Wytwarzanie kwasu siarkowego(vi) z siarki 311[31].Z5.02

Transkrypt

1 MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Urszula Wulkiewicz Wytwarzanie kwasu siarkowego(vi) z siarki 3[3].Z5.02 Poradnik dla nauczyciela Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy Radom 2006

2 Recenzenci: mgr inż. Halina Bielecka dr Jacek Górski Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Małgorzata Urbanowicz Konsultacja: dr inż. Bożena Zając Korekta: Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 3[3].Z5.02 Wytwarzanie kwasu siarkowego(vi) z siarki zawarte w modułowym programie nauczania dla zawodu technik technologii chemicznej 3[3]. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

3 SPIS TREŚCI. Wprowadzenie 2. Wymagania wstępne 3. Cele kształcenia 4. Przykładowe scenariusze zajęć 5. Ćwiczenia 5.. Zastosowanie kwasu siarkowego(vi). Siarka odzyskiwana jako surowiec w wytwórniach kwasu siarkowego(vi) 5... Ćwiczenia 5.2. Instalacja spalania ciekłej siarki w piecu wtryskowym zintegrowanym z kotłem parowym 5.2..Ćwiczenia 5.3. Masa wanadowa jako kontakt w procesie utleniania SO 2. Stopień przemiany SO 2 do SO 3. Interpretacja przebiegu utleniania SO 2 do SO 3 na wykresie ε = (t) 5.3..Ćwiczenia 5.4. Węzeł kontaktowy w instalacjach wytwarzających kwas siarkowy(vi) z siarki Ćwiczenia 5.5. Metoda absorpcji. Schemat ideowy. Problem emisji nieprzereagowanego SO 2 do atmosfery Ćwiczenia 6. Ewaluacja osiągnięć uczniów 7. Literatura

4 . WPROWADZENIE Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik technologii chemicznej. W poradniku zamieszczono: wymagania wstępne, cele kształcenia przykładowe scenariusze zajęć, propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności praktycznych, wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki. Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia kierowanego, tekstu przewodniego, metody projektów, ćwiczeń praktycznych. Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej. W celu sprawdzenia wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel może posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych dwustopniowych oraz przeprowadzić zadanie praktyczne wysoko symulowane. W tym rozdziale podano do testu dwustopniowego: plan testu w formie tabelarycznej, punktacje zadań, instrukcję dla nauczyciela, instrukcję dla ucznia, kartę odpowiedzi, zestaw zadań testowych. Zadanie praktyczne zawiera: instrukcję dla nauczyciela, plan zadania praktycznego, instrukcję dla ucznia, kartę pracy, kartę obserwacji, załącznik ze schematem węzła kontaktowego. 3

5 3[3].Z5 Technologia wytwarzania półproduktów i produktów nieorganicznych 3[3].Z5.0 Wytwarzanie siarki odzyskiwanej z siarkowodoru 3[3].Z5.04 Wytwarzanie amoniaku, kwasu azotowego(v) i nawozów azotowych 3[3].Z5.05 Wytwarzanie sody kalcynowanej 3[3].Z5.06 Wytwarzanie chloru i wodorotlenku sodu metodą elektrolizy przeponowej 3[3]. Z5. 02 Wytwarzanie kwasu siarkowego(vi) z siarki 3[3]. Z5. 03 Wytwarzanie kwasu fosforowego(v) oraz nawozów fosforowych i wieloskładnikowych Schemat układu jednostek modułowych 4

6 2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć: korzystać z różnych źródeł informacji, korzystać z literatury technicznej: katalogi handlowe, opisy technologiczne, czytać tekst ze zrozumieniem, posługiwać się poprawną nomenklaturą i symboliką chemiczną, stosować podstawy kinetyki układów heterogenicznych, wyjaśniać pojęcia: szybkość reakcji, rząd reakcji, równanie kinetyczne, stan i stała równowagi, energia aktywacji, katalizator, aktywator, nośnik, strefa kinetyczna i dyfuzyjna, zatrucia katalizatora, interpretować równania reakcji z uwzględnieniem efektów energetycznych, zastosować prawo działania mas, regułę przekory, wykonywać obliczenia chemiczne, rozróżniać operacje jednostkowe, objaśniać budowę aparatów, podawać przykłady zastosowań zasad technologicznych i ich interpretację, czytać schematy ideowe, uproszczone schematy technologiczne, konstruować schematy ideowe z zastosowaniem typowych oznaczeń, stosować technikę komputerową w sporządzaniu schematów ideowych. 5

7 3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji jednostki modułowej uczeń powinien umieć: określić rolę siarki odzyskiwanej jako surowca w wytwórniach kwasu siarkowego(vi), scharakteryzować budowę pieca wtryskowego do spalania ciekłej siarki z wbudowanym kotłem parowym, porównać budowę pieca wtryskowego z piecem Clausa, wyjaśnić pojęcie stopnia przemiany SO 2 do SO 3, określić skład wanadowej masy kontaktowej, zinterpretować przebieg krzywej schodkowej na wykresie zależności stopnia przemiany SO 2 do SO 3 od temperatury, wyjaśnić na schemacie pracę węzła kontaktowego wytwórni kwasu siarkowego(vi), wyjaśnić na uproszczonym schemacie technologicznym specyfikę absorpcji SO 3, zinterpretować metodę podwójnej absorpcji na schemacie ideowym, określić wpływ emisji SO 3 do atmosfery na środowisko, określić zastosowanie kwasu siarkowego(vi), zastosować zasady bhp, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, obowiązujące na stanowiskach pracy. 6

8 4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ Scenariusz zajęć Osoba prowadząca.. Modułowy program nauczania: Technik technologii chemicznej 3[3] Moduł: Technologia wytwarzania półproduktów i produktów nieorganicznych 3[3].Z5 Jednostka modułowa: Wytwarzanie kwasu siarkowego(vi) z siarki 3[3].Z5.02 Temat: Wpływ emisji związków siarki na stan środowiska naturalnego. Cel ogólny: kształtowanie świadomości proekologicznej uczniów. Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi: wskazać źródła emisji związków siarki, ocenić wpływ emisji związków siarki na zanieczyszczenie atmosfery, ocenić wpływ emisji związków siarki na skażenia wód, ocenić wpływ emisji związków siarki na skażenie gleby, wskazać metody zmniejszania emisji związków siarki do środowiska, ocenić wpływ emisji związków siarki na organizmy żywe. Metody nauczania: metoda projektów. Formy organizacyjne pracy uczniów: praca w grupach jednolita. Czas: 45 minut na wprowadzenie do projektu, 45 minut na prezentację projektów. Projekt będzie wykonywany przez uczniów w czasie pozalekcyjnym w ciągu dwóch tygodni. Środki dydaktyczne: czasopisma specjalistyczne np.,,przemysł Chemiczny,,,Chemik, stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu, Roczniki Statystyczne, Polskie Normy. Przebieg zajęć: Lp. Fazy przygotowania projektu. Wprowadzenie do tematu 2. Sformułowanie tematu i ustalenie zakresu projektu Czynności nauczyciela podaje niezbędne informacje dotyczące emisji związków siarki i wpływu na stan środowiska, podaje literaturę. wyjaśnia zasadę metody projektów, ustala formę projektu, czas prezentacji i kryteria ocen, Czynności ucznia tworzą zespoły, zadają pytania dotyczące projektu. zbierają informacje na temat projektu, sporządzają plan działań. 7

9 Lp. Fazy przygotowania projektu Czynności nauczyciela ustala terminy, konsultacji i termin wykonania projektu. 3. Realizacja projektu odpowiada na wszystkie pytania związane z realizacją projektu, pomaga w rozwiązywaniu problemów, czuwa nad realizacją projektu. 4. Prezentacja projektów ustala kolejność prezentacji przez zespoły, prowadzi dyskusję po przedstawieniu projektu, koryguje ewentualne błędy, ocenia projekty uwzględniając opinie uczniów, dokonuje podsumowania wykonanych zadań. Czynności ucznia przeglądają literaturę, uczestniczą w konsultacjach, piszą sprawozdanie, opracowują zebrany materiał oraz formę prezentacji. prezentują swoje projekty, odpowiadają na pytania kolegów, wszyscy uczniowie czynnie, uczestniczą w dyskusji, sporządzają notatki, oceniają projekt kolegów. Czas prezentacji projektów: każda grupa 0 minut. Forma projektów: plansze, fotografie, schematy. Kryteria oceny: sposób prezentacji: poprawność językowa, technika prezentacji, komunikatywność, wykorzystanie czasu prezentacji, estetyka wykonania projektu, stopień uzyskania zamierzonych celów, prawidłowość treści, pracowitość i zaangażowanie członków grupy. 8

10 INSTRUKCJA DLA UCZNIA Celem projektu jest przedstawienie wpływu emisji związków siarki na stan środowiska naturalnego.. Podzielcie się na grupy i wybierzcie lidera, który będzie czuwał nad prawidłowym przebiegiem pracy. 2. Wszyscy autorzy powinni uwzględnić następujące informacje dotyczące: źródeł emisji związków siarki, wpływu emisji związków siarki na: zanieczyszczenie atmosfery, skażenie wód, skażenie gleby, metod zmniejszania emisji związków siarki do środowiska, wpływu emisji związków siarki na organizmy żywe, stanu środowiska naturalnego w Polsce. 3. Opracujcie dokładny plan działania. 4. Zaplanujcie, w jakiej formie zaprezentujecie zebrany materiał. 5. Przedstawcie sprawozdanie z realizacji projektu. 6. Każda grupa otrzyma 0 minut na prezentację projektu. 7. Projekt będzie oceniany według następujących kryteriów: sposób prezentacji: poprawność językowa, technika prezentacji, komunikatywność, wykorzystanie czasu prezentacji, estetyka wykonania projektu, stopień uzyskania zamierzonych celów, prawidłowość treści, pracowitość i zaangażowanie. 8. Ostateczna ocena uwzględnia opinię uczniów podczas dyskusji nad projektem. Zakończenie zajęć Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach: anonimowa ankieta dotycząca trudności podczas rozwiązywania problemu. 9

11 Scenariusz zajęć 2 Osoba prowadząca.. Modułowy program nauczania: Technik technologii chemicznej 3[3] Moduł: Technologia wytwarzania półproduktów i produktów nieorganicznych 3[3].Z5 Jednostka modułowa: Wytwarzanie kwasu siarkowego(vi) z siarki 3[3].Z5.02 Temat: Wykorzystanie energii w postaci ciepła w wytwórni kwasu siarkowego(vi). Cel ogólny: kształtowanie umiejętności racjonalnego wykorzystania energii. Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi: wskazać punkty uzyskiwania ciepła w procesie produkcji, wskazać sposoby wykorzystania uzyskanego ciepła, ocenić wpływ wykorzystania energii w postaci ciepła na koszty produkcji. Metody nauczania: metoda projektów. Formy organizacyjne pracy uczniów: grupowa jednolita. Czas: 45 minut na wprowadzenie do tematu projektu, 45 minut na prezentacje projektów. Projekt będzie wykonywany przez uczniów w ciągu jednego tygodnia. Środki dydaktyczne: materiał nauczania (rozdział 4.4 i 4.5), czasopisma specjalistyczne np.,,przemysł Chemiczny,,,Chemik, stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu. Przebieg zajęć: Lp. Fazy przygotowania projektu. Wprowadzenie do tematu 2. Sformułowanie tematu i ustalenie zakresu projektu Czynności nauczyciela podaje niezbędne informacje dotyczące źródeł energii w wytwórni kwasu siarkowego(vi), podaje literaturę. wyjaśnia zasadę metody projektów, ustala formę projektu, czas prezentacji i kryteria ocen, ustala terminy, konsultacji i termin wykonania projektu. 3. Realizacja projektu odpowiada na wszystkie pytania związane z realizacją Czynności ucznia tworzą zespoły, zadają pytania dotyczące projektu. zbierają informacje na temat projektu, sporządzają plan działań. przeglądają literaturę, uczestniczą w konsultacjach, piszą sprawozdanie, 0

12 Lp. Fazy przygotowania projektu Czynności nauczyciela projektu, pomaga w rozwiązywaniu problemów, czuwa nad realizacją projektu. 4. Prezentacja projektów ustala kolejność prezentacji przez zespoły, prowadzi dyskusję po przedstawieniu projektu, koryguje ewentualne błędy, ocenia projekty uwzględniając opinie uczniów, dokonuje podsumowania wykonanych zadań. Czynności ucznia opracowują zebrany materiał oraz formę prezentacji. prezentują swoje projekty, odpowiadają na pytania kolegów, wszyscy uczniowie czynnie, uczestniczą w dyskusji, sporządzają notatki, oceniają projekt kolegów. Czas prezentacji projektów: każda grupa 0 minut. Forma projektów: plansze, schematy, modele aparatów. Kryteria oceny: sposób prezentacji: poprawność językowa, technika prezentacji, komunikatywność, wykorzystanie czasu prezentacji, estetyka wykonania projektu, stopień uzyskania zamierzonych celów, prawidłowość treści, pracowitość i zaangażowanie członków grupy.

13 INSTRUKCJA DLA UCZNIA Celem projektu jest przedstawienie wykorzystania energii w postaci ciepła w wytwórni kwasu siarkowego(vi).. Podzielcie się na grupy i wybierzcie lidera, który będzie czuwał nad prawidłowym przebiegiem pracy. 2. Wszyscy autorzy powinni uwzględnić następujące informacje dotyczące: aparatów wykorzystywanych do uzyskiwania ciepła w procesie produkcji kwasu siarkowego (VI), sposobów wykorzystania uzyskanego ciepła, wpływu wykorzystania energii w postaci ciepła na koszty produkcji. 3. Opracujcie dokładny plan działania. 4. Zaplanujcie, w jakiej formie zaprezentujecie zebrany materiał. 5. Przedstawcie sprawozdanie z realizacji projektu. 6. Każda grupa otrzyma 0 minut na prezentację projektu. 7. Projekt będzie oceniany według następujących kryteriów: sposób prezentacji: poprawność językowa, technika prezentacji, komunikatywność, wykorzystanie czasu prezentacji, estetyka wykonania projektu, stopień uzyskania zamierzonych celów, prawidłowość treści, pracowitość i zaangażowanie. 8. Ostateczna ocena uwzględnia opinię uczniów podczas dyskusji nad projektem. Zakończenie zajęć Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach: anonimowa ankieta dotycząca trudności podczas rozwiązywania problemu. 2

14 5. ĆWICZENIA 5.. Zastosowanie kwasu siarkowego(vi). Siarka odzyskiwana jako surowiec w wytwórniach kwasu siarkowego(vi) 5... Ćwiczenia Ćwiczenie Przedstaw znaczenie procesów odsiarczania gazów przemysłowych. Wskazówki do realizacji: Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: ) zapoznać się z materiałem nauczania (4..), 2) wskazać źródła siarkowodoru, 3) wskazać produkty odsiarczania gazów przemysłowych, 4) wskazać sposób uzyskiwania siarki z siarkowodoru. 5) określić rolę procesów odsiarczania dla środowiska, 6) określić znaczenie siarki odzyskiwanej jako surowca w wytwórniach kwasu siarkowego (VI). Zalecane metody nauczania uczenia się: dyskusja. Środki dydaktyczne: Poradnik dla ucznia materiał nauczania (4..). Ćwiczenie 2 Przedstaw wykorzystanie kwasu siarkowego(vi). Wskazówki do realizacji: Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: ) wskazać kierunki zastosowania kwasu siarkowego(vi), 2) podać przykłady wykorzystania kwasu siarkowego(vi) w różnych gałęziach przemysłu jako: surowca, katalizatora, czynnika osuszającego, czynnika oczyszczającego produkty naftowe. 3

15 Zalecane metody nauczania uczenia się: dyskusja. Środki dydaktyczne: Poradnik dla ucznia materiał nauczania (4..), stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu. 4

16 5.2. Instalacja spalania ciekłej siarki w piecu wtryskowym zintegrowanym z kotłem parowym Ćwiczenia Ćwiczenie Scharakteryzuj budowę i zasadę działania pieca wtryskowego do spalania ciekłej siarki z wbudowanym kotłem parowym. Wskazówki do realizacji: Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Przygotować schemat pieca: wtryskowego i cyklonowego do spalania siarki. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: ) zapoznać się z materiałem nauczania (4.2.), 2) scharakteryzować budowę pieca z wbudowanym kotłem parowym, 3) wyjaśnić zasadę działania pieca, 4) podać przykłady zastosowania zasad technologicznych w procesie spalania siarki, 5) porównać budowę i zasadę działania pieca cyklonowego i wtryskowego. Zalecane metody nauczania uczenia się: ćwiczenia. Środki dydaktyczne: Poradnik dla ucznia materiał nauczania (4.2.), schemat pieca wtryskowego i cyklonowego. Ćwiczenie 2 Porównaj budowę pieca wtryskowego z piecem Clausa. Wskazówki do realizacji: Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Przygotować schemat pieca wtryskowego i pieca Clausa. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: ) scharakteryzować budowę pieca Clausa, 2) określić różnice w budowie pieca wtryskowego i pieca Clausa. Zalecane metody nauczania uczenia się: dyskusja. Środki dydaktyczne: Poradnik dla ucznia materiał nauczania (4.2.), schemat pieca wtryskowego i Clausa. 5

17 5.3. Masa wanadowa jako kontakt w procesie utleniania SO 2 Stopień przemiany SO 2 do SO 3. Interpretacja przebiegu utleniania SO 2 do SO 3 na wykresie e = f(t) Ćwiczenia Ćwiczenie Oblicz stopień przemiany SO 2 do SO 3, jeżeli do węzła kontaktowego wprowadzono 50m 3 gazu zawierającego 2% objętościowych SO 2, 9% objętościowych O 2 i 79% objętościowych N 2, a odprowadza się 47,06 m 3 gazu po przemianie. Objętości gazu podane są w przeliczeniu na warunki normalne. Wskazówki do realizacji: Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: ) zapisać wzór na stopień przemiany, 2) obliczyć objętości poszczególnych składników gazu przed utlenieniem, 3) obliczyć objętość przereagowanego tlenu, 4) obliczyć objętość otrzymanego tlenku siarki(vi), 5) obliczyć stopień przemiany. Zalecane metody nauczania uczenia się: ćwiczenia praktyczne. Środki dydaktyczne: Poradnik dla ucznia materiał nauczania (4.3.), kalkulator. Ćwiczenie 2 Dokonaj analizy krzywej równowagi dla reakcji utlenienia SO 2 do SO 3 na wykresie ε = f(t), rysunek 6. Wskazówki do realizacji: Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Przygotować rysunek krzywej równowagi utlenienia SO 2 do SO 3. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: ) określić na wykresie obszar, w którym reakcja utlenienia SO 2 do SO 3 będzie przebiegała z wytworzeniem SO 3, 2) określić przebieg reakcji utlenienia SO 2 do SO 3 dla parametrów charakteryzowanych przez punkt D, 3) określić przebieg reakcji dla punktu B leżącego na krzywej równowagi, 4) porównać wpływ parametrów opisanych punktem B i C na przebieg reakcji utlenienia. 6

18 Zalecane metody nauczania uczenia się: dyskusja problemowa. Środki dydaktyczne: Poradnik dla ucznia materiał nauczania (4.3.), rysunek krzywej równowagi utlenienia SO 2 do SO 3. Ćwiczenie 3 Określ wpływ wanadowej masy kontaktowej na przebieg reakcji utleniania tlenku siarki (IV). Wskazówki do realizacji: Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Przygotować rysunek obrazujący linię zapłonu masy wanadowej. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: ) określić skład wanadowej masy kontaktowej, 2) określić wpływ katalizatora na przebieg reakcji utlenienia tlenku siarki (IV), 3) określić zakres temperatur działania katalizatora wanadowego. Zalecane metody nauczania uczenia się: praca z tekstem. Środki dydaktyczne: Poradnik dla ucznia materiał nauczania (4.3.), rysunek obrazujący linię zapłonu masy wanadowej. 7

19 5.4. Węzeł kontaktowy w instalacjach wytwarzających kwas siarkowy(vi) z siarki Ćwiczenia Ćwiczenie Zinterpretuj przebieg krzywej schodkowej na wykresie zależności stopnia przemiany SO 2 do SO 3 od temperatury. Wskazówki do realizacji: Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Przygotować rysunek obrazujący interpretację przebiegu utlenienia SO 2 w aparacie kontaktowym. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: ) rozróżnić linię zapłonu, krzywą równowagi, 2) scharakteryzować przebieg utlenienia na poszczególnych półkach, 3) określić warunki uzyskania wysokiego stopnia przemiany SO 2 do SO 3. Zalecane metody nauczania uczenia się: praca z tekstem. Środki dydaktyczne: Poradnik dla ucznia materiał nauczania (4.4.), rysunek obrazujący interpretację przebiegu utleniania SO 2 w aparacie kontaktowym. Ćwiczenie 2 Scharakteryzuj pracę węzła kontaktowego. Wskazówki do realizacji: Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Przygotować schemat pracy węzła kontaktowego. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: ) scharakteryzować rolę aparatów węzła kontaktowego, 2) określić rodzaj procesów w poszczególnych aparatach węzła kontaktowego, 3) scharakteryzować budowę aparatu kontaktowego, 4) scharakteryzować pracę aparatu kontaktowego, 5) określić sposób wykorzystania energii w postaci ciepła, 6) ocenić sposób wykorzystania energii w postaci ciepła w węźle kontaktowym, 7) wskazać zasady technologiczne wykorzystywane w procesach zachodzących w węźle kontaktowym. 8

20 Zalecane metody nauczania uczenia się: metoda projektów. Środki dydaktyczne: Poradnik dla ucznia materiał nauczania (4.4.), schemat pracy węzła kontaktowego na arkuszu lub symulacja komputerowa. Ćwiczenie 3 Kombinat Płock przerabia 2 milionów ton ropy na rok. Zawartość siarki w ropie wynosi,5%. Oblicz, ile ton w ciągu roku tlenku siarki(vi) można otrzymać, jeśli stopień przemiany SO 2 w SO 3 wynosi 98,6%. Wskazówki do realizacji: Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: ) obliczyć masę siarki otrzymanej z 2 milionów ton ropy, 2) zapisać równanie reakcji spalania siarki, 3) obliczyć masę powstałego SO 2, 4) obliczyć masę wytworzonego SO 3. Zalecane metody nauczania uczenia się: ćwiczenia praktyczne. Środki dydaktyczne: kalkulator. 9

21 5.5. Metoda absorpcji. Schemat ideowy Problem emisji nieprzereagowanego SO 2 do atmosfery Ćwiczenia Ćwiczenie Scharakteryzuj proces absorpcji tlenku siarki(vi) z uwzględnieniem zasad bhp, ochrony ppoż. obowiązujących na stanowisku pracy (rysunek ). Wskazówki do realizacji: Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Przygotować schemat instalacji absorpcji SO 3. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: ) określić rodzaj aparatów stosowanych w instalacji absorpcji tlenku siarki(vi), 2) opisać pracę wież absorpcyjnych i chłodnic ociekowych, 3) wskazać czynniki absorbujące w wieży absorpcyjnej 2a i 2b, 4) uzasadnić dobór czynników absorbujących, 5) wskazać wykorzystanie zasad technologicznych w procesie absorpcji tlenku siarki(vi), 6) wskazać środki ochrony indywidualnej, 7) określić tok postępowania w przypadku niezamierzonego uwolnienia się tlenku siarki(vi) do środowiska, 8) określić sposób postępowania w przypadku pożaru. Zalecane metody nauczania uczenia się: metoda projektów. Środki dydaktyczne: Poradnik dla ucznia materiał nauczania (4.5.), schemat instalacji absorpcji SO 3. Ćwiczenie 2 Przedstaw zasady pracy instalacji z wykorzystaniem podwójnej absorpcji. Wskazówki do realizacji: Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Przygotować schemat zasady metody podwójnej absorpcji oraz schemat instalacji do produkcji kwasu siarkowego(vi) metodą podwójnej absorpcji. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: ) zapoznać się z budowę aparatu kontaktowego stosowanego w podwójnej absorpcji, 2) określić warunki pracy aparatu kontaktowego, 20

22 3) określić stopień przemiany tlenku siarki(iv) do tlenku siarki(vi) w metodzie podwójnej absorpcji. 4) ocenić wpływ produkcji kwasu siarkowego(vi) metodą podwójnej absorpcji na środowisko. Zalecane metody nauczania uczenia się: metoda projektów. Środki dydaktyczne: Poradnik dla ucznia materiał nauczania (4.5.), schemat zasady metody podwójnej absorpcji, schemat instalacji do produkcji kwasu siarkowego (VI) metoda podwójnej absorpcji. Ćwiczenia 3 Roczna produkcja kwasu siarkowego(vi) to 00 ton rocznie. Stopień przemiany SO 2 w SO 3 wynosi 99,9%. Oblicz masę SO 2 emitowanego do atmosfery. Wskazówki do realizacji: Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: ) obliczyć procent siarki pozostającej w postaci SO 2, 2) obliczyć masę emitowanego SO 2 do atmosfery. Zalecane metody nauczania uczenia się: ćwiczenia praktyczne. Środki dydaktyczne: kalkulator. Ćwiczenie 4 Zaproponuj sposoby zmniejszania emisji tlenku siarki(iv) do atmosfery. Wskazówki do realizacji: Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Przygotować katalogi handlowe i Rocznik statystyczny. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: ) wskazać źródła emisji tlenku siarki(iv) do atmosfery, 2) określić wpływ tlenku siarki(iv) na środowisko, 3) wskazać sposoby zmniejszania emisji tlenku siarki(iv) do atmosfery. Zalecane metody nauczania uczenia się: metoda projektów. Środki dydaktyczne: katalogi handlowe, Rocznik statystyczny, informacje z Internetu. 2

23 6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego Test dwustopniowy do jednostki modułowej Wytwarzanie kwasu siarkowego (VI) z siarki Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których: zadania, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 0, 2, 3, 4, 5, 6, 9, 20 są z poziomu podstawowego, zadania 2, 6,, 7, 8 są z poziomu ponadpodstawowego. Punktacja zadań: 0 lub punkt Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów. Proponuje się następujące normy wymagań uczeń otrzyma następujące oceny szkolne: dopuszczający za rozwiązanie co najmniej 0 zadań z poziomu podstawowego, dostateczny za rozwiązanie co najmniej 3 zadań z poziomu podstawowego, dobry za rozwiązanie 6 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego, bardzo dobry za rozwiązanie 8 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego. Plan testu Nr zad. Cel operacyjny (mierzone osiągnięcia ucznia) Kategoria celu Poziom wymagań Poprawna odpowiedź. Określić źródło siarki odzyskiwanej B P c 2. Scharakteryzować budowę pieca C PP a wtryskowego Określić proces zachodzący B P d 3. w popielniku instalacji do spalania siarki 4. Określić sposób wykorzystania ciepła B P a wytworzonego podczas spalania siarki 5. Wyjaśniić pojęcie stopnia przemiany B P a SO 2 do SO 3 6. Obliczyć stopień przemiany SO 2 do C PP b SO 3 7. Określić skład wanadowej masy B P b kontaktowej 8. Określić czynniki wpływające na B P a zwiększenie przemiany SO 2 na SO 3 9. Wskazać procesy zachodzące B P b w aparacie kontaktowym 22

24 Nr zad Cel operacyjny (mierzone osiągnięcia ucznia) Charakteryzować wytwarzanie kwasu siarkowego metodą podwójnej absorpcji Dobrać rodzaj absorbenta do pochłaniania SO 3 Określić stopień przemiany SO 2 do SO 3 w metodzie podwójnej absorpcji Określić wpływ emisji SO 2 na stan środowiska naturalnego Wskazać zastosowanie kwasu siarkowego(vi) Wskazać źródła emisji SO 2 do atmosfery Określić właściwości kwasu siarkowego(vi) na podstawie Karty charakterystyki 7. Obliczyć ilości surowców Kategoria celu Poziom wymagań Poprawna odpowiedź B P b C PP d B P b B P b B P c B P a B P a C PP a Ocenić podwójną metodę absorpcji pod kątem ochrony środowiska Określić chemizm procesu utlenienia tlenku siarki(iv) Określić wpływ zastosowania kontaktu na proces C PP b B P a B P a 23

25 Przebieg testowania Instrukcja dla nauczyciela. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej jednotygodniowym. 2. Ustal z uczniami zakres materiału. 3. Zapewnij warunki do samodzielnej pracy. 4. Rozdaj zestawy zadań, instrukcje i karty odpowiedzi. 5. Odczytaj uczniom przeznaczoną dla nich instrukcję oraz udziel odpowiedzi na pytania. 6. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie zakończenia zadania. 7. Pełnij rolę obserwatora. 8. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych. 9. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego. 0. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które sprawiły uczniom największe trudności.. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności. 2. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń dydaktycznych niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu. Instrukcja dla ucznia. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są cztery możliwe odpowiedzi. Tylko jedna jest prawdziwa. 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. 6. Prawidłową odpowiedź zaznacz X. W przypadku pomyłki, należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową. 7. Ocenę dostateczny otrzymasz, jeśli udzielisz prawidłową odpowiedź na 3 pytań. 8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut. Materiały dla ucznia: instrukcja, zestaw zadań testowych, karta odpowiedzi. 24

26 ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH. Surowcem do produkcji kwasu siarkowego(vi) jest siarka odzyskiwana, którą otrzymuje się z: a) siarczku cynku, b) siarki rodzimej, c) zasiarczonego gazu ziemnego, d) pirytu. 2. Wtryskowy piec do spalania siarki wewnątrz wyłożony jest: a) cegłą żaro- i kwasoodporną, b) płytkami z cegły żaroodpornej, c) miedzią, d) płytkami kwasoodpornymi. 3. W topielniku instalacji do spalania siarki zachodzi proces: a) filtrowania, b) spalania, c) produkcji pary, d) topienia siarki. 4. Ciepło spalania siarki w piecu wtryskowym wykorzystuje się do: a) produkcji pary, b) ogrzewania topielnika, c) skraplania gazów poreakcyjnych, d) ogrzewania kolumny absorpcyjnej. 5. Stopień przemiany SO 2 do SO 3 to stosunek ilości: a) SO 3 do całkowitej ilości (SO 2 + SO 3 ), b) SO 2 do całkowitej ilości (SO 2 + SO 3 ), c) SO 2 do ilości SO 3, d) SO 3 do ilości SO W aparacie kontaktowym poddano procesowi utlenienia 00 m 3 gazu zawierającego 80% SO 2. Stopień przemiany SO 2 w SO 3 wynosi 50%. Objętość SO 3 po utlenieniu wynosi: a) 80 m 3 b) 40m 3 c) 20 m 3, d) 50 m Nośnikiem w kontakcie wanadowym jest: a) V 2 O 3, b) SiO 2, c) Na 2 O, d) K 2 O. 8. Aby osiągnąć wysoki stopień przemiany SO 2 do SO 3 należy zastosować w aparacie kontaktowym: a) dużą liczbę półek i chłodzenie, b) dużą liczbę półek, c) chłodzenie gazu, d) małą liczbę półek i chłodzenie gazu. 9. W aparacie kontaktowym zachodzi proces: a) redukcji tlenku siarki(vi) do tlenku siarki(iv), b) utlenienia tlenku siarki(iv) do tlenku siarki(vi), c) spalania siarki do tlenku siarki(iv), d) utleniania siarkowodoru. 25

27 0. W produkcji kwasu siarkowego(vi) metodą podwójnej absorpcji zachodzą procesy: a) pojedyncza kataliza i pojedyncza absorpcja, b) dwukrotna kataliza i dwukrotna absorpcja, c) pojedyncza kataliza i dwukrotna absorpcja, d) dwukrotna kataliza i pojedyncza absorpcja.. Absorbentem w wieży do pochłaniania tlenku siarki(vi) jest: a) woda i 20% kwas siarkowy(vi), b) kwas siarkowy(vi) 50%, c) oleum 20%, d) kwas siarkowy(vi) 96% i oleum 20%. 2. Stopień przemiany SO 2 do SO 3 w węźle kontaktowym metodą z podwójną absorpcją wynosi: a) 80,0% b) 99,9%, c) 98,0%, d) 90,0%. 3. Emisja tlenku siarki(iv) do atmosfery powoduje powstawanie: a) dziury ozonowej, b) kwaśnych deszczy, c) efektu cieplarnianego, d) smogu. 4. Największe ilości kwasu siarkowy(vi) stosuje się do produkcji: a) szkła, b) polietylenu, c) nawozów sztucznych, d) teflonu. 5. Głównym źródłem emisji tlenku siarki(iv) do atmosfery jest spalanie: a) zasiarczonych paliw, b) odsiarczonego gazu syntezowego, c) odsiarczonej ropy, d) odsiarczonego gazu ziemnego. 6. W karcie charakterystyki właściwości żrące kwasu siarkowego(vi), oznacza się literką: a) C, b) R, c) S, d) F. 7. Do spalenia 0 moli siarki do SO 2 zużywa się w warunkach normalnych: a) 224 dm 3 O 2, b) 2 dm 3 O 2, c) 448 dm 3 O 2, d) 472 dm 3 O Głównym celem stosowania podwójnej metody absorpcji jest: a) zmniejszenie zużycia tlenu, b) zmniejszenie emisji tlenku siarki(iv), c) zwiększenie emisji tlenku siarki(iv), d) zmniejszenie wykorzystania siarki. 9. Równanie reakcji 2SO 2 + O 2 2SO 3 opisuje proces: a) utlenienia tlenku siarki (IV), b) Clausa, c) spalania siarki, d) redukcję tlenku siarki(iv). 26

28 20. Kontakt wanadowy stosowany w aparacie kontaktowym: a) przyśpiesza reakcję utleniania tlenku siarki(iv) do tlenku siarki(vi), b) przyśpiesza reakcję utleniania siarki do tlenku siarki(iv), c) obniża temperaturę procesu, d) obniża ciśnienie procesu. 27

29 KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko... Wytwarzanie kwasu siarkowego (VI) z siarki Zakreśl poprawną odpowiedź. Nr zadania Odpowiedź a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 0 a b c d a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 20 a b c d Razem: Punktacja 28

30 Zadanie praktyczne wysoko symulowane do jednostki modułowej Wytwarzanie kwasu siarkowego(vi) z siarki Proponowane zadanie praktyczne przeznaczone jest do przeprowadzenia po zakończonym procesie kształcenia w jednostce modułowej Wytwarzanie kwasu siarkowego(vi) z siarki. Zadanie ma charakter wysoko symulowany i pozwala na ocenę umiejętności uczniów w zakresie posługiwania się schematem procesu produkcji, dobierania parametrów procesu, obliczania masy absorbenta. Zadanie praktyczne ma charakter sprawdzający tzn. ukierunkowany jest na porównanie wyników z założonymi w programie celami kształcenia. Instrukcja dla nauczyciela. Czas trwania zadania praktycznego 45 minut. 2. Należy przygotować indywidualne stanowisko pracy dla każdego ucznia. 3. Rozdać karty pracy oraz instrukcje dla ucznia. 4. Omówić z uczniami przebieg zadania praktycznego. 5. Podczas przeprowadzania zadania nauczyciel pełni rolę obserwatora. 6. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu nauczyciel przypomina uczniom o zbliżającym się czasie zakończenia zadania. 7. Po wykonaniu zadania uczeń oddaje kartę pracy nauczycielowi. 8. Nauczyciel przeprowadza analizę wyników sprawdzianu. 9. Opracowuje wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń dydaktycznych. Zadanie dla ucznia: W zakładzie przetwórczym siarki w Toruniu produkuje się kwas siarkowy(vi). Oblicz ile ton kwasu siarkowego(vi) o stężeniu 98% należy doprowadzić do wieży absorpcyjnej, aby zaabsorbować SO 3 wytworzony z tony siarki odzyskiwanej i otrzymać monohydrat. Siarka zawiera 0,0% zanieczyszczeń, a stopień przemiany SO 2 do SO 3 wynosi 99%. Opracuj projekt realizacji prac związanych z procesem produkcji kwasu siarkowego(vi). Projekt realizacji powinien zawierać: schemat ideowy wytwarzania kwasu siarkowego(vi), charakterystykę pracy aparatu kontaktowego, obliczenia dotyczące procesu. Plan testu Lp. Nazwa czynności Liczba punktów możliwych do uzyskania Obliczenie masy kwasu siarkowego(vi), którą należy doprowadzić do wieży: obliczenie masy czystej siarki, obliczenie masy otrzymanego tlenku siarki(iv) na podstawie równania reakcji, obliczenie masy tlenku siarki(vi) z uwzględnieniem stopnia przemiany, obliczenie ilości ton kwasu siarkowego(vi) 98%, który należy doprowadzić do wieży. 29

31 Lp. Nazwa czynności Liczba punktów możliwych do uzyskania 2 Scharakteryzowanie pracy aparatu kontaktowego: opisanie budowy aparatu kontaktowego, podanie składu masy kontaktowej, podanie składu gazu doprowadzanego na pierwszą półkę, podanie parametrów procesu utleniania tlenku siarki(iv), wskazanie wykorzystania zasad technologicznych w procesie utleniania tlenku siarki(iv). 3 Rysowanie schematu ideowego procesu produkcji kwasu siarkowego(vi) metodą pojedynczej absorpcji: określanie rodzajów aparatów, określanie rodzajów procesów zachodzących w aparatach, zaznaczenie na schemacie: doprowadzenia surowców ( pkt), kierunku przepływu reagentów ( pkt), odprowadzenie produktu ( pkt). 4 Ocena wpływu emisji związków siarki do atmosfery w produkcji kwasu siarkowego(vi) metodą pojedynczej absorpcji: ocena wpływu związków siarki na środowisko, proponowanie sposobu ograniczenia emisji związków siarki do atmosfery. 3 Uczeń może maksymalnie otrzymać 6 punktów. Zadanie uczeń zaliczy, jeśli uzyska 8 punktów: aby otrzymać ocenę dostateczną powinien uzyskać 0 punktów, na ocenę dobrą powinien uzyskać 2 4 punktów, na ocenę bardzo dobrą powinien uzyskać 5 6 punktów. 30

32 Karta oceny Lp. Czynności ucznia Maksymalna liczba punktów Uzyskana liczba punktów Obliczenie masy kwasu siarkowego(vi), którą należy doprowadzić do wieży: obliczanie masy czystej siarki, obliczanie masy otrzymanego tlenku siarki(iv) na podstawie równania reakcji, obliczanie masy tlenku siarki(vi) z uwzględnieniem stopnia przemiany, obliczanie ilości ton kwasu siarkowego (VI) 98% należy doprowadzić do wieży. 2 Scharakteryzowanie pracy aparatu kontaktowego: opisanie budowy aparatu kontaktowego, podanie składu masy kontaktowej, podanie składu gazu doprowadzanego na pierwszą półkę, podanie parametrów procesu utleniania tlenku siarki(iv), wskazanie wykorzystania zasad technologicznych w procesie utleniania tlenku siarki(iv) w aparacie kontaktowym. 3 Rysowanie schematu ideowego procesu produkcji kwasu siarkowego(vi) metodą pojedynczej absorpcji: określanie rodzajów aparatów, określanie rodzajów procesów zachodzących w aparatach, zaznaczenie na schemacie: doprowadzenia surowców, kierunku przepływu reagentów, odprowadzenie produktu. 4 Ocena wpływu emisji związków siarki do atmosfery w produkcji kwasu siarkowego (VI) metodą pojedynczej absorpcji: ocena wpływu związków siarki na środowisko, proponowanie sposobu ograniczenia emisji związków siarki do atmosfery. 3 3

33 Zadanie praktyczne dla jednostki modułowej Wytwarzanie kwasu siarkowego(vi) z siarki Instrukcja dla ucznia. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Możesz korzystać z dołączonego materiału do zadania (załącznik), kalkulatora. 3. Zanim przystąpisz do wykonania zadania zaplanuj pracę. Pomoże Ci w tym KARTA PRACY. 4. Odpowiedzi wpisuj w wyznaczonych miejscach KARTY. 5. Za każdą prawidłową odpowiedź otrzymasz jeden punkt. Za niepełną lub złą odpowiedź otrzymasz zero punktów. 6. Maksymalnie możesz otrzymać 6 punktów. Ocenę dostateczny otrzymasz, jeśli uzyskasz 0 punktów. 5. Pracuj samodzielnie. 6. Po zakończeniu zadania oddaj nauczycielowi KARTĘ PRACY. 7. Na wykonanie masz 45 minut Powodzenia Treść zadania W zakładzie przetwórczym siarki w Toruniu produkuje się kwas siarkowy(vi). Oblicz ile ton kwasu siarkowego (VI) o stężeniu 98% należy doprowadzić do wieży absorpcyjnej, aby zaabsorbować SO 3 wytworzony z tony siarki odzyskiwanej i otrzymać monohydrat. Siarka zawiera 0,0% zanieczyszczeń, a stopień przemiany SO 2 do SO 3 wynosi 99%. Opracuj projekt realizacji prac związanych z procesem produkcji kwasu siarkowego(vi). Projekt realizacji powinien zawierać: schemat ideowy wytwarzania kwasu siarkowego(vi), charakterystykę pracy aparatu kontaktowego, obliczenia dotyczące procesu. Działanie Twoje powinno przebiegać w trzech etapach: ETAP I faza przygotowawcza: zapoznaj się z dołączoną dokumentacją do zadania, przeanalizuj treść zadania, przeanalizuj pracę węzła kontaktowego, ETAP II faza realizacyjna: oblicz masą 98% kwasu siarkowego(vi), scharakteryzuj pracę aparatu kontaktowego, narysuj schemat ideowy produkcji kwasu siarkowego(vi) metoda pojedynczej absorpcji, oceń wpływ emisji SO 2 na środowisko. ETAP III faza oceniająca: zinterpretuj uzyskane wyniki, określ, co zrobiłbyś inaczej, gdybyś wykonanie zadania mógł powtórzyć. 32

34 Karta pracy Nazwa i adres szkoły Nazwisko i imię ucznia Data Uzyskana suma punktów Zadanie 4pkt. Oblicz masę kwasu siarkowego(vi), którą należy doprowadzić do wieży: Odpowiedź 5pkt 2. Scharakteryzuj pracę aparatu kontaktowego: opisz budowę aparatu kontaktowego, podaj skład masy kontaktowej, podaj skład gazu doprowadzanego na pierwszą półkę, podaj parametry procesu utleniania tlenku siarki(iv) do tlenku siarki(vi), wskaż wykorzystanie zasad technologicznych w procesie utleniania tlenku siarki(iv) w aparacie kontaktowym. 5pkt 3. Narysuj schemat ideowy procesu produkcji kwasu siarkowego(vi) metodą pojedynczej absorpcji: określ rodzaje aparatów, określ rodzaj procesów zachodzących w aparatach, zaznacz na schemacie: doprowadzenie surowców kierunek przepływu reagentów odprowadzenie produktów. 2pkt 4. Oceń wpływ emisji związków siarki do atmosfery w produkcji kwasu siarkowego(vi) metodą pojedynczej absorpcji: oceń wpływ związków siarki na środowisko, zaproponuj sposób ograniczenia emisji związków siarki do atmosfery. 33

35 Załącznik Zasada pracy węzła kontaktowego przy produkcji H 2 SO 4 z siarki: piec wtryskowy do spalania siarki, a kocioł, 2 pięciopółkowy aparat kontaktowy, 3 wymiennik ciepła, 4 chłodnica gazów odlotowych z węzła kontaktowego (ekonomizer), 5 kolejne półki aparatu kontaktowego. 34

36 7.LITERATURA. Bortel E., Koneczny H.: Zarys technologii chemicznej. PWN, Warszawa Molenda J.: Technologia chemiczna. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa Ryng M.: Bezpieczeństwo techniczne w przemyśle chemicznym. Poradnik. WNT, Warszawa Warych. J.: Oczyszczanie przemysłowych gazów odlotowych. WNT, Warszawa htt:// 35