INSTRUADO DE LA FREMDAJ LINGVOJ

Transkrypt

1 Alicja U.- Lewanderska-Quednau GLIWICE Pollando,Freising DE Prelego okazis dum la 1-a AIS Bavara sesio en Freising kaj la malfermo de IUK BG INSTRUADO DE LA FREMDAJ LINGVOJ Kutime mi prenos la bazajn elemento-jn de PIV, sed, ĉar ankoraŭ en PIV ne ekzistas nocioj por ĉiuj bezonataj konceptoj, mi proponas la tradukadon el la pola kaj angla lingvoj plej ofte uzatajn difinojn. Multaj instruistoj ne dispartigas edukadon de la instruado. Tamen la afero estas diskutebla. Prof. Wieczorek uzas difinon instruarton - kiel simila al didaktiko. Laŭ li didaktika instruo estas ankaŭ parto de la etiko kaj havas la taskon: PLENUMI LA KULTURSISTEMON. /kaj/.../enkonduki la homojn al socia tutaĵo.. La sama profesoro konstatis, ke pedagoga laboro/.../estas devigita inter celo. plano, kunigado kaj dua laborstupo. /.../Unu el la plej gravaj ŝtupoj de la pedagogio, estas la fremdlingvo. /...(el la modernaj lingvoj oni devas akceli la lernanton, por ke li uzu la fremdan lingvon dum pensado kaj lernado. /.. Sed portrairi praktikon oni devas memori pri teoriaj sciencaj devigoj. Komence ankaŭ pri la teorio de strukturismo. Sciencistoj subskrekas aŭ ec ili provokis konsiderojn pri supereco de strukturismo en lingvistiko. Tutcerte, mi kiel aŭtoro prezentas tiun problemon, kiel temo por konsidero. Oni jam konas, ke strukturismo, kiel esplormetodo, tuŝas analizon de konstruo, de la esploantaj okazaĵoj kaj ne generojn funkciojn, ke ĉio -ĉi postulas, ke lingvo povas esti konstruo, ordigita signosistemo, baza komunikado en interno kaj rilatoj. La ĉefa celo de strukturanalizo estas plena kaj adekvata, konstrua skribo de lingvo, en konkreta sinkrona sekco por kiu kunmetigas ordigitajn signojn de la fonemoj. La struktura teorio cirkaŭbrakas semantikon /analizo de esprim-senco de la lingvo, cele difini karakteron de rilatoj, inter formo kaj esenco, kiel kontraŭa nocio de leksika signifo. En la kunmetado elkreiĝis nocio, de gramatika signifo, asociata kun gramatikaj formantoj, morfemoj t. a afiksaj aŭ fleksiaj. Gramatika signifo pligrandigas klason de vortoformoj, kiujn karakterizas ĉeesto de difinita gramatika morfemo, ĉe kio ĝi povas ampleksi iun scion pri la mondo, kiel speco de signifo ligita kun finaĵoj de pluralo aŭ enteri informon pri asocio de teksto /.../ Sur la grundo de signataj teorioj 1

2 strukturaj kaj ankaŭ sur grundo de genera gramatiko /ĝia pli malfrua versio /traktantaj primecon de semantika elemento /.../ kiel frunta tasko de lingvistiko oni difinas modeligon de semantika strukturo de elparolo tiamaniere, ke oni povu ebligi al ĝi priskribi en lingvo difinitan formalan konstruon.. Kiel pioniron de strukturismo oni konsidas la polan scienciston prof dr J. Boudonin de Courteney la aŭtoron de la laboro /1894 / Provo de la teorio de fonetikaj alternacioj - kie li dispartigis antropofonikon de psikofonetikon. Antropofoniko /voĉa flanko de lingvo / okupiĝas pri ĉiuj sonoj de homa voĉo kaj psikofonetiko - tie ĝia signifo kaj kompreno. En 1916 F. de Saŭssure - publikis La kurson de ĝenerala lingvistiko kiun oni konsideras tiel, kiel turnopunkto en historio de la lingvistiko Saussure trovis en 30-aj jaroj kontinuantojn en Praha skolo de fonologio, ĉe Trubecki kaj Jakobson. En la 40-aj jaroj- dana lingvistikisto Hjetnisler, disvolvas/ serian sonan semantikon /glossemantikon/ kaj la franca scienculo Martinet - funkcian lingvistikon. Li ankaŭ trovis siajn apologetojn en Ameriko, kvankam ĉi-tie devenas Sapir kaj Moomfield - protektanto de Jakobson. En 60-jaroj strukturismo aperis en lingvistikaj centroj. Tio, ke lingvistiko estas unu el la plej ekzaktaj sociaj sciencoj, ke ne unu foje iĝis modelo por diversaj brancoj de humanistiko, ensfere de metodologio, / Tial tio konfirmigas ĝuste hodiaŭ/ Lingvistiko havas sancon pli altan ol aliaj brancoj fari grandskale interbrancaj esplorojn. Tiu direktas predistini ĝin al tiu precizeco kaj karaktereco de metodologio, elirante el tio, ke lingvo estas unu el la plej precizaj sociaj iloj de homo. Ekde antaŭlonge oni uzas en lingvistiko matematikan en nuntempa lingvistiko statistikajn metodojn kaj algebrajn, tio faciligis grandskale pli kompaktan priskri-bon. Ligilo kun aliaj scion dependas de ambaŭa kaj viva bezono. Humanistikaj scioj : psikologio, logiko, semiotiko, kaj cibernetiko /sociokibernetiko/ kun informadiko, koncen-trigas pri signo, inkiiniĝas semiotike kaj socjologio, etnoigrafio, literaturo, historio kaj arkeologio, okupiłaś pri sociaj lingvaj konsekvencoj aŭ pri socjologia aspekto de la lingvo. El vidpunkto de program- metodoj kaj komputerigumo ĉe lingva intruado certe la aŭtoro, subsrekas la interdependecojn, kiu direktiĝas cefe al cibernetiko kaj estas ligita kun informo. Strategioj kaj metodoj La cefa principo de la moderna metodiko de fremdlingva instruado estas la principo de multflanka instruado. Konfirme la ĝi, oni devas instmi ĉiam kvar lingvan lertecojn, temas pri: 1) la aŭskultado kun la plena kompreno de la parolado, 2) la interkompreno /la interparolado, 3) la tegado kun plena kompreno de teksto, 4) skriba formo- skribado en la fremda lingvo. 2

3 Por atingi la lertecon en la aktiva uzado de fremda lingvo, oni devas akiri la lertecon de pensado en la nova lingvo. Tio siavice kontribuas en ia atingo de pli bonaj rezultoj en skribado kaj legado. Tiu-ĉi scipovo en la kazo de INT. LIN. povas faciligi ne nur interŝanĝon de korespondajoj, sed ankaŭ la alpropngon de elementoj de speciala scienco: tradukita el aliaj lingvoj en. Ni povas tion indiki: P = S + T + E P = pensado S = skribado T = tradukado E = INTERNACIA LINGVO ESPERANTO Tiamaniere la instruado de Esperanto havas la praktikan celon, nome, ĝi faciligas ne nur la ligadon de amikeco inter reprezentantoj de apartaj nacioj kaj la pacan kunlaboron inter ili, sed ankaŭ la interŝanĝon de sciencaj spertoj. Por akiri la laste menciitan celon, nepre bezonata estas la akiro de la tekniko pri lerta tradukado kaj de la kono pri frazkonstruado en ma lingvo en komparo kun la frazkonstruado en la propra gepatra lingvo. Ankaŭ oni bezonas antaŭ ĉio la scipovon de vortoj, de nomoj kaj fenomenoj el la branco de la lingva strukturo. La plimulto de la prilingvaj ekspertoj /en Pollando Pf O. Spirydowicz/ konstatas, ke ne ekzistas mirakla universala metodo de instruado, kaj neniam oni povas apliki blindan imitadon, ĉar ofte la sukcesa metodo de iu pedagogo, fiaskas entute, se Qi estas transportita sur alian grundon. La taŭgeco de ajna metodo dependas ne nur de la lektoro, sed ankaŭ de aliaj ĉirkonstancoj. Por sukceso plej gravaj estas: a) la personeco de la lektoro, lia preparo kaj individualeco, b) la aŭskultantaro, c) la enhavo de la instru-metodo kaj programo, d) la ekipo de la didaktika procezo. Sed oni devas memori ke, kiam oni lernas iun ajn fremdan lingvoj, la fundamento por garantii bonajn rezultojn en la stuparo por progresantoj estas ankaŭ bona, gusta gvidado de lekcionoj kun taŭge elektita lernolibro aŭ semi -programita -ĉu programita teksto kaj speciale preparita uzado de aŭdiovidaj instru rimedoj t. n statikaj kaj dinamikaj,. Tio, ke lingvistiko estas unu el la plej ekzaktaj sociaj sciencoaj, ke ne unu foje iĝis modelo por diversaj branĉoj de humanistiko, ensfere de metodologio, / konfirmiĝas ĝuste hodiaŭ/ lingvistiko havas ŝancon pli altan ol aliaj brancoj fari grandskale interbranĉaj esplorojn. Tiu direktas predistini ĝin al tiu precizeco kaj klareco de metodologio, eligante el tio, ke lingvo estas unu el la plej precizaj sociaj iloj de homo. Ekde antaŭlonge oni uzas en lingvistiko matematikon- en nuntempa lingvistiko statistikajn metodojn kaj algebrajn, tio faciligis grandskale pli kompaktan priskribon. Ligilo kun aliaj scion dependas de ambaŭa kaj viva bezono. Humanistikaj scioj; psikologio, logiko, semiotiko. kaj cibernetiko /sociokibernetiko/ kun informadiko, koncentriĝas pri signo, inklinigas semiotike kaj 3

4 sociologio, etnoigrafio, literaturo, historio kaj arkeologio, okupiĝas pri sociaj lingvaj konsekvencoj aŭ pri sociologia aspekto de la lingvo. Vidu suban diagramon: Diagramo 1, prilaboris AU Lewanderska Jen kelkaj direktvortoj aplikataj en Silezia Politekniko ekz. - komunika transformado /ekz demandu kolegon cu li estas hejme?eta dialogo /mikrodialogo / aŭskultu kaj respondu: elparolo enlige kun la situacio /kiel vi pasigis la dimancon, komunika demando: eklarigu la elementojn de la vestaĵo,elklarigu elementojn de la konstruo de la homvizaĝo, traduko en fremda lingvo, rekreo la tekston tuj senprepare. La tekstoj estas neformaligitaj kaj ilia korektado postulas multe da tempo kvanto, precipe ce eksperimentoj kiuj estas amase faritaj, inter grandaj populacioj. 4

5 En la testa tekniko oni celadas al maksimuma formaligo de rezultoj pro trapaŝo la programigan kontrolon. Ĝi estas traktata kiel pli optimalol la tradicia kontrolo. Scienca kontrolo ligita kun kontrolo de lerteco de lingvoj en la programado, bazigas sur esenco kaj logika kunmetito de frazoj. Ankaŭ, kies realigo kaj mezurebla ilustro de fakta stato la scipovecon. Ricevantaj dum la programiga kontrolo de respondoj oni akiras en la modelo formala enkonduko al la sistemoj konvenaj. Tio donas la kontrolilon kaj pritaksilon aŭ sablonojn Eblas te prilaboro de kontrolaj tekstoj uzi multceneran metodaron de standarda kontrolo, kiu preskaŭ entute eliminas eblecon de hazarda atingo de trafa respondo. Testi oni povas la tutan gramatikan materialon, amasigi sur kelkaj paĝoj. Konkludoj 1/ Fremdlingva programado devus bazigisurla efektaj elementoj la ĝisnunajn sistemojn de metodiko de fremdlingva instruado. 2/ La programado devas ligi inter si iujn elementojn a) de senpera metodo, b) de la metodo situacio-aŭdiovizia, c) gramatiko-komunika, d) praktiko-konversacia, e) programado de Skinner kaj Crowder, f) plej novaj atingoj de didaktikaj teknikoj. 3/ La ĉefa principo de la moderna didaktiko estas principo de ĉieflanka instruado: a) komence oni devas aŭskultu elparolojn en fremda lingvo kun plena kompreno, b) poste devas paroli fremdlingve, c) sekvelegi kun kompreno de fremdlingvaj tekstoj, d) fine skribi fremdlingve. 4/ Objekto de pruvoj en la metodara eksperimento estas antaŭ ĉio la procezo de fremdlingva instruado mem en ĝiaj bazaj ĉeneroj. 5/ Se oni difinas la efikecon kaj iujn aspektojn de la instruprogramado, /ekzemple la ILO/ oni povas fari didaktikajn eksperimentojn. 6/ Metodara eksperimento koncentrigas pri: a) difino de ekzerca efikeco, b) helpiloj en diversaj instruadaj kondiĉoj, c) sekveco: de ilia uzado aŭ de provdozado. 7/ La programata materialo devus esti kunsikronata, ĉe la helpo de konvena stirata informo kun konkreta legolibro. 5

6 8/ Oni povas programi la tutan procezon. 9/ Tiel legolibro, kiel ekzercaro devas ampleksi elektitajn temojn ensfere de bazaj gramatikaj konstruoj. 10/ Uzadon de la progmiga materialo ligas sin kun suprenigo de efikeco de la instruado kaj programkontrolo al malaltigo de la tempokvanto aferinte al testa kontrolo. Tio ankaŭ povas esti uzebla por la AIS- San Marino, precipe por proksimiĝi filmprojektitaj lekcionoj aŭ simultana tradukado /pri kiu specializaĝas kaj okupas nun mi kaj mag N Brecht el Germanujo / de tre gravaj kaj valoraj sciencistoj el la tuta mondo laŭ ta modelo de ĈC- M kaj modelo de Prof. dr H. Frank. En Paderborn oni jam prilaboris kelkajn fim-lekcionojn, kaj estis ili tre uzebla por studentoj dum la AIS - Sesio kaj uzis ilin ankaŭ studentoj de la AIS- Silezia branĉo. Literaturo A. Krejci-Lewanderska: ABZ de filmo kaj televido. Tutmondaj sciencoj kaj teknikoj; 3-4, 1993 kaj Uzado de amasmedioj, prelego dum la Universala Esperanta Kongreso W-wa 1987 kaj konferencoj Polonia 1999 Munchen, Polonia 2005 Uniwerytet Szczecin A Krejci-Lewanderska: Estonteco de esperanta movado kaj rolo de aŭdiovidaj instru-metodoj. AdE Kolokvo, Praha julio 1994, nova versio IUK Karlovo 2002 A:Lewanderska: Ni lernu ludante,pola Esperantisto 1971 A.Lewanderska, H. Przybylski : Nauczanie programowane i gry strategiczne. Gliwice AKADEMICKI: PODRECZNIK- A. Lewanderska, H. Przybylski: Dydaktyczne środki audiowizualne. COM-SNP Warszawa 1976 A.Lewanderska: La apliko de aktivaj instru-metodoj, pola esperantisto 1973 H. Frank: Mallonga enkonduko en la Kibernetikan Pedagogion-KONFERENCO Praha GPde Bruin: Historia skizo de la internacilingvo. ALE-Roterdam 1921p20-32 K. Wieczorek: Kiel aŭtodidaktiko. Hamburg 1946 p kaj p. 39 Yamasaki Seiko: Esperanto estas eŭropa lingvo Esperanto nr 1050 Andre Albaut: Perspektivo. Esperanto 1050 J. Brzeziński: Konstrukcja i stosowanie tekstów DSW-W-wa I973 K. Denek: Podręcznik szkolny i akademicki red L. Leja UAM, Poznan 1977 E. Erazmus: Metodyka nauczania w szkole wyzszej. Warszawa MEN 1971,1980 H. Przybylski, B Brycki: Środki audiowizualne Gliwice l971 A. Lewanderska, R. Kopel: Cybernetyka a nauczanie studentów COM SNP 1995 Rybnik oraz Konferencja Wyzszych Szkol Technicznych Opole 2001 /E. Jarmark; Technologiakształcenia Mat. Sym. Poznań

7 R. Koppel, A. Lewanderska: Zastosowanie metod cybernetycznych. Dyd- Inf- COM Warszawa I970 oraz Konferencja Metodyczna MEN COM -Szczyrk 1983 R. Kruszewski: Kształcenie Warszawa 1974, Cz. Kupisiewicz: Podręcznik programowany w nowoczesnym systemie dydaktycznym W-wa I965 Cz. Maziarz: Dydaktyka studiów dla pracujących PWN W-wa 1971, T. Nowacki: Podstawy dydaktyki zawodowej PWN W-wa l971 kajtechnologia kształcenia Kraków 1973 W. Okon: Elementy dydaktyki szkoły wyższej W-wa 1971 kaj Zarys dydaktyki ogólnej Warszawa 1966 H. Przybylski: Specyfika studiów technicznych MOM-SNP Gliwice I979, A. Lewanderska, H. Przybylski: Nauczanie programowane i gry strategiczne. MOM-SNP Gliwice E. Franke: La semi-prograammation. L educateur 1965 S A. Lewanderska: La apliko de aktivigaj metodoj en la instruado de Esperanto laŭ la ekzempio de iernolibro kun instruakompaniloj kaj didaktikaj ludoj. Pola esperantisto 1971, mat, Konf, Interi- Łódź 1975, La konsido de polak E-instruistoj - Toruń L. Zabrocki: Programowane nauczanie. Życie Szkoły Wyższej 9/1967 kaj A. Szulc: Nauczanie programowane PZWS 1968 p M. N. Laszenko: Programinirowannyj wwodno-fonieticzeskij kurs. Kijew / Zabrocki Dydaktyka- laboratoria językowe, Dyd. SW G. M. Makarowa: Problemy programowannago obuczenija Moskwa 1979 s T. L. Razdina: Teksty w interesach bolije racjonalnoj organizacji Moskwa 1979 s kaj J. Banka: Filozofia techniki W-wa 1985, A. Lewanderska, Sociaj taskoj de E-lingvo kaj movado- Kajeroj de Interl Sem sciencoj Łódź