PZ 10: Analiza otoczenia organizacji

Transkrypt

1 PZ 10: Analiza otoczenia organizacji dr Adrianna Jaskanis

2 Otoczenie Obejmuje wszystkie zjawiska, które pozostają poza granicami organizacji i wpływają na jej funkcjonowanie Otoczenie wpływa na: Realizowaną strategię organizacji Na struktury i procesy wewnętrzne w organizacji Typy otoczenia Bliższe i dalsze Stabilne i burzliwe

3 Analiza PEST Służy do badania otoczenia dalszego Otoczenie polityczno prawne Otoczenie ekonomiczne Otoczenie społeczno kulturowe Otoczenie technologiczne

4 Czynniki polityczno-prawne Kiedy są kolejne wybory samorządowe, parlamentarne, prezydenckie? Czy i w jaki sposób zmiana władzy wpłynie na otoczenie organizacji? Kto jest najbardziej prawdopodobnym kandydatem do określonego stanowiska władzy? Jakie są jego/jej poglądy polityczne w zakresie gospodarki i innych, które wpływają na organizację? Czy jakiekolwiek przepisy prawne lub podatkowe podlegające zmianom wpływają na działalność organizacji, zarówno pozytywnie jak i negatywnie? Czy istnieje tendencja do regulacji lub deregulacji rynku? Jak jedno bądź drugie wpływa na organizację? W jaki sposób rząd realizuje politykę korporacyjną, jaki jest jego stosunek do społecznej odpowiedzialności biznesu, zagadnień ochrony środowiska czy przepisów dotyczących ochrony konsumenta i konkurencji? Jaki jest prawdopodobny harmonogram proponowanych zmian legislacyjnych? Czy są jakieś inne czynniki polityczne i prawne, które mogłoby zmienić otoczenie organizacji?

5 Czynniki ekonomiczne Jak stabilna jest aktualna sytuacja gospodarcza? W jakim stanie jest aktualne gospodarka? Rośnie, jest w stagnacji lub w kryzysie? Czy kluczowe dla działania organizacji są stabilne kursy walutowe? Jakie są obserwowalne tendencje na rynku walutowym? Czy poziom dochodu rozporządzalnego klientów/konsumentów organizacji rośnie lub spada? Jak to może się zmienić w ciągu najbliższych kilku lat? Jaka jest stopa bezrobocia? Czy konsumenci i przedsiębiorcy mają łatwy dostęp do kredytów? Jak to wpływa na organizację i jej działanie? W jaki sposób globalizacja wpływa na gospodarkę i organizację? Czy są jakieś inne czynniki ekonomiczne, które należy wziąć pod uwagę?

6 Czynniki społeczno-kulturowe Jaki jest przyrost naturalny i struktura wiekowa społeczeństwa? Jak to może się zmienić i w jaki sposób wpływa to na organizację? Czy zmiany postaw wynikające z przynależności do określnego pokolenia wpływają na to, w jaki sposób działa organizacja? Jaki jest poziom rozwoju społecznego w zakresie ochrony zdrowia, edukacji i mobilności społecznej? Jak to się zmienia, i jaki wpływ to ma organizację? Jakie trendy an rynku pracy i postawy wobec pracy można zaobserwować? W jaki sposób wpływa to na organizację? Czy obserwowane trendy różnią się w zakresie poszczególnych grup wiekowych? Czy zaszły w ostatnim czasie jakieś zmiany społeczno-kulturowe, które mogą mieć wpływ na funkcjonowanie organizacji? W jaki sposób przekonania religijne i preferowany stylu życia wpływa na społeczeństwo? Są jakieś inne czynniki społeczno-kulturowe mogą powodować zmiany otoczenia społeczno-kulturowego organizacji?

7 Czynniki technologiczne Czy są jakieś nowe technologie, które organizacja może zastosować lub wykorzystać w oferowanych produktach/usługach? Czy są rozwijane nowe technologie, które mogą radykalnie wpłynąć na organizację, także w zakresie pracy ludzkiej? Czy któryś z konkurentów mieć dostęp do nowych technologii, dzięki którym zmodyfikuje aktualny kształt produktu/usługi? W jakich dziedzinach uczelnie i instytuty badawcze koncentrują swoje badania naukowe i prace rozwojowe? Czy jest możliwość skorzystania z ich wyników badań? Czy istnieją klastry technologiczne i inkubatory technologiczne, w które warto byłoby włączyć organizację? Czy są jakieś inne czynniki technologiczne, które należy wziąć pod uwagę?

8 Analiza interesariuszy Pozwala zidentyfikować podmioty, które są zaangażowane w działalność organizacji Interesariusze mają swoje potrzeby i oczekiwania związane z organizacją, mogą zatem wspierać lub blokować jej inicjatywy Interesariusze to osoby i organizacje, których dotyczą decyzje organizacji i stosowane przez nią zasady postępowania Interesariusze to np. instytucje państwowe, związki zawodowe, konkurencyjne organizacje, pracownicy, dostawcy, odbiorcy, klienci, przywódcy miejscowej społeczności i grupy dbające o interes publiczny

9 Analiza interesariuszy Potrzeby i oczekiwania interesariuszy Sposób, w jaki organizacja odpowiada na zidentyfikowane potrzeby i oczekiwania interesariuszy

10

11 Król dopalaczy Czynniki polityczno prawne Zdecydowanie negatywna postawa reprezentantów władzy, która w dużej mierze doprowadziła do zamknięcia imperium dopalaczy. Lista substancji niedozwolonych do obrotu (znajdująca się w Ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii) i konieczność jej ciągłego monitoringu oraz szybkiego reagowania na zmiany. Sama lista przez aferę z dopalaczami stała się narzędziem walki władzy z Królem Dopalaczy i jemu podobnymi. Istotnym potencjalnym zagrożeniem byłaby legalizacja narkotyków miękkich takich jak marihuana. Wzmożone kontrole US, sanepidu czy PIP mocno ograniczały swobodną produkcję i sprzedaż dopalaczy.

12 Czynniki ekonomiczne Regulacje dotyczące importu substancji składowych z różnych krajów, np. opłaty celne, które wpływały na ceny produktu końcowego a sama dostępność niektórych substancji warunkowała recepturę produktów. Kursy walut, za które nabywane są substancje składowe pochodzące z różnych regionów świata. Wysokie bezrobocie w regionie pozwalało na zaangażowanie do pracy chemików, którzy w innej sytuacji prawdopodobnie woleliby pracować w mniej kontrowersyjnej firmie. Generalnie jednak działalność Króla Dopalaczy nie była zbyt silnie determinowana czynnikami ekonomicznymi otoczenia takimi np. jak inflacja czy PKB. Biznes był niszowy, składniki produktów tanie, koszty transportu znikome, nawet podniesienie ceł, wzrost cen paliw czy wzrost inflacji prawdopodobnie nie zachwiałby aktywności Króla Dopalaczy na rynku.

13 Czynniki społeczno kulturowe Negatywny stosunek w polskim społeczeństwie do narkotyków, za które opinia publiczna uważała dopalacze. Doprowadziło to do braku akceptacji działalności tego typu. Wychodzące na jaw przypadki wymagające hospitalizacji a nawet śmiertelne, eskalacja przemocy, zachowania nieracjonalne, interwencje służb porządkowych pogarszały sprawę. Z drugiej strony rosło zapotrzebowania na używki wśród głównie młodzieży (często z różnych subkultur), która poszukiwała wrażeń i używek innych iż te trwale zakorzenione w polskiej kulturze (głównie alkohol), używek które nie są jawnie nielegalne tak jak narkotyki. Kampanie społeczne z udziałem znanych osób doprowadziły do nawarstwiania się problemów wizerunkowych. Kolejne biznesowe porażki Dawida B. (np. te związane z wprowadzeniem na rynek napojów energetycznych pod hasłem podkręć się na maxa, które dedykowane były głównie dla studentów przed sesją) pokazały, że nawet grupa, która początkowo nie była nastawiona negatywnie do jego działań, z czasem zbojkotowała Króla Dopalaczy.

14 Czynniki technologiczne W analizowanej działalności nie były potrzebne żadne nowoczesne rozwiązania technologiczne, produkcja była bardzo prosta. Nie potrzebowano także wybitnie wyspecjalizowanego personelu, wystarczyli przeciętni chemicy. W związku tym monitorowanie nowych technologii chemicznych nie było konieczne. Wprowadzano na rynek coraz to nowe produkty ale nie były to innowacje lecz proste mieszanki różnych substancji, które można było sporządzać bez świadomości postępu technologicznego np. w farmacji.

15 Grupa interesu: właściciel zagraniczny inwestor Potrzeby i oczekiwania interesariusza: Ów zagraniczny inwestor traktował składowisko i sortownie odpadów jako łatwy sposób zarobienia pieniędzy, jak największej ilości pieniędzy. Bagatelizował w związku z tym inne uwarunkowania prowadzenia biznesu, nie przestrzegał przepisów prawa, nie dbał o środowisko, posuwał się do nieetycznych działań, nie zależało mu na wizerunku i trwałym budowaniu przewagi konkurencyjnej co demonstruje jego ucieczka w momencie interwencji mediów. Potrzeby i oczekiwania organizacji: W związku z tym, że zagraniczny inwestor był jedynym właścicielem to jego potrzeby i oczekiwania można traktować jako potrzeby i oczekiwania samej firmy (nie było innych przedstawicieli np. zarządu, rady nadzorczej, zgromadzenia akcjonariuszy). Inaczej jest w przypadku np. spółek giełdowych gdzie akcjonariusze są potrzebni przedsiębiorstwu, aby dokapitalizować niektóre ich inwestycje. Możliwość oddziaływania interesariusza: Inwestor nie miał żadnych problemów z realizacją swoich zamierzeń, wprowadzał je drastycznie i wydaje się bez przemyślenia. W momencie wyjścia na jaw jego niestosownych posunięć wyjechał i słuch po nim zaginął. Wcześniej w celu osiągnięcia jak najwyższych zysków wywierał silną presję na pracowników i innych interesariuszy. Zwykle to właśnie grupy właścicielskie mają największą siłę oddziaływania, jako decydenci mogą elastycznie zmieniać kierunki działania firmy w celu realizacji własnych potrzeb i oczekiwań. Im większa heterogeniczność grup właścicielskich tym potencjalnie więcej konfliktów i trudniej o zgodę w ustaleniu tych kierunków. Możliwość oddziaływania organizacji: Z uwagi na brak innych właścicieli nie było możliwości wpływu na sposób działania inwestora zagranicznego. Naciski ze strony innych interesariuszy wewnętrznych np. pracowników nie były na tyle silne, aby skutecznie zmienić jego sposoby prowadzenia biznesu.

16 Grupa interesu: pracownicy robotnicy zatrudnieni do pracy przy taśmie sortowniczej Potrzeby i oczekiwania interesariusza: Każda grupa pracowników oczekuje spełnienia własnych potrzeb przede wszystkim jeśli chodzi o wynagrodzenie, pragnienie wyższej płacy występuje zawsze. W omawianym przypadku wydaje się uzasadnione robotnicy przy taśmie zarabiają minimalne wynagrodzenia. Pracownicy także mają potrzeby pozapłacowe związane np. z awansami, odpowiedzialnością, uczciwym traktowaniem, samorealizacją, poprawą jakości życia własnego i własnych rodzin. W przypadku naszej sortowni te pozapłacowe potrzeby także nie są spełniane, praca odbywa się w ciężkich warunkach, jest monotonna, nierozwijająca i negatywnie wpływa na stan zdrowia pracowników. Potrzeby i oczekiwania organizacji: Od zatrudnianych pracowników oczekuje się, że będą wykonywali swoje zadania zgodnie ze wskazaniami przełożonych, solidnie i dokładnie. W przypadku analizowanej sortowni pracownicy są słabego zdrowia, mają niskie kwalifikacje i małą motywację do zaangażowania się w wykonywaną pracę. Oczekiwania pracodawcy co do wyższej jakości wykonywanej przez robotników pracy nie są spełniane. Możliwość oddziaływania interesariusza: Pracownicy sortowni mają małą siłę oddziaływania, są nisko wykwalifikowani, zamieszkują dotknięty bezrobociem region, mają już swoje lata i nie są konkurencyjni na rynku pracy. Jednak zaangażowanie związków zawodowych i ich pomoc w trudnej sytuacji pracowników (dochodzi do naruszeń podstawowych zasad BHP i KP) stawia ich na nieco lepszej pozycji. Zazwyczaj ostateczną reakcją pracowników na bardzo trudne warunki jest strajk, tak może być i w tym przypadku. Możliwość oddziaływania organizacji: Pracodawca ma do dyspozycji pracowników o niskich kwalifikacjach, w wieku średnio około 45 lat, słabego zdrowia i z niewielką motywacją do pracy. Sprawia to, że jego możliwości oddziaływania na pracowników w zakresie podniesienia jakości świadczonej przez nich pracy są niewielkie. Sytuację pogarszają naruszenia przepisów BHP i Kodeksu Pracy oraz ciężkie warunki pracy. Co prawda bezrobocie w regionie jest duże, co mogłoby sugerować, że pracodawca może szukać innych pracowników z potencjalnie wyższym zaangażowaniem w pracę. Ale to tylko pozory. Oczywiście szukać ich może ale prawdopodobnie ich nie znajdzie emigracja zarobkowa w regionie. Zwolnienie części pracowników nie wydaje się być rozwiązaniem problemów pracodawcy. Pracodawca nie chce także zacząć więcej płacić za pracę robotników przy taśmie. Adrianna Jaskanis Wydział Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego

17 Grupa interesu: klienci sortowni Potrzeby i oczekiwania interesariusza: Zwykle klienci chcą wyższej jakości produktów lub usług, które nabywają od organizacji, chcieliby je także nabyć za jak najniższą cenę. Najlepiej kupić tanio wysokiej jakości produkty wzbogacone o dodatkowe funkcje, z długotrwałą gwarancją i bezpłatnym serwisem. W naszym przypadku klientami są potencjalni odbiorcy posortowanych frakcji odpadów czyli różnego rodzaju przedsiębiorstwa przetwórcze wykorzystujące np. szkło, tworzywa sztuczne czy metale pochodzące z recyklingu. Potrzeby i oczekiwania organizacji: Z tej perspektywy zwykle organizacje chcą sprzedać towar niższej jakości za wyższą cenę, najlepiej aby były to produkty standardowe bez dodatkowych funkcji a warunki gwarancyjne i serwisowe jak najbardziej ubogie. W naszym przypadku właśnie tak się działo, źle posortowane odpady nienadające się do bezpośredniego użycia przez inne firmy przetwórcze i niedotrzymywanie warunków z umów między stronami. Możliwość oddziaływania interesariusza: Posortowane odpady pochodzące z naszej sortowni nie są wysokiej jakości a dodatkowo nie dotrzymywane są ze strony analizowanej firmy warunki zawarte w umowach stąd pojawiają się częste roszczenia zwrotu towaru i oczywiście środków finansowych przeznaczonych na zakup. Dodatkowo firmy nabywające mogą starać się o wyegzekwowanie innych warunków z umowy np. zwrotu kosztów transportu związanych z niedotrzymaniem warunków specyfikacji technicznej zamówienia z winy sprzedającego. Prawdopodobnie klienci nie będą kontynuowali współpracy handlowej z omawianą sortownią i nie będzie powtórnych decyzji zakupowych. Możliwość oddziaływania organizacji: Sortownia odpadów starała się o unikanie konsekwencji własnych działań związanych z niedotrzymaniem warunków specyfikacji technicznej i unikała zwrotów środków finansowych. Opóźnianie przyjęcia zwracanego towaru to także część oddziaływań organizacji, które miały na celu zminimalizowanie konsekwencji krótkowzrocznego postępowania z klientami. Jedyną możliwością zmieniającą taki stan rzeczy jest zwiększenie jakości sprzedawanych towarów i dotrzymywanie warunków z umów. To jednak prawdopodobnie będzie wiązało się z wyższą ceną a w przypadku firmy z tak naruszoną reputacją trudno będzie zbudować bazę lojalnych klientów.

18 Grupa interesu: dostawcy sortowni Potrzeby i oczekiwania interesariusza: Zazwyczaj potrzeby i oczekiwania dostawców są lustrzanym odbiciem klientów. Chcą oni dostarczać towary niższej jakości i uzyskać za nie jak najwyższą cenę, najlepiej też z ich punktu widzenia będzie minimalizować odpowiedzialność za dostarczane towary terminy dostaw, warunki zwrotów, gwarancje, serwis a z drugiej strony otrzymywać jak najszybsze płatności, najlepiej w formie przedpłat, zanim towar jeszcze zostanie wysłany do odbiorcy. W naszym przypadku dostawcy właśnie takie warunki otrzymywali, sortownia nie weryfikowała dokumentów przewozowych, nie interesowało ją jakiego typu odpady są przywożone, przyjmowała wszelkie ich rodzaje a przy tym warunki cenowe były atrakcyjne w porównaniu z konkurencyjnymi składowiskami. Potrzeby i oczekiwania organizacji: Także i z tej perspektywy mamy do czynienia z odbiciem lustrzanym potrzeb i oczekiwań klientów. Organizacja chciałaby od dostawców towarów wysokiej jakości w zamian za niskie ceny. Dodatkowo korzystnie dla firmy jest jeżeli większa część odpowiedzialności za dostarczane towary jest po stronie dostawcy. W naszym przypadku jednak sortownia zdecydowała się na postępowania w takiej formule, że przyjmowała odpady i nie dbała ani o ich jakość ani też o podział odpowiedzialności. W zasadzie wszelkie negatywne konsekwencje brała na siebie. Zyskiwać miała na liczbie dostawców, którzy skuszenia atrakcyjnymi warunkami dostaw chętnie kierowali w jej stronę własne transporty. Możliwość oddziaływania interesariusza: W omawianym przypadku dostawcy nie mieli powodów do narzekań, warunki współpracy ze składowiskiem były dla nich korzystne, nawet bardziej atrakcyjne niż w innych miejscach skupu odpadów. W innych przypadkach dostawcy mogą próbować wywierać presję na firmy odbierające od nich towary np. poprzez wchodzenie w różnego rodzaju porozumienia strategiczne (alianse, konsolidacje) i tym sposobem negocjować lepsze warunki dostaw. Możliwość oddziaływania organizacji: W analizowanym składowisku i sortowni organizacja współpracowała z dostawcami na zasadzie płacenia relatywnie wysokich cen za niskiej jakości i często ryzykowne dostawy ale zyskiwała na liczbie dostaw. Z jej punktu widzenia najmniej korzystnym elementem relacji dostawca firma było branie praktycznie całej odpowiedzialności na siebie. Zaniedbania w zakresie weryfikacji, kontroli dostaw i dokumentacji tych dostaw doprowadziły do poważnych kłopotów. Z drugiej strony można założyć, że bardziej rzetelne procedury kontrolne doprowadziłyby do mniej korzystnych warunków cenowych dla dostawców i odejściu części z nich do

19 Grupa interesu: społeczność lokalna mieszkańcy okolicznych wsi Potrzeby i oczekiwania interesariusza: Zazwyczaj społeczność lokalna oczekuje od organizacji działającej w danej okolicy, aby ta była tzw. dobry obywatelem czyli przyczyniała się do poprawy jakości życia. W naszym przypadku nowy inwestor to szansa na pracę dla reprezentantów społeczności lokalnej, rozwój tej społeczności poprzez inwestycje (np. infrastrukturalne, które towarzyszą często takim dużym przedsięwzięciom może to być nowa droga dojazdowa czy budowa chodnika czy parkingów) a także rozwój innych przedsiębiorstw np. mikro firmy gastronomiczne, oferowanie noclegów dla kierowców czy budowa stacji benzynowej. Tego wszystkiego można było oczekiwać po składowisku i sortowni odpadów. Jedyne co zostało spełnione to praca dla przedstawicieli lokalnego środowiska ale niestety nisko płatna i uciążliwa, to raczej nie jest przyczynek do budowy lokalnego potencjału społecznego. Do tego dochodzą jeszcze bardzo negatywne oddziaływania takie jak blokowanie dróg, powstawanie kongestii, wypadki drogowe, trudności w przemieszczaniu się lokalnych dzieci w drodze do szkoły. Potrzeby i oczekiwania organizacji: Same organizacje także niejednokrotnie chcą uchodzić za dobrych obywateli, chcą być dobrze odbierane wśród lokalnych społeczności w ramach których przyszło im prowadzić działalność. Nasza sortownia jednak wydaje się nie dostrzegać tych interesariuszy i w zasadzie oczekuje od nich bierności w obliczu własnych kontrowersyjnych działań. Możliwość oddziaływania interesariusza: Lokalni mieszkańcy już podjęli pewne kroki na drodze oficjalnej w porozumieniu z lokalną władzą. Dodatkowo często społeczności podejmują mniej oficjalne kroki typu np. blokowanie drogi dojazdowej do firmy. Nierzadko proszone są o interwencję media, jeżeli lokalne służby nie potrafią rozwiązać narastających konfliktów między organizacją a lokalną społecznością. Możliwość oddziaływania organizacji: W tym przypadku organizacja mogłaby zmienić swoje postępowanie, zadbać o bezpieczeństwo na drogach, ich przepustowość czy poprawić warunki pracy dla robotników, jednak szanse na to są nikłe. Czasem organizacje budują swój pozytywny wizerunek w społeczeństwie poprzez różnego rodzaju akcje edukacyjne w szkołach, organizacje eventów dla okolicznych mieszkańców, sponsoring wydarzeń sportowych czy celebrowanych świąt. Nie wydaje się jednak, żeby sortowania pokusiła się o tego typu działania nawet gdyby to nie byłyby one już w tej chwili wiarygodne.

20 Grupa interesu: lokalne środowisko naturalne okoliczne ekosystemy Potrzeby i oczekiwania interesariusza: Główną potrzebą z punktu widzenia środowiska naturalnego jest minimalizacja jego zanieczyszczenia i wykorzystania zasobów nieodnawialnych w ten sposób aby zapewnić ich trwałość dla obecnego i dla przyszłych pokoleń ludzi, taki stan rzeczy wypływa z koncepcji tzw. zrównoważonego rozwoju. W omawianym przypadku degradacja środowiska powodowana przez składowisko odpadów wydaje się być znaczna, widać już w tej chwili środowiskowe konsekwencje działalności firmy odory, hałas generowany przez transporty, kongestia powodująca większą emisję gazów cieplarnianych, toksyczne odcieki z odpadów przedostające się do gleby i wód gruntowych. Potrzeby i oczekiwania organizacji: Środowisko naturalne jest często traktowane jako źródło zasobów dla organizacji, czerpią one z niego surowce do produkcji, zajmują powierzchnię, korzystają z energii. Jeżeli dzieje się to w sposób rabunkowy, niezgodny ze zrównoważonym rozwojem to homeostaza ekosystemów może zostać trwale naruszona. W naszym przypadku wydaje się tak właśnie być. Możliwość oddziaływania interesariusza: Środowisko naturalne jest tzw. milczącym interesariuszem jednak pewne reakcje z jego strony także następują, kurczą się zasoby, ograniczają się walory ekologiczne regionu i spada jego atrakcyjność inwestycyjna czy rekreacyjna. Co czasem może zmusić inwestora do zmiany postępowania (niestety może być już za późno) lub do zmiany lokalizacji przedsięwzięcia. Środowisko naturalne jest często reprezentowane przez ruchy ekologiczne, które niejednokrotnie podejmują drastyczne bezpośrednie akcje, z dużym prawdopodobieństwem może do tego dojść w analizowanej sortowni. Możliwość oddziaływania organizacji: Organizacja może oddziaływać na środowisko naturalne przeformułowując swoje procesy organizacyjne zgodnie z wytycznymi zrównoważonego rozwoju głównie chodzi o racjonalne, oszczędne wykorzystanie zasobów środowiskowych i minimalizowanie zanieczyszczeń. W analizowanym przypadku nie widać jednak szans na taką zmianę.

21 Studium przypadku: Sok jabłkowy Zadanie domowe należy wysłać mailem na adres do do godziny 23:59. Plik należy przesłać w formacie PDF, zapisany następująco: Nazwisko_zad_10 W pliku należy wypisać imiona i nazwiska oraz numery indeksów wszystkich członków grupy Praca domowa dostarczona w inny sposób lub w innym terminie nie będzie podlegała ocenie!!!

22 Pytania do studium przypadku Dla każdego z dwóch producentów przeprowadź następujące analizy: PEST Interesariuszy Wykorzystaj jako przykłady analizy z wcześniejszych przypadków cząstkowych. Wykorzystaj też dane dostępne np. w bazach GUSu, Eurostatu czy OECD oraz w raportach Datamonitor czy też w bazie EBSCO.