Recenzja: dr Przemysław Pluskota. Copyright do wydania polskiego PZPF

Transkrypt

1

2 Recenzja: dr Przemysław Pluskota Copyright do wydania polskiego PZPF Wszel kie pra wa za strze żo ne. Za bro nio ne jest ko pio wa nie, prze twa rza nie i roz po wszech nia nie w ja kim kol wiek ce lu oraz po sta ci bez pi sem nej zgo dy au to ra i wy daw cy. Opracowanie przygotowane przez Prof. SGH dr hab. Agnieszkę Alińską Opracowanie powstało na podstawie zaktualizowanych danych przekazanych przez fundusze pożyczkowe biorące udział w badaniu ankietowym według stanu na r. Projekt okładki: Agnieszka Natalia Bury DTP: CeDeWu Sp. z o.o. Warszawa 2013

3 Spis treści Wprowadzenie Liczba i poziom wyposażenia kapitałowego funduszy pożyczkowych w Polsce Struktury organizacyjne funduszy pożyczkowych w Polsce rozwój sieci oddziałów terenowych Stan i struktura zatrudnienia Terytorialny rozkład działalności funduszy pożyczkowych w Polsce Poziom wyposażenia kapitałowego funduszy pożyczkowych Aktywność pożyczkowa funduszy w 2012 roku Klasyfikacja pożyczek w zależności od wartości, branży klienta i typu pożyczkobiorcy Pożyczki zagrożone, windykowane i stracone Podsumowanie wyników i efektów działalności funduszy pożyczkowych w Polsce za 2012 rok Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce 3

4 4 Stan i perspektywy rozwoju funduszy pożyczkowych w Polsce...

5 Wprowadzenie Ra port Ry nek fun du szy po życz ko wych w Pol sce we dług sta nu na ro ku sta no wi ko lej ne opra co wa nie po świę co ne ana li zie naj istot - niej szych zja wisk, za cho wań i osią gnię tych wy ni ków fi nan so wo -eko no micz nych przez pod mio ty za li cza ne do sek to ra fun du szy po życz ko wych w Pol sce. Rok 2012 to ko lej ny okres, w któ rym fun du sze po życz ko we za pre zen to wa ły się ja ko in sty tu cje efek tyw nie dzia ła ją ce, kon ku ren cyj ne i z ogrom nym po ten cja - łem roz wo jo wym. Nie był to jed nak okres ła twy, zwłasz cza w ob li czu zmian, któ re mia ły miej sce na ryn ku usług fi nan so wych i w sfe rze re al nej go spo dar ki oraz spad ku ak tyw no ści pod mio tów z wie lu sek to rów pol skiej go spo dar ki. W ro - ku 2012 po ja wi ły się da ne i in for ma cje ma kro eko no micz ne, któ re świad czy ły, że w dal szym cią gu ma my do czy nie nia z ne ga tyw nym wpły wem świa to we go kry - zy su fi nan so we go na pol ską go spo dar kę i efek ty osią ga ne przez pod mio ty go - spo dar cze, zwłasz cza te funk cjo nu ją ce w śro do wi sku lo kal nym. Od po wie dzią na za ist nia łą sy tu ację by ły licz ne an ty kry zy so we dzia ła nia po dej mo wa ne przez in sty tu cje rzą do we, ta kie jak: Pol ska Agen cja Roz wo ju Przed się bior czo ści, Bank Go spo dar stwa Kra jo we go, Mi ni ster stwo Roz wo ju Re gio nal ne go czy Mi ni ster - stwo Go spo dar ki. Wy ższą ak tyw no ścią wy ka za ły się ta kże in sty tu cje sie ci bez - pie czeń stwa fi nan so we go (Ko mi sja Nad zo ru Fi nan so we go, Na ro do wy Bank Pol ski, Ban ko wy Fun dusz Gwa ran cyj ny) od po wie dzial ne za sta bil ność i bez pie - czeń stwo funk cjo no wa nia pol skie go sys te mu fi nan so we go. W 2012 ro ku za szły ta kże istot ne zmia ny w przy ję tych stra te giach i za sa dach funk cjo no wa nia sek to ra ban ków ko mer cyj nych, co wy ni ka ło za rów no z wy mo - gów do sto so wa nia się do no wych re gu la cji KNF, jak i wy zwań ryn ko wych. Wszel kie te zmia ny mia ły istotny wpływ na za kres i spo sób funk cjo no wa nia fun - du szy po życz ko wych, jak również efek ty ich dzia łal no ści w po sta ci wy ni ków fi - nan so wo -eko no micz nych. Po mi mo zmian w oto cze niu funk cjo no wa nia tych pod mio tów fi nan so wych, w dal szym cią gu fun du sze po życz ko we po zo sta ją bli - ski m part ne rem biz ne so wy m i fi nan so wy m lo kal nych klien tów, zwłasz cza pod - mio tów z sek to ra mi kro- i ma łych przed się biorstw. Fun du sze po życz ko we od zna cza ją się ela stycz no ścią, szyb ko re agu ją na po - trze by ryn ku, ale mo gą je dy nie przy sto so wy wać swo ją ofer tę w gra ni cach na - rzu co nych im ogra ni czeń (np. brak mo żli wo ści udzie la nia po ży czek ob ro to - wych). Współ czyn nik strat jest ni ski, co świad czy o do brym ro ze zna niu ryn ku iprze my śla nej po li ty ce udzie la nia po ży czek. Fundusze peł nią ro lę efek tyw ne - go na rzę dzia wspie ra ją ce go wzrost gospodarczy, są wia ry god nym i sta bil nym part ne rem wspie ra ją cym roz wój przed się bior czo ści i po win ny w pierw szej ko - lej no ści być bra ne pod uwa gę przy wdra ża niu in stru men tów in ży nie rii fi nan - Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce 5

6 Wprowadzenie so wej. Fun du sze po życz ko we, cie szą ce się za ufa niem, wy so ką oce ną kom pe - ten cji i wła ści wym po ziomem do ka pi ta li zo wa nia, co sta no wi odpowiednią pod sta wę do bu do wa nia sta bil ne go i nie za le żne go od glo bal nych po wią zań sys - te mu wspie ra nia przed się bior czo ści w re gio nach. Da ne za miesz czo ne w ni niej szym Ra por cie po cho dzą z an kiet na de sła nych przez fun du sze po życz ko we zrze szo ne w Pol skim Związ ku Fun du szy Po życz ko - wych (PZFP). Prze ka za ne da ne i in for ma cje zwrot ne nie pod le ga ją we ry fi ka cji, a w ich gro ma dze niu i ana li zie za sto so wa no me to dę fak to gra ficz no-po rów naw - czą, któ rej ce lem by ło przede wszyst kim zi den ty fi ko wa nie zmian, ja kie za szły na ryn ku fun du szy po życz ko wych w Pol sce w 2012 ro ku w od nie sie niu do sta - nu z lat po przed nich. W ta kim uję ciu w oma wia nych za gad nie niach uwzględ - nio no ta kże zmia ny, ja kie miały miejsce w oto cze niu ma kro eko no micz nym i mi - kro eko no micz nym fun du szy po życz ko wych. 6 Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce

7 1 Liczba i poziom wyposażenia kapitałowego funduszy pożyczkowych w Polsce We dług sza cun ków na ko niec 2012 ro ku na ryn ku usług po życz ko wych funk - cjo no wa ło 87 fun du szy po życz ko wych pro wa dzą cych dzia łal ność ope ra cyj ną. Jed nak nie wszyst kie po dmio ty pro wa dzą ce dzia łal ność po życz ko wą są zrze szo - ne w Pol skim Związ ku Fun du szy Po życz ko wych, a kil ka pod mio tów nie wy peł - ni ło an kie ty i nie prze ka za ło da nych za rok Dla te go w ni niej szym opra co - wa niu prze pro wa dzo no ana li zę opar tą na nie zwe ry fi ko wa nych da nych an kie to - wych po cho dzą cych z 63 fun du szy po życz ko wych, co jest po rów ny wal ne z licz - bą pod mio tów, któ re bra ły udział w ba da niu w ro ku po przed nim. Na le ży jed nak pod kre ślić, że da ne do ty czą ce 2012 ro ku oraz prze pro wa dzo na ana li za zmian or ga ni za cyj nych, ja kie mia ły miej sce w tym okre sie nie od no szą się do tej sa mej gru py ba daw czej. Kil ka fun du szy uczest ni czą cych w ba da niach w ro ku po - przed nim nie ode sła ło wy peł nio nej an kie ty, a kil ka (jak np. Fun dusz Mi kro zkra ko wa) uczest ni czy ło w pro jek cie po raz pierw szy. Rysunek 1. Liczba funduszy pożyczkowych w układzie wojewódzkim Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce 7

8 1. Liczba i poziom wyposażenia kapitałowego funduszy pożyczkowych w Polsce Rok 2012, w po rów na niu do da nych za la ta po przed nie, był okre sem względ - nej sta bil no ści w za kre sie zmian or ga ni za cyj nych i licz by fun du szy po życz ko wych funk cjo nu ją cych na ryn ku. Ta ki stan wy ni ka mię dzy in ny mi z fak tu wy stą pie nia na ryn ku sy tu acji, gdy brak jest no wych ini cja tyw, któ rych efek tem by ło by po wo - ły wa nie do ży cia pod mio tów kon cen tru ją cych się na pro wa dze niu dzia łal no ści po życz ko wej. W po przed nich la tach jed nym z naj bar dziej ak tyw nych za ło ży cie li fun du szy po życz ko wych by ły sa mo rzą dy. Obec nie środ ki fi nan so we, któ re są w po sia da niu jed no stek sa mo rzą du te ry to rial ne go prze zna cza ne są przede wszyst kim na pro wa dze nie dzia łal no ści in we sty cyj nej w za kre sie in fra struk tu ry tech nicz nej i spo łecz nej, współ fi nan so wa nej z pro gra mów po mo co wych Unii Eu - ro pej skiej. W poprzednich latach du że mo żli wo ści wzro stu licz by no wych pod - mio tów po życz ko wych wy ni ka ły ta kże z ak tyw ne go wy ko rzy sta nia fun du szy struk tu ral nych, a przede wszyst kim re ali za cji Dzia ła nia 1.2 Sek to ro we go Pro gra - mu Ope ra cyj ne go Wzrost Kon ku ren cyj no ści Przed się biorstw. W ra mach te go pro - gra mu do dat ko we środ ki fi nan so we otrzy ma ło łącz nie 39 fun du szy po życz ko - wych. Ka pi tał po życz ko wy fun du szy w ra mach bie żą ce go okre su pro gra mo wa nia po cho dzi przede wszyst kim z Re gio nal nych Pro gra mów Ope ra cyj nych (RPO) re - ali zo wa nych w po szcze gól nych wo je wódz twach oraz Ini cja ty wy JE RE MIE. Obec nie na ryn ku fun du szy po życz ko wych funk cjo nu ją te pod mio ty, któ re ma ją kil ku - lub kil ku na sto let ni staż pro wa dze nia dzia łal no ści ope ra cyj nej, a ich głów nym ce lem jest wzmac nia nie po ten cja łu i mo żli wo ści roz wo jo wych na przy szłość. Pod kre ślić na le ży, że głów nym źró dłem za si la nia ka pi ta ło we go tej gru py pod mio tów fi nan so wych są środ ki pu blicz ne z Unii Eu ro pej skiej. W sto sun ku do lat po przed nich w ba da nym okre sie (2012 r.) ob ser wo wa li - śmy sto sun ko wo nie wiel kie zmia ny w kla sy fi ka cji fun du szy w za le żno ści od po - sia da ne go ka pi ta łu. Od kil ku lat sys te ma tycz nie spa da licz ba fun du szy po życz - ko wych o naj ni ższym po zio mie wy po sa że nia ka pi ta ło we go na rzecz wzro stu udzia łu fun du szy o naj wy ższym po zio mie po sia da nych ka pi ta łów. Ten den cje te uznać na le ży za ko rzyst ne za rów no dla fun du szy po życz ko wych, jak i ich klien - tów. W przy ję tej kla sy fi ka cji po dzia łu fun du szy na po szcze gól ne ka te go rie wy - po sa że nia ka pi ta ło we go, tj. do 3 mln zł, 3-10 mln zł, mln zł, mln zł ipo wy żej 40 mln zł w 2012 ro ku naj więk szy udział licz bo wy (28,6%) był tych pod mio tów, któ re po sia da ją od mln zł ka pi ta łów po życz ko wych. Wykres 1. Liczba funkcjonujących na rynku funduszy pożyczkowych w zależności od wartości posiadanych kapitałów do 3 mln z od 3 do 10 mln z od 10 do 20 mln z od 20 do 40 mln z pow. 40 mln z 8 Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce

9 1. Liczba i poziom wyposażenia kapitałowego funduszy pożyczkowych w Polsce W 2012 ro ku w po rów na niu do 2011 ro ku zna czą ce zmia ny mia ły miej sce w struk tu rze ba da nych fun du szy po życz ko wych w za le żno ści od war to ści ka pi - ta łów po zo sta ją cych w dys po zy cji po szcze gól nych ka te go rii pod mio tów. Na uwa gę za słu gu je fakt, że ma my do czy nie nia z dal szym umoc nie niem ka pi - ta ło wym w gru pie pod mio tów naj więk szych, czy li tych po wy żej 40 mln zł. Wykres 2. Struktura funduszy pożyczkowych w 2012 r. w zależności od wartości posiadanych kapitałów Na ko niec 2012 ro ku 25,4% fun du szy po życz ko wych po sia da ło łącz nie 66,4% ka pi ta łów po zo sta ją cych w dys pozy cji ca łej gru py funduszy po życz ko wych. Pod - mio tów du żych i bar dzo du żych (czy li ta kich, któ rych wiel kość ka pi ta łu po życz - ko we go prze kra cza 20 mln zł) by ło bli sko 43%, pod czas gdy na ko niec 2006 ro - ku udział licz by pod mio tów z tej gru py kształ to wał się na po zio mie zaledwie ok. 10%. Dal szy wzrost po zio mu wy po sa że nia ka pi ta ło we go naj więk szych fun du szy po życz ko wych stwa rza do dat ko we mo żli wo ści po pra wy ofer ty po życz ko wej na ryn ku i mo żli wo ści fi nan so wa nia pod mio tów o więk szych po trze bach. Z kolei podmioty najmniejsze, których na koniec 2012 roku było blisko 10% (9,5%), posiadały tylko 0,6% kapitałów badanej grupy funduszy pożyczkowych. Tabela 1. Struktura % funduszy pożyczkowych w latach w zależności od liczby i wartości posiadanych kapitałów Struktura % liczby funduszy Struktura % warto ci posiadanych Poziom wyposa enia po yczkowych kapita ów kapita owego funduszy do 3 mln 14,3% 9,5% 1,1% 0,6% od 3 do 10 mln 22,7% 19,1% 5,6% 4,0% od 10 do 20 mln 22,5% 28,6% 12,6% 13,9% od 20 do 40 mln 20,2% 17,5% 22,2% 15,2% pow. 40 mln 20,3% 25,4% 58,4% 66,4% Razem 100% 100% 100% 100% Po ziom wyposażenia ka pi ta łowego i mo żli wo ści jego po mna ża nia sta no wią istot ny ele ment de ter mi nu ją cy dal sze kie run ki roz wo ju po szcze gól nych pod mio - tów wcho dzą cych w skład te go sek to ra. Pod kre ślić na le ży, że ma my do czy nie nia ze zmia ną w do tych czas re ali zo wa nej stra te gii wy po sa ża nia fun du szy po życz ko - wych w ka pi tał. W ra mach pro gra mu TOR 10 czy środ ków przed ak ce syj nych ka - Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce 9

10 1. Liczba i poziom wyposażenia kapitałowego funduszy pożyczkowych w Polsce pi ta ły prze ka zy wa ne do po szcze gól nych pod mio tów po życz ko wych mia ły cha rak - ter bez zwrot ny. Obec nie pro gra my po mo co we UE, ta kie jak np. Dzia ła nia 1.4 PO KL, czy w ra mach ini cja ty wy JE RE MIE, kie ro wa ne do fun du szy po życz ko wych, ja ko po śred ni ków oferty, opie ra ją się na wy ko rzy sta niu środ ków fi nan so wych ocha rak te rze zwrot nym, a nie do ta cyj nym, tak jak to było dotychczas. 10 Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce

11 2 Struktury organizacyjne funduszy pożyczkowych w Polsce rozwój sieci oddziałów terenowych Rok 2012 był okre sem względ nej sta bil no ści w za kre sie utrzy ma nia te re no - wej struk tu ry or ga ni za cyj nej. Z prze ka za nych da nych wy ni ka, że na ko - niec 2012 ro ku po dob nie jak na ko niec po przed nie go ro ku nie wie le po - nad 50% fun du szy nie po sia da ło od dzia łów te re no wych. Są to z re gu ły te pod - mio ty, któ re dys po no wa ły ka pi ta łem po życz ko wym o naj ni ższych war to ściach (do 10 mln zł). Z re gu ły pod mio ty o wy ższym po zio mie wy po sa że nia ka pi ta ło - we go i więk szym do świad cze niu funk cjo no wa nia na ryn ku zde cy do wa ły się na roz wój sie ci od dzia łów te re no wych. Ta kich fun du szy po życz ko wych, któ re w 2012 ro ku po sia da ły co naj mniej je den od dział te re no wy by ło 49,2%. Naj - więk szą dy na mi ką wzro stu pla có wek te re no wych w 2012 ro ku, w sto sun ku do po przed nie go okre su ba daw cze go, cha rak te ry zo wa ły się fun du sze o naj więk - szym za so bie po sia da nych ka pi ta łów po życz ko wych. Tabela 2. Rozwój sieci oddziałów terenowych funduszy pożyczkowych w latach Liczba posiadanych Struktura % oddzia ów terenowych Nie posiada adnego oddzia u 50,8% 50,8% Posiadaj 1 oddzia terenowy 31,5% 28,6% Posiadaj 2 oddzia y terenowe 2,9% 1,6% Posiadaj 3 oddzia y terenowe 7,4% 4,8% Posiadaj ponad 5 oddzia ów terenowych 7,4% 11,1% Razem 100% 100% Roz wój te re no wej sie ci od dzia łów sta no wić mo że dla po szcze gól nych fun du - szy po życz ko wych ele ment ich stra te gii roz wo ju oraz mo żli wo ści po zy ski wa nia bar dziej wia ry god ne go klien ta i fi nan so wa nia mniej ry zy kow nych przed się - wzięć. Jed nak za sa dy przy zna wa nia środ ków fi nan so wych w ra mach pro gra - mów UE opie ra ją się na po dzia le na po szcze gól ne wo je wódz twa. Stąd słusz nym wy da je się przy ję cie kon cep cji two rze nia sie ci od dzia łów te re no wych przez fun - du sze po życz ko we przede wszyst kim na ob sza rze wo je wódz twa ma cie rzy ste go. Roz sze rza nie dzia łal no ści lo kal nych in sty tu cji mi kro fian so wych na te re n ca łe go kra ju mo że wią zać się ze wzro stem ry zy ka ich funk cjo no wa nia. Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce 11

12 12

13 3 Stan i struktura zatrudnienia Ana li zując sta n i struk tu rę za trud nie nia w fun du szach po życz ko wych można stwierdzić, iż po zo sta ją one w ostat nich la tach na sta bil nym po zio mie. Wła ści - cie le i za rząd cy tych pod mio tów po dej mu ją sta ra nia do sto so wa nia się do no - wych wy zwań ryn ko wych i ocze ki wań klien tów. Stąd ob ser wu je my wzrost za - in te re so wa nia za trud nia niem osób po sia da ją cych wy kształ ce nie i do świad cze - nie w pra cy w in sty tu cjach fi nan so wych. Fun du sze po życz ko we, ja ko przy kład lo kal nych in sty tu cji fi nan so wych, cha rak te ry zu ją się sto sun ko wo wy so kim po - zio mem licz by osób za trud nio nych w od nie sie niu np. do war to ści po sia da ne go ka pi ta łu po życz ko we go, czy licz by udzie la nych po ży czek. Jed nak ta kie właśnie są ce chy cha rak te ry stycz ne lo kal nych, ma łych in sty tu cji fi nan so wych, któ re opie ra ją swo ją stra te gię dzia ła nia na bez po śred nim kon tak cie z klien ta mi, zna - jo mo ścią ich po trzeb i mo żli wo ści finansowych. Ta ka stra te gia wy ma ga za trud - nie nia sto sun ko wo więk szej licz by pra cow ni ków. W ro ku 2012 w od nie sie niu do ro ku po przed nie go ob ser wu je my spa dek o 6,3 p.p. udzia łu fun du szy po życz ko wych, w któ rych za trud nio nych jest od 1 do 10 osób. Z po dob nym tren dem spad ko wym ma my do czy nie nia w ka te go rii pod - mio tów za trud nia ją cych od 10 do 20 osób. Z ko lei ta kich pod mio tów, któ re za - trud nia ły po nad 50 osób na ko niec 2011 ro ku by ło 6,8%, a na ko niec 2012 roku ich udział wzrósł do 12,7%. Śred nia licz ba osób za trud nio nych w fun du szu po - życz ko wym wy no si 27,1 osób. Jed nak więk szość tych osób nie jest za an ga żo wa - na bez po śred nio w pro ces udzie la nia po ży czek i ob sługi pożyczkobiorców. Z da - nych prze ka za nych w an kie tach wy ni ka, że licz ba osób za trud nio nych bez po - śred nio do ob słu gi po życz ko bior ców wy no si śred nio 8,2 osoby na je den fun dusz iwa ha się w prze dzia le od 3 do 21. Tabela 3. Struktura zatrudnienia w funduszach pożyczkowych w latach (stan na ) Liczba pracowników w funduszu Struktura % funduszy wed ug liczby zatrudnionych od 1 do 10 38,0% 31,7% od 10 do 20 27,6% 20,6% od 20 do 50 27,6% 35,0% pow. 50 osób 6,8% 12,7% Razem 100% 100% Ana li za struk tu ry po dzia łu osób za trud nio nych przez sek tor fun du szy po - życz ko wych w uję ciu te ry to rial nym wska zu je, że naj wię cej osób za trud nio nych przez fun du sze po życz ko we (lub ich jed nost ki ma cie rzy ste) jest w wo je wódz - Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce 13

14 3. Stan i struktura zatrudnienia twach: pod kar pac kim, ślą skim i war miń sko -ma zur skim. Jed nak udział osób, któ re zaj mu ją się przede wszyst kim udzie la niem po ży czek jest tam sto sun ko wo nie wiel ki i kształ tu je się na po zio mie mniej szym niż 10%. Wśród ba da nych fun du szy wy stę pu je du że zró żni co wa nie w licz bie za trud nia - nych osób, któ re pra cu ją na rzecz roz wo ju dzia łal no ści po życz ko wej. Naj wię cej osób za trud nio nych przez fun du sze po życz ko we jest w wo je wódz twie pod kar pac - kim, ale ich udział w bez po śred nim udzie la niu i ob słu dze po ży czek jest sto sun ko - wo nie wiel ki. Ozna cza to, że pod mio ty pro wa dzą ce dzia łal ność po życz ko wą kon - cen tru ją się w tym regionie ta kże na pro wa dze niu zu peł nie od miennych (od fi nan - so wej) rodzajów dzia łal no ści ope ra cyj nej. Udzie la nie i ob słu ga po ży czek przez pra cow ni ków jest bar dzo czę sto zwią za na z in nym pro fi lem dzia łal no ści in sty tu - cji, w ra mach któ rej funk cjo nu je fun dusz po życz ko wy. Przy ję cie ta kiej stra te gii dzia ła nia ozna cza, że część fun du szy trak tu je udzie la nie po ży czek ja ko ak tyw ność po bocz ną, czy do dat ko wą w sto sun ku do pod sta wo we go obszaru dzia łal no ści. Wykres 3. Rozmieszczenie liczby osób zatrudnionych w funduszach pożyczkowych w podziale na województwa Dolno l skie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie ódzkie Ma opolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie l skie liczba zatrudnionych ogó em rednia liczba zatrudnionych przy udzielaniu po yczek wi tokrzyskie Warmi sko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Z ko lei fun du sze po życz ko we z wo je wódz twa ma ło pol skie go za trud nia ją oso by, któ re przede wszyst kim kon cen tru ją się na pro wa dze niu dzia łal no ści po - życz ko wej. Pod mio ty zlo ka li zo wa ne na te re nie te go wo je wódz twa wy ka zu ją śred ni udział osób za trud nio nych przy udzie la niu po ży czek w sto sun ku do ogól - nej licz by osób za trud nio nych na po zio mie po nad 83%. Dzia łal ność po życz ko wa pro wa dzo na przez fun du sze po życz ko we to wy od - ręb nio na część dzia łal no ści pro wa dzo nej przez fun da cje, sto wa rzy sze nia czy pod mio ty go spo dar cze funk cjo nu ją ce na ryn ku w for mie spół ek ak cyj nych. Zuzy ska nych in for ma cji wy ni ka, że część z osób za trud nio nych przez wła ści - cie li fun du szy po życz ko wych pro wa dzi ta kże in ny typ dzia łal no ści niezwią za - ny z udzie la niem po ży czek. Stan dar do wym roz wią za niem przy te go ty pu dzia - łal no ści jest świad cze nie in nych ro dza jów usług, któ re mo gą mieć nie wie le wspól ne go z udzie la niem po ży czek, al bo sta no wić ele ment uzu peł nia ją cy ofer - 14 Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce

15 3. Stan i struktura zatrudnienia tę po życz ko wą. Z da nych an kie to wych wy ni ka, że oso by za trud nio ne w pod - mio tach świad czą cych usłu gi po życz ko we naj czę ściej ofe ro wały klien tom usłu gi zwią za ne ze szko le nia mi. Po ło wa ba da nych in sty tu cji an ga żo wa ła się w pro wa dze nie ró żno rod nych szko leń, pro wa dze nie usług do rad czych (48%) ikon sul tin g (38%). Wykres 4. Skala zaangażowania funduszy pożyczkowych w świadczenie usług szkoleniowych 48% 52% tak nie Wykres 5. Skala zaangażowania funduszy pożyczkowych w świadczenie usług doradczych 52% 48% tak nie Wykres 6. Skala zaangażowania funduszy pożyczkowych w świadczenie usług konsultingowych 37% 63% Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce 15

16 16

17 4 Terytorialny rozkład działalności funduszy pożyczkowych w Polsce Z ogól nej licz by funk cjo nu ją cych w Pol sce 63 fun du szy po życz ko wych naj - więk sza licz ba fun du szy zlo ka li zo wa na by ła na te re nie wo je wódz twa ślą skie go ima zo wiec kie go (7), na to miast w wo je wódz twach: ku jaw sko -po mor skim, lu bel - skim, lu bu skim i opol skim zlo ka li zo wa ne są tyl ko po 2 pod mio ty. Jed nak lo ka - li za cja sie dzi by fun du szu nie jest jed no znacz nazte re nem pro wa dze nia dzia łal - no ści ope ra cyj nej, gdyż co raz czę ściej ana li za po trzeb po życz ko wych klien tów skła nia wła dze fun du szy po życz ko wych do eks pan sji i roz wo ju sie ci od dzia łów te re no wych na tych ob sza rach, gdzie te go ro dza ju przed się wzię cia przy no szą naj wię cej efek tów. Dla te go da ne ob ra zu ją ce struk tu rę i kie run ki lo ko wa nia ka - pi ta łów po życz ko wych przez fun du sze po życz ko we znie kształ cają fak tycz ny stan te ry to rial ne go roz miesz cze nia środ ków fi nan so wych, któ ry mi fun du sze po - życz ko we wspie ra ją roz wój lo kal ny i regionalny. Ana li za struk tu ry po dzia łu te ry to rial ne go war to ści udzielanych po ży czek, któ re tra fia ją do be ne fi cjen tów z po szcze gól nych wo je wództw jest dość zró - żni co wa na. Oka zu je się, że be ne fi cjen ci usług fun du szy po życz ko wych z wo je - wództwa za chod nio po mor skie go otrzy ma li w 2012 ro ku po nad 20% war to ści wszyst kich po ży czek udzie lo nych przez fun du sze po życz ko we. Natomiast pod względem struktury liczby udzielanych (por. wykres 8) zwra ca ta kże uwa gę wy so ki udział po ży czek skie ro wa nych i wy ko rzy sta nych przez klien tów z wo - je wódz twa ma zo wiec kie go i ma ło pol skie go (któ rzy otrzy ma li po wy żej 10% ogól nej war to ści wszyst kich po ży czek udzie la nych przez fun du sze po życz ko - we). Naj mniej środ ków tra fia do klien tów z wo je wództw lu bel skie go i lu bu - skie go. Pod kre ślić na le ży, że fun du sze w bar dzo traf ny spo sób iden ty fi ku ją te ob sza ry w Pol sce, któ re wy ma ga ją szcze gól ne go wspar cia dla sek to ra mi kro, ma łych i śred nich przed się biorstw (MŚP) i tam kon cen tru ją swo ją dzia łal - ność, po zo sta wia jąc cen tra lę (sie dzi bę fun du szu) w do tych cza so wej lo ka li za - cji, a do cie ra jąc do fi nal nych be ne fi cjen tów po przez sieć od dzia łów te ry to rial - nych lub swo ich przed sta wi cie li. De cy zje te są bar dzo czę sto de ter mi no wa ne mo żli wo ścią wy ko rzy sta nia środ ków fi nan so wych Unii Eu ro pej skiej, prze zna - czo nych na roz wój da ne go wo je wódz twa. Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce 17

18 4. Terytorialny rozkład działalności funduszy pożyczkowych w Polsce Wykres 7. Struktura wartości pożyczek udzielonych w 2012 r. w podziale na województwa według lokalizacji siedziby funduszu 25% 22,39% 20% 15% 10% 5% 4,78% 7,42% 7,92% 4,20% 5,27% 5,35% 2,22% 6,08% 7,97% 6,56% 5,41% 9,09% 0% Dolno l skie 2,66% 2,21% 0,46% Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie ódzkie Ma opolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie l skie wi tokrzyskie Warmi sko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Ana li za da nych w za le żno ści od licz by udzie la nych po ży czek wska zu je ponadto, że bli sko po ło wa (46%) licz by wszyst kich po ży czek udzie lo nych w 2012 ro ku tra fi ła do klien tów z wo je wódz twa ma zo wiec kie go i ma ło pol skie go. W przy - pad ku oce ny dzia łal no ści fun du szy po życz ko wych z wo je wódz twa za chod nio po - mor skie go mo żna po wie dzieć, że ich śred nia war tość udzie la nych po ży czek jest sto sun ko wo wy ższa niż w odniesieniu do po przed nich dwóch re gio nów. Wykres 8. Struktura liczby pożyczek udzielonych w 2012 r. w podziale na województwa według lokalizacji siedziby funduszu Dolno l skie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie ódzkie Ma opolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie l skie wi tokrzyskie Warmi sko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie 18 Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce

19 4. Terytorialny rozkład działalności funduszy pożyczkowych w Polsce Ana li za te ry to rial ne go roz miesz cze nia war to ści po ży czek udziel onych przez fun du sze wska zu je, że zgod nie z ideą i ce la mi ich dzia łal no ści, fi nan su ją przede wszyst kim sek tor mi kro przed się biorstw (por. wykres 9). Wy jąt ko wą struk tu rą udzie la nych po ży czek we dług ka te go rii klien tów wy ka - zu ją się pod mio ty z wo je wódz twa łódz kie go. Fun du sze po życz ko we z te go re gio - nu po sia da ją sto sun ko wo wy so ki udział po ży czek udzie la nych nie tyl ko dla mi - kro przed się biorstw, ale ta kże dla firm z ka te go rii ma łych przed się biorstw. Przy - czy n ta kie go sta nu rze czy nie nale ży upatrywać w za po trze bo wa niu czy też ak - tyw no ści przed się biorstw, lecz w wa run kach re ali za cji pro jek tów. Wykres 9. Struktura wartości udzielonych pożyczek w 2012 r. według kategorii klienta Dolno l skie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie ódzkie Ma opolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie l skie wi tokrzyskie Warmi sko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie mikroprzedsi biorstwa ma e przedsi iorstwa rednie przedsi biorstwa w tym ekonomii spo ecznej inne Ba da ne fun du sze po życz ko we w 2012 ro ku fi nan so wa ły po trze by przed się - biorstw głów nie z ka te go rii mi kro i ma łych przed się biorstw. Pod mio ty bar dzo ma łe dys po nu ją ce ka pi ta łem po życz ko wym do 3 mln zł kon cen tru ją się przede wszyst kim na fi nan so wa niu mi kro przed się biorstw. Z ko lei wśród fun - du szy po życz ko wych z ka te go rii naj więk szych (po wy żej 40 mln zł ka pi ta łów po życz ko wych) klien ci z ka te go rii mi kro sta no wi li 73% war to ści udzie la nych po ży czek, a przed się bior stwa śred nie 4,5%. Tabela 4. Struktura pożyczek udzielanych przez fundusze pożyczkowe w 2012 r. według kategorii klientów i wartości posiadanych kapitałów Wyszczególnienie Struktura po yczek wed ug warto ci posiadanych kapita ów do 3 mln z 3-10 mln z mln z mln z pow. 40 mln z Mikro 100,00% 74,99% 75,20% 86,65% 72,49% Ma e 0,00% 20,57% 20,89% 9,67% 20,85% rednie 0,00% 3,75% 2,00% 3,68% 4,53% Instytucje spo eczne 0,00% 0,69% 1,85% 0,00% 0,07% Instytucje publiczne 0,00% 0,00% 0,07% 0,00% 2,07% Razem 100% 100% 100% 100% 100% Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce 19

20 4. Terytorialny rozkład działalności funduszy pożyczkowych w Polsce Istot nym ele men tem ana li zy dzia łal no ści fun du szy po życz ko wych jest struk - tu ra udzie la nych po ży czek w za le żno ści od war to ści Wykres 10. Struktura pożyczek udzielonych przez fundusze pożyczkowe w 2012 r. w zależności od wartości 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 38,28% 21,53% 16,42% 13,32% 6,74% 3,71% do 10 tys 0-30 tys 0-50 tys tys tys pow 300 tys Tabela 5. Struktura udzielonych w 2012 r. pożyczek w zależności od wartości Warto udzielonych Udzia % po yczek udzielonych Liczba po yczek po yczek w ramach pomocy de minimis Do 10 tys. 558,00 6,74% tys ,00 38,28% tys ,00 16,42% tys ,00 21,53% tys ,00 13,32% Pow. 300 tys. 307, 00 3,71% Razem 8 278,00-20 Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce

21 5 Poziom wyposażenia kapitałowego funduszy pożyczkowych Ska la i za kres pro wa dzo nej dzia łal no ści przez sek tor fun du szy po życz ko - wych funk cjo nu ją cy w Pol sce zde ter mi no wa ny jest war to ścią po sia da nych ka pi - ta łów (ka pi ta łów po życz ko wych). Na ko niec 2012 ro ku ka pi tał po życz ko wy 63 ba da nych fun du szy wy no sił bli sko 2 mld zł i w po rów na niu z da ny mi na ko - niec 2011 ro ku wzrósł o 335,5 mln zł, co sta no wi wzrost o po nad 20%. Wykres 11. Poziom wyposażenia kapitałowego funduszy pożyczkowych w latach , , , ,20 714,11 823,20 946,40 960, W ostat nich la tach pod sta wo wym źró dłem wzro stu war to ści wy po sa że nia ka pi ta ło we go fun du szy po życz ko wych by ły środ ki fi nan so we po zy ska ne w ra - mach do ta cji po cho dzą cych z fun du szy Unii Eu ro pej skiej, głów nie w ra mach Sek to ro we go Pro gra mu Ope ra cyj ne go Wzrost Kon ku ren cyj no ści Przed się - biorstw (SPO WKP), Re gio nal nych Pro gra mów Ope ra cyj nych (RPO) re ali zo wa - nych w po szcze gól nych wo je wódz twach oraz za si la nia fi nan so we go o cha rak te - rze zwrot nym, któ re go dys po nen tem jest Bank Go spo dar stwa Kra jo we go. Przede wszyst kim cho dzi tu o Ini cja ty wę JE RE MIE (Jo int Eu ro pe an Re so ur ces for Mi cro -to -Me dium En ter pri ses). Środki finansowe postawione do dyspozycji w ramach tego programu na sta wio ne są na fi nan so wa nie in we sty cji o zwięk szo - nym ry zy ku kre dy to wa nia oraz ela stycz nym po dej ściu do in dy wi du al nych po - trzeb. Be ne fi cjen ta mi ini cja ty wy są przede wszyst kim przed się bior stwa znaj du - ją ce się w po cząt ko wej fa zie roz wo ju, któ re ze wzglę du na brak hi sto rii kre dy - to wej, czy nie wy star cza ją cą ilość za bez pie czeń ma ją pro ble my z uzy ska niem wspar cia przez in sty tu cje ko mer cyj ne. Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce 21

22 5. Poziom wyposażenia kapitałowego funduszy pożyczkowych Fun du sze, któ re udzie li ły od po wie dzi za rok 2012 wska zy wa ły na nie wiel kie zmia ny w struk tu rze po sia da nych ka pi ta łów. Wy ni ka ły one przede wszyst kim z po - zy ska nia środ ków fi nan so wych na pro wa dze nie dzia łal no ści po życz ko wej z wcze - śniej zło żo nych wnio sków do PARP i Ban ku Go spo dar stwa Kra jo we go. Po rów nu jąc dy na mi kę zmia ny po zio mu wy po sa że nia ka pi ta ło we go fun du szy wpo przed nich la tach, a zwłasz cza re kor do wy niski pod tym wzglę dem 2011 rok, kie dy po ziom wy po sa że nia ka pi ta ło we go fun du szu wzrósł w bar dzo nie - wiel kim za kre sie, bo za le d wie o 33 mln, to 2012 rok mo żna za li czyć do nie zwy - kle ko rzyst nych pod tym wzglę dem. Zmia ny, ja kie za szły w struk tu rze po sia da ne go ka pi ta łu po życz ko we go w 2012 ro ku, nie wpły nę ły na wzrost war to ści środ ków za an ga żo wa nych na rzecz klien tów i w dal szym cią gu po zo sta ją one na sto sun ko wo nie wiel kim po zio mie. Oka zu je się, że na ko niec 2012 ro ku tyl ko 56% ka pi ta łu po życz ko we - go by ło za an ga żo wa ne w pro wa dze nie dzia łal no ści po życz ko wej. Po zo sta łe środ ki są zde po no wa ne w bankach na ra chun kach fun du szy. Sto pień wy ko rzy sty wa nia po sia da nych ka pi ta łów po życz ko wych przez fun - Wykres 12. Stan zaangażowania kapitałów pożyczkowych w 2012 r. w podziale na wolne środki (na rachunkach funduszy) i zaangażowane na rzecz klienta wolne rodki 44% rodki zaanga owane 56% du sze w 2012 ro ku był bar dzo zbli żo ny do war to ści w po przed nim ro ku. Z ana li zy prze ka za nych da nych wy ni ka, że 56% po sia da nych ka pi ta łów by ło na ko niec 2012 ro ku za an ga żo wa nychwpo życz ki dla klien tów fun du szy po - życz ko wych. War to ści te są po rów ny wal ne z da ny mi za rok 2011, kie dy za an - ga żo wa nych by ło 54%. Wie lu eks per tów za sta na wia się i po szu ku je przy czyn ta kiej struk tu ry wy ko - rzy sta nia ka pi ta łów. Wska zać tu na le ży mię dzy in ny mi na: 1. Wy mo gi, re gu la cje i wa run ki ko niecz ne do speł nie nia wy ni ka ją ce z za - war tych umów z PARP, BGK, MRR, któ re ob li gu ją fun du sze do wy dat - ko wa nia pier wot nej kwo ty do ta cji i nie re gu lu ją za sad po now ne go ich wy ko rzy sta nia. 2. Ry zy ko kre dy to we, któ re wzra sta w okre sie spad ku ak tyw no ści go spo - dar czej przed się biorstw. 22 Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce

23 5. Poziom wyposażenia kapitałowego funduszy pożyczkowych 3. Trud no ści z po zy ska niem bez piecz ne go i do cho do we go klien ta, któ ry wokre sie tur bu len cji i za wi ro wań ryn ko wych wstrzy mu je się z po dej - mo wa niem no wych in we sty cji. 4. Wy so kie kosz ty, któ re wy ni ka ją z udzie la nia ni sko ka pi ta ło wych po ży - czek, stąd po szu ki wa nie bar dziej do cho do wych klien tów. 5. Złożone wa run ki kon kur so we na do ka pi ta li zo wa nie fun du szy po życz - ko wych (na kosz ty za rzą dza nia fun du szem, któ ry ob słu gi wał mi kro ima łe przed się bior stwa do pusz czal ne by ło prze zna cze nie do 4% war - to ści do ta cji, anafun dusze, z któ rych mo gły by ko rzy stać ta kże śred - nie przed się bior stwa tyl ko do 3%, po mi mo że na kład pra cy przy udzie la niu po życz ki jest ta ki sam, jak przy mi kro czy ma łych fir - mach). Po wie rza ne w za rzą dza nie fun du szom środ ki fi nan so we, po za koń cze niu re ali za cji pro jek tów, po win ny po zo sta wać w dys po zy - cji fun du szy, wzmac nia jąc ich po ten cjał. 6. Sze reg pro ble mów w oto cze niu praw no-in sty tu cjo nal nym fun du szy, np.: ni ski li mit kosz tów za rzą dza nia fun du szem, wą ski ka ta log kwa li fi ko wa - nych ce lów po życz ki, brak mo żli wo ści prze zna cza nia od se tek i in nych przy cho dów fun du szu na roz wój fun du szu po życz ko we go i usług wspie - ra ją cych MŚP, co po zwo li ło by zwięk szyć ja kość świad czo nych przez fun - du sze usług. Fun du sze są or ga ni za cja mi non pro fit i wy ma ga ny jest od nich wkład wła sny do ka żde go pro jek tu, a kosz ty za rzą dza nia ogra ni - cza ne są do mi ni mum. Za si le nie or ga ni za cji przy cho da mi z fun du szy po - życz ko wych da szan sę na wzmoc nie nie tego sek to ra w przyszłości. Pod kre ślić jed nak na le ży, że po ziom za an ga żo wa nia ka pi ta łów jest bar dzo zró żni co wa ny w po szcze gól nych fun du szach i w przy pad ku nie któ rych bar dzo za do wa la ją cy gdyż kształ tu je się na po zio mie ok. 80%. Bio rąc pod uwa gę, iż 2013 rok jest okre sem przy go to wy wa nia ko lej nej per spek ty wy fi nan so wej ( ), to ele ment od po wied nio wy so kie go udzia łu za in we sto wa nych ka pi ta łów po wi nien być wa żnym kry te rium se lek cji pod mio tów ubie ga ją cych się o do dat ko we źró dła fi nan so wa nia dzia łal no ści po życz ko wej fun du szy wpol sce w ko lej nych la tach. Wdzia łal no ści fun du szy po życz ko wych, a ta kże ska li ge ne ro wa ne go ry zy ka bar dzo istot ny jest typ klien ta, do któ re go kie ru je się ofer tę pro duk to wo -usłu - go wą. Pod wzglę dem war to ści udzie la nych po ży czek we dług sta nu na ko - niec 2012 ro ku tyl ko 23% ka pi ta łów po życz ko wych zo sta ło skie ro wa ne do firm roz po czy na ją cych dzia łal ność, czy li tzw. start -up. Po zo sta łe 77% ka pi ta łów po - życz ko wych tra fi ło do firm, któ re funk cjo nu ją na ryn ku dłu żej niż 1 rok. W po - rów na niu do da nych za rok 2011 za ob ser wo wać mo żna wzrost za in te re so wa - nia funduszy pożyczkowych obsługą start-up. Pod mio ty te ma ją naj więk sze pro ble my ze zna le zie niem do dat ko wych (zewnętrznych) źró deł fi nan so wa nia. Pa mię tać jed nak na le ży, że ce chą cha rak te ry stycz ną fi nan so wa nia gru py pod - mio tów pro wa dzą cych dzia łal ność go spo dar czą w po cząt ko wej fa zie funk cjo - no wa nia na ryn ku jest wy ższy po ziom ge ne ro wa ne go ry zy ka utra ty płyn no ści fi nan so wej, a na wet upa dło ść. Dla te go jest to gru pa klien tów, któ ra wy ma ga Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce 23

24 szcze gól nej oce ny sy tu acji fi nan so wo -eko no micz nej, a na stęp nie bie żą ce go mo - ni to ro wa nia ich zdol no ści po życz ko wej (kre dy to wej). Wykres 13. Struktura udzielania pożyczek w podziale na kontynuujących działalność gospodarczą oraz rozpoczynających działalność gospodarczą według stanu na r. rozpoczynaj cy dzia alno gospodarcz 23% kontynuuj cy dzia alno gospodarcz 77% Do oce ny part ne rów fi nan so wych i mo żli wo ści wy ko rzy sta nia ze wnętrz ne - go źró dła fi nan so wa nia dzia łal no ści wy ko rzy sta no wy ni ki ba dań an kie to wych prze pro wa dzo nych wśród przed się bior ców ko rzy sta ją cych z usług fun du szy po życz ko wych 1. Z otrzy ma nych da nych wy ni ka, że naj wa żniej szym kry te rium wpły wa ją cym na wy bór źró deł fi nan so wa nia przed się bior stwa we dług wła ści - cie li firm na le żą cych do sek to ra MŚP są kosz ty. Na te aspek ty wska zy wa ło ok. 25% wszyst kich ba da nych re spon den tów. Wykres 14. Czynniki wyboru źródeł finansowania według małych i średnich przedsiębiorców korzystających z oferty produktowej funduszy pożyczkowych (% wskazań) Warunki sp aty Zrozumia e procedury 12,50% 14,42% Ma e wymogi zabezpieczenia kredytu 20,19% Okres oczekiwania na kredyt/po yczk 7,69% Dodatkowe koszty 17,31% Brak konieczno ci deklarowania celu 2,88% Wysoko oprocentowania (RRSO) 25,00% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% Źródło: opracowanie własne na podstawie: Mi kro fi nan so we in sty tu cje nie ban ko we a lu ka fi nan so wa przed się - biorstw w Pol sce, Mar ty na Pyt kow ska, SGH, War sza wa 2013, materiał niepublikowany. 1 Ba da nia prze pro wa dzo ne w ra mach przy go to wa nej pra cy ma gi ster skiej pod kie run kiem prof. SGH dr hab. Agniesz ki Alin skiej pt. Mi kro fi nan so we in sty tu cje nie ban ko we a lu ka fi nan so wa przed się biorstw wpol sce, Mar ty na Pyt kow ska, SGH, War sza wa 2013, materiał niepublikowany. 24 Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce

25 Kosz ty po zy ska nia kre dy tu, na któ re wpływ ma wy so kość sto py pro cen to - wej, ale ta kże war to ści pro wi zji, istot nie od dzia ły wu ją na osta tecz ne wy ni ki dzia łal no ści go spo dar czej, dla te go w opi nii ba da nych przed się biorstw, aspek ty te są tak wa żne w ich dzia łal no ści. Kosz ty uzy ska nia środ ków pie nię żnych de ter mi nu ją jed no cze śnie mo żli wość spła ty zo bo wią za nia. Ma łe wy mo gi za bez pie cze nia kre dy tu, ja ko dru gi z naj wa - żniej szych czyn ni ków bra nych pod uwa gę przez przed się bior ców, są czyn ni kiem naj czę ściej wy klu cza ją cym mo żli wość po zy ska nia przez nich za si le nia ze wnętrz - nym ka pi ta łem. Re gu lo wa ne in sty tu cje fi nan so we wy ma ga ją za bez pie czeń płyn - nych i o wy so kiej war to ści, nie ste ty więk szość przed się biorstw sek to ra MŚP nie dys po nu je ak ty wa mi speł nia ją cy mi te kry te ria, stąd wzrost za in te re so wa nia przed się bior ców ofer tą produktowo-usłu go wą fun du szy po życz ko wych. Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce 25

26

27 6 Aktywność pożyczkowa funduszy w 2012 roku W 2012 roku prze cięt nie je den fun dusz po życz ko wy udzie lił po życz ki o śred - niej war to ści po nad 77 tys. zł. Jed nak w port fe lu po życz ko wym prze wa żał udział po ży czek o war to ściach po mię dzy 120 tys. zł a 300 tys. zł. Wykres 15. Struktura pożyczek według wartości w posiadanym portfelu pożyczek aktywnych 35% 33,27% 30% 28,46% 25% 20% 18,08% 15% 10% 10,74% 8,37% 5% 0% 1,07% o 10 tys 0-30 tys 0-50 tys tys tys o 300 Wykres 16. Struktura funduszy według liczby pożyczek aktywnych 70% 66,43% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 13,82% 15,15% 3,99% 0,61% do 3 mln z od 3 do 10 mln z od 10 do 20 mln z od 20 do 40 mln z pow. 40 mln z Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce 27

28 6. Aktywność pożyczkowa funduszy w 2012 roku Pod wzglę dem war to ści po sia da nych po ży czek ak tyw nych li de ra mi są te fun du - sze, któ re dys po nu ją ka pi ta łem po życz ko wym na po zio mie po wy żej 40 mln zł. Ta gru pa fun du szy za rzą dza ob słu gą po nad 50% war to ści po ży czek ak tyw nych sek to ra. Z ana li zy da nych wy ni ka pro sta za le żność, iż fun du sze naj mniej sze (o ka pi - ta łach do 3 mln zł) fi nan so wa ły przede wszyst kim mi kro przed się bior stwa, a wraz ze wzro stem po zio mu wy po sa że nia ka pi ta ło we go po życz ko daw cy, na stę - po wał spa dek udzia łu war to ści po ży czek prze zna czo nych dla tej gru py klien - tów. Wśród fun du szy o naj więk szym po zio mie wy po sa że nia ka pi ta ło we go do pod mio tów mi kro trafiło ok. 65% udzie lo nych po ży czek. Tabela 6. Struktura pożyczek aktywnych według wartości posiadanych kapitałów i typu pożyczkobiorcy według stanu na r. Wyszczególnienie Fundusze po yczkowe wed ug warto ci posiadanych kapita ów do 3 mln z 3-10 mln z mln z mln z pow.40 mln z Mikro 93,2% 88,0% 75,1% 84,1% 65,9% Ma e 6,0% 9,4% 20,5% 14,1% 18,8% rednie 0,8% 1,5% 3,1% 1,7% 5,0% Instytucje spo eczne 0,0% 0,0% 1,0% 0,1% 0,1% Instytucje publiczne 0,0% 1,1% 0,3% 0,0% 10,2% Razem 100% 100% 100% 100% 100% Zgod nie z mi sją i stra te gią dzia ła nia fun du szy po życz ko wych na ryn ku, głów nym po życz ko bior cą fun du szy po życz ko wych jest gru pa mi kro i ma łych przed się biorstw. W ro ku 2012 w po rów na niu do ro ku 2011 ob ser wu je się spa - dek udzia łu (z 77% do 75%) mi kro przed się biorstw na rzecz wzro stu udzia łu ma - łych przed się biorstw (z 17% do 20%). Na tej po dstawie wnio sko wać mo żna, że fun du sze po życz ko we sta ły się sta łym part ne rem fi nan so wym dla firm, któ re sko rzy sta ły z usług tych in sty tu cji fi nan so wych w poprzednich latach. Po mi mo, iż dzia łal ność do tych cza so wych klien tów roz wi ja się i umac nia nia się ich po zy - cja ryn ko wa, to w dal szym cią gu ko rzy sta ją z ich ofer ty pro duk to wo -usłu go wej funduszy pożyczkowych. Potwierdzają to dane ankietowe 2 zaczerpnięte z badań przeprowadzonych wśród przedsiębiorców. Wykres 17. Struktura wartości pożyczek w 2012 r. w podziale na kategorie przedsiębiorstw 4% 0% 1% 20% Mikro Ma e rednie Instytucje spo eczne Instytucje publiczne 75% 2 Ba da nia prze pro wa dzo ne w ra mach przy go to wa nej pra cy ma gi ster skiej pod kie run kiem prof. SGH dr hab. Agniesz ki Alin skiej pt. Mi kro fi nan so we in sty tu cje nie ban ko we a lu ka fi nan so wa przed się biorstw wpol sce, Mar ty na Pyt kow ska, SGH, War sza wa 2013, materiał niepublikowany. 28 Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce

29 6. Aktywność pożyczkowa funduszy w 2012 roku Wska zu ją oni, że naj po pu lar niej szą for mą fi nan so wa nia dzia łal no ści ba da nych przed się biorstw by ły bie żą ce przy cho dy (38,04%). Na dru gim miej scu upla so wa ły się środ ki fi nan so we po zy ska ne z Fun du szy Po życz ko wych (28,26%). Ko lej ną wska - zy wa ną od po wie dzią był: zysk za trzy ma ny (8,70%) oraz kre dyt ban ko wy (8,70%). Wykres 18. Źródła finansowania, z których korzystają przedsiębiorcy (% wskazań) 40% 38,04% 35% 30% 28,26% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 2,17% 8,70% 0,00% 1,09% 8,70% 4,35% 5,43% 3,26% Wk ad w a cicielski Zysk zatrzymany Bie ce przychody Pozyskanie nowego udzia owca Fundusze po yczkowe Fundusze por czeniowe Kredyt bankowy Kredyt kupiecki Dotacje z funduszy UE Leasing Źródło: opracowanie własne na podstawie: Mi kro fi nan so we in sty tu cje nie ban ko we a lu ka fi nan so wa przed się - biorstw w Pol sce, Mar ty na Pyt kow ska, SGH, War sza wa 2013, materiał niepublikowany. Zko lei w przy szło ści przed się bior cy głów nie są za in te re so wa ni pozyskaniem do ta cji z fun du szy Unii Eu ro pej skiej (30,77%) oraz uzy ska niem środ ków po cho - dzą cych z Fun du szy Po życz ko wych (27,47%). Wykres 19. Źródła finansowe, którymi przedsiębiorcy są zainteresowani w przyszłości (% wskazań) 35% 30% 25% 20% 27,47% 30,77% 15% 10% 5% 3,30% 3,30% 8,79% 3,30% 4,40% 5,49% 4,40% 8,79% 0% Wk ad w a cicielski Zysk zatrzymany Bie ce przychody Pozyskanie nowego udzia owca Fundusze po yczkowe Fundusze por czeniowe Kredyt bankowy Kredyt kupiecki Dotacje z funduszy UE Leasing Źródło: opracowanie własne na podstawie: Mi kro fi nan so we in sty tu cje nie ban ko we a lu ka fi nan so wa przed się - biorstw w Pol sce, Mar ty na Pyt kow ska, SGH, War sza wa 2013, materiał niepublikowany. Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce 29

30 6. Aktywność pożyczkowa funduszy w 2012 roku Głów ną przy czy ną nie ko rzy sta nia przez przed się bior ców z in nych źró deł ze wnętrz ne go fi nan so wa nia był brak wie dzy i zna jo mo ści in nych pro duk tów fi - nan so wych. No wo po zy ska ne ka pi ta ły po zwa la ły na roz wój do tych cza so wej dzia łal no ści ipo szu ki wa nie no wych klien tów oraz dzie dzin dzia łal no ści go spo dar czej, któ ra wy ma ga do fi nan so wa nia w po sta ci ze wnętrz nych (zwrot nych) źró deł fi nan so - wa nia. We dług da nych na ko niec 2012 ro ku ogól na licz ba po ży czek udzie lo nych od po cząt ku dzia łal no ści ba da nych fun du szy prze kro czy ła 82,4 tys., w tym tyl - ko w 2012 ro ku udzie lo no bli sko 8,3 tys. po ży czek, czy li o 14% wię cej niż w ana - lo gicz nym okre sie ro ku po przed nie go. Wykres 20. Ogólna liczba udzielonych pożyczek przez fundusze pożyczkowe od początku ich działalności w tys ,40 74,10 65,40 57, Po ży czek ak tyw nych na ko niec 2012 ro ku by ło 21,9 tys. Bio rąc pod uwa gę fakt, iż w ro ku 2012 udzie lo no 8300 po ży czek przez 63 fun du sze, co ozna cza, że śred nio na je den fun dusz przy pa da ło ok. 130 po ży czek. W ostat nich la tach ma my do czy nie nia z ten den cją spad ku licz by udzie la nych po ży czek na rzecz wzro stu ich po je dyn czej war to ści. Śred nia licz ba po ży czek ob słu gi wa nych przez prze cięt ny fun dusz po życz ko wy ule gła dość istot nej zmia nie w la - tach Od no to wa no spa dek śred nio z po zio mu bli sko 900 sztuk po ży - czek do 330 pożyczek w 2011 roku i 130 w roku Znacz ny spa dek licz by no wo udzie lo nych po ży czek na le ży wy ja śnić za uwa - żal ną zmia ną stra te gii pro wa dze nia dzia łal no ści przez fun du sze po życz ko we. Oka zu je się, że po zy ska ne w po przed nich la tach (zwłasz cza w 2010 ro ku) środ - ki fi nan so we, z któ rych uru cha mia ne by ły no we po życz ki w 2011 i w 2012 ro ku umo żli wia ją fun du szom po życz ko wym wy dłu że nie okre su fi nan so wa nia i znacz ne zwięk sze nie śred niej war to ści po życz ki. 30 Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce

31 6. Aktywność pożyczkowa funduszy w 2012 roku Wykres 21. Średnia liczba pożyczek udzielonych przez jeden fundusz pożyczkowy w latach W ro ku 2012 w sto sun ku do ro ku po przed nie go mie li śmy do czy nie nia z ko - lej nym wzro stem śred niej war to ści udzie lo nych po ży czek z poziomu 65,5 tys. zł do po zio mu 77 tys. zł. Wykres 22. Przeciętna wartość udzielonych pożyczek w tys. zł 90,00 z 80,00 z 70,00 z 60,00 z 50,00 z 40,00 z 30,00 z 20,00 z 10,00 z 0,00 z 77,86 z 65,50 z 36,70 z 38,90 z 14,40 z 15,10 z 15,70 z 16,50 z Wpo rów na niu do da nych z lat po przed nich nie zmie ni ła się struk tu ra licz - by po życz ko bior ców we dług płci. Prze wa ża ją mę żczyź ni (64%), na to miast udział ko biet w ro ku 2012 ukształ to wał się na po zio mie 35% o 1 p.p. mniej niż na ko niec 2011 ro ku. Dodatkowo ko bie ty wnio sko wa ły i otrzy my wa ły po życz ki o znacz nie ni ższej war to ści niż w przy pad ku mę żczyzn. Wy ni ka to przede wszyst kim ze spe cy fi ki i ska li pro wa dzo nej dzia łal no ści go spo dar czej. Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce 31

32 6. Aktywność pożyczkowa funduszy w 2012 roku Wykres 23. Podział liczby udzielonych pożyczek według płci pożyczkobiorcy brak danych 6% kobiety 35% m czy ni 59% Wykres 24. Podział wartości udzielonych pożyczek według płci pożyczkobiorcy brak danych 15% kobiety 27% m czy ni 58% 32 Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce

33 7 Klasyfikacja pożyczek w zależności od wartości, branży klienta i typu pożyczkobiorcy Pod sta wo wą gru pą be ne fi cjen tów dla in sty tu cji mi kro fian so wych, ja ki mi są fun du sze po życz ko we, sta no wią oso by pro wa dzą ce dzia łal ność zwią za ną ze świad - cze niem usług i han dlem. Do tej gru py klien tów tra fi ło bli sko 60% war to ści po ży - czek udzie lo nych w 2012 ro ku. W dal szej ko lej no ści klien ta mi fun du szy po życz ko - wych by ły fir my świad czą ce usłu gi z prze twór stwa prze my sło we go ok. 15% war to - ści udzie la nych po ży czek oraz zajmujące się budownictwem. Pod kre ślić na le ży, że wpo rów na niu do da nych za rok 2011, spadł udział war to ści po ży czek udzie la nych dla przed się biorstw z bra nży bu dow la nej. Ten den cja ta wy ni ka ła za pew ne z re ali - za cji przez przed sta wi cie li bra nży bu dow la nej wie lu in we sty cji re ali zo wa nych w 2011 ro ku i zwią za nych z wy ko rzy sta niem środ ków Unii Eu ro pej skiej i fi na li zo - wa niem przed się wzięć Eu ro Wykres 25. Struktura wartości pożyczek według sektorów gospodarki narodowej 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 1,72% 0,12% 15,36% 1,74% 10,29% 29,35% 6,90% 32,54% 1,99% Rolnictwo, le nictwo Górnictwo i wydobywanie Przetwórstwo przemys owe Energia elektr., gaz, woda Budownictwo Handel Transport Pozosta e us ugi Inne rodzaje dzia alno ci Struk tu rę roz kła du po ży czek we dług ka te go rii po życz ko bior cy, tj. mi kro - przed się bior cy, ma łe przed się bior stwa, śred nie i in ne w ukła dzie wo je wódz kim pre zen tu je wykres 26. Trzy wo je wódz twa: opol skie, pod kar pac kie i ślą skie cha - Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce 33

34 7. Klasyfikacja pożyczek w zależności od wartości, branży klienta... rak te ry zu ją się sto sun ko wo naj więk szym udzia łem po ży czek udzie la nych dla ma łych przed się biorstw. Wykres 26. Podział pożyczek udzielanych w poszczególnych województwach według kategorii pożyczkobiorcy Dolno l skie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie ódzkie Ma opolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie l skie wi tokrzyskie Warmi sko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Mikroprzedsi biorstwa Ma e przedsi biorstwa rednie przedsi biorstwa Inne Z po wy ższe go ze sta wie nia wy ni ka, że trzy wo je wódz twa wy ró żnia ją się więk szym udzia łem po ży czek dla sek to ra ma łych przed się biorstw. Są to wo je - wódz two opol skie, pod kra pac kie i ślą skie. W po zo sta łych wo jewdz twach fun du - sze po życz ko we, kon cen tro wa ly się na fi nan so wa niu mi kro przed się biorstw. Ana li za struk tu ry port fe la po życz ko we go fun du szy funk cjo nu ją cych w Pol sce po zwa la na stwier dze nie, że w 2012 ro ku fun du sze kon cen tro wa ly się na fi nan - so wa niu przede wszyst kim przed się wzięć, któ re wy ma ga ją za an ga żo wa nia ze - wnętrz nych środ ków fi nan so wych do kwo ty nie prze kra cza ją cej 50 tys. zł. Po - życz ki o ta kiej war to ści sta no wi ły bli sko 62% wszyst kich po ży czek wy pła co nych w 2012 ro ku. Jest to sy tu acja od mien na od tej, któ ra za ry so wa ła się w ro ku po - przed nim. W 2011 ro ku po życz ki do 50 tys. zł sta no wi ly za le d wie 22%, a po zo - sta le 78% to po życz ki po wy żej tej kwo ty. Z ogól nej licz by po ży czek udzie la nych w 2012 ro ku przez fun du sze po życz - ko we naj wię cej jest tych w prze dzia le od tys. zł sta no wią one po - nad 38%. Po nad 61% wszyst kich udzie lo nych po ży czek to te, w prze dzia le od 50 tys. zł. Udział po ży czek o war to ści po nad 300 tys. zł sta no wi za le d wie 3,7%. Jest to zu peł nie od mien na sy tu acja niż w ro ku po przed nim (por. wy kres 29). Struk - tu ra war to ści udzie la nych po ży czek wy ni ka przede wszyst kim z obo wią zu ją - cych re gu la cji praw nych i za po trze bo wa nia zgła sza ne go przez klien tów ko rzy - sta ją cych z ofer ty fun du szy po życz ko wych. 34 Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce