Repozytorium PW i inne polskie repozytoria w aspekcie otwartości. Oprac.: Mirosława Lewandowska-Tranda Maria Miller-Jankowska

Transkrypt

1 Repozytorium PW i inne polskie repozytoria w aspekcie otwartości Oprac.: Mirosława Lewandowska-Tranda Maria Miller-Jankowska

2 Plan prezentacji Repozytoria - definicja Repozytoria początki Repozytoria polskie - przegląd Repozytorium PW a otwarty dostęp Zawartość Repozytorium PW w statystyce Współpraca z redaktorami Repozytorium - plany

3 Repozytoria Otwarte repozytoria są jedną z dróg dystrybucji wiedzy w modelu Open Access. Inne formy to otwarte czasopisma, e-laboratoria, blogi naukowe.

4 Repozytorium - definicje Repozytorium otwarte (ang. open repository, open archive) jest to narzędzie służące zarządzaniu i długoterminowemu przechowywaniu dokumentów cyfrowych. Repozytoria wspierają rozwój badań naukowych, procesy uczenia się oraz prace administracyjne. Stosują one otwarte standardy tak, aby ich zasób był w pełni dostępny. Standardy te pozwalają na stosowanie mechanizmów, które umożliwiają importowanie, eksportowanie, przechowywanie i wyszukiwanie cyfrowych dokumentów w repozytorium. Zawartość otwartego archiwum może być bardzo różna i różnym może służyć celom oraz użytkownikom. Na ogół są to artykuły z czasopism, prace doktorskie, materiały dydaktyczne, surowe dane eksperymentalne oraz sprawozdania i raporty 1. 1 wg. Open Access Otwarta Nauka

5 Repozytorium - definicje Repozytorium instytucjonalne (ang. institutional repository) definiowane jest jako cyfrowe archiwum gromadzące i rozpowszechniające dorobek intelektualny konkretnej społeczności naukowej (uczelni, instytutu badawczego). Zasób określany jest przez instytucję, treść ma charakter naukowy, kumulacyjny, jest dostępna w trybie otwartym oraz cechuje ją interoperacyjność. Repozytorium instytucjonalne to zespół usług, które uniwersytet oferuje członkom swojej społeczności. Usługi te służą zarządzaniu oraz upowszechnianiu cyfrowych dokumentów tworzonych przez instytucję i jej członków. Repozytorium jest przede wszystkim zobowiązaniem instytucji do zarządzania materiałami cyfrowymi, z uwzględnieniem długoterminowego zabezpieczenia obiektów, jak również zorganizowania dostępu do nich oraz ich rozpowszechniania 1

6 Repozytoria - początki Powstanie otwartych repozytoriów na świecie wiązało się z: większą specjalizacją nauki, nowymi dyscyplinami naukowymi, zwiększającą się liczbą naukowców, artykułów, materiałów pokonferencyjnych, monografii wyższą ceną czasopism (ograniczone możliwości finansowe bibliotek) upowszechnieniem Internetu dążeniem do szybkiej wymiany informacji między naukowcami i szybkim udostępnieniem swojego dorobku

7 Repozytoria - początki Pierwsze repozytorium naukowe arxiv z Los Alamos powstało w 1991 zbiera najnowsze wyniki badań z zakresu fizyki, informatyki i astronomii i udostępnia je za darmo (obecnie ponad 880 tys. dok). Kolejne było archiwum CERN - (obecnie tys. obiektów w otwartym dostępie) z zakresu nauk ścisłych i technicznych, głównie: energetyki, atomistyki, fizyki. Za tymi repozytoriami pojawiły się inne jest ich na świecie ponad 2300

8 Repozytoria - początki Polskie repozytoria zaczęły powstawać w latach Polskich repozytoriów otwartych jest 12 Pierwsze było Repozytorium Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu AMUR powstałe na mocy zarządzenia Rektora UAM z listopada 2009

9 Repozytoria polskie RCIN (Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych) publikacje; AMUR (Adam Mickiewicz University Repository) 6839 publikacji; RPK (Repozytorium Politechniki Krakowskiej) 5672 publikacje; CEON (Centrum Otwartej Nauki) 2163 publikacje; RUŁ (Repozytorium Uniwersytetu Łódzkiego) 2128 publikacji; RC UTP (Repozytorium Cyfrowe Uniwersytetu Technologiczno- Przyrodniczego w Bydgoszczy) 502 publikacji; RUM@K (Repozytorium Uniwersytetu Mikołaja Kopernika) 471 publikacji; REPW (Repozytorium Eny Politechnika Wrocławska) 417 publikacji; RUW (Repozytorium Uniwersytetu Warszawskiego) 276 publikacji, dspace; (dane z )

10 Repozytoria polskie AMUR (Adam Mickiewicz University Repository) 6839 publikacji Repozytorium materiałów naukowych wytworzonych przez pracowników UAM lub wydanych na UAM. Działa od listopada 2009 r. 1 miejsce (182 w świecie) wśród polskich repozytoriów w rankingu Web of Repositories. 2 miejsce z polskich serwisów zajmuje Biblioteka Cyfrowa PW. W rankingu nie występuje jeszcze Repozytorium PW Deponowanie - 2 formy : deponowanie bezpośrednie (autoarchiwizacja) wyłącznie przez autora pracy, deponowanie pośrednie w przypadku wydawnictw uczelnianych i dysertacji doktorskich. Redaktor przed udostępnieniem zatwierdza poprawność formatu i metadanych zdeponowanych dokumentów. Dostęp do pełnych tekstów dokumentów zarchiwizowanych w repozytorium AMUR jest z założenia otwarty dla wszystkich zainteresowanych. Dopuszcza się jednak możliwość udostępniania niektórych obiektów wyłącznie dla uprawnionych użytkowników. Oprogramowanie dspace

11 Repozytoria polskie RCIN (Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych) publikacji Ponadregionalne i multidyscyplinarne Repozytorium Cyfrowe (konsorcjum) zawierające zdigitalizowane materiały archiwalne, publikacje naukowe, dokumentacje badań oraz dokumenty dziedzictwa kulturowego ze zbiorów 16 polskich instytutów naukowych Działa od marca 2010 r., finansowany ze środków Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Oś priorytetowa 2 do Oprogramowanie: dlibra Udostępnianie: otwarty dostęp dla użytkowników Internetu; wyłącznie dla określonych użytkowników po zalogowaniu; wyłącznie na komputerach w sieci lokalnej tego Instytutu, który przechowuje oryginał dzieła.

12 Repozytoria polskie RPK (Repozytorium Politechniki Krakowskiej) 5672 publikacje Uruchomione w październiku 2011 Instytucjonalne cyfrowe archiwum zasobów naukowych, dydaktycznych oraz innych związanych z działalnością Politechniki Krakowskiej. Gromadzi i udostępnia materiały, których autorami są pracownicy i studenci PK lub których wydawcą jest PK. Repozytorium podlega Bibliotece Politechniki Krakowskiej. Deponowanie i udostępnianie zasobów Repozytorium odbywa się on-line (autoarchiwizacja lub za pośrednictwem Redaktorów). Autorzy udostępniają publikacje na mocy licencji otwartych (Creative Commons) lub udzielają nieodpłatnej licencji na korzystanie z utworów. Doktoraty (wg rozporządzenia z maja 2012 r.) - obligatoryjnie publicznie dostępne w Repozytorium PK

13 Repozytoria polskie RUŁ (Repozytorium Uniwersytetu Łódzkiego) 2128 publikacji funkcjonuje od czerwca 2013 w oparciu o Zarządzenie Rektora UŁ archiwum własnych dokumentów elektronicznych gromadzi i udostępnia materiały dydaktyczne oraz bieżący dorobek naukowy pracowników Uniwersytetu Łódzkiego z dziedzin reprezentowanych na uczelni Deponowanie - autoarchiwizacja (pracownik lub doktorant UŁ po uzyskaniu zgody, której udziela administrator repozytorium) lub za pośrednictwem redaktora. Dokumenty udostępniane są na mocy otwartych licencji Creative Commons albo bezterminowej licencji wyłącznej udzielonej UŁ Dostęp do pełnych tekstów dokumentów jest z założenia otwarty dla wszystkich. Dopuszcza się jednak możliwość udostępniania niektórych tekstów wyłącznie uprawnionym użytkownikom. Oprogramowanie dspace

14 Repozytoria polskie RC UTP (Repozytorium Cyfrowe Uniwersytetu Technologiczno- Przyrodniczego w Bydgoszczy) 502 publikacje Działa od marca 2011, tworzone przez Bibliotekę Główną Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy Miejsce przechowywania i udostępniania dorobku naukowego UTP w wersji cyfrowej autoarchiwizacja deponowanie prac przez uprawnionych autorów (pracownicy naukowi UTP i doktoranci) lub za pośrednictwem bibliotekarza. Dostęp do pełnej treści: otwarty dla wszystkich, po wyrażeniu zgody przez Autora (i) lub Wydawnictwa ograniczony do sieci UTP ograniczony do wybranej grupy Oprogramowanie - dlibra

15 Repozytoria polskie REPW (Repozytorium Eny Politechnika Wrocławska) 417 publikacji Repozytorium Wydziału Elektrycznego Politechniki Wrocławskiej. Prezentuje materiały związane tematycznie z energetyką i zastosowaniami innych dziedzin w energetyce. Gromadzi artykuły, rozdziały, książki, raporty, sprawozdania i materiały dydaktyczne. Materiały udostępniane na licencji Creative Commons BY-NC-SA (uznanie autorstwa, użycie niekomercyjne, na tych samych warunkach) Dostęp otwarty dla wszystkich Deponowanie autoarchiwizacja Oprogramowanie: CDS Invenio

16 Repozytorium PW Repozytorium Politechniki Warszawskiej jest częścią BAZY WIEDZY PW ( Baza Wiedzy Politechniki Warszawskiej jest czymś więcej, niż tylko bazą bibliograficzną publikacji. Gromadzi, archiwizuje i zapewnia dostęp do wyników prac naukowych, publikacji, informacji o kierunkach i wynikach prowadzonych na Uczelni badań, specjalizacji poszczególnych jednostek organizacyjnych oraz pracowników naukowych. Umożliwia generowanie raportów dla potrzeb sprawozdawczości i ocen parametrycznych Działa od 2013 r. zgodnie z Uchwałą Senatu z r. Oprogramowanie: własne (WEiTI) Baza Wiedzy PW zawiera ponad opisów bibliograficznych, ale Tylko 537 zawiera dołączony plik z pełną treścią (2,5%)

17 Repozytorium PW - liczby Repozytorium zawartość w podziale na jednostki organizacyjne PW dane z dnia Publikacje razem: Publikacje z plikiem: 537 Publikacje z DOI: 7526

18 Repozytorium PW - liczby WEiTI WIŚ WCh WF WMEiL WIL WIM WE WMiNI WM WGiK WT WIChiP WBMiP WIP Liczba publikacji zarejestrowanych w repozytorium wg wydziałów (powyżej 50)

19 Repozytorium PW - liczby Liczba publikacji zawierających dołączony plik z treścią wg wydziałów (powyżej 1)

20 Repozytorium PW - liczby WEiTI WCh WF WIM WE WMiNI WM WIChiP WMEiL WIP WBMiP WIL WSiMR WT WIŚ WGiK WZ Liczba publikacji zawierających DOI

21 Repozytorium PW - liczby WEiTI WT WIL WMEiL WIŚ WF WM WCh WBMiP KNEiS WIP WMiNI WGiK WIM BG PW WE WZ WSiMR WIChiP SB Liczba publikacji z 2013 r Liczba publikacji z 2013 r. z podziałem na wydziały 2 wydziały nie wprowadziły w 2013 r. żadnej publikacji

22 Repozytorium PW - liczby WEiTI 30 WIŚ WMEiL WGiK WT WBMiP WZ BG PW SB Liczba publikacji z 2013 r. z dołączonym plikiem z treścią (powyżej 1)

23 Repozytorium - najaktywniejsi Wydziały prowadzące we wprowadzaniu publikacji z 2013 r. Lider WEiTi poza konkurencją I miejsce: Wydział Transportu II miejsce: Wydział Inżynierii Lądowej III miejsce: Wydział Mechaniczny Energetyki i Lotnictwa Najwięcej udostępnionych plików z treścią w roku 2013: Wydział Inżynierii Środowiska

24 Repozytorium - najaktywniejsi Redaktorzy - liderzy: (najwięcej wprowadzonych/zaciągniętych/ skorygowanych publikacji) Dorota Kwaśna (WIL) Alicja Furmaniak-Dźwiarek (MEiL) Krzysztof Petelczyc (WF) Ewa Przywóska (WIL) Anna Kwasiborska (WT) Maria Pierewoj (MEiL) Błażej Gago (WIL) Krzysztof Łabęda (WIŚ) Aleksandra Zbyszyńska (WM)

25 Repozytorium - najaktywniejsi Najaktywniej współpracują redaktorzy z Wydziałów: Transportu Inżynierii Lądowej Mechatroniki Mechaniczny Energetyki i Lotnictwa Serdecznie dziękujemy

26 Repozytorium - plany Przygotowywane jest Rozporządzenie Rektora w sprawie centralnego systemu ewidencji i archiwizacji dorobku piśmienniczego, wydawniczego i dydaktycznego, pracowników, doktorantów, studentów i jednostek Uczelni oraz Repozytorium Politechniki Warszawskiej Nowa strona domowa Repozytorium, pod nowym adresem zawierająca informacje dla użytkowników, autorów i redaktorów będzie uruchomiona jeszcze w 2013 r. Szkolenie w zakresie przygotowania raportów do ankiety jednostki Nowe funkcje w repozytorium: Patenty Statystyki Możliwość wprowadzenia dodatkowych informacji nt. jednostki naukowej

27 Repozytorium informacje o wydziale Przykład: logo tagi kadra nauk. Informacje działalność jednostki aeb4ee23e180/the+institute+of+computer+science?affil=&cid=1667

28 Wnioski Repozytorium PW ma więcej funkcji niż typowe repozytoria, jest Bazą Wiedzy Repozytorium PW ma w porównaniu z innymi repozytoriami znaczną liczbę publikacji Mały procent zgromadzonych plików z treścią Nie posiada funkcji autoarchiwizacji (nie ma jeszcze uczelnianego systemu autoryzacji, poza tym przy tak rozbudowanych funkcjach i informacjach wprowadzanie danych przez ponad 2 tys. osób trudne jest koordynowanie) Nowe rozporządzenie ureguluje kwestie gromadzenia i dostępu do treści

29 Repozytorium PW Dziękujemy za uwagę: Mirosława Lewandowska-Tranda Maria Miller-Jankowska W prezentacji wykorzystano materiały: Bednarek-Michalska, B., Otwarte zasoby elektroniczne dla humanistów Bednarek-Michalska, B., Repozytorium UMK, 2012 Kozierski, P., Kabaciński, R., Lis, M., Kaczmarek P., Open Access. Analiza zjawiska z punktu widzenia polskiego naukowca, Poznań Kraków 2013 Impuls. Open Access Otwarta Nauka Rychlik M., Karwasińska E., Repozytorium instytucjonalne jako czynnik wspomagający rozwój nauki w środowisku akademickim Siewicz, K., Otwarty dostęp do publikacji naukowych. Kwestie prawne, Warszawa 2012 ICM Sidor M W., Rola repozytorium instytucjonalnego w upowszechnianiu dorobku pracowników naukowych oraz ocenie parametrycznej jednostki Wdrożenie i promocja otwartego dostępu do treści naukowych i edukacyjnych. Praktyki światowe a specyfika polska. Oprac. Zespół pod kier. prof. Marka Niezgódki, Warszawa 2012.