John Maynard Keynes Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza, 1936

Transkrypt

1 John Maynard Keynes Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza, 1936

2 Z biografii Keynesa Wybitne zdolności i staranne wykształcenie (Eton, King s College) Towarzystwo Bloomsbury (W. Woolf, E.M. Forster, R. Fry, Lytton Strachey, Duncan Grant) Sens Ŝycia: miłość oraz tworzenie i kontemplowanie piękna, dąŝenie do prawdy i wiedzy; istotą sztuki forma.

3

4 Lidia Łopokowa Udział w Ŝyciu społeczno-politycznym: politycznym: udział w delegacji na konferencję pokojową w ParyŜu, Bretton Woods Sukcesy finansowe Wkład do nauki; redakcja Economic Journal Dzieła: Ekonomiczne konsekwencje pokoju,, 1918 Traktat o reformie pienięŝnej,, 1923 Koniec leseferyzmu,, 1926 Traktat o pieniądzu,, 1930 Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza,, 1936

5 Literatura R.L. Heilbroner, Wielcy ekonomiści. Czasy.śycie. Idee,, PWE, Warszawa 1993 R. Skidelsky, John Maynard Keynes Economist, Philosopher, Statesman,, Macmillan, London Jak zrujnować gospodarkę, czyli Keynes wiecznie Ŝywy, Fijor Publishing, Chicago-Warszawa 2004.

6 Z Ŝoną, Lidią Łopokową

7

8

9 Konferencja w Bretton Woods

10

11 Wielki kryzys i kryzys ortodoksyjnej ekonomii Od czasów Bogactwa narodów (1776) do wielkiego kryzysu w głównym nurcie ekonomii panowały przekonania, których istota sprowadzała się do prawa Saya i niewidzialnej ręki rynku. Głęboki spadek produkcji, długotrwałe i wysokie bezrobocie, powszechne bankructwa w latach podwaŝyły wiarę w panującą, liberalną ekonomię.

12 ZałoŜenia keynesowskiego modelu Krótki okres dochodu narodowego Niepełne wykorzystanie zdolności wytwórczych Sztywne ceny Znaczenie globalnego popytu Zmienne zaleŝne i zmienne niezaleŝne

13 Najbardziej charakterystyczne Odrzucenie prawa Saya i wyeksponowanie znaczenia popytu dla przebiegu procesów gospodarczych, stanu koniunktury, a zwłaszcza stanu zatrudnienia. Globalny popyt decyduje o stopniu wykorzystania zdolności wytwórczych, a w konsekwencji o wielkości produkcji, dochodu i zatrudnienia. cechy

14 Oszczędzanie moŝe być nadmierne Adam Smith twierdził, Ŝe kapitały zwiększają się dzięki oszczędności, kaŝdy oszczędny człowiek jest dobroczyńcą publicznym i Ŝe wzrost bogactwa zaleŝy od nadwyŝki produkcji nad konsumpcją. Nie ulega Ŝadnej wątpliwości, Ŝe te twierdzenia są w wielkiej mierze słuszne. [ ] Jasne jest jednak, Ŝe słuszność ich ma pewne granice i Ŝe posunięta do przesady zasada oszczędzania zniszczyłaby motywy skłaniające do produkcji. Gdyby kaŝdy zadawalał się najprostszym poŝywieniem, najuboŝszym ubraniem i najskromniejszym mieszkaniem, na pewno nie istniałyby Ŝadne inne rodzaje poŝywienia, ubrania i mieszkania. [ ] Dwie skrajności są oczywiste i stąd wynika, Ŝe musi istnieć punkt pośredni, w którym biorąc pod uwagę zarówno zdolność produkcyjną jak chęć konsumowania, zachęta do powiększania bogactwa będzie największa.(...) CóŜ, zapytuję, stałoby się z popytem na towary, gdyby na najbliŝsze półrocze ustała wszelka konsumpcja z wyjątkiem spoŝywania chleba i wody? (T. Malthus)

15 Na efektywny popyt składają się wydatki konsumpcyjne i inwestycyjne. Zasady kształtowania się popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego Keynes wyjaśnia poprzez wprowadzenie krańcowej skłonności do konsumpcji, krańcowej rentowności kapitału i preferencji płynności, będących zmiennymi niezaleŝnymi modelu.

16

17 Zmienne niezaleŝne krańcowa skłonność do konsumpcji - stosunek przyrostu wydatków na konsumpcję do przyrostu dochodu C/ Y = c krańcowa skłonność do oszczędzania - stosunek przyrostu oszczędności do przyrostu dochodu S/ Y = s c + s =1 krańcowa rentowność kapitału - stosunek przewidywanego dochodu z nowobudowanego obiektu kapitałowego do kosztu jego wytworzenia. preferencja płynności - właściwa jednostce skłonność do przechowywania oszczędności w formie płynnej.

18 Teoria stopy prcentowej Keynes odrzucił teorię stopy procentowej opartą na czynnikach realnych i uznał, iŝ stopa procentowa jest przede wszystkim zjawiskiem pienięŝnym. Stopa procentowa zaleŝy od: preferencji płynności i podaŝy pieniądza.

19 Klasyczna a keynesowska teoria stopy procentowej Na osi pionowej inwestycje i oszczędności, na poziomej stopa procentowa X 1 krzywa popytu na inwestycje przy dochodzie Y1 X1 X X 2 krzywa popytu na inwestycje przy dochodzie Y2 X2 X Krzywe Y wyraŝają zaleŝność oszczędności od stopy % przy poziomach dochodu Y1, Y2, Y3 Źródło: J. M. Keynes, Ogólna teoria zatrudnienia procentu i pieniądza, WN PWN, Warszawa 2003, s. 159.

20 Główne tezy Keynesa Zasada efektywnego popytu Y = C + I Wydatki konsumpcyjne i oszczędności zaleŝą od dochodu, a nie stopy procentowej. C = Co + c Y Wydatki inwestycyjne zaleŝą od krańcowej rentowności kapitału i stopy procentowej. Zmiany inwestycji powodują mnoŝnikowe zmiany dochodu i popytu. MnoŜnik zaleŝy od krańcowej skłonności do konsumpcji. Stopa procentowa jest zjawiskiem czysto pienięŝnym. Poprzez stopę procentową ujawnia się wpływ pieniądza na procesy realne.

21 Teoria mnoŝnika inwestycyjnego Przyrost inwestycji prowadzi do wielokrotnego wzrostu dochodu. I = c = 0.80 Y = m I Y m = I i td... Y = I+ Ic+ Ic 2 + Ic = I ( 1 + c + c 2 + c ) = I ( 1/1-c )

22 Rys. 1. Zmienne zaleŝne i niezaleŝne w modelu Keynesa Globalna podaŝ i zatrudnienie Globalny popyt Wydatki konsumpcyjne Wydatki inwestycyjne Krańcowa skłonność do konsumpcji Stopa procentowa Krańcowa rentowność kapitału PodaŜ pieniądza Preferencja płynności

23 Równowaga gospodarcza i niepełne zatrudnienie

24 Keynes dowodził, Ŝe gospodarkę rynkową charakteryzuje równowaga przy niepełnym zatrudnieniu. Gospodarka moŝe pozostawać w stanie, któremu towarzyszy mniejsze bądź większe bezrobocie przymusowe. Warunkiem równowagi gospodarczej jest równość zamierzonych oszczędności ci i inwestycji. PoniewaŜ Y = C + I i S = Y C zatem czyli S = (C + I) C S = I

25 Następstwa nierówności I i S W okresie krótkim I>S Pp>Pd oŝywienie I<S Pp<Pd kryzys W okresie długim I<S tendencja do stagnacji sekularnej

26 Michał Kalecki

27 Wyprzedzająca Keynesa koncepcja Michała Kaleckiego Próba teorii koniunktury, 1933 popytowe uwarunkowania koniunktury gospodarczej znaczenie inwestycji, a zwłaszcza popytowego efektu inwestycji. Powszechne przekonanie, Ŝe im więcej kapitaliści konsumują, tym mniej oszczędzają i inwestują, jest słuszne w odniesieniu do pojedynczego kapitalisty, a nie w stosunku do całej klasy. Kalecki kwestionuje pogląd klasyków, Ŝe samo oszczędzanie pobudza akumulację kapitału i tworzy inwestycje. Zwraca takŝe uwagę na dochodowy efekt płac.

28 Cykl jest napędzany przez efekt popytowy, a hamowany przez ich efekt podaŝowy. Tragedia inwestycji polega na tym, Ŝe wywołują kryzysy, bo są poŝyteczne. Niewątpliwie wielu uzna tę teorię za paradoksalną. Paradoksalna jest jednak nie teoria, ale jej przedmiot gospodarka kapitalistyczna. (Kalecki) Wznoszenie piramid, trzęsienia ziemi, nawet wojny mogą się przyczynić do wzrostu bogactwa, jeśli nasi męŝowie stanu wychowani na zasadach ekonomii klasycznej nie potrafią zdobyć się na nic lepszego.( Keynes, 1985, s. 153, podkreśl.. J.G.L.)

29 Implikacje polityczne teorii Keynesa NajwaŜniejsze wady systemu opartego na wolnym rynku niezdolność do realizacji pełnego zatrudnienia niesprawiedliwy podział bogactwa i dochodów. Potępił i uznał za przejściowy rentierski aspekt kapitalizmu. Problemem jest dbałość o skłonność do konsumpcji, a nie skłonność do oszczędzania > w Ŝywotnym interesie społeczeństwa jest maksymalne obniŝenie stopy procentowej. Rewolucyjny niemal wydźwięk mają stwierdzenia o eutanazji rentiera i tyrańskiej władzy wyzyskiwania przez kapitalistę wartości kapitału wynikającej z jego niedostatku. PoŜądana jest aktywna polityka fiskalna i pienięŝna.

30 Znaczenie idei W rzeczywistości to idee właśnie rządzą światem. Praktycy przekonani, Ŝe nie podlegają Ŝadnym wpływom intelektualnym, są zazwyczaj niewolnikami idei jakiegoś dawno zmarłego ekonomisty. Znaczenie interesów i przywilejów ocenia się zbyt wysoko w porównaniu ze stopniowym oddziaływaniem idei.

31 Prosty model keynesowski Y = C+I C = CA + c Y I = I0 C+I C+I0+IG C+I0 C Yb Y# Y Zb Z Z# Y/Z

32 Model klasyczny 1.Giętkie ceny 2.Szybki powrót rynku do równowagi 3.Pełne wykorzystanie czynników produkcji Cena Pd Pp Y Dochód realny

33 W modelu klasycznym dzięki giętkim cenom i szybkim dostosowaniom decyzji podmiotów gospodarczych do zmiany popytu gospodarka pozostaje w stanie pełnego wykorzystania czynników produkcji. O wielkości produkcji i dochodzie realnym decyduje zasób czynników produkcji. Zmiany popytu prowadzą tylko do zmiany poziomu cen. Pieniądz jest neutralny, tzn. nie ma wpływu na wielkości realne.

34 Model keynesowski 1. Sztywne ceny 2. Niepełne wykorzystanie czynników produkcji Cena Pd Pp Y Y Y Dochód realny

35 W modelu keynesowskim Zmiany popytu prowadzą do zmiany stopnia wykorzystania czynników wytwórczych i w efekcie do zmiany podaŝy i dochodów w ujęciu realnym. Dopiero przekroczenie poziomu dochodu Y odpowiadającego stanowi pełnego wykorzystania czynników wytwórczych spowoduje wzrost cen.

36