Program Profilaktyki Wad Funkcji Ręki Sprawne ręce- to móc więcej! w klasie ZET I-III SP w SOSW w Słubicach

Transkrypt

1 Program Profilaktyki Wad Funkcji Ręki Sprawne ręce- to móc więcej! w klasie ZET I-III SP w SOSW w Słubicach Innowacja pedagogiczna o charakterze programowo metodycznym Magdalena Kałkowska

2 Dane o innowacji Autor: Magdalena Kałkowska Dane o autorce: Pedagog specjalny, oligofrenopedagog, wieloletnia nauczycielka Zespołów Edukacyjno-Terapeutycznych na różnych etapach kształcenia, terapeutka integracji sensorycznej, terapii ręki. Ukończone kursy związane tematycznie z innowacją to: 1. Terapia Integracji Sensorycznej (2009)- kurs nadający kwalifikacje 2. Terapia Ręki w koncepcji Integracji Sensorycznej (2012) 3. Terapia Ręki I wg W.Bartkiewicz, A.Giczewskiej (2014) 4. Terapia Ręki II wg W.Bartkiewicz, A.Giczewskiej (2014) 5. Procedury opracowywania i wdrażania innowacji pedagogicznych (2015) Realizator: Magdalena Kałkowska, Agnieszka Niewińska - Lew Miejsce realizacji: Specjalny Ośrodek Szkolno Wychowawczy w Słubicach Data rozpoczęcia innowacji: r. Data zakończenia innowacji: r. Koszt innowacji: 1.000,00 zł finansowanie innowacji za zgodą organu prowadzącego Rodzaj innowacji: innowacja pedagogiczna o charakterze programowo metodycznym Zakres innowacji: Innowacja jest wdrażana w zakresie lekcji plastyki, z wprowadzonymi metodami pracy z terapii ręki i elementami terapii integracji sensorycznej. Adresowana jest do niepełnosprawnych uczniów Zespołu Edukacyjno Terapeutycznego klas I - III Szkoły Podstawowej w SOSW w Słubicach. Innowacja będzie realizowana w podanym wyżej terminie w roku szkolnym 2016/2017. Nie będzie stosowane żadne kryterium doboru, każdy uczeń ma prawo wziąć w niej udział, bez ponoszenia jakichkolwiek kosztów. Założenia innowacji oparte są na zał. nr 3 do Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r., czyli na Podstawie programowej kształcenia ogólnego dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym w szkołach podstawowych i gimnazjach z uwzględnieniem potrzeb dzieci wynikających z Indywidualnych Programów Edukacyjno Terapeutycznych.

3 Celowość prowadzenia innowacji: W Zespole Edukacyjno Terapeutycznym, wśród dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym i znacznym obserwuję niski poziom funkcji grafomotorycznych, problemy z nauką pisania i rozwoju motoryki małej. Diagnozując dzieci z klasy ZET 1-3 pod względem funkcji ręki i problemów sensorycznych podczas indywidualnych zajęć zauważam problemy w zakresie ogólnego obrazu dziecka, wzorców postawy i ruchu, funkcji kończyn górnych, sprawności dłoni, rejestracji i modulacji bodźców zmysłowych, które to wszystkie rzeczy są podstawą do rozwoju prawidłowych funkcji grafomotorycznych. Problemy te zmobilizowały mnie do stworzenia innowacji mającej na celu osiągnięcie w optymalnym stopniu zamierzonych efektów indywidualnego rozwoju każdego dziecka w zakresie funkcji ręki i zapobieganie utrwalania się wad funkcji ręki. Z celu nadrzędnego wynikają cele szczegółowe: wspomaganie utrzymania prawidłowej postawy, zarówno przy stoliku, jak i stojącej oraz wzorców ruchu przekraczanie linii środka ciała wspomaganie precyzyjnych ruchów rąk poprawa umiejętności chwytu wyuczenie zdolności skupienia uwagi, patrzenia wzmacnianie koncentracji poprawę koordynacji wzrokowo-ruchowej odwrażliwianie sensoryczne w obrębie ręki dostarczanie wrażeń dotykowych. Przewidywane efekty wprowadzonej innowacji: Dzięki starannie dobranym ćwiczeniom, zabawom i aktywnościom mam nadzieję uzyskać poprawę funkcjonowania grafomotorycznego dzieci, szczególnie w zakresie: wiedzy i umiejętności utrzymywania prawidłowej postawy ciała sprawności ruchowej całej kończyny górnej, sprawności manipulacyjnej dłoni, umiejętności chwytu, koordynacji pomiędzy dłońmi, w efekcie daje nam to dużą niezależność w czynnościach codziennej samoobsługi; funkcji odczuwania powierzchniowego i głębokiego w obrębie rąk Liczę również na pozytywne zmiany w zakresie integracji zespołu klasowego, wspólnego cieszenia się z efektów pracy, odnoszonych

4 sukcesów, ale i dostrzeżenia przez rodziców możliwości ich dzieci, cieszenia się razem z nimi ich umiejętnościami. Kryterium sukcesu będzie zależeć od indywidualnych postępów każdego dziecka osiągniętych poprzez pracę w grupie, najmniejsza pozytywna zmiana będzie sukcesem. Opis zasad: Innowacja będzie realizowana co tydzień na jednej godzinie lekcyjnej w formie zabaw muzyczno ruchowych, ruchowych, aktywności plastyczno technicznych do końca kwietnia 2017 r., w ramach lekcji plastyki dla dzieci w p. A. Niewińskiej Lew, a w ramach dodatkowej bezpłatnej godziny na rzecz uczniów dla p. M. Kałkowskiej. Ostatni miesiąc programu zostanie poświęcony na przygotowanie wystawy prac i zaprezentowanie nabytych umiejętności na zajęciach otwartych z rodzicami. Pierwszy miesiąc zajęć będzie polegał na udziale w zabawach i ćwiczeniach pozwalających na indywidualne poznanie problemów każdego dziecka, aktywności będą tak dobrane, by zaobserwować wszystkie poziomy rozwoju grafomotoryki zawarte w piramidzie: To pozwoli na zindywidualizowane podejście do każdego dziecka podczas wspólnych działań, da także informację rodzicom o potrzebach jego dziecka. Zabawy prowadzi się w zakresie: 1. Zdolności ruchowych W obrębie głowy i oczu; W obrębie tułowia (obroty górnej części, napięcie); W obrębie barków i obręczy barkowej; Przedramion (pronacja supinacja); Mobilności nadgarstka Poszczególnych palców. 2. Napięcia mięśniowego 3. Obustronnej koordynacji i sekwencyjności 4. Normalizacji odbioru i przetwarzania bodźców czucia powierzchniowego; 5. Rozwój schematu ciała w obrębie ręki; 6. Kształtowanie prawidłowego chwytu i doskonalenie precyzyjnych ruchów dłoni; 7. Właściwej pozycja podczas pisania.

5 Kolejne miesiące to zajęcia prowadzone według zasad: 1. Powitanie (np. piosenka Lewa i prawa ręka ) 2. Stymulacja proprioceptywna (np. wspólne zabawy z przepychaniem) 3. Zabawy rozmachowe (z użyciem np. woreczków sensorycznych) 4. Ćwiczenia precyzyjne (przy stoliku, np. malowanie na płótnie) 5. Relaks i pożegnanie piosenką Każde zajęcia będę dzieliły się na zajęcia ruchowe i na zajęcia przy stoliku. Działania te wymagają przygotowania różnorodnych materiałów, pomocy dydaktycznych, przykładowe to: - nagrania muzyczne z podkładami do piosenek, - piłki typu kosh, piłki sensoryczne, szklane kulki, piłki z kolcami - sensoryczne tangle - mase sensoryczne, plastopianki, plazmy, plasteliny - karty pracy - farby do malowania palcami, pędzlami, rożnymi przedmiotami - różnorodne narzędzia pisarskie, także nakładki na nie dostosowane do potrzeb dzieci, kreda, węgiel - materiałowe chustki, wstążki, baloniki, - gazety, klocki, korale, tacki - folie, klamerki, pudełka z materiałami sypkimi itp. Treści programowe: Doskonalenie ogólnej sprawności ruchowej: - Ćwiczenia równoważne ( np. graw klasy, stanie na jednej nodze, skoki na trampolinie,); - Chód ze zmianą kierunku (np. po zygzakach, ślimaku i ósemce); - Podskoki; - Pływanie na sucho. Rozwijanie zręczności: - Zabawy z dużą piłką, balonikami, kulkami ugniecionymi z gazet; - Zabawy z woreczkiem wypełnionym grochem lub ryżem; - Budowanie konstrukcji z klocków; - Rzucanie do celu; - Rzucanie piłki w parach; - Zabawy stolikowe typu pchełki, bierki; - Wdrażanie do samodzielności podczas samoobsługo (mycia, zapinania guzików, zamków błyskawicznych); - Zabawy manipulacyjne klockami, koralikami i innymi materiałami; - Włączanie dziecka do wykonywania zajęć domowych typu: ugniatanie ciasta, odrywanie szypułek owoców, wykrawanie ciastek. Usprawnianie stawu nadgarstkowego i palców rąk- ćwiczenia z wykorzystaniem różnych technik plastycznych:

6 - Rysowanie na tablicy jedną ręką lub obiema rękami; - Zamalowywanie dużych płaszczyzn farbą lub oklejanie kartki plasteliną; - Lepienie z gliny lub plasteliny; - Marsz palców po stole w określonych kierunkach, bębnienie palcami; - Stukanie palcami po stole; - Przewlekanie nitek przez dziurki w tekturze lub igłę; - Ugniatanie jedną ręką kul z gazety, bibuły; - Składanie papieru (np. samolotów) techniką orgiami; - Naśladowanie ruchów gry na pianinie, skrzypcach, flecie; - Kalkowanie różnej wielkości wzorów o kształcie geometrycznym i litero podobnym; - Wycinanie, wydzieranie z papieru; - Nawlekanie korali, makaronu na sznurek; - Malowanie szlaczków grubym pędzlem na dużej powierzchni; - Stemplowanie pieczątkami z ziemniaka, gumowymi, drewnianymi; - Malowanie palcami, pędzlem, watą, gąbką linii pionowych, poziomych, falujących, łamanych, spiralnych, form kolistych, kwadratowych, trójkątnych; - Obrysowywanie kształtów i pisanie wyrazów bez odrywania ręki od papieru Usprawnianie ruchów rąk: - Dorysowywanie brakujących elementów; - Rysowanie linii przez łączenie punktów; - Rysowanie pod dyktando; - Rysowanie linii wewnątrz labiryntów; - Zamalowywanie małych przestrzeni ( np. figur na obrazku lub różnych kształtów na płaskich figurach z gipsu); - Kreślenie w powietrzu, na tackach z piaskiem, mąką, itp.; - Rysowanie różnymi technikami graficznymi linii pionowych, poziomych, ukośnych, łamanych, krzywych i figur geometrycznych. Rozwijanie płynnych ruchów pisarskich: - Tworzenie szlaczków przez łączenie kropek na papierze gładkim oraz w liniach i kratkach; - Pogrubianie słabo zaznaczonego konturu; - Uzupełnienie elementów obrazka według wzoru; - Obrysowywanie szablonów; - Obrysowywanie przez kalkę lub folię rysunków i liter; - Kreślenie szlaczków. Zwalnianie napięcia stawowo- mięśniowego: - Poruszanie rękami uniesionymi nad głową; - Ugniatanie gąbczastych piłeczek i gumowych krążków; - Ugniatanie foliowych poduszeczek napełnionych powietrzem; - Przypinanie klamerek; - Zabawa w pranie i prasowanie; - Zabawa w rąbanie i piłowanie drewna;

7 - Zabawa w kosiarzy ; - Zabawy z użyciem skakanki: przesuwanie sznurka w palcach, kręcenie, owijanie wokół własnej dłoni; - Naśladowanie lotu ptaka; - Naśladowanie dyrygenta; - Naśladowanie pływania; - Naśladowanie drzew na wietrze. Opanowanie prawidłowego chwytu i sposobu trzymania narzędzia pisarskiego: - Lepienie kulek z plasteliny, zgniatanie palcami kulek z papieru; - Wydzieranie drobnych papierków, wyskubywanie nitek; - Kruszenie i rozsypywanie soli, kaszy lub piasku po tacy drobnymi ruchami palców; - Rysowanie w płaszczyźnie pionowej na papierze rozpiętym na ścianie lub tablicy; - Zastosowanie nasadki na narzędzie pisarskie. Kontrolowanie siły nacisku ręki w trakcie pisania: - Kreślenie linii, figur, liter, cyfr na tackach z kaszą; - Malowanie farbą palcami na dużych arkuszach papieru; - Malowanie farbą przy użyciu pędzla do golenia; - Wykonywanie ćwiczeń graficznych przy użyciu rozmaitych narzędzi wymagających zróżnicowania siły nacisku: lekkiego ( kreda, węgiel rysunkowy, pędzelki, cienkie mazaki, pióro, wata) i silnego ( kredki woskowe, gruby mazak, ołówek, długopis); - Wykonywanie ćwiczeń w czterech różnych pozycjach: 1.W postawie stojącej z rysunkiem zawieszonym na ścianie, 2. Z rysunkiem leżącym na stole, 3.W postawie siedzącej z uniesionym łokciem, gdzie wzór leży na ławce, 4.W postawie siedzącej z podpartym przedramieniem, - Zastosowanie nasadki na narzędzie pisarskie. Relaksacja rąk w przerwach między ćwiczeniami graficznymi: - Zaciskanie i rozwieranie pięści z uświadomieniem sobie stanów napięcia mięśniowego i rozluźnienia; - Zabawy naśladujące ruchy takie jak pryskanie wodą, otrzepywanie rąk z wody, wytrzepywanie wody z rękawa, otrząsanie się z wody, strzepywanie nitki z rękawa. Wytwarzanie nawyków ruchowych związanych z kierunkiem pisania : - automatyzacja ruchu ( linie pionowe-od góry ku dołowi, linie poziome- od lewej do prawej); - rysowanie kół przeciwnie do ruchu wskazówek zegara; - zachowanie kierunku ruchu od lewej do prawej strony podczas rysowania szlaczków, pisania wyrazów; - zaznaczanie kolorowego marginesu z lewej strony w zeszycie w lewym górnym rogu kartki; - wykorzystanie gier i zabaw rysunkowych wymagających zachowania określonego kierunku ( np.. w Dyktandach graficznych ). Maj będzie miesiącem utrwalania zdobytych umiejętności, zaprezentowania ich i wytworów pracy w czasie zajęć otwartych z rodzicami.

8 Formy i metody pracy W wykorzystywanych kontaktach i organizowanych przez nauczyciela sytuacjach występować będzie praca z całą grupą, w parach, w małych zespołach, w miarę potrzeb także indywidualna z dzieckiem. Realizując program należy opierać się na stosowaniu aktywnych metod. Podczas różnych sytuacji edukacyjnych wykorzystywane będą metody, które pozwalają wszystkim przyswajać wiedzę, rozwijać twórczość, wyrażać ekspresje oraz pobudzać dziecięcą wyobraźnię. Z uwagi na specyfikę obszaru, jakim postanowiłam się zająć konstruując ten program, również metody pracy wymagają pewnego zróżnicowania. Z jednej strony wykorzystam metody, o których wiele mówi się w pedagogice specjalnej, a z drugiej podkreślimy istotę spontanicznej aktywności dzieci w grupie rówieśniczej. Ewaluacja Efekty działań związanych z wdrażaniem innowacji będą podlegać ewaluacji poprzez: 1. Ciągłą obserwację działań dzieci w warunkach naturalnych i w sytuacjach prowokowanych, w celu ustalenia poprawy efektywności rozwoju poszczególnych umiejętności. 2. Wypełnienie karty obserwacji dziecka na początku i na końcu innowacji, udostępnienie jej do wiadomości rodziców. 4. Wyeliminowanie negatywnych zachowań oraz pobudzanie do działań dzieci wylęknionych i wycofujących się z otoczenia, poprzez aktywny udział w zabawach. 6. Budzenie świadomości wśród dzieci i rodziców na temat mocnych i słabych stron dziecka. 7. Rozmowy z rodzicami o realizacji innowacji i ich spostrzeżeń, wrażenia rodziców z zajęć otwartych. 8. Spostrzeżenia wychowawczyni na temat rozwoju funkcji rąk i zapobiegania rozwoju ich wad Poprzez ewaluację będę chciała dowiedzieć się w jakim stopniu proponowane działania z dziećmi wpłynęły na zmianę w rozwoju umiejętności grafomotorycznych. Uczestnicy projektu powinni dostać informację zwrotną o osiągniętych celach, mocnych i słabych stronach. Działania ewaluacyjne skierowane będą na badanie osiągnięć uczniów jak i ocenę własnej pracy. Uczniowie wyrażą także swoją opinię na temat potrzeby tego typu zajęć.

9 Literatura: Balejko A. (2001) Jak pokonać trudności w mówieniu, czytaniu i pisaniu Białystok, Orthdruk Bartkiewicz W., Giczewska A. (2014), Terapia ręki, Acentrum Szkolenia, Warszawa Bogdanowicz M. (2000) Integracja precepcyjno motoryczna Warszawa, Centrummetodyczne Pomocy Psychologiczno Pedagogicznej Chojnacka T. (2002) Szlaczki Warszawa, MIK Chojnacka T. (2002) Rysowanie oburącz Warszawa, MIK Chojnacka T. (2002) Wesołe ósemki Warszawa, MIK Hannaford C. (1998) Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł, Warszawa, Medyk Masgutowa S.,Brejnak W. (2002) Kinezjologia Edukacyjna wsparcie dla uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych Warszawa, Warszawski Oddział Nr 1 Polskiego Odowska-Szlachcic B. (2012), Terapia Integracji Sensorycznej-ćwiczenia usprawniające bazowe układy zmysłowe i korygujące zaburzenia planowania motorycznego, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk Kuleczka Raszewska M., Markowska D(2012)., Uczę się poprzez ruch Program terapii dla dzieci autystycznych i z niepełnosprawnością sprzężoną, Wydawnictwo Harmonia Gdańsk. 6. Kranowitz C.S.,2012 Nie-zgrane dziecko w świecie gier i zabaw, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk

10