PRAWO ADMINISTRACYJNE

Transkrypt

1

2 PRAWO ADMINISTRACYJNE REPETYTORIUM 2. WYDANIE redakcja naukowa Beata Orlik Aleksandra Puczko Konrad Duda, Bożena Kozłowska Anna Krawczyk, Łukasz Moczuło Magdalena Namaczyńska, Ewelina Oklińska Beata Orlik, Aleksandra Puczko Mateusz Rojek, Piotr Tarkowski Warszawa 2012

3 SPIS TREŚCI Wykaz skrótów 11 Wstęp 13 Rozdział 1 Podstawowe zasady prawa administracyjnego Zasady wywodzące się z Konstytucji RP Zasada lex retro non agit Zasada praw słusznie nabytych Zasada pomocniczości Zasada proporcjonalności Zasada prawa do sądu Zasady odnoszące się do organów administracji publicznej Zasada kompetencyjności Zasada zespolenia administracyjnego Zasada efektywności 21 Rozdział 2 Wybrane podstawowe pojęcia teoretycznoprawne prawa administracyjnego Prawo administracyjne i administracja Pojęcia narzędzia Władztwo administracyjne Interes publiczny Sytuacja administracyjnoprawna Stosunek administracyjnoprawny Stosowanie a realizowanie prawa administracyjnego Publiczne prawa podmiotowe 31 Rozdział 3 Ustrojowe prawo administracyjne Pojęcie organu i rodzaje organów Pojęcie organu administracji publicznej Rodzaje organów Organ państwowy, organ administracji państwowej Organ administrujący i administracyjny Organy centralne i naczelne 37 5

4 Formy powoływania Zakres działania, kompetencja Przekazywanie kompetencji Właściwość organów administracji publicznej Zakłady administracyjne Władztwo zakładowe Rodzaje zakładów Struktura administracji, związki pomiędzy organami administracji Resort a dział Centralizacja i decentralizacja Koncentracja i dekoncentracja Kierownictwo, nadzór, kontrola Zwierzchnictwo i zespolenie Koordynacja a współdziałanie Centralna administracja rządowa Rada Ministrów Skład i powoływanie Zadania i kompetencje Tryb pracy Rady Ministrów Członkowie Rady Ministrów Organy wewnętrzne Rady Ministrów Pełnomocnicy rządu Prezes Rady Ministrów Ministrowie Funkcje ministra Ministerstwo i organy pomocnicze ministrów Komitety Terenowa administracja rządowa uwagi ogólne Wojewódzka administracja zespolona Podmioty wojewódzkiej administracji zespolonej Wojewoda jako zwierzchnik rządowej administracji zespolonej Wojewódzka administracja niezespolona Samorząd terytorialny w Polsce Elementy konstrukcyjne samorządu terytorialnego Zasady funkcjonowania (zasada pomocniczości i decentralizacji, zasada samodzielności) Zadania samorządu terytorialnego i ich klasyfikacja Władze i organy samorządu terytorialnego Referendum lokalne Rodzaje referendum Etapy Konsultacje społeczne Gmina Zadania gminy własne i zlecone Rada gminy 67 6

5 Organ wykonawczy Jednostki pomocnicze Gminy o specjalnym statusie (miasto stołeczne Warszawa, gminy uzdrowiskowe i górnicze) Miasto stołeczne Warszawa Gminy uzdrowiskowe Gminy górnicze Samorząd powiatowy Zadania powiatu Rada powiatu Organ wykonawczy Starosta Powiatowa administracja zespolona Organy i jednostki pomocnicze Samorząd województwa Zadania województwa Sejmik województwa Organ wykonawczy Marszałek województwa Zespolenie w samorządzie województwa Nadzór nad jednostkami samorządu terytorialnego 89 Rozdział 4 Działania administracji publicznej Pojęcie formy działania administracji publicznej i rodzaje form Prawne formy działania administracji Akt administracyjny Decyzja administracyjna Klasyfikacje aktów administracyjnych (decyzji administracyjnych) Akt administracyjny a wyrok Struktura decyzji administracyjnej Mechanizm powstania aktu administracyjnego Obowiązywanie aktu administracyjnego Obowiązywanie prawidłowego aktu administracyjnego w czasie Uchylenie aktu administracyjnego Wadliwość aktu administracyjnego Gradacja wad aktu administracyjnego Rozróżnienie wad aktu administracyjnego Zawartość aktu administracyjnego a jego wadliwość Uznanie administracyjne Geneza uznania administracyjnego Uznanie administracyjne współcześnie Kontrola uznania administracyjnego Dwustronne formy działania administracji 110 7

6 Umowne formy działania administracji Umowy prawa cywilnego Umowa administracyjna Partnerstwo publiczno-prywatne Porozumienie administracyjne Ugoda administracyjna Przyrzeczenie administracyjne Działania faktyczne administracji Działania społeczno-organizatorskie Działania materialno-techniczne Zaświadczenia (poświadczenia) Bezczynność i milczenie administracji 125 Rozdział 5 Kontrola administracji Charakterystyka kontroli administracji Działalność sądownictwa administracyjnego jako kontrola administracji Pojęcie sądownictwa administracyjnego Podmioty postępowania przed sądem administracyjnym Europejski model sądownictwa administracyjnego Modele sądowej kontroli administracji Europejski kontekst prawa do sądu i rzetelnego procesu Polskie sądownictwo administracyjne na tle rozwiązań europejskich charakterystyka porównawcza Przedmiot zaskarżenia Model wieloskargowy i jednoskargowy Organizacja sądownictwa administracyjnego Przedmiot i zakres kontroli sądu administracyjnego Zagadnienia ogólne Metody określania zakresu zaskarżenia Problem określenia wyjątków w ramach enumeracji negatywnej Przedmiot kontroli na gruncie ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Ograniczenia w zakresie zaskarżenia do sądu administracyjnego Spory kompetencyjne Uchwałodawstwo sądowoadministracyjne Sprawy należące do właściwości sądów powszechnych Przedmiot rozpoznania przez sąd administracyjny Sprawa sądowoadministracyjna Granice sprawy sądowoadministracyjnej i ich znaczenie dla przedmiotu rozpoznania przez sąd administracyjny Przedmiot rozpoznania przez sąd administracyjny metodyka Zakres rozpoznania sprawy charakterystyka porównawcza Przedmiot orzekania Rodzaje orzeczeń sądów administracyjnych w Polsce 147 8

7 Głębokość orzekania Zakaz reformationis in peius w postępowaniu sądowoadministracyjnym Skuteczność orzeczeń sądu administracyjnego Skarga Koncepcje skargi Skarga w polskim systemie sądownictwa administracyjnego Dwuinstancyjność sądownictwa administracyjnego zagadnienia ogólne Skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia Funkcje postępowania sądowoadministracyjnego Ustrój sądów administracyjnych wiadomości ogólne Funkcje Naczelnego Sądu Administracyjnego Struktura organizacyjna wojewódzkich sądów administracyjnych Struktura organizacyjna Naczelnego Sądu Administracyjnego Sąd administracyjny pozycja ustrojowa Sędzia sądu administracyjnego Niezawisłość sędziowska Sądownictwo administracyjne w liczbach Pozostałe formy kontroli administracji System kontroli administracji Różne rodzaje kontroli Kontrola zewnętrzna Kontrola niepaństwowa Kontrola państwowa Kontrola wewnętrzna 171 Rozdział 6 Wybrane zagadnienia szczegółowe Nacjonalizacja Opis i cechy pojęcia Inne pojęcia związane z nacjonalizacją: reprywatyzacja i uwłaszczenie Reprywatyzacja Uwłaszczenie Nacjonalizacja w świetle Konstytucji RP i prawa międzynarodowego Przykłady nacjonalizacji w Polsce Wywłaszczenie Przedmiot wywłaszczenia Podmioty wywłaszczające i wywłaszczane Przesłanki wywłaszczenia Skutki wywłaszczenia Postępowanie wywłaszczeniowe Odszkodowanie za wywłaszczenie 180 9

8 Przesłanki zwrotu wywłaszczonej nieruchomości Komunalizacja Pojęcie mienia komunalnego Sposoby nabywania mienia przez jednostki samorządu terytorialnego Rodzaje decyzji komunalizacyjnych Proces komunalizacyjny Pozwolenie na budowę Funkcje i charakter prawny pozwolenia na budowę Rodzaje pozwoleń na budowę Treść pozwolenia na budowę Pozwolenie na budowę a inne formy reglamentacji w sferze prawa budowlanego Proces budowlany Ochrona informacji niejawnych Podmiotowy i przedmiotowy zakres ustawy Klasyfikacje informacji niejawnych Udostępnianie, przechowywanie i przesyłanie informacji niejawnych Zasady udzielania zezwoleń na dostęp do informacji 190 Bibliografia

9 WYKAZ SKRÓTÓW EKPC EKSL Akty prawne Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 z późn. zm.), a następnie zmieniona i uzupełniona Protokołem nr 14 zmieniającym system kontroli Konwencji (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 587) Europejska Karta Samorządu Lokalnego, sporządzona w Strasburgu dnia 15 października 1985 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 124, poz. 607, sprost. Dz. U. z 2006 r. Nr 154, poz. 1107) k.c. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) k.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) k.p.a. ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz z późn. zm.) o.p. ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) p.o.ś. ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) p.p.s.a. ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r., poz. 270) pr. bud. ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U. p.u.s.a. p.w.u.s.t. u.d.p.p. z 2010 r. Nr 243, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 10 maja 1990 r. Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191 z późn. zm.) ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz z późn. zm.) 11

10 u.f.g.w.k. u.g.k. u.g.n. u.l.u. u.o.i.n. u.s.d.g. u.s.g. u.s.p. ustawa o NIK u.s.w. u.u.m.s. u.w.a.r.w. u.z.p.p.r. ustawa z dnia 7 września 2007 r. o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego w latach (Dz. U. Nr 192, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 45, poz. 236 z późn. zm.) ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 z późn. zm.) ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (Dz. U. Nr 167, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 182, poz. 1228) ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz z późn. zm.) ustawa o Najwyższej Izbie Kontroli z dnia 23 grudnia 1994 r. (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 82 z późn. zm.) ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy (Dz. U. Nr 41, poz. 361 z późn. zm.) ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz. U. Nr 31, poz. 206 z późn. zm.) ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712 z późn. zm.) Inne skróty j.s.t. NIK NSA OSNP OSP OTK TK WSA jednostka samorządu terytorialnego Najwyższa Izba Kontroli Naczelny Sąd Administracyjny Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Orzecznictwo Sądów Polskich Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Trybunał Konstytucyjny Wojewódzki Sąd Administracyjny 12

11 WSTĘP Repetitio est mater studiorum powtarzanie jest matką nauki rozumianej jako proces uczenia się. Sentencja ta przyświecała każdemu z twórców tej publikacji w trakcie jej przygotowywania. Mamy nadzieję, iż owoc naszej pracy, jakim jest składane na ręce Czytelnika Prawo administracyjne. Repetytorium, okaże się nieocenioną pomocą naukową i pomoże zrozumieć rozległą materię prawa administracyjnego. Wymyślone i stworzone przez studentów oraz doktorantów Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego skupionych w Sekcji Prawa Administracyjnego TBSP UJ Repetytorium to swoiste kompendium wiedzy z prawa administracyjnego, na którego kształt wpłynęły doświadczenia związane zarówno z uczeniem się tego przedmiotu, jak i jego wykładaniem. Wielość źródeł oraz bogactwo formy podawczej mają pomóc w nauce i przede wszystkim ułatwić odświeżenie i ugruntowanie wiedzy z przedmiotu, a także wyjaśnić często niezwykle skomplikowane zagadnienia tej gałęzi prawa. W związku z bardzo szerokim zakresem tematycznym, na który składają się zagadnienia i instytucje związane z materialnym, ustrojowym, a także procesowym prawem administracyjnym oraz jego funkcjonowaniem w praktyce, wyrażamy nadzieję, że publikacja naszego autorstwa okaże się przydatna nie tylko studentom wydziałów prawa i administracji oraz innych kierunków, na których wykładane jest prawo administracyjne, ale także praktykom, pracownikom naukowym i aplikantom. Z życzeniami miłej lektury w imieniu wszystkich autorów, Aleksandra Puczko i Beata Orlik 13

12

13 Beata Orlik Rozdział 1 PODSTAWOWE ZASADY PRAWA ADMINISTRACYJNEGO Zasady to normy prawne o podstawowym znaczeniu dla całego systemu prawnego bądź dla poszczególnych jego gałęzi. Prawo administracyjne to prawo nieskodyfikowane; bardzo trudno również wyodrębnić zespół norm, na wzór prawa cywilnego czy karnego, który mógłby stanowić jego część ogólną. Dlatego też nauka prawa administracyjnego wyodrębniła zasady ogólne, których zadaniem jest porządkowanie zjawisk zachodzących w prawie administracyjnym oraz ich kompleksowe ujęcie. Poniżej przedstawiamy najistotniejsze zasady ogólne prawa administracyjnego Zasady wywodzące się z Konstytucji RP Zasada lex retro non agit Zasada lex retro non agit nie została wyrażona wprost w Konstytucji RP, jednakże jest pochodną zasady demokratycznego państwa prawnego. Nazywana jest zasadą nieretroaktywności prawa, a jej korzenie sięgają prawa rzymskiego. Po raz pierwszy w Polsce została użyta w Zarysie wykładu prawa rzymskiego przez S. Wróblewskiego w 1916 r. Oznacza ona, że ustawodawca nie może stanowić norm prawnych nakazujących stosowanie nowo ustanowionych norm do zdarzeń zaistniałych przed wejściem w życie tych nowych norm, z którymi prawo nie wiązało dotąd skutków prawnych przewidzianych przez te normy 2. W polskim ustawodawstwie zasadę tę wyraża art. 3 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.): ustawa nie ma mocy wstecznej, chyba że to wynika z jej brzmienia lub celu. W innych krajach nie jest znana, nie występuje nawet w słownikach specjalistycznych 3. Oczywiście, zachodzą od niej wyjątki w sytuacji, gdy: chodzi o modyfikację prawa podmiotowego na korzyść obywateli, np. art. 4 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.); wymagają tego względy słuszności. Bezwzględnie niedopuszczalne jest stosowanie prawa surowszego wstecz, co wyrażone jest łacińską paremią lex severior retro non agit. 1 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.). 2 J. Zimmermann, Prawo administracyjne, Warszawa 2008, s W. Wołodkiewicz, Lex retro non agit (w:) Łacińskie paremie w europejskiej kulturze prawnej i orzecznictwie sądów polskich, Warszawa 2001, s. 151 i n. 15

14 Beata Orlik, Aleksandra Puczko Zasada praw słusznie nabytych Zasada demokratycznego państwa prawnego jest podstawową zasadą ustroju naszego państwa oraz stanowi źródło innych zasad wywodzonych z Konstytucji RP. Taką zasadą jest zasada praw słusznie nabytych. Ponadto stanowi ona pochodną innych zasad: zasady zaufania obywateli do państwa; zasady przewidywalności prawa; zasady pewności prawa. Zasada ta wielokrotnie była przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego, który stoi na stanowisku, że treścią zasady praw nabytych jest zakaz stanowienia przepisów arbitralnie odbierających lub ograniczających prawa podmiotowe przysługujące jednostce lub innym podmiotom prywatnym występującym w obrocie prawnym. Prawo raz, i to dobrze, czyli ustalone na podstawie prawidłowego aktu stanowienia lub stosowania prawa, nabyte przez obywatela, powinno być stabilne. Możliwość wyzucia obywatela z tego prawa, jeśli w ogóle jest dopuszczalna, powinna być w sposób precyzyjny określona przez ustawę. Zasada ta stanowi ponadto niezwykle ważną dyrektywę w zakresie stanowienia prawa skierowaną do organów władzy publicznej. W wyroku z dnia 10 lipca 2000 r., SK 21/99, OTK 2000, nr 5, poz. 144, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że zasada lex retro non agit (por. 1.1.) oraz zasada ochrony praw nabytych mają charakter zasad przedmiotowych, wyznaczających granice ingerencji władzy publicznej w sferę praw podmiotowych. Naruszenie tych zasad może być traktowane jako niedopuszczalne wkroczenie przez tę władzę w sferę konstytucyjnie chronionych praw lub wolności jednostki, co w konsekwencji prowadzi do stwierdzenia sprzecznego z porządkiem konstytucyjnym naruszenia tych praw lub wolności Zasada pomocniczości Zasada pomocniczości, zwana inaczej zasadą subsydiarności, stanowi jedną z podstaw państwa prawa. Wyrażona w preambule Konstytucji RP jest również jednym z głównych założeń Unii Europejskiej 4. Głównym założeniem przedmiotowej zasady jest stwierdzenie, że zadania, które mogą być realizowane przez jednostkę samodzielnie, nie powinny być realizowane przez państwo. Po odniesieniu tego stwierdzenia do pojęcia administracji (por. 2.1.) można wysnuć wniosek, iż przez zasadę tę należy rozumieć jak najbliższe w stosunku do obywatela ulokowanie organów państwa, w tym administracji publicznej, dające mu jednocześnie jak największą swobodę i możliwość sprawowania administracji publicznej i władzy 5. W konsekwencji w myśl zasady pomocniczości po- 4 Już w tzw. traktacie z Maastricht, tj. Traktacie o Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana Dz. Urz. UE C 83 z , s. 13), wyrażono zasadę, iż Unia ma prawo działać tylko w interesie wszystkich państw członkowskich, lecz jedynie w takich wypadkach, w których dane państwo członkowskie nie jest w stanie samo zrealizować postawionych przed nim zadań. Oznacza to zatem ograniczenie interwencjonizmu instytucji unijnych w dziedzinach nieobjętych wyłączną kompetencją Unii Europejskiej. Zasada pomocniczości wykształcona przez organy orzecznicze Unii stanowi, że należy ograniczyć działalność instytucji unijnych w odpowiednim zakresie, kiedy realizacja danego celu samodzielnie przez państwa członkowskie może być tak samo skuteczna, jak jego realizacja przez te instytucje. 5 J. Zimmermann, Prawo, s

15 Aleksandra Puczko winno się wspomagać wszelkie obywatelskie inicjatywy, a także umożliwiać obywatelom wykonywanie zadań publicznych w jak najszerszym zakresie. Rolą państwa powinno być jedynie realizowanie tych zadań, których obywatele nie są w stanie samodzielnie wykonać; rola ta powinna być spełniana jak najbliżej obywatela. Działalność państwa staje się zatem swoistą ultima ratio, bowiem główny ciężar administrowania, w sytuacjach gdy tylko jest to możliwe, leży po stronie jednostek. Należy jednak pamiętać, że zasada pomocniczości a contrario nie oznacza wyręczania jednostek przez państwo; państwo (czyli również administracja) ma za zadanie wspierać je jedynie w sytuacjach, gdy utrudnione jest swobodne i samodzielne obywatelskie działanie. Pod kątem praktycznego zastosowania można stwierdzić, że zasada pomocniczości (subsydiarności) odnosi się w szczególności do: państwa; samorządu terytorialnego; przedsiębiorstw; organizacji charytatywnych, a także kościołów i innych związków wyznaniowych. Poza wspomnianą już preambułą Konstytucji RP i przepisami prawa Unii Europejskiej zasadę subsydiarności wyrażono również w Europejskiej Karcie Samorządu Lokalnego sporządzonej w Strasburgu dnia 15 października 1985 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 124, poz. 607). Kluczową rolę niewątpliwie odgrywa ona w gospodarce. W tej sferze zapewnia równowagę pomiędzy leseferyzmem 6 a interwencjonizmem państwowym Zasada proporcjonalności 8 Niewyrażona w sposób dosłowny w tekstach normatywnych zasada proporcjonalności jest postulatem spotykanym w wielu gałęziach prawa. Odnajdujemy ją bowiem zarówno w prawie wyborczym, jak i administracyjnym czy unijnym, a także w prawie karnym. W interesującym ze względu na charakter publikacji aspekcie, a zatem w ujęciu zasady proporcjonalności przez pryzmat prawa administracyjnego, oznacza ona nakaz wystosowany do organów administracji państwowej, by używały one w realizacji swych działań tylko takich środków, które są niezbędne dla osiągnięcia danego celu. Można zatem stwierdzić, iż jest ona ogólnym nakazem i jednocześnie zakazem wiążącym administrację w bardzo wielu sferach jej działania. Wykonując swoje funkcje, administracja ma zgodnie z tą zasadą działać w sposób rozsądny i racjonalny, bez nadużywania środków i kompetencji jej przyznanych. Ma działać z jak najmniejszym uszczerbkiem dla obywateli oraz jak najmniejszym kosztem dla społeczeństwa i jednostek. W zasadzie tej zawiera się bowiem zarówno ważenie ochrony interesu publicznego (dobra ogólnego) i interesu indywidualnego, jak i ogólny nakaz miarkowania środków w taki sposób, aby były one adekwatne do celu objętego zamiarem osiągnięcia. 6 Społeczno-ekonomiczny pogląd głoszący wolność jednostki w wymiarze społeczno-ekonomicznym. Stworzony na gruncie tej doktryny model człowieka kierującego się zasadą korzyści materialnej (homo oeconomicus) i rola państwa sprowadzona do roli nocnego stróża pozostają aktualne do dzisiaj. 7 Por. Encyklopedia politologii, red. W. Sokół, M. Żmigrodzki, t. 1, Kraków Por. J. Zimmermann, Prawo, s

16