze gor szy, po nie waż mie sza na szą świa do mość. Wy da je się być ewi dent ne, że obej mu je on ogól ne osła bie nie pro ce su eu ro pej skiej spój - no ści i zjed no cze nia i w kon se kwen cji de ter mi nu je on kry zys po li tycz ny, któ - ry jest przed ocza mi wszyst kich. Czy współpraca w Górach Karpatach może osiągnąć kompromis po przez to, co dzie je się w Europie i wokół niej? Nie sądzę, ponieważ Karpaty są systemem górskim, który łączy ludzi należących do nich. Ponadto, kryzys europejski znajdzie interesującą rekompensatę w międzyregionalnej, euroregionalnej i makroregionalnej współpracy, która może podążać za krokami europejskich założeń naszych ojców. Jest to oddolne popchnięcie raczej w kierunku Europy narodów niż Europy banków i biurokracji. Jakie są perspektywy i warunki minimalizowania strat i powrotu do starego europejskiego porządku lub do zbudowania nowego? Glo ba li za cja ryn ków na ło ży ła no we za sa dy, więc nie wy da je się to moż li we, aby powielać wzory przeszłości. Wierzę, że obecnie najbardziej nowoczesną koncepcją jest Myśl lokalnie, działaj globalnie. Czy istnieje szansa dla Europy Środkowej w sensie politycznym, spo łecz nym i eko no micz nym? Czy je ste śmy za gro że ni se ce sją na li nii Niem cy oraz ich klien ci i reszta? Europa Środkowa może mieć świetną przyszłość przed sobą. Wszystko zależy od możliwości znalezienia długowiekowej świadomości obszaru, który jest kulturalnie jednolity, nawet z dziesiątkami ję zy ków, i któ ry jest rów nież eko no - micznie komplementarny, ponieważ nasza wspól na prze szłość uczy nas. Je śli uda nam się to od zy skać i to zjed no cze - nie, ponownie będziemy wielką siłą, która może zrównoważyć ekonomiczną domi na cję Nie miec i Ro sji, na szych historycznych sąsiadów, którzy chwilowo ła two od no szą ko rzyść z na szych podziałów, naszego współzawodnictwa i naszych słabości. Mar kus Eggen ber ger, menadżer Szwajcarsko- -Polskiego Programu Współpracy. Roz mo wa Agnieszki Majki. Czym zaj mu je się Pań stwa or - ganizacja? Pra cu ję w Szwaj car skiej Agen cji na rzecz Roz wo ju i Współ pra cy (SDC), jed no st ce w ra mach Fe de ral ne go De - par ta men tu Spraw Za gra nicz nych (FDFA). Agen cja zo sta ła utwo rzo na, aby koordynować działania rozwojowe i współpracę z krajami rozwijającymi, a tak że z Eu ro pą Wschod nią. In nym zadaniem SDC jest koordynowanie pomocy humanitarnej dostarczanej przez Szwaj ca rię. W 2007 ro ku Szwaj ca ria utwo rzy ła pro gram ce lem wspie ra nia bezpiecznego, stabilnego, prosperującego i demokratycznego kontynentu europejskiego. SDC razem z Sekretariatem Sta nu ds. Go spo dar czych i lo kal ny mi biurami wspierały projekty współfinansowane przez Wsparcie Szwajcarskie dla trzynastu krajów członkowskich, które przystąpiły do Unii Europejskiej w i po 2004 ro ku. Obec nie kie ru ję biu rem w Polsce w siedzibie SDC, wspierając nasz zespół Biura Wsparcia Szwajcarskiego w Warszawie. Razem nadzorujemy wdra ża nie Pro gra mu Współ pra cy Szwajcarsko-Polskiej. Posiada Pan rozległe międzynarodowe doświadczenie; co sądzi Pan o współpracy z Polakami? 46 HORYZONT

25 Naj więk sza licz ba pro jek tów przy czy nia się do ochro ny śro do wi ska jak rów nież pro mo cji wzro stu go spo dar cze go i po lep sze niu wa run ków pra cy. Te prio ry te ty są wspie ra ne za po mo cą 77% wspar cia szwaj car skie go dla Pol ski. GMINA STRZYŻÓW: To co na sze, lo kal ne jest dobre i warte promocji Wspar cie szwaj car skie w Pol sce wy - maga bliskiej współpracy wielu instytucji zaangażowanych zarówno w wdrażanie jak i mo ni to ring wspie ra nych projektów. Widzimy, że beneficjenci są wy so ce mo ty wo wa ni i cięż ko pra cu ją i że troszczą się o rzeczywisty wpływ projektu i pozytywne zmiany, jakie on wnosi. Ustanowiliśmy dobre i skuteczne relacje pracy z krajowymi instytucjami pol ski mi od po wie dzial ny mi za ogól ny monitoring i koordynację Swiss Contribution i wierzymy, że ich zaangażowanie jest kluczowym czynnikiem zadowalającego postępu programu. Czy pieniądze waszych podatni ków są roz sąd nie wy da wa ne w Polsce? W Polsce wspieramy 58 projektów za 489 mi lio nów CHF i wszyst kie te pro jek - ty przy czy nia ją się do ogól ne go ce lu Wsparcia Szwajcarskiego dla nowych państw członkowskich mianowicie redukowanie społecznych i gospodarczych nierówności w Unii Europejskiej. Każdy projekt został zaproponowany przez polską stronę po dokładnej ocenie. Zaaprobowane projekty odpowiadały poszczególnym potrzebom i obszarom, gdzie takie wsparcie mogłoby przynieść zmianę. Większość projektów jest teraz w ostatniej fazie wdrażania i sądząc po rezultatach osiągniętych do tej pory, projekty okazały się być przygotowane na rzeczywiste potrzeby i spotkały się z dużym zainteresowaniem. Równocześnie razem z polskimi partnerami wypracowaliśmy wiele wymagań dotyczących właściwego wdrażania i monitorowania projektu, aby upewnić się, że fun du sze są wy da wa ne w spo - sób skuteczny i transparentny. Szwaj ca rzy są do syć głę bo ko przyzwyczajeni do ich niezależności i indywidualności. Czy społeczność polityczna w Pana kraju ak cep tu je i po pie ra ten ro dzaj wspar cia? Czy mo że jest to te mat marginalny w życiu statystycznego Szwajcara? Sądzę, że szwajcarskie poczucie niezależ no ści jest ści śle po łą czo ne z po czu - ciem so li dar no ści i chę cią usta no wie - nia zrów no wa żo nej współ pra cy z kra ja mi part ner ski mi. Zmo ty wo wa ło to lud ność Szwaj ca rii, aby po przeć Fe - de ral ną Usta wę o Współ pra cy z no wy - mi kra ja mi człon kow ski mi Unii Eu ro - pej skiej w gło so wa niu, któ re mia ło miej sce w li sto pa dzie Był to wy - raź ny sy gnał, że spo łe czeń stwo szwaj - car skie zda wa ło so bie spra wę z ko rzy - ści wy wo dzą cych się z je go spo łecz no gospodarczych stosunków z Unią Euro pej ską i że w za mian chcia ło zo bo - wiązać się do aktywnego uczestniczenia w re du ko wa niu go spo dar czych i spo - łecz nych dys pro por cji w roz sze rzo nej Unii Eu ro pej skiej. Który z priorytetów w ramach Programu Wsparcia Szwajcarsko Polskiego uważa Pan za najlepszy dla pol skich po trzeb? My ślę, że każ dy prio ry tet jest rów nie waż ny, po nie waż od po wia da ob sza ro - wi, w któ rym stwier dzo no rze czy wi stą po trze bę wspar cia. Naj więk sza licz ba pro jek tów przy czy nia się do ochro ny śro do wi ska jak rów nież pro mo cji wzro stu go spo dar cze go i po lep sze niu wa run ków pra cy. Te prio ry te ty są wspie ra ne za po mo cą 77% wspar cia szwaj car skie go dla Pol ski. Nie ozna cza to jed nak, że po zo sta łe prio ry te ty są mniej waż ne, po nie waż wiel kość i za - kres po szcze gól nych pro jek tów róż nią się. W kontekście projektów finansowanych przez Swiss Contribution część z nich roz po czę ło for - mal ne part ner stwa po mię dzy podmiotami polskimi i szwajcarski mi. Czy są dzi Pan, że szwaj - carska strona może również skorzystać z takiej współpracy? Jeśli tak, to w ja ki spo sób? Oczywiście. Wsparcie szwajcarskie dla rozszerzonej Unii Europejskiej jest korzystne zarówno dla Szwajcarii jak i krajów part ner skich, któ re otrzy mu ją wspar cie. Wspar cie przy czy nia się do zrów no wa żo ne go part ner stwa i so lid - nych ekonomicznych i politycznych więzi z Unią Europejską i krajami członkowskimi. Wsparcie umożliwia kontakty pomiędzy różnymi instytucjami łącznie z lokalnymi władzami, NGO, krajowymi służbami, podmiotami medycznymi i naukowymi, jak również przedstawiciela mi biz ne su. Otwie ra to no wą prze - strzeń do wymiany doświadczeń i pomysłów, zarówno na poziomie lokalnym jak i krajowym. Jak oce nia Pan moż li wość kon - tynuacji efektów interwencji SC? Nie mam na myśli zrównoważenia na po zio mie pro jek tu lub szwajcarskich pieniędzy, ale kontynuowanie procesu współpracy i wymiany doświadczeń? Ze wsparciem szwajcarskim, instytucje pol skie mia ły moż li wość wdro że nia konkretnych działań dla rozwoju regionu i po lep sze nia pew nych aspek tów w ich kraju. Ludzie zaangażowani w te osiągnięcia zdobyli przekonania i nabyli umiejętności, które pozostaną. Niektóre osiągnięte rezultaty są tylko punkta mi wyj ścia i ja ko że każ dy pro jekt był odpowiedzią na polskie potrzeby, dynamizm umożliwienia im wzrostu naprawdę istnieje. DAGMARA PREISNER Cudze chwalicie, swego nie zna cie ta daw na, a tak bar dzo praw dzi wa dziś sentencja, była już inspiracją dla wie lu dzia łań. Tak by ło rów nież w przy pad ku pro jek tu Saluti dall'italia e dalla Polonia wymiana doświadczeń w zakresie promocji produktu lokalnego. Gmi na Strzy żów ma na swo im te re nie wielu producentów lokalnych wyrobów: spożywczych, artystycznych, rękodzieła itp., którzy do tej pory byli niezauważeni. Nieliczne inicjatywy podejmowane w celu ich promocji miały mało profesjonalny charakter, a ich realizacja była utrudniona ze względu na niedostateczne środ ki fi nan so we oraz brak spój nej strategii w zakresie współpracy lokalnych part ne rów. Miesz kań cy Zie mi Strzyżowskiej (co potwierdziło przeprowa dzo ne ba da nie te le fo nicz ne) sła bo orientowali się jak wiele pięknych, oryginalnych i dobrych rzeczy powstaje na naszym terenie. Nawet jeżeli je znali, to niestety nie kupowali ich, często również dla te go, że nie wie dzie li gdzie mo gą na - być lokalne produkty ważne elementy bu du ją ce mar kę da ne go re gio nu. Twórcom lokalnym brakuje z kolei wiedzy oraz wia ry we wła sne moż li wo ści, aby wejść ze swo im pro duk tem na szer - szy ry nek. Ze wzglę du na ma łą ska lę produkcji, mają ograniczone środki finansowe na promocję, a bez zbytu produktów lokalnych ich wytwarzanie staje się nieopłacalne, co w konsekwencji może doprowadzić do zaniku tego wspólnego dobra dziedzictwa historyczno- -kulturowo-przyrodniczego. W związ ku z po wyż szym ko niecz ne stało się podjęcie działań promujących lokalne wyroby m.in. w celu podniesienia atrakcyjności regionu, umożliwienia za in te re so wa nym dys try bu cji pro duk - tów na ob szar ca łej Pol ski oraz za gra - nicę. Najlepszym rozwiązaniem wydawało się skorzystanie z doświadczenia innych, zaufanych partnerów, z którymi Gmi na Strzy żów po dej mo wa ła już wspól ne dzia ła nia. Wy bór był więc pro - sty Włosi, a ściślej partnerzy z włoskie go mia sta Ba gna ca val lo, z któ rym Gmina Strzyżów utrzymuje partnerskie kon tak ty już od 1998 ro ku. To oni od wielu lat efektywnie promują swoje wyro by lo kal ne na ryn kach świa to wych, wiedzą jak skutecznie wypromować własną mar kę. W ramach realizacji projektu Saluti dall'italia e dalla Polonia wymiana doświadczeń w zakresie promocji produktu lokalnego na Rynku w Strzyżowie zorganizowane zostały w marcu br. Targi produktów lokalnych. Wzięło w nich udział kilkudziesięciu wystawców z terenu gmi ny Strzy żów, a tak że pro du cen ci z Włoch, któ rzy ja ko pierw si, pod czas kil ku dnio we go po by tu, mo gli po znać lokalny rynek produktów wytwarzanych na terenie Ziemi Strzyżowskiej. W czasie trwania Targów, ale i za pośrednictwem strony internetowej, mieszkańcy głosowali na najlepszy produkt lokalny Gminy Strzyżów. W efekcie wyłonionych zostało trzech producentów: KGW Bonarówka (rękodzieło), Zakład Masarsko-Wędliniarski Czesław Fiołek (kiełbasa swojska) oraz Kazimierz Zimny (grochówka), którzy w nagrodę wzięli udział w czterodniowej 48 HORYZONT HORYZONT 49

26 wizycie studyjnej w Bagnacavallo. Podczas spotkań z włoskimi producentami lokalnych produktów, zdobyli cenną, praktyczną wiedzę w zakresie promocji i sprzedaży swoich wyrobów, którą mogą z powodzeniem wykorzystać, nawiązane zostały także liczne kontakty biznesowe. Dodatkowo KGW Bonarówka, za zajęcie 1 miejsca, nagrodzone zostało opracowaniem profesjonalnej wizualizacji produktu. Dzięki realizacji wymienionych działań mieszkańcy Ziemi Strzyżowskiej mogli po znać i prze ko nać się jak do bre i war - to ścio we jest to co na sze, lo kal ne. Po - nadto, dzięki możliwości zaprezentowania swo ich wy ro bów na Tar gach, na wet najmniejsi producenci rękodzielnicy, artyści dotychczas wytwarzający produkty lokalne na własne potrzeby, przeko na li się, że to, co jest ich pa sją, mo że stać się źró dłem do cho du. By ła to dla nich do sko na ła oka zja na do tar cie ze swoją wyjątkową ofertą do szerokiego grona odbiorców. Re ali za cja pro jek tu nie wąt pli wie przy czy ni ła się do zbu do wa nia sil nych re la cji part ner skich mię dzy lo kal ny mi spo łecz no ścia mi Strzy żo wa i Ba gna ca - val lo. Za po cząt ko wa na współ pra ca jest kon ty nu owa na m.in. po przez zło - że nie wspól ne go wnio sku w ra mach pro gra mu In ter reg Eu ro pa Środ ko wa czy wspól ne przy go to wa nia do Świę - ta Eu ro py w Ba gna ca val lo. Po nad to zor ga ni zo wa ne w ra mach pro jek tu tar - gi pro duk tów lo kal nych cie szy ły się tak du żym za in te re so wa niem miesz - kań ców (wzię ło w nich udział ok tys. uczest ni ków), że wy da rze - nie zo sta ło wpi sa ne do ka len da rza cy - klicz nych im prez kul tu ral no -roz ryw - ko wych w Gmi nie Strzy żów. Jed nym z waż niej szych i trwa łych re - zul ta tów, ja ki osią gnę li śmy re ali zu jąc pol sko -wło skie przed się wzię cie jest to, że opra co wa na dla zwy cięz cy kon - kur su na naj lep szy pro dukt lo kal ny zie mi strzy żow skiej wi zu ali za cja sta ła się in spi ra cją do stwo rze nia mar ki pro - duk tu lo kal ne go zie mi strzy żow skiej, któ rej lo giem jest Znak Wy ko na no w Strzy żo wie. Au tor ka jest Zastępcą Burmistrza Strzyżowa 50 HORYZONT

27