EKONOMICZNA DOSTÊPNOŒÆ YWNOŒCI W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ ECONOMIC ACCESS TO FOOD IN THE EUROPEAN UNION COUNTRIES

Transkrypt

1 Agnieszk Trnowsk STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Roczniki Nukowe l tom XII l zeszyt Agnieszk Trnowsk Uniwersytet Ekonomiczny we Wroc³wiu EKONOMICZNA DOSTÊPNOŒÆ YWNOŒCI W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ ECONOMIC ACCESS TO FOOD IN THE EUROPEAN UNION COUNTRIES S³ow kluczowe: bezpieczeñstwo ywnoœciowe, dostêpnoœæ ekonomiczn ywnoœci Key words: food security, economic ccess to food Synopsis. Obecny kryzys gospodrczy w sposób niepokoj¹cy wp³yn¹³ n zpsy i ceny ywnoœci n œwiecie. Bogt Europ zetknê³ siê z problemem pogrszj¹cej siê ekonomicznej dostêpnoœci ywnoœci, zw³szcz w nowych krjch cz³onkowskich. W rtykule pokzno dysproporcje w sile nbywczej, dochodch i cench rtyku³ów spo- ywczych w Unii Europejskiej i ich wp³yw n bezpieczeñstwo ywnoœciowe w spekcie ekonomicznym. Wstêp W okresie kryzysu gospodrczego problem bezpieczeñstw ywnoœciowego, zw³szcz jego spekt ekonomiczny, zyskuj¹ n znczeniu. Powszechnie uw siê, e ogrniczon dostêpnoœæ ywnoœci jest bol¹czk¹ krjów rozwijj¹cych siê. Jednk gw³towne wzrosty cen ywnoœci n rynkch œwitowych i topniej¹ce jej zpsy w osttnich ltch zniepokoi³y nwet w³dze Unii Europejskiej. W Rezolucji Prlmentu Europejskiego z dni styczni r. w sprwie wspólnej polityki rolnej i œwitowego bezpieczeñstw ywnoœciowego zwrócono uwgê n kilk istotnych fktów [Rezolucj Prlmentu... ]: po rz pierwszy od lt. œwit stn¹³ w obliczu dotkliwego kryzysu ywnoœciowego; ceny kukurydzy od roku wzros³y trzykrotnie, œwitowe ceny pszenicy w okresie dwóch lt wzros³y o pond % przy ogólnym wzroœcie œwitowych cen ywnoœci o oko³o %, zgodnie z prognozmi FAO i OECD, choæ ceny rtyku³ów spo ywczych mog¹ obni yæ siê w stosunku do wysokiego poziomu z roku, to nie przewiduje siê, e spdn¹ poni ej poziomu z r., œwitowe zpsy ywnoœci zmniejszy³y siê do drmtycznie niskiego poziomu, z zpsów wystrczj¹cych n rok, jkie gromdzono po II wojnie œwitowej, do zpsów wystrczj¹cych n dni w r. i tylko dni w r., obecny kryzys njsilniej odbij siê n gospodrstwch domowych o njni szych dochodch, zrówno w Unii Europejskiej, jk i w krjch rozwijj¹cych siê, gdzie odsetek dochodów gospodrstw przezncznych n ywnoœæ wynosi -% jego ³¹cznych dochodów, przy tym w UE œredni t nie przekrcz %, UE jest ndl g³ównym producentem ywnoœci, dostrczj¹c % œwitowej produkcji pszenicy, % œwitowych dostw mlek, % œwitowej produkcji wieprzowiny i % œwitowej produkcji wo³owiny, le tk e jest on zncz¹cym importerem produktów rolnych, stopieñ zoptrzeni jest zncznie ni szy od progu smowystrczlnoœci w przypdku wielu podstwowych produktów rolnych. Czynniki decyduj¹ce o ekonomicznej dostêpnoœci ywnoœci Dostêpnoœæ ekonomiczn ywnoœci w wymirze nrodowym zle y od zmo noœci poszczególnych pñstw. Uni Europejsk sk³d siê obecnie z krjów ró ni¹cych siê wielkoœci¹ dochodu nrodowego. Jednym z podstwowych mierników dochodu nrodowego jest PKB. Wrtoœæ PKB przypdj¹c n mieszkñc dnego krju pozwl porównæ dobrobyt pñstw i ich obywteli. Ztem n podstwie przedstwionych w tbeli dnych o PKB mo n podzieliæ krje UE n grup, w zle noœci od poziomu ich zmo noœci: njbogtszy krj Unii Luksemburg (PKB n mieszkñc w r. o % wy sze od œredniej unijnej), krje strej Unii bez po³udniowych (wyj¹tek to W³ochy) bogt pó³noc: Irlndi, Wielk Brytni, Finlndi, Szwecj orz centrlnie po³o one: Frncj,, Austri, Belgi, Dni, Holndi (PKB n mieszkñc powy ej œredniej dl Unii),

2 Ekonomiczn dostepnoœæ ywnoœci w krjch Unii Europejskiej po³udniowe krje Wspólnoty (i dodtkowo Republik Czesk): Hiszpni, Portugli, Grecj, Cypr, Mlt i S³oweni (PKB n mieszkñc stnowi¹ce w r. pond po³owê œredniej unijnej), krje Europy Œrodkowo-Wschodniej: Litw, otw, Estoni, Polsk, S³owcj i, nowo przyjête: Bu³gri i Rumuni (PKB n mieszkñc nie przekrczj¹ce / wrtoœci œredniej dl UE). Dne pozwlj¹ stwierdziæ, e osttni kryzys gospodrczy njdotkliwiej odczu³ Wielk Brytni. Z pozycji spd³ w ci¹gu oœmiu lt n pozycjê przedosttni¹ w swojej grupie. PKB n mieszkñc w tym krju zmniejszy³o siê ze % œredniej unijnej do zledwie %. Dne zmieszczone w tbeli podj¹ wrtoœæ PKB przypdj¹c¹ n mieszkñc k dego krju w euro i wed³ug prytetu si³y nbywczej (PPP Purchsing Power Prity). Prytety odzwierciedlj¹ si³ê nbywcz¹ wluty dnego krju. Ich jednostk¹ jest wspóln wlut umown (PPS Purchsing Power Stndrd). Wrtoœæ jednego PPS równ siê liczbie jednostek wluty dnego krju odpowidj¹cej euro n rynku krjowym, przy uwzglêdnieniu relcji cen dnego krju do cen pozost³ych krjów bior¹cych udzi³ w porównnich [Rocznik Sttystyczny... ]. Jednostk PPS ozncz ztem tk¹ sm¹ iloœæ dóbr i us³ug, które mo n nbyæ w k dym porównywnym krju, niezle nie od poziomu cen. ycie codzienne mieszkñców bogtych krjów strej Unii jest dro sze, ni n po³udniu i wschodzie Europy. W krjch bogtych ceny s¹ wy sze, st¹d PKB wed³ug prytetu si³y nbywczej zmieni nieco rnking zmo noœci pñstw Wspólnoty. Nie s¹ to du e zminy, choæ w przypdku W³och prytet si³y nbywczej udowodni³ przynle noœæ tego pñstw do grupy mniej zmo nych krjów UE. Pomimo, e PKB n mieszkñc wyr one w euro przekrcz³o tm œredni¹ unijn¹ w r. wy sze ceny sprwi³y, e mieszkñcom tego krju powodzi³o siê gorzej, ni np. Hiszpnom. Drugim przyk³dem krju zdeprecjonownego w zestwieniu przez nisk¹ si³ê nbywcz¹ n rynku krjowym, jest Dni. W r. n Tbel. Krje UE wed³ug wrtoœci PKB n mieszkñc Krje Wrtoœæ PKB n mieszkñc w krjch UE tys. euro UE- = k rje tys. PPS k rje tys. euro UE- = k rje tys. PPS UE, UE, UE, UE, Luksemburg,, Luksembur g, Luksembur g,, Luksembur g, Dni,, Holndi, Dni,, Irlndi, Szwecj,, Dni, Irlndi,, Holndi, Irlndi,, Austri, Holndi,, Austri, W. Brytni,, Irlndi, Szwecj,, Dni, Holndi,, Szwecj, Finlndi,, Szwecj, Austri,, Belgi, Austri,, Finlndi, Finlndi,, W. Brytni, Belgi,, W. Brytni,,,, Frncj,,, Belgi,, W³ochy,,, Belgi, Frncj,, Finlndi, W. Brytni,, Frncj, W³ochy,, Frncj, W³ochy,, Hiszpni, Hiszpni,, Hiszpni, Hiszpni,, W³ochy, Cypr,, Cypr, Cypr,, Cypr, Grecj,, Grecj, Grecj,, Grecj, Portugli,, Mlt, S³oweni,, S³oweni, Mlt,, S³oweni, Portugli,, Czechy, S³oweni,, Portugli, Czechy,, Mlt, Czechy,, Czechy, Mlt,, Portugli,,,, Estoni,, S³owcj, Polsk,, S³owcj, S³owcj,, Estoni, Estoni,, Polsk,,,, S³owcj,, Estoni, otw,, Litw, otw,, Litw, Litw,, otw, Litw,, otw, Polsk,, Polsk, Rumuni,, Bu³gri, Rumuni *,, Bu³gri, Bu³gri,, Rumuni, Bu³gri,, Rumuni *, * Rumuni r. ród³o: oprcownie w³sne n podstwie dnych Eurosttu [

3 Agnieszk Trnowsk mieszkñc tego krju przypd³o, tys. euro produkcji krjowej, co w rzeczywistoœci, po uwzglêdnieniu cen dóbr i us³ug n rynku krjowym, przek³d³o siê n, tys. PPS. Ztem PKB n mieszkñc po uwzglêdnieniu wp³ywu cen by³o ni sze o % od wrtoœci nominlnej. Zmo noœæ mieszkñców Europy mierzon w jednostce PPS, nie wykzuje ju tk wielkich dysproporcji, jk mi³o to miejsce przy nominlnym wyr niu PKB. Pod i popyt, w tym równie n ywnoœæ, s¹ regulowne z pomoc¹ cen. Mj¹ one równie zncz¹cy wp³yw n si³ê nbywcz¹, co dochody œwidcz¹ce o dobrobycie mieszkñców dnego krju. Mieszkñcy dnego krju musz¹ dysponowæ odpowiedni¹ si³¹ nbywcz¹, któr umo liwi im zkup n rynku niezbêdnych i preferownych produktów ywnoœciowych. Wówczs mo emy mówiæ o dostêpnoœci ywnoœci pod wzglêdem ekonomicznym. Si³ê nbywcz¹ konsumentów n rynku ywnoœci wyznczj¹ [M³ysz ]: ich dochody, ceny ywnoœci i ceny pozost³ych dóbr orz us³ug. Wyngrodzeni Wysokie PKB bogtszych krjów Unii powinno przek³dæ siê n równie wysokie dochody osobiste. S¹ one pierwszym z czynników decyduj¹cych o sile nbywczej ludnoœci i gwrntem bezpieczeñstw ywnoœciowego w spekcie ekonomicznym. Problem ogrniczonej dostêpnoœci ekonomicznej ywnoœci mo e ztem dotyczyæ krjów mniej zmo nych, w których mieszkñcy mj¹ ni sze dochody, tk e wszystkich njubo szych gospodrstw domowych, niezle nie od krju jki zmieszkuj¹, poniew : bezpieczeñstwo ywnoœciowe n poziomie nrodowym i gospodrstw domowego jest brdziej kwesti¹ dostêpu ekonomicznego ni osi¹glnoœci fizycznej [Gulti ]. Zk³dj¹c, e podstwowym Ÿród³em dochodów osobistych ludnoœci s¹ wyngrodzeni z prcê, mo n porównæ te dochody obserwuj¹c poziom przeciêtnych i minimlnych wyngrodzeñ miesiêcznych (tb. ). Te osttnie mj¹ istotny wp³yw n dochód njs³bszych ekonomicznie gospodrstw domowych. W tbeli zebrno dne o wyngrodzenich przeciêtnych prcowników ztrudnionych w przemyœle i us³ugch (sekcje C-K klsyfikcji NACE). S¹ to wyngrodzeni pomniejszone o nliczone sk³dki n ubezpieczeni spo³eczne i podtek dochodowy, czyli wyngrodzeni netto stnowi¹ce kwotê do dyspozycji prcowników i ich rodzin. Rzem z przeciêtnymi wyngrodzenimi zestwiono tbeli informcje o stwkch njni szych wyngrodzeñ obowi¹zuj¹cych w i r. we wszystkich tych krjch Unii, w których ustl siê tkie wyngrodzenie. Zgodnie z zpismi Europejskiej Krty Spo³ecznej z r. k dy prcownik m prwo do godziwego wyngrodzeni z prcê. Komitet Niezle nych Ekspertów Rdy Europy uzn³ z godziwe wyngrodzenie minimlne kszt³tuj¹ce siê n poziomie % przeciêtnego wyngrodzeni, w metodologii OECD przyjêto % [Grdwski ]. Wyngrodzenie minimlne powinno zspokjæ potrzeby podstwowe cz³owiek. Zgodnie z pirmid¹ potrzeb Mslow s¹ to potrzeby fizjologiczne i potrzeb bezpieczeñstw, w tym g³ównie bezpieczeñstw ywnoœciowego. W Unii Europejskiej pñstw wyzncz ustwowo wysokoœæ p³cy minimlnej. Do tych, które tego nie robi¹ nle ¹: Dni,, Szwecj, Austri, Finlndi, W³ochy i Cypr, czyli krje, w których przeciêtne wyngrodzenie jest wysokie. WskŸnik godziwego wyngrodzeni by³ w krjch nle ¹cych obecnie do Unii Europejskiej brdzo zró nicowny (od w Rumunii do % w Belgii). W roku jego dysproporcje zmniejszy³y siê (od w Estonii do % w Belgii). Niezle nie od wysokoœci przeciêtnych wyngrodzeñ w r. niewiele by³o pñstw (Frncj, Belgi i S³oweni), w których p³c minimln osi¹g³by zlecny przez ekspertów RE lub OECD poziom (w roku tylko Belgi). W tbeli zznczono te krje, w których wyngrodzenie minimlne przekrcz³o % wyngrodzeni przeciêtnego. Obok bogtych pñstw strej Unii w r. znlz³y siê tk e dw pñstw by³ego bloku wschodniego S³oweni i Litw. Wyzncznie p³cy minimlnej n godziwym poziomie m znczenie w krjch biedniejszych, gdzie wiêcej jest gospodrstw domowych s³bych ekonomicznie. Zgwrntownie p³cy minimlnej n odpowiednio wysokim poziomie dje tym gospodrstwom poczucie bezpieczeñstw i zpewni dostêpnoœæ ekonomiczn¹ odpowiedniej ywnoœci. W r. udzi³ minimlnej p³cy w przeciêtnym wyngrodzeniu wzrós³: w Polsce, Czechch, Rumunii, Bu³grii i n Wêgrzech. Ceny Si³ nbywcz ludnoœci, co siê z tym wi¹ e, dostêpnoœæ ekonomiczn ywnoœci, zle y od wysokoœci osi¹gnych dochodów i od poziomu cen. Gospodrstw domowe czerpi¹ce wysokie dochody z prcy tylko niewielk¹ ich czêœæ przeznczj¹ n konsumpcjê dóbr ywnoœciowych. St¹d ceny ywnoœci nie mj¹ wiêkszego wp³ywu n si³ê nbywcz¹ tych gospodrstw. S¹ jednk istotne

4 Ekonomiczn dostepnoœæ ywnoœci w krjch Unii Europejskiej Tbel. Krje UE wed³ug przeciêtnego i minimlnego miesiêcznego wyngrodzeni Krje Przeciêtne i minimlne wyngrodzenie miesiêczne w krjch UE przeciêtne m inimlne M/P [% ] krje przeciêtne m inimlne M/P [% ] w euro w PPS w euro w euro w PPS w euro UE UE W. Brytni Irlndi Luksemburg Luksembur g Dni W. Brytni Holndi Dni - Holndi Szwecj Szwecj Austri Finlndi Frncj Austri Belgi Finlndi Frncj Irlndi Belgi W³ochy Cypr Hiszpni Grecj Cypr W³ochy Grecj Hiszpni Mlt Mlt Portugli Portugli S³oweni S³oweni Polsk Czechy Czechy Estoni S³owcj* Polsk S³owcj Estoni* otw Litw Litw otw Rumuni Rumuni Bu³gri Bu³gri * wyngrodzenie minimlne z r. Uwg: w Austrii, Dnii, Niemczech, W³oszech, Cyprze, Finlndii i Szwecji nie ustl siê ustwowej p³cy minimlnej. Dl pozost³ych krjów podno j¹ z I pó³roczu dnego roku. ród³o: jk w tb.. dl tej czêœci europejskiego spo³eczeñstw, któr zncz¹c¹ czêœæ swoich poborów wydje n zkup ywnoœci i npojów bezlkoholowych. W tbeli uszeregowno krje UE wed³ug relcji wyngrodzeñ netto, w poszczególnych krjch cz³onkowskich do przeciêtnego wyngrodzeni w c³ej Wspólnocie. Zestwiono ten poziom wyngrodzeñ z porównwczym wskÿnikiem cen dóbr i us³ug konsumpcyjnych, w tym cen ywnoœci. Dodtkowo obliczono, jk czêœæ wyngrodzeni przeznczn jest n zkup produktów spo- ywczych. Z tych zestwieñ i porównñ wynik kilk obserwcji: krje UE mo n podzieliæ n bogte, w których przeciêtne wyngrodzenie przewy sz œrednie dl Unii i biedniejsze, w których zrbi siê poni ej œredniej, w roku krjów bogtych by³o mniej ni w ( wobec w r.), przewg wyngrodzeñ w odniesieniu do œredniej unijnej zmniejszy³ siê, w krjch bogtych zrówno wyngrodzeni jk te ceny odbieg³y w górê od przeciêtnych we Wspólnocie (wyj¹tek Holndi), wœród pñstw strej Unii czêsto by³y przypdki, gdy wyngrodzeni nie osi¹g³y poziomu œredniego dl tej grupy pñstw, ceny przekrcz³y zncznie ten poziom (do tkich pñstw nle ³y: w r. Irlndi i Finlndi, w r. Frncj, Belgi, Finlndi, Dni), poziom cen ywnoœci by³ reltywnie wy szy od poziomu cen wszystkich dóbr konsumpcyjnych u wiêkszoœci cz³onków UE zrówno w, jk te w r. (ciemnoszre pol), w tym bez wyj¹tku we wszystkich nowych krjch cz³onkowskich, ró nic miêdzy tymi dwom poziommi cen by³ tym wy sz, im ni sze by³y zrobki w dnym krju (w Bu³grii wynosi³, p.p. w r. i, p.p. w r.),

5 Agnieszk Trnowsk Tbel. Krje UE wed³ug poziomu wyngrodzeñ, cen i udzi³u wydtków n ywnoœæ [PPS] K rje Poziom wyngrodzeni, ceny i udzi³ w wydtkch n ywnoœæ w krjch U E porównwczy wskÿnik cen æ krje porównwczy wskÿnik ce n æ przecietne wyngrodzenie (UE- = ) dóbr i us³ug konsumpcyjnych (UE- = ) ywnoœci (UE- = ) czêœ wyngrodzeni przeznczn n ywnoœæ [%] przecietne wyngrodzenie (UE- = ) dóbr i us³ug konsumpcyjnych (UE- = ) ywnoœci (UE- = ) czêœ wyngrodzeni przeznczn n ywnoœæ [%] UE,,,, UE,,,, Luksemburg,,,, W. Brytni,,,, W. Brytni,,,, Luksembur g,,,, Austri,,,, Irlndi,,,, Holndi,,,, Holndi,,,,,,,, Austri,,,, Frncj,, Belgi, Dni,, Szwecj,,, Hiszpni,,, Irlndi,,,, ni,,, Szwecj,, Frncj,, Belgi,, Finlndi D,, Niemc y,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, W³ochy,,,, Grecj,,,, Mlt,,,, Hiszpni,,,, Finlndi,,,, Cyp r,,,, Cypr,,,, Mlt,,,, Grecj,,,, W³och y,,,, Portugli,,,, Portugli,,,, S³oweni,,,, S³oweni,,,, Czechy,,,, zech y Polsk,, S³owcj,,,, Estoni,,, Litw,, otw,, C,,,,,, Polsk,,,,,, Estoni,,,,,, S³owcj,,,,, Litw,,,,,, Wêgr y,,,,,, otw,,,, Rumuni,,,, Rumuni,,,, Bu³gri,,,, Bu³gri,,,, ród³o: oprcownie w³sne n podstwie bzy dnych Eurosttu [

6 Ekonomiczn dostepnoœæ ywnoœci w krjch Unii Europejskiej du czêœæ wyngrodzeni (nwet powy ej %) by³ przezncz n ywnoœæ w krjch biedniejszych, niezle nie od wysokoœci wyngrodzeñ, zrówno w grupie pñstw o wy szych, jk i ni szych poborch wystêpow³y krje, w których stosunkowo du ¹ czêœæ wyngrodzeni przeznczli n zkup ywnoœci (w tbeli jsnoszrym kolorem wœród bogtych pñstw: Luksemburg, Frncj, Hiszpni, W³ochy, wœród biedniejszych: Litw i Rumuni). Tk¹ sytucjê w krjch bogtszych mo n t³umczyæ n dw sposoby. Po pierwsze mieszkñcy tych krjów mog¹ sobie pozwoliæ n siêgnie po dro sze produkty spo ywcze, zw³szcz gdy s¹ smkoszmi, jk Frncuzi, st¹d wiêksze wydtki n ywnoœæ. Po drugie, trdycje kulinrne krjów po³udniowych, w których dominuje jedzenie wiêkszych rodzinnych posi³ków sprwij¹, e np. w³oskie rodziny zoptruj¹ siê w wiêksz¹ iloœæ ywnoœci. Zwiêkszone wydtki n ywnoœæ wystêpuj¹ w tych krjch, w których s³be rolnictwo nie sprzyj spo yciu nturlnemu i wszystkie produkty ywnoœciowe musz¹ byæ zkupywne. K de pñstwo powinien zpewniæ swoim obywtelom bezpieczeñstwo ywnoœciowe oddzi- ³uj¹c n ich si³ê nbywcz¹. Optymlnym sposobem tkiego dzi³ni jest stwrznie wrunków do wzrostu dochodów osobistych obywteli, czyli relnego dochodu, tzn. wyprzedzj¹cego wzrost cen towrów i us³ug [M³ysz ]. Dne wed³ug prytetu si³y nbywczej przedstwione w tbeli pokzuj¹, e w roku w z pñstw UE ceny towrów i us³ug konsumpcyjnych by³y reltywnie n wy szym poziomie ni wyngrodzeni (w porównniu do œredniego poziomu wyngrodzeñ i cen dl c³ej UE), w roku w krjch. Ró nic miêdzy wyngrodzenimi i cenmi siêg³ w Dnii pond p.p. w r. Poziom przeciêtnych wyngrodzeñ w tym krju by³ o, p.p. ni szy ni œrednio w UE, poziom cen o p.p. wy szy od œredniego poziomu unijnych cen dóbr i us³ug konsumpcyjnych. Œwidczy to o s³bej sile nbywczej duñskich wyngrodzeñ. Pomimo, e by³y one nominlnie brdzo wysokie (czwrt pozycj w r. tb. ), wy szy od nich indeks cen sprwi³, e wyr one w jednostce PPS uplsow³y Dniê dopiero n jedenstej pozycji w UE (tb. ). Wysoki poziom cen dotkliwie zmniejszy³ mo liwoœci nbywcze biedniejszych krjów (zjmuj¹cych dolne pozycje w tbeli ). Si³ nbywcz ich mieszkñców zmniejszy³ siê w osttnim okresie. Ceny wzrst³y szybciej ni wyngrodzeni. W odniesieniu do œrednich unijnych wskÿników dysproporcje miêdzy nimi w roku wzglêdem roku zwiêkszy³y siê do pond p.p. w: S³owenii, Estonii, S³owcji, otwie, Rumunii, Bu³grii i n Wêgrzech. Podsumownie Œwitowy kryzys gospodrczy wp³yn¹³ n bezpieczeñstwo ywnoœciowe równie w Europie. Dostêpnoœæ ekonomiczn ywnoœci zmniejszy³ siê, g³ównie z sprw¹ cen rosn¹cych szybciej ni wyngrodzeni ludzi. Wœród bogtych krjów UE njdotkliwiej odczu³ to Dni. Jednk problem ogrniczonej ekonomicznej dostêpnoœci odpowiednich produktów spo ywczych njbrdziej dotkn¹³ biedniejsze krje Wspólnoty. Nle ³y do nich: Rumuni, otw, i Estoni. Reltywnie wysokie ceny w tych krjch spowodow³y, e si³ nbywcz niewysokich pensji ich mieszkñców zost³ w roku dodtkowo os³bion o blisko / w porównniu do poziomu úredniego dl Unii Europejskiej. Litertur Eurostt. [ Grdwski J. : P³c minimln i struktur wyngrodzeñ: Polsk krje Unii Europejskiej. [ Gulti A. : Globliztion. WTO nd food security: Emerging issues nd options. Qurterly Journl of Interntionl Agriculture, nr, s.. M³ysz J. : Ekonomiczn interpretcj bezpieczeñstw ywnoœciowego. [W:] Bezpieczeñstwo ywnoœci w erze globlizcji (red. S. Kowlczyk). Szko³ G³ówn Hndlow, Wrszw, s.,. Rezolucj Prlmentu Europejskiego z dni styczni r. w sprwie wspólnej polityki rolnej i œwitowego bezpieczeñstw ywnoœciowego [ Rocznik Sttystyczny RP. GUS, Wrszw, s.. Summry The im of this pper ws to nlyze of fctors, which determine economic ccess to food, i.e. incomes, consumer goods nd services prices, of wchich food nd non-lcoholic beverges prices. It ws lso the ttempt n ssessment of these fctors influence on the Europen Union citizens purchising power. Adres do korespondencji: mgr in. Agnieszk Trnowsk Uniwersytet Ekonomiczny we Wroc³wiu Ktedr Ekonomiki i Orgnizcji Gospodrki ywnoœciowej ul. Komndorsk /, - Wroc³w, tel. (), e-mil: gnieszk.trnowsk@ue.wroc.pl