PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE

Transkrypt

1 PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXXVI 1992 WYDAJNOśt PYLKOWA NIEKTÓRYCH OZDOBNYCH DRZEW I KRZEWÓW Z RODZINY RÓŻOWATYCH (ROSACEAE) Kazimiera Szklanowska Katedra Botaniki AR, Wydział Ogrodniczy ul. Akademicka 15, Lublin Streszczenie Badania wydajności pyłkowej 17 gatunków i odmian drzew oraz krzewów ozdobnych z rodziny różowatych (Rosaceae) prowadzono w Lublinie i okolicy w latach Stosowano zmodyfikowaną metodę eterowo-wagową Warakomskiej. Stwierdzono, że wiśnie (Prunus) dostarczają pożytku pylkowcgo w okresie od , jabłonie (Malus)od , irgi (Cotoneaster) od , glóg (Crataegus) od i róże (Rosa) przeważnie od Wszystkie badane elementy skladające się na wydajność pylkową (liczba kwiatów na określonej jednostce powierzchni, liczba pylników w kwiatach, ilość pylku wytwarzana w pylnikach) wykazują bardzo dutą rozpiętość wartości. Biorąc to pod uwagę stwierdzono, że w przeliczeniu na 1 ha monokultury, w średnim zwarciu rosnących drzew lub krzewów, wydajność pyl kowa kształtuje się: w granicach 8-12(14) kg/ha dla najobficiej kwitnących odmian wiśni, jabłoni i irg. W przypadku tych samych rodzajów roślin ale słabiej kwitnących oraz głogu jednoszyjkowego pożytek pyłkowy jest znacznie niższy od 2-5 kg/ha. Spośród róż natomiast najdłużej kwitnące krzewy Rosa rugosa mogą owadom dostarczyć pylku okolo 20 kg/ha, a wytwarzające najwięcej kynatów - Rosa multiflora aż kg z 1 ha. Słowa kluczowe: rośliny różowate, wydajność pylkowa, pożytek pyłkowy, pylek sterylny. WPROWADZENIE Rodzina Rosaceae jest w warunkach Polski reprezentowana przez wiele rodzajów drzew i krzewów. Poza odmianami owocowymi szeregu gatunków z rzędu Rosa/es sadzi się również liczne ozdobne wiśnie i jabłonie, a także irgi, głogi i dzikie róże, zwłaszcza te obficie i długo kwitnące. Kwiaty tych roślin są łatwo dostępne dla pszczół miodnych i stanowią ważne, wiosenne źródło nektaru i pyłku lub tylko pyłku. Ocena atrakcyjności wziątku nektarowego drzewiastych roślin różowatych interesowała dotychczas pszczelarzy bardziej niż ich pożytek pyłkowy. Stąd też w literaturze krajowej jest niewiele danych o wydajności pyłkowej tych roślin (War a k o m s k a 1972). Ten temat badań wymaga ponadto znacznie precyzyjniejszych metod i jest bardziej pracochłonny niż oznaczanie ilości nektaru wydzielanego przez kwiaty. Dane o masie pyłku wytwarzanego w kwiatach ważniejszych roślin miododajnych, określone przez różnych autorów, uwzględnił w naj nowszym wydaniu swojej książki Li p i ń s k i (1982). Wyniki późniejszych badań prowadzonych w 65

2 Polsce, równocześnie nad nektarowaniem i wydajnością pyłkową wielu sadowniczych odmian wiśni, jabłoni, malin i truskawek zostały również już opublikowane (S z k l a- n o w s k a i inni 1984, 1985, 1987, 1989, 1990; S k o w r o n e k i inni 1985). Niniejsza praca ma na celu rozszerzenie wiadomości o roli niektórych ozdobnych drzew i krzewów z rodziny różowatych dostarczających pyłku. Gatunki te wcześniej badano tylko pod kątem wartości ich nektaru (S z k l a n o w s k a 1978). Obecnie uznano, że określenie także wydajności pyłkowej tych roślin, może wpłynąć na większe zainteresowanie się nimi pszczelarzy i szersze rozpowszechnienie. METODYKA W latach badano 17 gatunków lub odmian z rodziny Rosaceae. Głównie były to ozdobne drzewa i krzewy z rodzaju Cotoneaster Med., Crataegus L., Malus Mill., Prunus L. i Rosa L. Wszystkie egzemplarze od kilku lat rosły swobodnie, najczęściej grupami w parkach i ogrodach okolic Lublina. Badano je przez trzy sezony wegetacyjne na tym samym stanowisku. Rokrocznie kwiaty na 1 m powierzchni danego egzemplarza ustalano sumując ich liczbę z 10 dowolnych punktów korony do których przykładano kółko z drutu o średnicy 36,7 cm, odpowiadające 0,1 m. Sposób ten zastosowano wcześniej (S z k l a n o w s k a 1978) porównując koronę danego krzewu lub drzewa do odpowiedniej bryły geometrycznej i przy pomocy działania matematycznego obliczono ich powierzchnię. Ilość pyłku wytwarzaną przez kwiaty badano w trzech kolejnych fazach okresu kwitnienia roślin. Dla każdego gatunku stanowiło to w jednym roku 18 prób czyli po 6 powtórzeń z kwiatów rozkwitających najwcześniej, w fazie pełni i pod koniec kwitnienia. Jedna próba zawierała pylniki, w zależności od ich wielkości, z kwiatów. Pyłek z nich wypłukiwano metodą eterową War a k o m s k i ej (1972) w wersji zmodyfikowanej przez S z k I a n o w s k ą (1984). Pomiaru wielkości ziaren dokonywano w preparatach zamkniętych w g1icerożelatynie. Procent sterylnych ziaren pyłku ustalano przy pomocy barwienia acetokarminem. Wyniki przedstawiono w postaci wartości średnich z 3 lat, w zależności od fazy kwitnienia danego rodzaju oraz porównano między sobą gatunki pod względem poszczególnej badanej cechy. Wykaz roślin w tabelach uszeregowano według kolejności ich kwitnienia. WYNIKI Kwitnienie I oblot roślin przez pszczoły. Badane gatunki i odmiany ozdobnych drzew różowatych kwitły w sumie przez okres około 2 miesięcy, od 20 kwietnia do 20 czerwca (Tab. 1). Najpierw, już około zakwitły wiśnie następnie jabłonie - po 25.04, irgi i niektóre róże , a najpóźniej głóg i pozostałe gatunki róż - około Długość okresu kwitnienia Crataegus wynosiła przeciętnie 15 dni, Prunus i MalLLS- 20 dni, Cotoneaster - 30 dni, a Rosa - 40 dni. Liczba kwiatów na 1 m powierzchni korony drzewa lub krzewu wahała się od około 300 (Rosa) do tysięcy tcotoneaster i Prunus]. 66

3 Najbardziej efektownie w okresie kwitnienia wyglądały japońskie wiśnie oraz jabłonie ozdobne (Ryc. 1). Ryc. 1. Kwitnące drzewa Prunus x yedoensis 'Moerheimii' Ruys. Bloorrśng trees of Prunus x yedoensis 'Moerheimii' Ruys. Wszystkie badane drzewa i krzewy różowate były podczas sprzyjającej pogody odwiedzane bardziej lub mniej licznie w ciągu całych dni przez pszczoły miodne, które zbierały z kwiatów pyłek i nektar bądż, jak w przypadku róż, tylko pyłek. Na kwiatach Rosa rugosa częściej spotykano jednak trzmiele niż pszczoły miodne. Z pyłku wiśni, jabłoni i róż owady te formowały duże obnóża barwy ceglastobrunatnej, oliwkowożółtej, jasnopomarańczowej, a z głogu mniejsze i jasnooliwkowe, zaś z irg bardzo małe, barwy ceglastej. Obfitość pylenia kwiatów i jakość pyłku. Dane na ten temat zestawiono w środkowych kolumnach tabeli 1. Liczba pylników w kwiatach trzech badanych 67

4 ~ Tabela 1 Pora i obfitoa! kwitnienia onz obfitoa! pylellia i wydajaojc! PJIkon 17 płullków i odmiaa rołlid CIIIldobIlydIz rociziay rortow.ł)":h, badadydl w Lubliaie w latach 1! (wartoId Uedaie z 3 lat) Period and abundance or blooming. allo abundadc:c ol pouinatinc and poilea yield ol tbe 17 species and eultiyan ol tbe ornamental plants rrom Rouceae family, in yean 1! aamincd in Lublin (3-year meaa) Pora Kwiaty/1m liczba Pytet Pytet Wielltoa! Procent Pyłek - PoUen Gatunek i odmiana kwitnienia pow.korony pylników wmall0 wllll/loo PIłku płonycb badanej rośliny wtyl w kwiecie kwiatów pytaików wlm ziaren z 1m 2 korony zpow.lba Species and CIlltiYar Periodor PIowen/lm Afttben PoUea Pollen Sizeof Sterile Prom lm Prom l ba ol tbe plant eumined blooming oaluńace inoae mw10 II1II100 pollen pina auńaceol in kg ofc:rown flower fiowen antben in Im % c:rown ing in tboul. PrunusL 'Moerheimii' Ruys. 11,70-16,90 27,4 4,2 1,5 31,7 1,4 4,9-7,1 9,8-14,2 'Okame'lnpam 2O OS 8,70-15,'70 28,4 3,3 1,1 32,8 15,8 2,8- S,O S,6-10,O lubbirtella v.uc.wila. 8,00-12,10 26,4 1,4 0,5 33,2 56,4 1,1-1,7 2,2-3,4 'Automnalis' Koehne 10,00-13,50 48,3 2,1 0,4 33,0 84,8 2,1-2,8 4,2- S,6

5 Ma1ua Mili. 'SzaCer' Wróbl. 1,70-2,00 18,3 6,S 3,6 32,8 29,1 1,1-1,3 3,3-3,9 'Hapa' Hanscn 2S ,70-1,00 19,6 10,7 S,5 33,5 21,7 0,8-1,1 1,6-2,2 zumi v.caioc. Rchd. 0,80-1,20 22,9 12,1 5,3 31,6 5,6 1,1-1,4 2,2-2,8 sicboldii v.arb. Rchd. 3,80-5,30 18,7 6,8 3,6 31,7 S,6 2,6-3,6 7,8-10,8 Cotoncaster Med. lucidua SzJecht. 9,70-10,80 18,5 1,5 0,8 30,0 11,0 1,5-1,6 11,2-12,0 divaricatus Rcbd.(Wils.) ,50-8,00 11,6 1,1 0,9 31,5 10,5 0,7-0,9 5,2-6,7 horizontalis Decne 9,so.12,50 11,5 1,2 1,0 33,0 9,7 1,1-1,5 8,2-11,2 dammeri Sehn. 2,20-3,80 19,8 2,1 1,0 32,0 11,7 0,5-0,8 3,7-6,0 Ctataegus L. monogyna Jacq ,00-3,80 19,4 4,3 2,2 38,1 2,5 0,8-1,5 2,4-4,5 Rosa L. rugosa Thunb. 0,06-0,09 269,8 191,0 7,1 32,3 8'4,7 1,5-2,0 15,0-20,0 odorata Sweet ,04-0,Q7 175,0 125,6 7,2 31,0 81,8 0,9-1,1 9,0-11,0 multiflora Thunb. 1,90-6,80 78,7 175,0 2,2 27,3 93,6. 33,2-119,0 166,0-510,0 damascena Mili. 0,03-0,06 90,8 46,7 5,1 33,1 62,9 0,3-0,6 3,0-6,0 $

6 odmian wiśni wynosiła blisko 30, u Prunus 'Autumnalis' prawie 50. W kwiatach głogu i wszystkich odmian jabłoni oraz dwu gatunków irgi (C. lucidus i C. dammeriy liczba pylników sięgała 20, zaś pozostałe irgi (C. horizontalis i C. divaricatus) miały ich nieco ponad 10. W kwiatach Rosa multiflora i R. damascena pylników było 80-90, dwukrotnie więcej miała R. odorata - 175, ar. rugosa - aż 270. Ilość pyłku w kwiecie zależy nie tylko od liczby pylników, ale także od masy pyłku w jednym pylniku. Pod względem tej ostatniej cechy zaznaczyło się duże zróżnicowanie, nie tylko między rodzajami badanych drzew i krzewów różowatych, ale także między gatunkami i odmianami co widać w tabeli 1. Najwięcej pyłku w 100 pylnikach stwierdzono w kwiatach Rosa rugosa i R. odorata - ponad 7 mg, a najmniej u Prunus 'Autumnalis' - 0,4 mg. W rezultacie masa pyłku w 10 kwiatach badanych róż wynosiła od 47 do 191 mg, jabłoni - od 6,5 do 12,1 mg, wiśni - od 1,4 do 4,2 mg, głogu 4,3 mg, a irg - od 1 do 2 mg. Wielkość ziaren pyłku badanych gatunków i odmian roślin różowatych była mało zróżnicowana, bowiem średnica ich wahała się najczęściej od 30 do 33 zzrn. Ogromnie natomiast pyłek tych roślin różnił się żywotnością. Na przykład pyłek Prunus 'Moerheimii' zawierał tylko 1,4% ziaren sterylnych, a odmiana 'Autumnalis' aż 84,8%. Wśród jabłoni ozdobnych M. 'Szafer' i M. 'Hopa' wykazały 20-30% sterylnego pyłku, zaś M. zumi var. calocarpa i M. sieboldii var. arborescens - po 5,6%. Kwiaty wszystkich gatunków irgi wytwarzały około 10% płonych ziaren pyłku, róże natomiast aż 60-80(94)%. Trudno powiedzieć, jaką wartość odżywczą dla owadów mają sterylne ziarna pyłku roślin różowatych, ponieważ zagadnienia tego nie badano. Wydajność pyłkowa roślin. Cecha ta zależy od obfitości pylenia poszczególnych kwiatów i od ich liczby na jednostce powierzchni uprawy. W przedostatniej kolumnie tabeli l obliczono masę pyłku, dostarczaną przez drzewa lub krzewy z l m powierzchni korony. Największy pożytek pyłkowy wyliczony w ten sposób stwierdzono dla Rosa multiflora, który wynosił od 33 do 119 gramów. Stosunkowo dużą wydajność pyłkową wykazały dwie odmiany wiśni P. 'Moerheimii' i P. 'Okame', wynoszącą 3-7 gil m. Wartość ta dla pozostałych badanych roślin różowatych mieściła się w granicach 0,5-2(3) gil m pow. korony. W ostatniej kolumnie tabeli l zamieszczono także wydajność pyłkową z l ha, którą określono w przybliżeniu po przyjęciu, że badane rośliny różowate rosły na dużych monokulturowych powierzchniach, w średnim zwarciu (500 drzew lub 2500 krzewów na 1 ha). Okazało się, że uzyskane wartości są dość proporcjonalne do wartości z l m powierzchni korony. Ilość pyłku dostarczanego owadom przez wszystkie badane rośliny różowate mieściła się w granicach od kilku do kilkunastu kg z l ha. Jedynie tak obliczona wydajność pyłkowa dla bardzo obficie kwitnącej Rosa multiflora sięgała kilkuset kg z 1 ha. Zmienność niektórych cech kwiatów w zależności od różnych faz ich kwitnienia. Dzięki temu, że zasadniczy kierunek zmienności badanych cech kwiatów u poszczególnych odmian był w obrębie rodzaju podobny, w tabeli 2 podano tylko wartości średnie dla rodzajów. Okazało się, że kwiaty Prunus, MahLS i Cotoneaster, w miarę późniejszego rozkwitania charakteryzowały się coraz mniejszą liczbą pylników. Kwiaty natomiast Crataegus i Rosa z początkowej fazy kwitnienia miały mniej pylników niż kwiaty z okresu pełni kwitnienia, ale więcej niż kwiaty z fazy końcowej. 70

7 Tabela 2 Zróżnicowanie ilości i jakości pylku w kwiatach badanych roślin ozdobnych z rodziny Rosaceae, w zależności od razy ich kwitnienia (średnie z lat ) Ditferentiation of the amount and quality of pollen in the Ilewers of ornamental plants from Rosaceae ramiiy, depending on their periods of blooming (average erom years ) Faza okresu kwitnienia Badana cecha Rodzaj rośliny Phase of the florescence The features Kind of plant początek pełnia koniec examined start rull end Liczba pylników Prunus 32,9 30,9 29,7 w jednym kwiecie Małus 21,5 20,2 18,1 Cotoneaster 16,1 15,4 15,2 Number of anthers Crataegus 18,8 19,4 18,4 inone~r Rosa 155,8 164,3 139,0 Masa pyłku w mg Prunus 2,9 3,1 2,4 z 10 kwiatów Malus 14,2 13,6 7,6 Cotoneaster 1,5 1,9 1,8 Quantity of pollen Crataegus 3,5 4,3 3,7 in mg lo nowers. Rosa 88,5 103,9 93,2 Masa pyłku w mg Prunus 0,9 1,0 0,8 w 100 pylnikach Malus 6,6 6,7 4,2 Cotoneaster 0,9 1,2 1,2 Quantity or pollen Crataegus 1,8 2,2 2,0 in mg 100 anthers Rosa 5,7 6,3 6,7 Średnica ziaren Prunus 34,7 33,1 32,5 pyłkuwlm Malus 32,5 32,4 32,2 Cotoneaster 31,S 31,3 31,1 Diameter or pollen Crataegus 39,1 38,1 37,9 in Im Rosa 27,8 32,6 32,3 % sterylnych Prunus 18,0 13,1 29,8 ziaren pyłku Malus 16,5 16,9 14,7 Cotoneaster 7,4 8,1 9,2 % sterile grains Crataegus 0,3 2,5 4,8 Rosa 78,7 79,8 82,7 Co do masy pyłku, lo kwiaty rozkwitające w środkowej fazie okresu kwitnienia wszystkich badanych roślin produkowały go najwięcej, głównie dzięki większej zawartości pyłku w pylnikach. Nie stwierdzono większych różnic w średnicy ziaren pyłku w kwiatach w zależności od różnych faz ich kwitnienia, z wyjątkiem róż, których pierwsze kwiaty dostarczały nieco drobniejszych ziaren. Najniższy procent sterylnego pyłku występował zawsze w pąkach PIUIlIIS rozkwitłych w środkowej fazie kwitnienia, Malus - w końcowej, a Cotoneaster, Crataegus i Rosa - w początkowej. Omówione powyżej dane zasługują na uwagę, jednak najbardziej miarodajne są wartości uzyskane z okresu pełni kwitnienia, ponieważ one charakteryzują największy procent kwiatów ogólnej ich liczby na roślinach. 71

8 WNIOSKI Stwierdzono, że w warunkach Lublina i okolicy wiśnie ozdobne iprunus 'Moerheimii', P. 'Okame', P. subhinella var. ascendens, P. 'Autunalis') mogą dostarczać pożytku pyłkowego pszczołom w okresie od około do 10.05, jabłonie (Małus 'Szafer', M. 'Hopa', M. zumi var. calocarpa i M. sieboldii var. arijorescens) od do 20.05, irgi (Cotoneaster lucidus, C. divaricatus, c. honzontalis, C. dommeri) od do 20.06, Crataegus monogyna od , róże (Rosa rugosa; R. odorata; R. multiflora; R. damascena) najczęściej od do Badane gatunki roślin ozdobnych wykazują dużą rozmaitość nie tyłko pod względem liczby kwiatów na 1 m powierzchni korony drzewa lub krzewu (od kilkuset u róż, kilku tysięcy u jabłoni i głogu do kilkunastu tysięcy u irgi i wiśni), ale także pod względem liczby pylników w kwiecie (od u irgi, prawie 20 u jabłoni i głogu, około 30 u wiśni do ponad 200 u róży) i ilości pyłku w 100 pylnikach (od 0,5 do 2,0 mg u wiśni, irgi i głogu do około 5 mg u jabłoni i 7 mg u róży). Biorąc pod uwagę wszystkie elementy składające się na wydajność pyłkową stwierdzono, że 1 m powierzchni korony badanych gatunków i odmian jabłoni, irgi, głogu oraz większości różi wiśni, dostarcza owadom w okresie kwitnienia najczęściej 1-2 mg pyłku. Natomiast 1 m powierzchni korony drzew Prunus 'Moerhemii' i P. 'Okame' może wytworzyć podczas kwitnienia 3-7 g pyłku, zaś krzewów Rosa multif/ora aż g. W przeliczeniu na 1 ha monokultury, w średnim zwarciu rosnących drzew i krzewów, wydajność pyłkowa badanych roślin różowatych mieści się w granicach od kilku do kilkunastu kg, a dla Rosa multiflora sięga kilkaset kg. Kwiaty badanych roślin różowatych mają pyłek o podobnej średnicy ziaren (około 30!lm), ale poszczególne gatunki i odmiany w obrębie rodzaju wykazują bardzo dużą zmienność pod względem procentowego udziału ziaren sterylnych, mieszczącą się w granicach 1-94%. Największy procent ziaren płonych (nie kiełkujących) ma pyłek róż (60-90%) i niektórych wiśni, znacznie mniej natomiast jabłoni i irgi - około 10%, a najmniej głogu - do 3%. Nie wiadomo jaką wartość odżywczą dla pszczół ma pyłek sterylny w porównaniu z żywotnym. Kwiaty z początku, pełni i końca kwitnienia drzew i krzewów różnią się nieco liczbą pylników, ilością w nich pyłku oraz udziałem ziaren płonych. Potwierdza to konieczność brania do badań kwiatów tylko z okresu pełni kwitnienia, ponieważ stanowią one największy procentowy udział ogólnej liczby na roślinach. LITERATURA L i p i li s kim. (1982) - Zapylanie i miododajność roślin. PWRiL, W wa. S k o w r o n e k J., J a b lo li s k i B., S z k I a n o w s k a K. (1985) - Wpływ owadów zapylających na owocowanie 6 odmian truskawki (Fragaria grandiflora Ehrah.). Pszczeln.Zesz.Nauk. 29: S z k I a n o w s k a K. (1978) - Nektarowanie i wydajność miodowa niektórych drzew i krzewów w warunkach Polski. Pszczeln.Zesz.Nauk. 22: S z k I a n o w s k a K., P I u t a S. (1984) - Wydajność pyłkowa sadu wiśniowego odmian Kerezer, Nefris i Łutówka. Pszczełn.Zesz.Nauk. 28: S z kła n o w s k a K., W i e n i a r s k a J. (1985) - Wartość pszczelarska i plonowanie 10 odmian malin (Rubus idaeus L.). Pszczeln.Zesz.Nauk. 29: S z k I a n o w s k a K. (1987) - Pszczelarska wartość jabloni ozdobnych stosowanych jako zapylacze w. sadach. Pszczeln.Zesz.Nauk. 31:

9 s z k I a n o w I k a 1<.,B o! e k M. (1989). Wartośł pszczelarska i owocowanie 11 nowych odmian mili n (Rubus idaeus 1..). Pszczeln.Zesz.Nauk. 33:n-87 S z k I a n o w I t a I<. (1991) The influence ol some faetors on pollen yield of flawers. Acta Hort. 288: War a k o m I k a Z (1972) Badania nad wydajnością pyłkową roślin. Pszczeln.Zesz.Nauk. 16:63-89 POU.E.N YIELO OP SOME ORNAMEf\IT AL TREES AND BUSH ES FROM ROSACEAE FAMILY Kazimiera Szklanowska Sum\llary During the years in Lublin, pollen productivity of 17 species and cultivars of omamental trees and bushes from Rosaceae family was investigated, using the Warakomska ether weight method, modified by Szklanowska (1984). It was stated, Ihat omamental cherries (Prunus 'Mocrheimii', P. 'Oka me', P. subhirtella var. ascendens, P. 'Autumnalis'), crabapples (M. 'Szafer', M. 'Hopa', M. zumi var. ealocarpa i M. sieboldii var. aroorescens), cotoneasters (C. lucidus, C. divarieatus, C. horizontalis, C. dammeri), hawthom (Crataegus monogyna) and roscs (Rosa rugosa, R. odorata, R. multiflora, R. damascena) supplied honey - bees with pollen malnly In the periods from flawers' amount per t m of surface of crown differed very much, depending on speeies (from scycral hundred for roscs, scveral Ihousand for erabapples and hawthom, to adozen or 50 thousand for cotoneaster and cherries), jusi as an amount of antbers in a flower (10. cotoneasters, 20 crabapplcl and hawthom, 30 cherries, over 200 roses) and mass of pollen from 100 antbers (from 0,5 to 2,0 mg for cherries, eotoneasters, hawthom to approx. 5 mg for erabapples and 7 mg for roscs did). Considering all that data, it was stated, thlt during nowering l m» oc surface oc erown of investigated erabapples, cotoncasters, hawthom and the most ol roses and cherries supplied inscets with 1 2e ol pollen whereas one of Prunus 'Mocrheimii' i P. 'Okame' 3 7 g and R. multinora g. Pollen productivity of the most abundant nowering cherries and erabapples ranged Crom8 to 14 kg per 1 ha ol monoculture of trees growing in average density. It was approx. SO% lower for poorly fiowcring species, Pollen productivity of 1 ha of Coloneaster divariealus, C. dammeri and Crataegus monogyna ranged from 2 to 5 kg while for Cotoneaster lucidus and C. hirizonlalis eame up 12 kg. flowers oc roscs could suffer )-10 kg of pollen per l ha, depending on species, for example the amount for Rosa rujoa was higher lwice and for Rosa multiflora eame up ]50-SOO kwha. flowers Crom Rosaeeae family had pollen grains wilh a similar diameter (approx. 30 Im) but the share of sterile grain ranged from l to 94%, depending on species or eultivars within the genus. The highest percent oc sterile grains had the póllen of roses approx % and some cherries. The lower one had the pellen oc crabapples and cotoneasters. ]0% and the lowest. the póllen of hawthom 3%. But it wasn't know if sterile pollen differed from vital in the nutritive value for honeybees. flowers taken during the beginning, fuli and end oc blooming differed in the number oc anthers, amount oc póllen in anthers and percent of sterile grains. This ehangeability suggest Ihat flower sampies should be collecred only in the stage of fuli nowering. The averagę values of pollen produetivity was most representative in Ihis period of blooming. Keywords: rosaceee plants, polten produetivity, sterile grains. 73