Diagnoza dziecka w wieku przedszkolnym w sytuacjach zadaniowych

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Diagnoza dziecka w wieku przedszkolnym w sytuacjach zadaniowych"

Ludwika Rosińska
6 lat temu
Przeglądów:

1 Diagnoza dziecka w wieku przedszkolnym w sytuacjach zadaniowych Ewa M. Kulesza Po zapoznaniu się z dokumentami osobistymi dziecka, zwłaszcza opinią Poradni Psychologiczno-pedagogicznej, oraz dokonaniu szeregu obserwacji przedszkolaka w różnych sytuacjach możemy zaproponować zadania, celem których jest ocena jego osiągnięć poznawczych. Wybór zadań uwarunkowany jest przede wszystkim: 1. wiekiem rozwojowym dziecka, nie powinien być niższy niż 2 lata, oraz 2. podstawowymi zdolnościami do obserwowania i naśladowania czynności. Sprawdzamy osiągnięcia poznawcze w zakresie: 1. percepcji przedmiotów na obrazkach: dobieranie obrazków do pary: 2 pary (np. jabłkojabłko, wiaderko-wiaderko);, 4 pary (np. jabłko-jabłko, wiaderko-wiaderko, samochódsamochód, kredki-kredki); 2. analizy i syntezy wzrokowej: składanie obrazka z 2. części; 3. percepcji wielkości: układanie elementów według wielkości trzykołowa piramidka; 4. percepcji kształtów: a) dobieranie figur geometrycznych do pary koło-koło, trójkąttrójkąt, kwadrat-kwadrat, b) dopasowanie klocków o podstawie kwadratu, koła, trójkąta i prostokąta do otworów w skrzynce skrzynka-test; 5. zdolności kombinowania elementów - składanie lalki z części (można wykorzystać ruską babę z 3. części 1 cała i 1 rozkładana i 4. części 2 rozkładane; 6. percepcji kolorów - dobieranie 2 kolorów do pary (czerwony-czerwony, żółty-żółty) Diagnoza opiera się na strategii zadanie-pomoc-zadanie, która umożliwia wgląd w procesy uczenia się - zgodnie z koncepcją L.S. Wygotskiego. Kolejność kroków diagnostycznych: 1. Informujemy dziecko o tym, co należy zrobić, wykorzystując prostą, werbalną instrukcję połączoną z gestem. Instrukcję powtarzamy trzy razy; 2. Jeśli dziecko nie radzi sobie, nauczyciel rozwiązuje zadanie, stosując metodę najbliższą dziecku. W większości zadań jest to metoda prób i błędów. W trakcie wykonania zadania omawiamy kolejne czynności. Jest to pierwszy etap pomocy;

2 3. Ponownie prosimy o samodzielne rozwiązanie zadania w taki sam sposób, jak to zrobił dorosły; 4. Czekamy dopóki dziecko nie zakończy swoich czynności; 5. Jeśli w dalszym ciągu ma trudności, proponujemy wspólne wykonanie (najczęściej metodą prób i błędów) przez sterowanie jego ręką - drugi etap pomocy; 6. Ponownie zachęcamy do samodzielnego rozwiązania zadania; 7. Czekamy dopóki dziecko nie zakończony swoich czynności; 8. Gdy nadal ma problemy, wspólnie znajdujemy prawidłowe rozwiązanie zadania, wywołując u niego poczucie sukcesu. Zastosowanie powyższego algorytmu umożliwi nauczycielowi wnioskowanie o podatności dziecka na określony typ nauczania, o szybkości uczenia się i w konsekwencji ułatwi planowanie zadań edukacyjnych. Punktacja 1 Wszystkie zadania ocenia się w pięciostopniowej skali od 0 do 4, biorąc pod uwagę stosowaną metodę rozwiązania i wielkość udzielanej pomocy. Szczegółowa punktacja za zadania: - Samodzielne rozwiązanie z zastosowaniem najbardziej efektywnej i ekonomicznej metody (najczęściej wzrokowego różnicowania) 4 punkty, dolny Strefy Aktualnego Rozwoju; - Samodzielne wykonanie zadania, stosując mniej efektywną i bardziej czasochłonną metodę (najczęściej prób i błędów) 3 punkty, górny Strefy Aktualnego Rozwoju; - Samodzielne rozwiązanie próby po demonstracji metody najbliższej dziecku 2 punkty, dolny Strefy Najbliższego Rozwoju; - Samodzielne wykonanie zadania po wspólnym rozwiązaniu z dorosłym 1 punkt, górny Strefy Najbliższego Rozwoju; - Dziecko nie wykonało zadania mimo udzielonej pomocy 0 punktów, Strefa Oddalonego Rozwoju. Punktacja oddaje ideę stref rozwojowych L.S. Wygotskiego i uwzględnia dodatkowo ich dolne (białe tło) i górne (ciemne tło) zakresy (Schemat). 1 Ta część rozdziału w -z niewielkimi zmianami- pochodzi z publikacji: E.M. Kulesza (2004). Rozwój poznawczy dzieci z lekkim i umiarkowanym stopniem upośledzenia umysłowego diagnoza i wspomaganie. Warszawa: Wyd. APS. s

3 Strefa Aktualnego Rozwoju Strefa Najbliższego Rozwoju Kulesza Ewa M. (2011). Rehabilitacja dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w wieku Strefa Oddalonego Rozwoju wyłaniające się możliwości Schemat Struktura stref rozwojowych wraz z punktowym system oceny Zgodnie z opracowaną punktacją, jeśli zadanie znajduje się bliżej środka okręgu, umownie w dolnym ze strefy, to znaczy, że jest lepiej rozwiązywane niż to, które jest dalej od środka okręgu, umownie w górnym ze strefy. Szczególnie przydatne jest wyróżnienie dodatkowej strefy, Strefy Oddalonego Rozwoju, ponieważ to właśnie tu znajdą się zadania o bardzo wysokim stopniu trudności dla dziecka. Przykład procedury diagnostycznej i oceny wykonania - zadanie 4 2 Cel: Sprawdzenie czy dziecko wzrokowo różnicuje 4 kolory: czerwony, zielony, żółty i niebieski 2 Numer próby w Zestawie. Procedura postępowania diagnostycznego została zmodyfikowana w 2008 r.

4 Materiał: osiem różnokolorowych, drewnianych klocków o podstawie kwadratowej o wymiarach 2,5 cm na 2,5 cm po 2 egzemplarze każdego koloru: 2 czerwone, 2 żółte, 2 zielone, 2 niebieskie Postępowanie Nauczyciel siedzi naprzeciwko dziecka przy stoliku lub na dywaniku. Z nieprzeźroczystego pojemnika wyjmuje klocek i kładzie przed dzieckiem, mówiąc: Ten dla ciebie. Słowom towarzyszy gest wskazujący najpierw klocek, później dziecko. Kolejny klocek kładziemy przed sobą i mówimy: Ten dla mnie. Wskazujemy na klocek i na siebie. Przysuwamy swój klocek do klocka dziecka. Wskazujemy najpierw jeden, później drugi klocek, mówiąc: Ten i ten taki sam. W identyczny sposób postępujemy z pozostałymi klockami aż do momentu, gdy przed dzieckiem i przed dorosłym nie zostaną ustawione w szeregu po cztery klocki (czerwony-czerwony, zielony-zielony, żółty-żółty, niebieski-niebieski). Następnie swoje klocki mieszamy tak, aby kolejność kolorów była inna niż u dziecka. Korzystając z metody wzrokowego porównywania, tzn. różnicując kolory wzrokowo z daleka, bierzemy nasz czerwony klocek i kładziemy na czerwonym klocku dziecka. Wskazujemy na swój klocek i na klocek dziecka, mówiąc: Ten i ten taki sam. Podobnie postępujemy z pozostałymi klockami. Następnie zdejmujemy swoje klocki, zasłaniamy je ręką i wyjmujemy za każdym razem jeden klocek, pytając: Gdzie taki sam? Znajdź taki sam? Klocek wręczamy dziecku i czekamy aż go położy. Niezależnie od wykonania pokazujemy następny klocek, stosując taką samą instrukcję. Uwagi: 1. Staramy się, aby kolor zielony nie znajdował się w sąsiedztwie koloru niebieskiego. 2. Za prawidłową odpowiedź uznajemy dobranie klocków w pary o takim samym kolorze niezależnie od sposobu. Może to być: nakładanie, przybliżanie, grupowanie, wskazywanie gestem lub wzrokiem. Rodzaje i etapy pomocy ETAP 1: Wykonujemy zadanie metodą prób i błędów. Rozpoczynając dobieranie klocków według koloru, mówimy: Teraz ja. Wszystkie nasze klocki ustawiamy w szeregu przed sobą tak, aby ich kolory nie pokrywały się z kolorami klocków dziecka. Bierzemy pierwszy ze swojego szeregu i przybliżamy kolejno do klocków dziecka. Wskazujemy na swój klocek i klocek dziecka, mówiąc: Ten i ten nie taki sam. (Pokazujemy jak najwięcej błędnych wariantów.) Postępujemy tak, aż do momentu, kiedy natrafimy na właściwy kolor. Wtedy stawiamy klocek na klocku i radośnie mówimy: Ten i ten taki sam. Słowom towarzyszy gest

5 wskazywania klocków. W ten sam sposób dobieramy według koloru pozostałe zabawki. Następnie zdejmujemy klocki z górnego szeregu, zasłaniamy je. Mówimy: A teraz ty. Wskazujemy na dziecko. Bierzemy jeden klocek, wyciągamy rękę w stronę dziecka i pytamy: Gdzie taki sam? Wskazujemy jednocześnie na klocki ustawione w szeregu. Zrób tak, jak ja. Mówiąc to, wręczamy klocek dziecku. W razie potrzeby pytanie Gdzie taki sam? powtarzamy. Jest to ważne zwłaszcza w przypadku dzieci o zaburzonym rozwoju. Tak samo postępujemy z pozostałymi klockami. ETAP 2: Zadanie wykonujemy wspólnie z dzieckiem metodą prób i błędów. Jeśli nie protestuje, delikatnie sterujemy jego ręką. Po wspólnej zabawie ponownie prosimy: Teraz ty, znajdź taki sam. Klocki eksponujemy pojedynczo, pytając: Gdzie taki sam? Przykład jakościowo-liczbowej oceny wykonania zadania 4. przedstawia tabela. Tabela Jakościowo-liczbowa ocena zadania 4. STREFY ROZWOJOWE Strefa Aktualnego Rozwoju Strefa Najbliższego Rozwoju Strefa Oddalonego Rozwoju Dolny Górny Dolny Górny JAKOŚCIOWA CHARAKTERYSTYKA WYKONANIA samodzielnie metodą wzrokowego różnicowania lub praktycznego przybliżania różnicuje 4 kolory na 4 samodzielnie metodą prób i błędów dopasowuje 4 kolory na 4 po demonstracji metody prób i błędów dopasowuje 4 kolory na 4 po wspólnym wykonaniu zadania dopasowuje minimum 2 kolory na 4 nie wykonuje zadania nawet po udzieleniu pomocy, zadanie za trudne PUNKTACJA Opracowana strategia postępowania ma walor diagnozy nauczającej, dynamicznej, czułej na problemy, które napotyka dziecko w trakcie rozwiązania zadań. Ma to szczególne znaczenie w przypadku dzieci z opóźnieniami rozwojowymi. Literatura cytowana Kulesza, E.M. (2004). Rozwój poznawczy dzieci z lekkim i umiarkowanym stopniem upośledzenia umysłowego diagnoza i wspomaganie. Warszawa: Wyd. APS.. s

Podobne dokumenty

DIAGNOZA POTENCJAŁU POZNAWCZEGO DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM (CZĘŚĆ 2). DZIECI TRZY- I CZTEROLETNIE

APS, Warszawa DIAGNOZA POTENCJAŁU POZNAWCZEGO DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM (CZĘŚĆ 2). DZIECI TRZY- I CZTEROLETNIE W artykule prezentowane są wyniki badań zdolności poznawczych 70 dzieci o prawidłowym rozwoju