Analiza wiedzy żywieniowej dotyczącej zawartości białka w produktach bogatoskrobiowych w grupie chorych na przewlekłą chorobę nerek
|
|
- Sylwester Niemiec
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 382 Probl Hig Epidemiol 2014, 95(2): Analiza wiedzy żywieniowej dotyczącej zawartości białka w produktach bogatoskrobiowych w grupie chorych na przewlekłą chorobę nerek Analysis of nutritional knowledge on the quantity of protein in starchy products in a group of individuals with chronic kidney disease Dominika Głąbska 1/, Dariusz Włodarek 1/, Jadwiga Rojek-Trębicka 2/ 1/ Zakład Dietetyki, Katedra Dietetyki, Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie 2/ Poradnia Nefrologiczna, Samodzielny Publiczny Centralny Szpital Kliniczny w Warszawie Wprowadzenie. W okresie przeddializacyjnym przewlekłej choroby nerek, u stosujących dietę niskobiałkową, białko pochodzenia zwierzęcego powinno stanowić ponad 50% białka diety. W związku z tym, istnieje konieczność zmniejszenia spożycia białka pochodzenia roślinnego. Cel badań. Analiza wiedzy żywieniowej dotyczącej zawartości białka w produktach zbożowych i ziemniakach, w grupie chorych na przewlekłą chorobę nerek. Materiał i metody. W badaniu uczestniczyło 39 kobiet i 31 mężczyzn w 3 5 stadium przewlekłej choroby nerek (29-80 lat) 23 osoby z prawidłową i 47 z nadmierną masą ciała; 9 osób z cukrzycą. Test wiedzy żywieniowej obejmował pytania dotyczące zawartości białka w 59 produktach roślinnych typowych i niskobiałkowych (m.in. mąki, pieczywo, ciasta, ciasteczka, makarony, kasze, ryż, płatki zbożowe, ziemniaki). Uczestnicy określali zawartości białka jako śladową (do 1,5 g), małą (1,5-4 g), średnią do dużej (4-10 g) lub bardzo dużą (10-16 g/100 g produktu). Analizę statystyczną przeprowadzono z zastosowaniem testu t-studenta i Manna- Whitneya (p 0,05). Wyniki. Zawartość białka w większości produktów niskobiałkowych była przez badanych prawidłowo określana. Badani niedoszacowywali zawartość białka w chlebie chrupkim, chrupkach kukurydzianych, kaszach gryczanej i jaglanej, makaronie bezjajecznym i dwujajecznym, płatkach kukurydzianych, müsli, otrębach oraz płatkach jęczmiennych i owsianych, a przeszacowywali w ciastach i ciasteczkach niskobiałkowych oraz kaszy pęczak. Mężczyźni przeciętnie przeszacowywali zawartości białka w 24% badanych produktów, podczas gdy kobiety w 17% (p=0,0243). Wnioski. W grupie osób z przewlekłą chorobą nerek w okresie przeddializacyjnym stwierdzono niewystarczający poziom wiedzy żywieniowej dotyczącej zawartości białka w produktach roślinnych. Stwierdzono konieczność prowadzenia szkoleń pacjentów z zakresu praktycznego zastosowania diety niskobiałkowej, w tym zawartości białka w produktach spożywczych. Introduction. During the predialysis treatment, in a low protein diet, at least 50% of protein should be of animal origin. As a result, there is a necessity of plant protein restriction. Aim. To analyze nutritional knowledge associated with the quantity of protein in cereal products and potatoes in a group of individuals with chronic kidney disease. Material & Methods. 39 female and 31 male individuals in 3-5 stage of chronic kidney disease were qualified for the study. 23 of them were characterized by proper body mass, 47 overweight/ obesity, while 9 individuals were diabetic. Test of nutritional knowledge consisted of questions about 59 plant products typical and low-protein (flour, bakery products, cakes, cookies, pasta, grits, rice, cereals, potatoes). The participants were determining protein content as trace (<1,5 g), small (1,5-4 g), medium to large (4-10 g), very large (10-16 g/100 g of product). The statistical analysis was conducted using t-student and Mann-Whitney test. Results. The quantity of protein in most of the analyzed low-protein products was properly assessed by the participants. The quantity of protein in crisp bread, corn crunches, buckwheat and millet groats, noegg and double-egg pasta, muesli, bran, corn, barley and oat flakes was undervalued, while in peeled barley groats, low-protein cakes and cookies overvalued. The men on the average overvalued the protein quantity in 24% of products, while the women in 17% (p=0.0243). Conclusion. Nutritional knowledge associated with quantity of protein in plant products in a group of predialysis individuals with chronic kidney disease was insufficient. The necessity of nutritional education associated with practical application of low-protein diet was indicated. Key words: nutritional knowledge, chronic kidney disease, protein, cereal products, bakery products, potatoes Słowa kluczowe: wiedza żywieniowa, przewlekła choroba nerek, białko, produkty zbożowe, pieczywo, ziemniaki Probl Hig Epidemiol 2014, 95(2): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Adres do korespondencji / Address for correspondence dr inż. Dominika Głąbska Zakład Dietetyki, Katedra Dietetyki, Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji, SGGW w Warszawie ul. Nowoursynowska 159c, Warszawa tel , faks , dominika_glabska@sggw.pl
2 Głąbska D i wsp. Analiza wiedzy żywieniowej dotyczącej zawartości białka w produktach bogatoskrobiowych Wstęp Przewlekła choroba nerek staje się obecnie coraz bardziej powszechnym problemem [1]. Stwierdza się ją u ponad 10% dorosłych, a w przypadku grup ryzyka: osób starszych, chorujących na nadciśnienie tętnicze, cukrzycę lub obciążonych rodzinnie przewlekłą chorobą nerek lub schorzeniami układu sercowo-naczyniowego, nawet u 30-50% [2-6]. W Polsce mikroalbuminuria i obniżony klirens kreatyniny, stanowiące wskaźniki uszkodzenia nerek, diagnozowane są odpowiednio u 12-18% i ponad 17% populacji [7, 8]. Ogólnie, szacuje się, że w populacji polskiej 4,5 miliona osób ma w różnym stopniu zaawansowaną przewlekłą chorobę nerek, spośród których 16 tysięcy osób jest dializowanych [9]. Jednym z elementów postępowania terapeutycznego w przewlekłej chorobie nerek w okresie przeddializacyjnym jest zastosowanie diety niskobiałkowej [10, 11]. Jej celem jest ograniczenie wytwarzania produktów przemiany azotowej w organizmie. Równocześnie, powinna być ona ukierunkowana na ograniczenie hiperfosfatemii, kwasicy metabolicznej, hiperkaliemii i innych zaburzeń elektrolitowych [12]. Zgodnie z zaleceniami, zmniejszeniu spożycia białka, w przypadku osób pozostających na diecie niskobiałkowej, towarzyszyć powinno zachowanie właściwych proporcji między białkiem pochodzenia zwierzęcego a pochodzenia roślinnego białko pochodzenia zwierzęcego powinno stanowić ponad 50% białka ogółem w diecie [12]. W związku z tym najwłaściwszym rozwiązaniem jest ograniczenie ilości spożywanego białka roślinnego. W produktach zbożowych zawartość białka jest bardzo zróżnicowana od poniżej 1,5 g w przypadku specjalnych produktów niskobiałkowych, do ponad 10g/100 g produktu w przypadku niektórych produktów bez ograniczonej zawartości białka [13, 14]. Sánchez i wsp. [15] badając możliwość wykorzystania produktów niskobiałkowych w diecie stwierdzili, że pozwalają one na znaczące i trwałe zmniejszenie spożycia białka oraz, że dieta zawierająca te produkty może być dobrze akceptowana przez pacjentów i wpływać na poprawę jakości ich życia. Dlatego też pacjenci z przewlekłą chorobą nerek powinni znać orientacyjną zawartość białka w spożywanych przez nich produktach roślinnych. Cel badań Analiza wiedzy żywieniowej dotyczącej zawartości białka w produktach zbożowych i ziemniakach, w grupie chorych na przewlekłą chorobę nerek. Materiał i metody Badanie przeprowadzono wśród uczestników szkolenia dietetycznego dotyczącego stosowania die- ty niskobiałkowej. W szkoleniu uczestniczyli leczeni zachowawczo pacjenci w 3-5 stadium przewlekłej choroby nerek, będący pod opieką Poradni Nefrologicznej przy Samodzielnym Publicznym Centralnym Szpitalu Klinicznym w Warszawie. W badaniu uczestniczyło 39 kobiet i 31 mężczyzn. Osoby uczestniczące w badaniu były w wieku od 29 do 80 lat. Wskaźnik masy ciała (BMI) u 23 osób mieścił się w zakresie wartości prawidłowych (18,5-25 kg/m 2 ), a u 47 osób wskazywał na nadmierną masą ciała (BMI 25 kg/m 2 ). Ponadto, w badanej grupie było 9 osób ze zdiagnozowaną cukrzycą typu 2. Uczestnicy szkolenia dietetycznego, przed rozpoczęciem spotkania edukacyjnego dotyczącego zagadnień zawartości białka roślinnego w produktach spożywczych i znaczenia produktów niskobiałkowych w diecie, zostali poproszeni o wypełnienie, w oparciu o swoją dotychczasową wiedzę, testu wiedzy żywieniowej. Należy zaznaczyć, że tematyką wcześniejszych spotkań, w których uczestniczyli pacjenci, była rola diety niskobiałkowej i białka zwierzęcego w postępowaniu żywieniowym u osób z przewlekłą chorobą nerek. Ocena ogólnej wiedzy żywieniowej badanych pacjentów związanej ze stosowaniem diety niskobiałkowej w przewlekłej chorobie nerek przeprowadzona przed rozpoczęciem cyklu szkoleń została opisana we wcześniejszej publikacji [16]. Test wiedzy żywieniowej obejmował pytania dotyczące zawartości białka w 59 produktach roślinnych, zarówno typowych, jak i niskobiałkowych (mąki typowe i niskobiałkowe, pieczywo typowe jasne, razowe, chrupkie, cukiernicze i niskobiałkowe, ciasta oraz ciasteczka typowe i niskobiałkowe, makarony typowe i niskobiałkowe, kasze, ryż, płatki zbożowe, müsli, otręby, chrupki kukurydziane oraz ziemniaki). W przypadku każdego produktu uczestnicy byli proszeni o określenie zawartości białka jako śladowa (do 1,5 g/100 g produktu), mała (1,5-4 g/100 g produktu), średnia do dużej (4-10 g/100 g produktu) lub bardzo duża (10-16 g/100 g produktu). Pacjenci mieli nieograniczony czas na wypełnienie testu. Ocenę prawidłowości odpowiedzi wykonano w oparciu o zawartość białka w produktach spożywczych podaną w tabelach składu i wartości odżywczej żywności [13, 14], a w przypadku produktów niskobiałkowych, które nie były w nich uwzględnione na podstawie informacji na opakowaniach. Podstawę analizy stanowiła częstość prawidłowego określania zawartości białka dla poszczególnych produktów. Dokonano analizy porównawczej częstości udzielania prawidłowych odpowiedzi oraz niedoszacowywania i przeszacowywania zawartości białka w podgrupach mężczyzn i kobiet, osób z prawidłową i nadmierną masą ciała oraz osób chorujących na cukrzycę i bez tej choroby. Analizę statystyczną z za-
3 384 Probl Hig Epidemiol 2014, 95(2): stosowaniem testu Shapiro-Wilka, testu t-studenta i testu U Manna-Whitneya wykonano w programie Statgraphics Plus for Windows 4.0. Przy określaniu istotności różnic przyjęto poziom α=0,05. Wyniki W tabeli I zaprezentowano częstość niedoszacowywania, prawidłowego określania i przeszacowywania zawartości białka w badanych produktach spożywczych. Do produktów o najmniejszej zawartości białka, badani prawidłowo zaliczali większość produktów niskobiałkowych. Jedynie w przypadku ciast i ciasteczek niskobiałkowych, które również należą do grupy produktów o śladowej zawartości białka, większość z nich zawyżała zawartość białka lub nie udzielała odpowiedzi na to pytanie. Podobną sytuację obserwowano w przypadku mąki ziemniaczanej i kukurydzianej. Zawartość białka w ziemniakach była oceniana prawidłowo przez niemal połowę badanych, jako mała. Równocześnie pozostałe osoby przeszacowywały lub niedoszacowywały jego zawartość w tym produkcie. Znaczna część pacjentów nie była w stanie prawidłowo określić ilości białka w produktach innych niż produkty niskobiałkowe. Najczęściej prawidłowo oceniana była ilość białka w takich produktach zbożowych jak: pieczywo jasne, pieczywo cukiernicze, ciasta i ciasteczka, mąka pszenna i makaron czterojajeczny. Badani zaniżali ilość białka w takich produktach jak: chleb chrupki, chrupki kukurydziane, makaron bezjajeczny i dwujajeczny, płatki kukurydziane oraz w prawie wszystkich produktach o bardzo dużej zawartości białka (kasza gryczana i jaglana, müsli z orzechami, otręby oraz płatki jęczmienne i owsiane). Przeszacowywanie zawartości białka było raczej rzadkie i dotyczyło w przypadku co trzeciego badanego kaszy pęczak i niektórych rodzajów pieczywa razowego (szczególnie chleba razowego z soją i słonecznikiem) i cukierniczego. Częściej niedoszacowywanie zawartości białka dotyczyło pieczywa razowego i ryżu brązowego (odpowiednio 47% i 44% badanych niedoszacowywało ją), niż pieczywa jasnego i ryżu białego (odpowiednio 40% i 31%). Częstość wskazywania prawidłowej zawartości białka w ocenianych produktach nie różniła się między mężczyznami i kobietami, jak również w podgrupach zależnych od BMI i występowania cukrzycy (tab. II). Również częstość niedoszacowywania zawartości białka nie różniła się w ocenianych podgrupach osób (tab. II). W tabeli II przedstawiono częstość przeszacowywania zawartości białka w badanych produktach spożywczych w podgrupach zależnych od płci, BMI i występowania cukrzycy. Stwierdzono istotne statystycznie różnice między mężczyznami a kobietami mężczyźni przeciętnie przeszacowywali zawartość białka w 24% badanych produktów, podczas gdy kobiety w 17% (p=0,0243). Różnic zależnych od BMI i występowania cukrzycy nie stwierdzono. Dyskusja Spożycie białka w typowej polskiej diecie, podobnie jak w dietach innych społeczeństw rozwiniętych, przekracza poziom zalecany i jest 1,5-2 razy większe niż jest to rekomendowane w normach żywienia [17]. Podobnie, w grupie osób z przewlekłą chorobą nerek stwierdza się częste przekraczanie zalecanego spożycia białka, które obserwowane jest u ponad połowy badanych [18, 19]. Może to wynikać z niskiego poziomu ich wiedzy co do zasad stosowania diety w tym schorzeniu [20]. Również w niniejszej grupie oceniono poziom wiedzy żywieniowej, co przedstawiono w opublikowanej wcześniej pracy, i stwierdzono, że 17-57% badanych chorych nie wiedziało jaka jest orientacyjna zawartość białka w poszczególnych grupach produktów spożywczych, a 31% nieprawidłowo oceniało rolę pieczywa niskobiałkowego w diecie, wskazując, że ich zdaniem nie musi być ono stosowane [16]. Znajomość zawartości białka w poszczególnych produktach jest istotnym elementem przestrzegania diety niskobiałkowej przez pacjentów z przewlekłą chorobą nerek. Pozwala to na prawidłowe konstruowanie przez nich diety, jednocześnie przyczyniając się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia zarówno nadmiernej, jak i zbyt małej, w stosunku do potrzeb pacjenta, ilości białka w diecie. Brak takiej wiedzy może prowadzić do nieuzasadnionego unikania wybranych grup produktów, lub nadmiernego spożywania innych. W badanej grupie, ocena wiedzy żywieniowej pozwoliła na stwierdzenie, że znaczna część pacjentów zaniżała ilość białka w produktach zbożowych bogatobiałkowych (pieczywo razowe, ryż brązowy, müsli, płatki zbożowe). Doprowadzić to może do nadmiernego ich spożycia, a tym samym zbyt dużej ilości białka ogółem, w tym białka roślinnego, co jest typowym błędem popełnianym przez osoby z przewlekłą chorobą nerek w okresie przeddializacyjnym [18, 19]. Należy zaznaczyć, że częściej prawidłowo była oceniana ilość białka w białym pieczywie, białym ryżu, mące pszennej, ciastkach i ciasteczkach, niż we wspomnianych powyżej produktach bogatobiałkowych. Różnicę tę można próbować wyjaśnić jako efekt odmiennego postrzegania przez pacjentów tych produktów. Produkty pełnoziarniste polecane są dla osób zdrowych jako mające lepszą wartość odżywczą i korzystny wpływ na zdrowie, a produkty z białej mąki wskazywane są jako produkty których w zdrowej diecie należy unikać. Dlatego też można przypuszczać, że pacjenci uważając
4 Głąbska D i wsp. Analiza wiedzy żywieniowej dotyczącej zawartości białka w produktach bogatoskrobiowych Tabela I. Częstość niedoszacowywania, prawidłowego określania i przeszacowywania zawartości białka w badanych produktach spożywczych [% badanej grupy] Table I. Frequency of undervalued, properly assessed and overvalued content of protein in studied food products [% of studied group] Zawartość białka /100g produktu Produkt/grupa produktów (ilość badanych produktów) Udział badanej grupy Niedoszacowywanie Prawidłowe określanie Przeszacowywanie Brak odpowiedzi <1,5g Pieczywo niskobiałkowe (5) Mąka niskobiałkowa Makaron niskobiałkowy Ciasta/ ciasteczka niskobiałkowe (4) Mąka ziemniaczana i kukurydziana ,5-4g Ziemniaki g Pieczywo jasne (9) Pieczywo razowe (8) Pieczywo cukiernicze (4) Chleb chrupki Chrupki kukurydziane Ciasta/ ciasteczka (3) Kasze (3 pszenna, jęczmienna) Makaron bezjajeczny Mąka pszenna Musli z suszonymi owocami Płatki zbożowe (3 pszenne, żytnie, kukurydziane) Ryż (2) >10g Kasza (2 gryczana, jaglana) Makaron jajeczny (2) Musli z orzechami Otręby pszenne Płatki zbożowe (2 jęczmienne, owsiane) Tabela II. Częstość prawidłowego określania, niedoszacowywania i przeszacowywania zawartości białka w badanych produktach spożywczych [% odpowiedzi wskazujących prawidłową, mniejszą lub większą niż rzeczywista zawartość białka] Table II. Frequency of properly assessed, undervalued and overvalued content of protein in studied food products [% of answers indicating correct, lower or higher than real protein content] Grupy badane Średnia±SD Mediana Min Max p-value Częstość prawidłowego określania Mężczyźni (n=31) 44,0±11,6 40,7 18,6 72,9 0,17 Kobiety (n=39) 48,0±12,5 45,8 18,6 79,7 BMI<25 (n=23) 48,6±15,7 44,1 18,6 79,7 0,27 BMI 25 (n=47) 45,1±10,0 44,1 18,6 67,8 Cukrzyca (n=9) 47,1±13,5 42,4 30,5 76,3 0,83 Brak cukrzycy (n=61) 46,1±12,1 44,1 18,6 79,7 Częstość niedoszacowywania Mężczyźni (n=31) 28,9±15,2 30,5 5,1 52,5 0,65 Kobiety (n=39) 30,5±14,0 35,6 1,7 59,3 BMI<25 (n=23) 27,7±15,7 32,2 b 1,7 50,8 0,44 BMI 25 (n=47) 30,8±13,8 33,9 5,1 59,3 Cukrzyca (n=9) 32,4±12,7 37,3 11,9 45,8 0,45 Brak cukrzycy (n=61) 29,4±14,7 32,2 b 1,7 59,3 Częstość przeszacowywania Mężczyźni (n=31) 23,3±9,8 23,7 3,4 47,4 0,02 Kobiety (n=39) 18,3±10,7 16,9 b 3,4 49,1 BMI<25 (n=23) 19,4±9,4 20,3 5,1 47,4 0,53 BMI 25 (n=47) 21,1±11,1 20,3 3,4 49,1 Cukrzyca (n=9) 19,2±11,0 20,3 6,8 37,3 0,69 Brak cukrzycy (n=61) 20,7±10,5 20,3 3,4 49,1 BMI wskaźnik masy ciała a porównanie przeprowadzono przy użyciu testu t-studenta (dla rozkładów normalnych) lub testu U Manna-Whitneya (dla rozkładów odbiegających od normalności) b rozkład odbiegający od normalnego (do weryfikacji normalności rozkładu wykorzystano test Shapiro-Wilka przy p 0,05)
5 386 Probl Hig Epidemiol 2014, 95(2): produkt za zdrowszy jednocześnie przypisywali mu mniejszą ilość białka. Brak wiedzy żywieniowej i edukacji w zakresie stosowania diety niskobiałkowej może prowadzić do stosowania przez pacjentów, zamiast zaleceń diety niskobiałkowej, zaleceń diety podstawowej, diety stosowanej w zmniejszeniu ryzyka schorzeń sercowo-naczyniowych lub diet odchudzających. Na postrzeganie ilości białka wpływać może również struktura produktu wśród tych, w których zawartość białka była najczęściej niedoszacowywana, znajdowały się również chleb chrupki oraz chrupki kukurydziane, charakteryzujące się małą masą w stosunku do objętości i przez to postrzegane jako niskokaloryczne. Należy również zaznaczyć, że powszechnie zalecane produkty zbożowe nieprzetworzone są jednocześnie bogatym źródłem fosforanów, które to powinny być ograniczane w diecie osób z przewlekłą chorobą nerek [21]. W badaniach innych autorów stwierdza się, że skojarzenie produktu z działaniem prozdrowotnym, przyczynia się do zwiększenia jego spożywanych ilości [22]. Tym samym, w przypadku edukacji chorych na przewlekłą chorobę nerek, koniecznym jest podkreślanie, że produkty generalnie polecane dla ogółu populacji, dla nich nie zawsze są wskazane. Z rozmów z pacjentami wynika, że generalnie produkty niezdrowe lub tuczące postrzegają oni często jako bogatobiałkowe aż do skrajnych przypadków, kiedy postrzegają jako takie cukier lub oleje. Równocześnie produkty zdrowe lub niskokaloryczne (w tym również produkty light) postrzegają jako te o małej zawartości białka. Znaczna grupa badanych osób zawyżała ilość białka w wielu produktach niskobiałkowych, w tym w mące zarówno ziemniaczanej jak i kukurydzianej. Może to prowadzić do niepotrzebnego ograniczania ich spożycia i nie wprowadzania ich w miejsce tradycyjnych produktów zbożowych do diety. Ciekawą obserwacją jest to, że zawartość białka w pieczywie niskobiałkowym była prawidłowo oceniana wyraźnie częściej, niż zawartość białka w wyrobach cukierniczych tego typu. Wynikać to może z tego, o czym wspomniano już wcześniej w przypadku tradycyjnych produktów z postrzegania ciast i ciasteczek niskobiałkowych jako mniej zdrowe, a tym samym zawierające więcej białka, niż pieczywo niskobiałkowe. Węglowodany powinny dostarczać około 60% wartości energetycznej diety niskobiałkowej [23], która w przewlekłej niewydolności nerek w okresie przeddializacyjnym nie powinna być bezzasadnie ograniczana [12], jako że może się to przyczyniać do progresji choroby [24]. Jednym z najważniejszych źródeł węglowodanów w diecie są produkty zbożowe [25]. Produkty zbożowe niskobiałkowe, są bardzo przydatne w zapewnieniu odpowiedniej do potrzeb chorych wartości energetycznej diety, bez jednoczesnego zwiększania w niej w sposób znaczący ilości białka roślinnego [15], a ich asortyment zarówno na świecie, jak i w Polsce jest dość duży [26]. Zbyt mała wartość energetyczna diety, spowodowana zbyt małym spożyciem węglowodanów, przyczynia się do wykorzystania białka jako składnika energetycznego, co zachodzi przez utlenianie aminokwasów dostarczonych z pożywieniem oraz uwolnionych podczas rozpadu białek własnych organizmu [27]. Wraz z postępem niewydolności nerek, pacjenci mają tendencję do równoczesnego obniżania spożycia białka i wartości energetycznej diety [28]. Nadmierne ograniczenie ilości spożywanej żywności może doprowadzić do obniżenia wartości energetycznej diety poniżej potrzeb energetycznych organizmu. Skutkiem tego może być wystąpienie niedożywienia białkowo-energetycznego, nawet jeśli spożycie białka jest prawidłowe. Równocześnie, prowadzić to może do zwiększenia wytwarzania w organizmie produktów przemiany białkowej, w porównaniu do stanu przed ograniczeniem ilości spożywanego pożywania. W rezultacie może to wpływać na przyspieszenie postępu niewydolności nerek [24]. Ograniczaniu ilości białka pochodzenia roślinnego z produktów zbożowych powinno towarzyszyć wprowadzenie do diety produktów niskobiałkowych. Tym samym, zapewniona jest odpowiednia ilość węglowodanów i utrzymanie odpowiedniej wartości energetycznej diety. Jako, że nie stwierdzono różnic częstości prawidłowego określania i niedoszacowywania zawartości białka w badanych produktach spożywczych w podgrupach zależnych od płci, BMI i występowania cukrzycy, stwierdzić można, że ewentualne nadmierne spożycie produktów bogatych w białko roślinne prawdopodobnie ma w tych podgrupach podobną częstość. Jednakże to, że mężczyźni istotnie częściej niż kobiety przeszacowywali zawartość białka, wskazywać może, że w ich przypadku częstsze może być również nieuzasadnione ograniczenie spożycia nie tylko produktów bogatych w białko roślinne, ale również tych w których jego zawartość jest mniejsza. Z drugiej strony, świadczyć to może o większej wiedzy żywieniowej kobiet, która jednakże w odniesieniu do ogólnych zasad stosowania diety w przewlekłej niewydolności nerek nie została we wcześniejszym badaniu stwierdzona [16]. Niemniej jednak, osobą, która udzieliła największej liczby prawidłowych odpowiedzi, była kobieta, która poprawnie określiła zawartość białka w 80% produktów. Podsumowując, stwierdzić należy konieczność prowadzenia w grupie osób z przewlekłą niewydolnością nerek szkoleń dietetycznych. Również wytyczne NKF K/DOQI [12] wskazują, iż poradnictwo żywieniowe powinno być w tej grupie prowadzone i podkreślają, że dzięki nastawieniu na utrzymanie
6 Głąbska D i wsp. Analiza wiedzy żywieniowej dotyczącej zawartości białka w produktach bogatoskrobiowych dobrego stanu odżywienia i jego poprawę, może ono przyczynić się do poprawy przeżywalności w tej grupie chorych. Wyniki badań własnych wskazują konieczność włączenia do tematów poruszanych w edukacji, zagadnień związanych z zawartością białka w produktach roślinnych. Ponadto, wyniki opublikowane wcześniej wskazują na skuteczność edukacji żywieniowej w utrzymaniu na odpowiednim poziomie spożycia białka [29]. Również badania innych autorów wskazują na skuteczność programów szkoleniowych, mających na celu poszerzenie wiedzy żywieniowej chorych na przewlekłą chorobę nerek stwierdzano to w odniesieniu do fosforu w grupie chorych hemodializowanych [30]. Wnioski 1. W grupie osób z przewlekłą chorobą nerek w okresie przeddializacyjnym stwierdzono niewystarczający poziom wiedzy żywieniowej dotyczącej zawartości białka w produktach roślinnych produktach zbożowych i ziemniakach. 2. Wśród produktów, w których zawartość białka była prawidłowo określana znalazła się większość produktów niskobiałkowych, jednakże równocześnie zawartość białka w niektórych z nich była przeszacowywana, podczas gdy niedoszacowywano zawartość białka w niektórych produktach powszechnie uznawanych za zdrowe (o dużej gęstości odżywczej). 3. Mężczyźni istotnie częściej niż kobiety przeszacowywali zawartość białka, co wskazywać może, że w ich przypadku częstsze może być również nieuzasadnione ograniczenie spożycia nie tylko produktów bogatych w białko roślinne, ale również tych w których jego zawartość jest mniejsza. 4. Stwierdzono konieczność prowadzenia szkoleń pacjentów z przewlekłą chorobą nerek w okresie przeddializacyjnym z zakresu praktycznego zastosowania diety niskobiałkowej, w tym zawartości białka w konkretnych produktach spożywczych. Piśmiennictwo / References 1. Rutkowski B. Aktualne problemy diagnostyki chorób nerek. Forum Nefrol 2009, 2: Garg A, Kiberd B, et al. Albuminuria and renal insufficiency guides population screening: Results from NHANES III. Kidney Int 2002, 61: Coresh J, Astor BC, et al. Prevalence of chronic kidney disease and decreased kidney function in the adult US population: Third National Health and Nutrition Examination survey. Am J Kidney Dis 2003, 41: Fored CM, Ejerblad E, et al. Socio-economic status and chronic renal failure: a population-based case-control study in Sweden. Am J Kidney Dis 2003, 18: Rutkowski B, Czekalski S i wsp. Epidemiologia chorób nerek w Polsce program pilotażowy (PolNef). Prz Lek 2004, 61: Konta T, Hao Z, et al. Prevalence and risk factor of microalbuminuria in Japanese general population. The Takahata study. Kidney Int 2006, 70: Król E, Rutkowski B, et al. Early diagnosis of renal diseases preliminary results from the pilot study PolNef. Prz Lek 2005, 62: Król E, Rutkowski B i wsp. Early diagnosis of chronic kidney disease results of the PolNef study. Am J Nephrol 2009, 29: Rutkowski B, Małgorzewicz S i wsp. Stanowisko dotyczące rozpoznawania oraz postępowania w przypadku niedożywienia dorosłych chorych z przewlekłą chorobą nerek. Forum Nefrol 2010, 3: NKF K/DOQI. Clinical practice guidelines for chronic kidney disease: evaluation, classification and stratification. Am J Kidney Dis 2002, 39(suppl 1). 11. Czekalski S, Rutkowski B i wsp. Zalecenia Zespołu Krajowego Konsultanta Medycznego w Dziedzinie Nefrologii dotyczące postępowania zachowawczego u chorych na przewlekłą niewydolność nerek. Zespół Krajowego Konsultanta Medycznego w Dziedzinie Nefrologii, Warszawa NKF K/DOQI. Nutrition in chronic renal failure. Am J Kidney Dis 2000, 35 (suppl 2). 13. Kunachowicz H, Nadolna I i wsp. Produkty bezglutenowe skład i wartość odżywcza. IŻŻ, Warszawa Kunachowicz H, Nadolna J i wsp. Tabele składu i wartości odżywczej żywności. PZWL, Warszawa Sánchez C, Aranda P, et al. Influence of low-protein dietetic foods consumption on quality of life and levels of B vitamins and homocysteine in patients with chronic renal failure. Nutr Hosp 2010, 25: Włodarek D, Głąbska D, Rojek-Trębicka J. Ocena wiedzy żywieniowej, związanej z praktycznym zastosowaniem diety niskobiałkowej, pacjentów z przewlekłą chorobą nerek w okresie przeddializacyjnym. Nefrol Dial Pol 2012, 16: Jarosz M, Bułhak-Jachymczyk B [red]. Normy żywienia człowieka. Podstawy prewencji otyłości i chorób niezakaźnych. PZWL, Warszawa Kopple JD, Greene T, et al. Relationship between nutritional status and the glomerular filtration rate: Results from the MDRD Study. Kidney Int 2000, 57: Duenhas MR, Draibe SA, et al. Influence of renal function on spontaneous dietary intake and on nutritional status of chronic renal insufficiency patients. Eur J Clin Nutr 2003, 57: Cupisti A, Ferretti V, et al. Nutritional knowledge in hemodialysis patients and nurses: focus on phosphorus. J Ren Nutr 2012, in press.
7 388 Probl Hig Epidemiol 2014, 95(2): NKF K/DOQI. Clinical practice guidelines for bone metabolism and disease in chronic kidney disease. Am J Kidney Dis 2003, 42 (suppl 3). 22. Geyskens K, Pandelaere M, et al. The backdoor to overconsumption: the effect of associating low-fat food with health references. J Pub Pol Mark 2007, 26: The CARI Guidelines Caring for Australians with Renal Impairment Nutrition and growth in kidney disease. Carbohydrates in predialysis patients. CARI Ikizler TA, Greene JH, et al. Spontaneous dietary protein intake during progression of chronic renal failure. J Am Soc Nephrol 1995, 6: Nowicka G, Panczenko-Kresowska B. Węglowodany. [w:] Normy żywienia człowieka. Podstawy prewencji otyłości i chorób niezakaźnych. Jarosz M, Bułhak-Jachymczyk B (red). PZWL, Warszawa 2008: Karalis M. Low protein products. J Ren Nutr 2003, 13: Włodarek D. Zapotrzebowanie na białko czy sportowiec potrzebuje więcej? Med Sport 2010, 26: Kopple JD, Greene T, Chumlea WC, et al. Relationship between nutritional status and the glomerular filtration rate: results from the MDRD study. Kidney Int 2000, 57: Włodarek D, Głąbska D, Rojek-Trębicka J. Możliwość prowadzenia w okresie przeddializacyjnym skutecznej edukacji dietetycznej i dietoterapii u pacjenta z przewlekłą niewydolnością nerek opis przypadku. Nefrol Dial Pol 2010, 14: Ford JC, Pope JF, et al. The effect of diet education on the laboratory values and knowledge of hemodialysis patients with hyperphosphatemia. J Ren Nutr 2004, 14:
Otyłość i choroby nerek. groźny problem XXI wieku
Otyłość i choroby nerek groźny problem XXI wieku Dr Lucyna Kozłowska SGGW, Wydział Nauk o śywieniu Człowieka i Konsumpcji Katedra Dietetyki e-mail: lucyna_kozlowska@sggw.pl Nadwaga + otyłość 25% 27% Nadwaga
Bardziej szczegółowoCzy mogą być niebezpieczne?
Diety wysokobiałkowe w odchudzaniu Czy mogą być niebezpieczne? Lucyna Kozłowska Katedra Dietetyki SGGW Diety wysokobiałkowe a ryzyko zgonu Badane osoby: Szwecja, 49 261 kobiet w wieku 30 49 lat (1992 i
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Bardziej szczegółowoZbożowe śniadanie zimowe. dr inż. Marta Jeruszka-Bielak Centrum Komunikacji Społecznej
Zbożowe śniadanie zimowe dr inż. Marta Jeruszka-Bielak Centrum Komunikacji Społecznej Asortyment produktów zbożowych Produkty zbożowe stanowią podstawę wyżywienia ludności na całym świecie, znajdują się
Bardziej szczegółowoDIETA W PRZEWLEKŁEJ CHOROBIE NEREK
KURS 15.04.2016 Szczecinek DIETA W PRZEWLEKŁEJ CHOROBIE NEREK dr hab. n. med. Sylwia Małgorzewicz, prof.nadzw. Katedra Żywienia Klinicznego Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych Gdański
Bardziej szczegółowoIndeks glikemiczny a produkty piekarskie. Dr inż. Małgorzata Wronkowska
Indeks glikemiczny a produkty piekarskie Dr inż. Małgorzata Wronkowska Według danych Urzędu Statystycznego za rok 2010 przeciętne miesięczne spożycie chleba na osobę w Polsce w ostatnich 10 latach spadło
Bardziej szczegółowoKidney Diseases, Urinary Deposits, and Calculous Disorders; Their Nature and Treatment
1 Kidney Diseases, Urinary Deposits, and Calculous Disorders; Their Nature and Treatment Duża część nadmiaru przyjętego mięsa przechodzi w organizmie w postać mocznika i innych składników moczu, które
Bardziej szczegółowoWaldemar Żyngiel, Magdalena Trzuskowska
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 285 290 Waldemar Żyngiel, Magdalena Trzuskowska OCENA WARTOŚCI ODŻYWCZEJ I KALORYCZNEJ JADŁOSPISU DLA DOROSŁYCH Z CUKRZYCĄ TYPU II PROPONOWANEGO W JEDNEJ Z PORADNI
Bardziej szczegółowoDietetyka w fizjoterapii. mgr E. Potentas. 2 ECTS F-2-P-DF-14 Forma studiów /liczba godzin studia /liczba punktów ECTS:
Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Nazwa kierunku: Poziom kształcenia: Profil kształcenia: Moduły wprowadzające / wymagania wstępne: Nazwa modułu (przedmiot lub grupa przedmiotów): Osoby prowadzące:
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 718 722 Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA Zakład Higieny i Epidemiologii
Bardziej szczegółowoCzy warto jeść kasze i płatki? dr inż. Dorota Czerwińska Katedra Żywienia Człowieka, SGGW 17.02.2016
Czy warto jeść kasze i płatki? dr inż. Dorota Czerwińska Katedra Żywienia Człowieka, SGGW 17.02.2016 Rola produktów zbożowych w żywieniu człowieka Produkty zbożowe, czyli mąki, pieczywo, kasze, ryż, makarony
Bardziej szczegółowoTalerz zdrowia skuteczne
Talerz zdrowia skuteczne narzędzie zdrowego odżywiania PSSE Chełm Kierownik Sekcji OZiPZ Alicja Bork PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE Gwarancją właściwego rozwoju fizycznego, sprawności umysłu oraz dobrego zdrowia
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Bardziej szczegółowoWPŁYW RYTMU I PORY DIALIZ NA SPOŻYCIE WYBRANYCH SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH PRZEZ PACJENTÓW ZE SCHYŁKOWĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ NEREK
ROCZN. PZH 2007, 58, NR 1, 159-163 AGNIESZKA WYSZOMIERSKA, LUCYNA NAROJEK, JOANNA MYSZKOWSKA-RYCIAK WPŁYW RYTMU I PORY DIALIZ NA SPOŻYCIE WYBRANYCH SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH PRZEZ PACJENTÓW ZE SCHYŁKOWĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoZALECENIA ŻYWIENIOWE, LECZENIE. dr n. med. Małgorzata Kaczkan dietetyk Katedra Żywienia Klinicznego GUMed
ZALECENIA ŻYWIENIOWE, LECZENIE dr n. med. Małgorzata Kaczkan dietetyk Katedra Żywienia Klinicznego GUMed AKTUALNE ZALECENIA I NOWE MOŻLIWOŚCI LECZENIA NIEDOŻYWIENIA CELE LECZENIA ŻYWIENIOWEGO: zapobieganie
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka Ćwiczenie nr 4 Temat: Normy żywienia 1. Badania stosowane
Bardziej szczegółowoInterwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki
Bardziej szczegółowoSylabus przedmiotu: Data wydruku: Dla rocznika: 2015/2016. Kierunek: Opis przedmiotu. Dane podstawowe. Efekty i cele. Opis.
Sylabus przedmiotu: Specjalność: Żywienie człowieka inżynieria produktów żywnościowych Data wydruku: 23.01.2016 Dla rocznika: 2015/2016 Kierunek: Wydział: Zarządzanie i inżynieria produkcji Inżynieryjno-Ekonomiczny
Bardziej szczegółowoPRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW
PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW Młody organizm, aby mógł prawidłowo się rozwijać potrzebuje wielu różnorodnych składników odżywczych, które powinny być nieodłączną częścią diety każdego dojrzewającego
Bardziej szczegółowo8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185
SpiS treści 1. Znaczenie nauki o żywieniu człowieka...9 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu...9 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka...9 1.3. Problemy żywieniowe Polski i świata...11 1.4. Organizacje
Bardziej szczegółowoWyższa Szkoła Medyczna w Białymstoku Pielęgniarstwo Studia I stopnia stacjonarne I (stacjonarne) II (stacjonarne)
Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Nazwa kierunku: Poziom kształcenia: Rok studiów Semestr Moduły wprowadzające / wymagania wstępne i dodatkowe Nazwa modułu (przedmiotu lub grupa przedmiotów): Typ modułu/
Bardziej szczegółowoZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO. Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka
ZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka TALERZ CZY PIRAMIDA? Przedstawione w modelach zdrowego żywienia zalecenia żywieniowe to sugestie ogólne,
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA OSÓB W WIEKU 60-74 LAT. BADANIE WOBASZ
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 240-244 Elżbieta Sygnowska, Anna Waśkiewicz OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA OSÓB W WIEKU 60-74 LAT. BADANIE WOBASZ Zakład Epidemiologii, Prewencji Chorób Układu Krążenia
Bardziej szczegółowoPraktyczne aspekty doboru produktów spożywczych i technik kulinarnych w żywieniu pacjentów z PChN w okresie przeddializacyjnym i dializacyjnym.
Praktyczne aspekty doboru produktów spożywczych i technik kulinarnych w żywieniu pacjentów z PChN w okresie przeddializacyjnym i dializacyjnym. dr n. med. Małgorzata Kaczkan Katedra Żywienia Klinicznego
Bardziej szczegółowoTERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające
TERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające dr hab. inż. Monika Bronkowska, prof. nadzw. UP Konferencja firm cateringowych - CATERING SZPITALNY
Bardziej szczegółowoLECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N
Załącznik nr 42 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N 25.8 Inne zaburzenia
Bardziej szczegółowoOpis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych WIEDZA
Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: Żywienie w zdrowiu i chorobie Typ studiów: doskonalące Symbol Efekty kształcenia dla studiów podyplomowych WIEDZA K_W01 K_W02
Bardziej szczegółowoZbilansowana dieta DIY warsztaty z dietetykiem
Zbilansowana dieta DIY warsztaty z dietetykiem Cel diety? Redukcja masy ciała? Utrzymanie masy ciała? Przyrost masy ciała? Zwiększenie wydolności organizmu? Choroba? Ciąża? BMI BMI = waga [kg] / wzrost
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje w roku akademickim 2012/2013
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu Karta przedmiotu Instytut Zdrowia obowiązuje w roku akademickim 01/013 Kierunek studiów: Pielęgniarstwo Profil: Praktyczny Forma studiów: Stacjonarne Kod
Bardziej szczegółowoANALIZA SPOŻYCIA WYBRANYCH MONO- I DWUCUKRÓW W GRUPIE MŁODYCH KOBIET
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 2016, 3, str. 593 597 Joanna Myszkowska-Ryciak, Anna Harton, Danuta Gajewska ANALIZA SPOŻYCIA WYBRANYCH MONO- I DWUCUKRÓW W GRUPIE MŁODYCH KOBIET Katedra Dietetyki, Wydział
Bardziej szczegółowoCzy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć?
Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć? Beata Cywińska-Durczak SAPL.PCH.18.10.1754 NAFLD (non-alkoholic fatty liver disease)
Bardziej szczegółowoŻywienie w sporcie, czyli po co mojemu dziecku dietetyk?
Żywienie w sporcie, czyli po co mojemu dziecku dietetyk? Podczas intensywnego treningu organizm produkuje energię znacznie szybciej, niż wówczas, gdy aktywność jest mała. W trakcie ćwiczeń serce bije częściej,
Bardziej szczegółowoZAWARTOŚĆ KADMU W PRODUKTACH ZBOŻOWYCH DOSTĘPNYCH W SPRZEDAŻYDETALICZNEJ W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 343 348 Joanna Fiłon, Alicja Karwowska, Jan Karczewski ZAWARTOŚĆ KADMU W PRODUKTACH ZBOŻOWYCH DOSTĘPNYCH W SPRZEDAŻYDETALICZNEJ W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM Zakład
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 97 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 97 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Bardziej szczegółowoANALYSIS OF THE INTAKE OF PROTEIN AND ENERGY BY PREDIALYSIS PATIENTS WITH CHRONIC RENAL FAILURE RECEIVING ESSENTIAL AMINO ACID KETOANOLOGUES
ROCZN. PZH 2007, 58, NR 1, 153-158 JOANNA WARDAK 1, DOMINIKA GŁĄBSKA 1, LUCYNA NAROJEK 1, JADWIGA ROJEK-TRĘBICKA 2 ANALYSIS OF THE INTAKE OF PROTEIN AND ENERGY BY PREDIALYSIS PATIENTS WITH CHRONIC RENAL
Bardziej szczegółowoSYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA... (skrajne daty)
Załącznik nr 4 do Uchwały Senatu nr 430/01/2015 SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA... (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Podstawy żywienia człowieka
Bardziej szczegółowoOCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH STUDENTÓW UCZELNI MEDYCZNEJ W LATACH 2003/2004 I 2008/2009
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 723 727 Danuta Czapska, Lucyna Ostrowska, Ewa Stefańska, Jan Karczewski OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH
Bardziej szczegółowoZNACZENIE ŻYWIENIA W PREWENCJI CHORÓB CYWILIZACYJNYCH
ZNACZENIE ŻYWIENIA W PREWENCJI CHORÓB CYWILIZACYJNYCH Dr inż. Anna Tokarska Dział Żywienia Świętokrzyskie Centrum Onkologii Obserwowane trendy w żywieniu w ostatnim czasie wskazują, że na wskaźniki zachorowalności
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoInformacja prasowa Warszawa, 12 marca 2019 r.
Informacja prasowa Warszawa, 12 marca 2019 r. Aż 4 miliony Polaków cierpi na przewlekłą chorobę nerek. 80 000 osób rocznie przedwcześnie umiera z powodu jej następstw alarmują nefrolodzy. Odpowiednio prowadzona
Bardziej szczegółowoŻYWIENIE DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM A ICH ZDROWIE
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWIENIU CZŁOWIEKA I KONSUMPCJI SGGW POLSKIE TOWARZYSTWO NAUK ŻYWIENIOWYCH ŻYWIENIE DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM A ICH ZDROWIE dr hab. Jadwiga Hamułka, prof. SGGW dr hab. Anna Kołłajtis-Dołowy
Bardziej szczegółowoDietetyk Anna Jelonek : Dzień dobry :) już jesteśmy, zapraszamy do zadawania pytań.
Czat z Anną Jelonek Dietetyk Anna Jelonek : Dzień dobry :) już jesteśmy, zapraszamy do zadawania pytań. Jaka jest różnica pomiędzy makaronami i ryżami białymi a brązowymi? Czy ma to wielkie znaczenie w
Bardziej szczegółowo2011-03-17. Woda. Rola wody. Jestem tym co piję-dlaczego woda jest niezbędna dla zdrowia?
Jestem tym co piję-dlaczego woda jest niezbędna dla zdrowia? A. Jarosz Woda głównym składnikiem ciała i podstawowym składnikiem pożywienia stanowi 50 80 %masy ciała zasoby wodne organizmu muszą być stale
Bardziej szczegółowoRejestr produktów podlegających zgłoszeniu do Głównego Inspektora Sanitarnego 2007-2010
Rejestr produktów podlegających zgłoszeniu do Głównego Inspektora Sanitarnego 2007-2010 Analiza rejestru powiadomień o pierwszym wprowadzeniu do obrotu środków spożywczych Środki spożywcze specjalnego
Bardziej szczegółowoSylabus modułu kształcenia na studiach wyższych. Nazwa Wydziału. Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa modułu kształcenia.
Załącznik nr 4 do zarządzenia nr 12 Rektora UJ z 15 lutego 2012 r. Sylabus modułu kształcenia na studiach wyższych Nazwa Wydziału Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa modułu kształcenia Wydział lekarski
Bardziej szczegółowoWIEDZA ŻYWIENIOWA RODZICÓW DZIECI PRZEDSZKOLNYCH Z NOWEGO SĄCZA I OKOLIC. 4. ROLA SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH I BILANSOWANIE DIETY
ROCZN. PZH 2010, 61, Nr 4, 379-383 WIEDZA ŻYWIENIOWA RODZICÓW DZIECI PRZEDSZKOLNYCH Z NOWEGO SĄCZA I OKOLIC. 4. ROLA SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH I BILANSOWANIE DIETY NUTRITIONAL KNOWLEDGE OF PARENTS OF PRESCHOOL
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTEK SZKOŁY GŁÓWNEJ GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 610 614 Anna Harton, Joanna Myszkowska-Ryciak OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTEK SZKOŁY GŁÓWNEJ GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE Katedra Dietetyki Wydziału
Bardziej szczegółowoGDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie)
1. Czym jest GDA? GDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie) to wartości poziomu spożycia poszczególnych składników odżywczych w codziennej diecie zostały wyznaczone przez naukowców dla przeciętnego
Bardziej szczegółowoOCENA ŻYWIENIA MŁODZIEŻY DWÓCH TYPÓW SZKÓŁ LICEALNYCH Z AUGUSTOWA (WOJ. PODLASKIE) W OPARCIU O PODAŻ PODSTAWOWYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 332 336 Barbara Smorczewska-Czupryńska, Jolanta Ustymowicz-Farbiszewska, Ewa Granacka, Jan Karczewski OCENA ŻYWIENIA MŁODZIEŻY DWÓCH TYPÓW SZKÓŁ LICEALNYCH Z
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. 1. Znaczenie nauki o żywieniu. 2. Gospodarka energetyczna organizmu człowieka. 3. Podstawowe składniki pokarmowe i ich rola
3 SPIS TREŚCI 1. Znaczenie nauki o żywieniu 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu................................................8 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka.............................................9
Bardziej szczegółowoZa dużo wszystkiego: apetytu, masy ciała, cukru we krwi
Za dużo wszystkiego: apetytu, masy ciała, cukru we krwi Dr hab. Dariusz Włodarek Katedra Dietetyki Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW w Warszawie Warszawa, 03.06.2017 Ile zjadamy przez
Bardziej szczegółowoW jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek?
W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek? Prawidłowe odżywianie się to dostarczanie organizmowi niezbędnych składników odżywczych, a tym samym energii i substratów potrzebnych do utrzymania zdrowia
Bardziej szczegółowoSPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku
SPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku NASZE KULINARNE TRADYCJE NASZE KULINARNE TRADYCJE Co składa się na nie? Bez jakich produktów i potraw nie wyobrażamy sobie
Bardziej szczegółowoWymienniki dietetyczne w cukrzycy. Dr inż. Joanna Myszkowska-Ryciak Zakład Dietetyki Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie 20.06.
Wymienniki dietetyczne w cukrzycy Dr inż. Joanna Myszkowska-Ryciak Zakład Dietetyki Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie 20.06.2012 Zalecenia szczegółowe - węglowodany: 40 50% wartości energetycznej
Bardziej szczegółowoOCENA REALIZACJI POTRZEB ENERGETYCZNYCH I SPOŻYCIA BIAŁKA WŚRÓD PACJENTÓW CIERPIĄCYCH NA PRZEWLEKŁĄ CHOROBĘ NEREK LECZONYCH ZACHOWAWCZO
OCENA REALIZACJI POTRZEB ENERGETYCZNYCH I SPOŻYCIA BIAŁKA WŚRÓD PACJENTÓW CIERPIĄCYCH NA PRZEWLEKŁĄ CHOROBĘ NEREK LECZONYCH ZACHOWAWCZO ANALYSIS OF ENERGY AND PROTEIN INTAKE IN PREDIALYSIS PATIENTS WITH
Bardziej szczegółowoSylabus z modułu. [24A] Dietetyka. Poznanie podstawowych składników zbilansowanej diety, określenie zasad zdrowego żywienia i odżywiania.
Sylabus z modułu [24A] Dietetyka 1. Ogólne informacje o module Nazwa modułu DIETETYKA Kod modułu Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa kierunku studiów Forma studiów Profil kształcenia Semestr Status
Bardziej szczegółowoKARTA MODUŁU KSZTAŁCENIA Informacje ogólne PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA IM. WITELONA W LEGNICY WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU I KULTURZE FIZYCZNEJ
KARTA MODUŁU KSZTAŁCENIA Informacje ogólne PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA IM. WITELONA W LEGNICY WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU I KULTURZE FIZYCZNEJ Kierunek studiów: Dietetyka Poziom : studia pierwszego stopnia
Bardziej szczegółowoOcena zawartości wybranych składników mineralnych w dziennych racjach pokarmowych pacjentów hemodializowanych
272 Probl Hig Epidemiol 2011, 92(2): 272-277 Ocena zawartości wybranych składników mineralnych w dziennych racjach pokarmowych pacjentów hemodializowanych Assessment of the content of selected mineral
Bardziej szczegółowoodżywczych w dietach wybranej subpopulacji lekarzy. Część I
Niedźwiedzka-Stadnik Probl Hig Epidemiol 2013, M i wsp. 94(4): Zawartość 773-779składników odżywczych w dietach wybranej subpopulacji lekarzy. Część I 773 Zawartość składników odżywczych w dietach wybranej
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Suwałkach Instytut Ochrony Zdrowia
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Suwałkach Instytut Ochrony Zdrowia Nazwa programu (kierunku) Pielęgniarstwo Poziom i forma studiów studia I stopnia stacjonarne Specjalność: Ścieżka dyplomowania: Nazwa
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne
YL AB U MODUŁ U ( PRZEDMIOU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu Dietetyka cykl 2018/2021 r.a.: 2018/2019 Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów pecjalność Poziom studiów Forma studiów Rok,
Bardziej szczegółowoPOZIOM SPOŻYCIA SKŁADNIKÓW PODSTAWOWYCH W GRUPIE KOBIET STOSUJĄCYCH TRADYCYJNY I OPTYMALNY MODEL ŻYWIENIA*
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 615 619 Izabela Bolesławska, Juliusz Przysławski, Marian Grzymisławski 1) POZIOM SPOŻYCIA SKŁADNIKÓW PODSTAWOWYCH W GRUPIE KOBIET STOSUJĄCYCH TRADYCYJNY I OPTYMALNY
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Gnieźnie Instytut Nauk o Zdrowiu Kierunek - Pielęgniarstwo
Nazwa przedmiotu: Kierunek: Specjalność: Dietetyka Pielęgniarstwo Wymiar godzin: 45godzin Wykłady: 15godzin, Samokształcenie: 30godzin, Europejski System Transferu Punktów Karta opisu przedmiotu Kod: Rok
Bardziej szczegółowoOCENA SPOŻYCIA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I CHOLESTEROLU W WYBRANEJ GRUPIE STUDENTÓW
ROCZN. PZH 2011, 62, Nr 2, 173 179 OCENA SPOŻYCIA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I CHOLESTEROLU W WYBRANEJ GRUPIE STUDENTÓW EVALUATION OF FATTY ACIDS AND CHOLESTEROL INTAKE BY A GROUP OF STUDENTS Agata Wawrzyniak,
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Anna Bogacka, dr inż. Edyta Balejko Przedmiot: Żywienie człowieka Ćwiczenie nr 5 Temat: Wskaźniki oceny wartości odżywczej białek
Bardziej szczegółowoOcena wiedzy żywieniowej pacjentów z przewlekłą chorobą nerek w okresie leczenia zachowawczego
Ocena wiedzy żywieniowej pacjentów z przewlekłą chorobą nerek w okresie leczenia zachowawczego Jednym ze sposobów hamowania progresji chorób nerek jest leczenie dietetyczne. Odpowiednio zaplanowane i konsekwentnie
Bardziej szczegółowoOCENA ZAWARTOŚCI CHROMU I NIKLU W WYBRANYCH PRODUKTACH ZBOŻOWYCH
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 2, str. 176 181 Andrzej Kot, Stanisław Zaręba, Lucyna Wyszogrodzka-Koma OCENA ZAWARTOŚCI CHROMU I NIKLU W WYBRANYCH PRODUKTACH ZBOŻOWYCH Katedra i Zakład Żywności i
Bardziej szczegółowoPROGRAM ZAJĘĆ W RAMACH AKADEMII ZDROWEGO ŻYWIENIA. Opis. - praca z materiałami drukowanymi, - pogadanka, - dyskusja problemowa
PROGRAM ZAJĘĆ W RAMACH AKADEMII ZDROWEGO ŻYWIENIA Uwaga: Dopuszcza się modyfikację kolejności zaplanowanych tematów. Kolejne zajęcia Temat główny - Liczba godzin Metody prowadzenia zajęć: Opis 1 PODSTAWOWE
Bardziej szczegółowoLista zamienników. 140g cukinii. 80g dyni. 100g bakłażana. 70g kabaczka. 80g papryki czerwonej. 50g papryki czerwonej. 100g pomidora.
Lista zamienników 140g cukinii 100g bakłażana 80g dyni 70g kabaczka 80g papryki czerwonej 100g ogórka 50g papryki czerwonej 100g pomidora 100g rzodkiewek 100g dyni 200g cukinii 130g kalafiora 100g brokuła
Bardziej szczegółowoAgnieszka Stawarska, Andrzej Tokarz, Magdalena Kolczewska
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLI, 2008, 4, str. 987 991 Agnieszka Stawarska, Andrzej Tokarz, Magdalena Kolczewska WARTOŚĆ ENERGETYCZNA ORAZ ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW PODSTAWOWYCH W DIETACH LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka, dr inż. Anna Sobczak-Czynsz Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka (ZBiJŻ) Ćwiczenie nr
Bardziej szczegółowoWitaminy i minerały dla osób z przewlekłą chorobą nerek i po przeszczepieniu nerki
Dietetyczny środek spożywczy specjalnego przeznaczenia medycznego Witaminy i minerały dla osób z przewlekłą chorobą nerek i po przeszczepieniu nerki Zestaw witamin i składników mineralnych przygotowany
Bardziej szczegółowo50% pacjentów z chorobą onkologiczną nie uczestniczy w żadnej formie poradnictwa dietetycznego 50% pacjentów z chorobą onkologiczną nie uczestniczy w żadnej formie poradnictwa dietetycznego 20-50% sięga
Bardziej szczegółowoKomentarz dietetyk 321[11]-01 Czerwiec 2009
Strona 1 z 16 Strona 2 z 16 Strona 3 z 16 Strona 4 z 16 Strona 5 z 16 Strona 6 z 16 Strona 7 z 16 Strona 8 z 16 W pracach egzaminacyjnych oceniane były następujące elementy: I. Tytuł pracy egzaminacyjnej.
Bardziej szczegółowostanowiska, zalecenia, standardy
stanowiska, zalecenia, standardy Forum Nefrologiczne 2011, tom 4, nr 2, 183 188 Copyright 2011 Via Medica ISSN 1899 3338 Stanisław Czekalski 1, Bolesław Rutkowski 2, Sylwia Małgorzewicz 2, 3, Alicja Dębska-Ślizień
Bardziej szczegółowoWybrane aspekty zachowań studentów ekonomii na rynku produktów zbożowych
Marlena Piekut * Wybrane aspekty zachowań studentów ekonomii na rynku produktów zbożowych 4 Uwagi wstępne Produkty zbożowe odgrywają podstawową rolę w żywieniu człowieka. Według badań Instytutu Żywności
Bardziej szczegółowoPROGRAM STAŻU SZKOLENIOWEGO DLA NAUCZYCIELI W ZAWODZIE DIETETYK
PROGRAM STAŻU SZKOLENIOWEGO DLA NAUCZYCIELI W ZAWODZIE DIETETYK Symbol cyfrowy 321 [11] Spis treści Wprowadzenie I. Założenia programowo-organizacyjne stażu. 1. Charakterystyka zawodu - DIETETYK. 2. Organizacja
Bardziej szczegółowoPrzewlekła choroba nerek
KONFERENCJA PRASOWA WARSZAWA 04.03.2010 PCHN - EPIDEMIOLOGIA Prof. Bolesław Rutkowski Katedra i Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych Gdański Uniwersytet Medyczny 1 Przewlekła choroba
Bardziej szczegółowoCo pacjent z cukrzycą typu 1 je? To, co lubi. A co lubi? Wszystko! Czego nie powinien jeść? Tego, na co nie potrafi podać insuliny!
Co pacjent z cukrzycą typu 1 je? To, co lubi. A co lubi? Wszystko! Czego nie powinien jeść? Tego, na co nie potrafi podać insuliny! Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zaleca, aby dieta osób chorujących
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp... 7
LUCYNA NAROJEK C iągłość i zmiana w postępowaniu dietetycznym w wybranych schorzeniach Wydawnictwo SGGW Spis treści Wstęp... 7 1. Dieta w cukrzycy... 9 Era przedinsulinowa... 9 Ograniczenie węglowodanów
Bardziej szczegółowoSYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA
SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2016-2022 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Żywienie człowieka Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek)
Bardziej szczegółowoSkale i wskaźniki jakości leczenia w OIT
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość
Bardziej szczegółowoSylabus przedmiotu. Zakład Dietetyki Klinicznej
Sylabus przedmiotu Dietetyka (Zakład Dietetyki Klinicznej) 1. Metryczka Nazwa Wydziału: Program kształcenia (Kierunek studiów, poziom i profil kształcenia, forma studiów np.: Zdrowie publiczne I stopnia
Bardziej szczegółowoOsteoporoza w granicznej niewydolności nerek - problem niedoboru witaminy D
Atlanta Osteoporoza w granicznej niewydolności nerek - problem niedoboru witaminy D Jerzy Przedlacki Katedra i Klinika Nefrologii Dializoterapii i Chorób Wewnętrznych, WUM Echa ASBMR 2016 Łódź, 14.01.2017
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma c j e ogólne. jednolite magisterskie * I stopnia x II stopnia. Poziom studiów
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma c j e ogólne Nazwa modułu Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok, semestr studiów np. rok 1, semestr
Bardziej szczegółowoWydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW w Warszawie. Zagadnienia na egzamin dyplomowy studia I stopnia
Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW w Warszawie Zagadnienia na egzamin dyplomowy studia I stopnia Kierunek ŻYWIENIE CZŁOWIEKA I OCENA ŻYWNOŚCI ZAGADNIENIA KIERUNKOWE 1. Przemiany materii
Bardziej szczegółowoOCENA POBRANIA TIAMINY Z DIETĄ PRZEZ KOBIETY I MĘŻCZYZN W WIEKU LAT, MIESZKAJĄCYCH W POZNANIU
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 2016, 3, str. 648 652 Krystyna Szymandera-Buszka, Anna Jędrusek-Golińska, Katarzyna Waszkowiak, Joanna Kobus-Cisowska, Dominik Kmiecik, Dorota Bronowicka-Kłys, Justyna Piechocka
Bardziej szczegółowoOcena sposobu żywienia osób chorujących na cukrzycę typu 1 i 2
Szewczyk Probl Hig A Epidemiol i wsp. Ocena 11, sposobu 92(2): 267-271 żywienia osób chorujących na cukrzycę typu 1 i 2 267 Ocena sposobu żywienia osób chorujących na cukrzycę typu 1 i 2 Evaluation of
Bardziej szczegółowoCzy występuje dyskomfort po zjedzeniu danych grup produktów lub uczucie ciężkości?
INFORMACJE OGÓLNE Imię i nazwisko Wiek Data urodzenia Wzrost Masa ciała e-mail Pesel Adres Telefon Stan fizjologiczny (ciąża, stan po przebytej chorobie, po zabiegu operacyjnym, itp.) Czy występują jakieś
Bardziej szczegółowoGDA. Prawidłowe odżywianie
GDA Prawidłowe odżywianie Co to jest GDA? Prawidłowe odżywianie jest jednym z warunków zachowania dobrego stanu zdrowia. Aby móc dopasować swój sposób odżywiania do stylu życia jaki prowadzimy, niezbędne
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Nazwa modułu Autyzm aspekt żywieniowy cykl: 2017/2019 r.a. 2018/2019 Rodzaj modułu/przedmiotu
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu Autyzm aspekt żywieniowy cykl: 2017/2019 r.a. 2018/2019 Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów
Bardziej szczegółowoKomentarz Dietetyk 322[20] Czerwiec 2012. Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Łomży KOMENTARZ DO PRAC EGZAMINACYJNYCH. w zawodzie: Dietetyk 322[20]
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Łomży KOMENTARZ DO PRAC EGZAMINACYJNYCH w zawodzie: Dietetyk 322[20] ETAP PRAKTYCZNY SESJA LETNIA 2012 Łomża, lipiec 2012 r. Strona 1 z 35 1. Treść zadania z załącznikami:
Bardziej szczegółowoPodstawy żywienia człowieka, kierunek: nauki o rodzinie; III rok; studia stacjonarne I stopnia
PODSTAWY ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Obszar kształcenia: nauki humanistyczne Status przedmiotu: Obligatoryjny Grupa przedmiotów: B-przedmiot kierunkowy Kod ECTS: 01341-10-B Kierunek studiów: Nauki o rodzinie Specjalność:
Bardziej szczegółowoZalecenia dietetyczne dla osób z cukrzycą typu 2
Zalecenia dietetyczne dla osób z cukrzycą typu 2 Zalecenia dietetyczne dla osób z cukrzycą typu 2 Odżywiaj się zdrowo Podstawowym zaleceniem zdrowotnym dla osób chorych na cukrzycę jest jedz zdrowo. Osoba
Bardziej szczegółowoPodstawy żywienia człowieka, kierunek: nauki o rodzinie; III rok; studia stacjonarne I stopnia
PODSTAWY ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Obszar kształcenia: nauki humanistyczne Status przedmiotu: Obligatoryjny Grupa przedmiotów: B-przedmiot kierunkowy Kod ECTS: 01341-10-B Kierunek studiów: Nauki o rodzinie Specjalność:
Bardziej szczegółowoDla kogo dieta? Dbam o ładną sylwetkę przez całe życie. Natalia Niedźwiedzka 2016-02-12
Dla kogo dieta? Dbam o ładną sylwetkę przez całe życie. Natalia Niedźwiedzka 2016-02-12 Spis treści 1. Co to dieta?... 2 2. Dlaczego ludzie przechodzą na dietę?... 3 3. Od czego zależy jaki rodzaj diety
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Podstawy dietetyki KOD WF/II/st/19
KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Podstawy dietetyki KOD WF/II/st/19 2. KIERUNEK: Wychowanie fizyczne 3. POZIOM STUDIÓW 1 : II stopień studia stacjonarne 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: II rok/iii semestr
Bardziej szczegółowoŻYWIENIOWE INWESTYCJE, CZYLI JAK ŻYWIENIE WPŁYWA NA UCZNIA. mgr Natalia Rykowska, dietetyk, Gdański Ośrodek Promocji Zdrowia
ŻYWIENIOWE INWESTYCJE, CZYLI JAK ŻYWIENIE WPŁYWA NA UCZNIA mgr Natalia Rykowska, dietetyk, Gdański Ośrodek Promocji Zdrowia GDAŃSKI OŚRODEK PROMOCJI ZDROWIA JESTEŚMY DLA WAS! CO TO JEST ZDROWIE? Definicja
Bardziej szczegółowo"Program pilotażowy - Dieta Mamy".
"Program pilotażowy - Dieta Mamy". Dnia 1.10.2019 r Szpital Powiatowy im.t.malińskiego w Śremie podjął współpracę z programem pilotażowym Standard szpitalnego żywienia kobiet w ciąży i w okresie poporodowym-dieta
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka, dr inż. Anna Sobczak-Czynsz Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka (MS i TŻiŻCz z uz.)
Bardziej szczegółowo