Gry i zabawy matematyczne sposobem na myślenie matematyczne dzieci

Transkrypt

1 Gry i zabawy matematyczne sposobem na myślenie matematyczne dzieci Math games as a way of mathematical thinking of children Grażyna Rygał MESC: A902 Abstract The article presents examples of math games that develop logical thinking of children. Games can be used for math class and extra-curricular activities. This form of working with children may stimulate their interest in mathematics and arouse interest in this subject. When asking the right questions, presented games can become an inspiration to creation of new games and mathematical development of children. Key words: math games, logical thinking, children teaching. Streszczenie W artykule zaprezentowano przykłady gier i zabaw matematycznych, które pozwalają rozwijać myślenie logiczne dzieci. Gry i zabawy można stosować na lekcjii matematyki oraz na zajęciach dodatkowych. Taka forma pracy z dziećmi może zaciekawić ich matematyką i rozbudzić zainteresowanie przedmiotem. Prezentowane gry, przy właściwe zadawanych pytaniach, mogą stać się inspiracją do tworzenia nowych gier i rozwoju matematycznego dzieci. Słowa kluczowe: gry i zabawy matematyczne, logiczne myślenie, uczenie dzieci. 1. Wprowadzenie Gra i zabawa są bardzo istotnym środkiem edukacyjnym w realizacji programu zarówno wychowania przedszkolnego jak i wczesnoszkolnego. Stosowanie gier i zabaw na tych etapach kształcenia powinno być powszechne. Według Krzysztofa Kruszewskiego [1] gry dydaktyczne należą do problemowych metod kształcenia i wywołują u graczy myślenie problemowe. K. Kruszewski [1] dzieli gry dydaktyczne na: Gry służące osiąganiu celów w sferze emocjonalnej: o kształtujące reguły wyboru strategii postępowania, o kształtujące postawy wobec określonych zjawisk lub wartości, Gry służące osiąganiu celów w sferze poznawczej:

2 o kształtujące proste dyspozycje i sprawności związane z wykonywaniem zadań intelektualnych o kształtujące umiejętności złożone np. wyrabiające w jakiejś dziedzinie myślenie twórcze o kształtujące umiejętności specjalne, także społeczne np. umiejętność dyskusji, negocjowania o pozwalające opanować wiadomości przewidziane w programie nauczania. Zabawa według Wincentego Okonia [2] to działalność wykonywana dla przyjemności i jest główną formą aktywności dzieci. Najczęściej stosowany podział zabaw mówi o: zabawie dydaktycznej, która prowadzi do rozwiązania założonego w niej zadania, zabawie konstrukcyjnej, która polega na budowaniu różnych obiektów najczęściej z klocków, ale nie tylko, zabawie ruchowej, charakteryzującej się częstą zmianą miejsca uczestnika zabawy i rozwijająca funkcje motoryczne zabawie tematycznej, pozwalającej uczestnikom na granie ról, a zatem fikcyjne spełnianie różnych funkcji społecznych. 2. Przykłady gier i zabaw Trzy w jednej linii [3] gra dwuosobowa Pomoce: kostka, kolorowe pionki po ok. 12 dla każdego gracza, plansza do gry (rys. 1) Rys. 1. Plansza do gry Trzy w jednej linii. Zasady gry: gracze na zmianę wykonują ruchy. zawodnik rozpoczynający grę rzuca kostką, po czym ustawia swój pionek na polu planszy odpowiadający wyrzuconej liczbie oczek. na jednym polu może stać tylko jeden pionek. wygrywa ten gracz, który jako pierwszy ustawi na planszy trzy pionki swojego koloru obok siebie w linii poziomej, pionowej lub uskośnej. Uwagi: Gra doskonale uczy dzieci rozpoznawania zapisu liczmanowego czyli kropek na kostce z liczbą na planszy, czyli reprezentuje liczba 4. Wprowadza element emocji napięcia i rywalizacji. Uczestnik gry samodzielnie podejmuje decyzję, szczególnie w początkowej fazie gry, gdzie postawi swój pionek. Po wypadnięciu np. liczby 2 na kostce ma cztery możliwości postawienia pionka na planszy. W dalszej fazie gry musi rozważać jeszcze ustawienia pionków przeciwnika.

3 Po zakończeniu gry można dokonać analizy, jak rozmieszczono liczby od 1 do 6 na planszy. Czy wszystkie pojawiły się tyle samo razy. Mamy do czynienia z kwadratem 25-polowym, zatem teraz jest 4 razy 1, 2, 3, 4, 5 i 5 razy 6. Modyfikacje: możemy poprosić uczniów, aby na tym 25-polowym kwadracie zaproponowali inne rozwiązanie, do gry można zastosować planszę 36-polową. ta gra pozwala na poruszenie z uczniami bardzo wielu zagadnień i pobudzenie ich myślenia, prowadzącego do modyfikacji gry. M. Dąbrowski [3] proponuje też modyfikacje typu: o wygrywa zawodnik, który jako pierwszy ustawi cztery pionki w jednej linii, o gra toczy się aż do zapełnienia planszy. Wygrywa zawodnik, który zajmie na planszy więcej pól. Żuczek [4] gra dla dwóch osób Pomoce: jedna kostka sześcienna, rysunek żuczka (rys. 2), kartka oraz długopis dla każdego gracza. Zasady gry: trzeba wyrzucać kostką liczby w określonej kolejności, aby kolejno rysować części żuczka wygrywa zawodnik, który jako pierwszy narysuje żuczka. Rys. 2. Żuczek. rysuję tułów rysuję głowę rysuję jeden czułek rysuję drugi czułek rysuję prawe oko rysuję lewe oko rysuję trzy nogi z prawej strony rysuję trzy nogi z lewej strony rysuję ogonek Uwagi: Gra uczy przede wszystkim cierpliwości, ćwiczy motorykę ręki, poprzez wykonanie rysunku: głowa i tułów kształty owalne, czułki, nogi, ogonek odcinki. Można po zakończeniu gry dokonać wielu modyfikacji, np. rysujemy tę część żuczka, która wypadnie nie stosując kolejności rysowania, czyli gdy wypadnie rysuję trzy nogi z lewej, nawet jeśli nie mam innych części żuczka. Kolejnym pomysłem może być zmiana żuczka na inne zwierzątko, np. króliczka itp.

4 Zabawa w ważenie [na podstawie 5] Przedstawiamy dzieciom planszę (rys. 3) i pytanie: Czy możesz określić ciężar poszczególnych rzeczy (worka, pudła, słoja, walizki, skrzyni)? Waga nr 1 Waga nr 2 Waga nr 3 Waga nr 4 Waga nr 5 Rys. 3. Plansza do zabawy w ważenie. Uwagi: Dzieci muszą znać zasadę wagi szalkowej i wiedzieć, co oznacza waga w równowadze. W tej zabawie mogą brać udział wszystkie dzieci. Doskonała jest tu burza mózgów. Dzięki tej zabawie uczniowie utrwalają sobie regułę, że jeżeli z obu stron wagi zdejmę taki sam przedmiot to waga pozostanie w równowadze. To doskonały wstęp do przyszłego rozwiązywania równań. Dowiadują się też, że jeden przedmiot można zastąpić kilkoma innymi zachowując wagę w równowadze. Zabawa ta uczy logicznego myślenia, intuicyjnie uczy pojęcia równowagi i pojęcia równości. 3. Podsumowanie Stosowanie gier i zabaw w edukacji nie tylko dzieci jest bardzo potrzebne. Uczniowie poprzez udział w takich aktywnościach nie czują zmęczenia, a często dowiadują się więcej niż na tradycyjnych zajęciach. Najlepszym podsumowaniem niech będzie pogląd G. Petty ego [6]: Prawie każdą czynność można zamienić w zabawę, jeżeli uczynimy z niej zadanie problemowe. Literatura Encyklopedia pedagogiczna. pod redakcją Wojciecha Pomykało, Fundacja Innowacja, Warszawa 1993 (wyd. pierwsze) [1]. OKOŃ W. Słownik pedagogiczny. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992 (wyd. piąte) ISBN [2]. DĄBROWSKI M. Gry matematyczne nie tylko dla klas 1-3. Wydawnictwo Nowik, Opole 2015 ISBN [3]. NOWIK J. Materiały z warsztatów prowadzonych na konferencji dla nauczycieli. Konferencja SNM, Kraków 2014 [4].

5 Bzik matematyczny dla dzieci w wieku 9-12 lat. Wydawnictwo Siedmiogród 1998, ISBN , Wrocław 2003 [5]. KREJCOVA E. Matematyka w zabawach i grach w szkole podstawowej. Wydawnictwo Nowik, Opole 2016 ISBN [6]. dr hab. Grażyna Rygał prof. AJD Wydział Pedagogiczny, Akademia im. Jana Długosza w Częstochwie ul. Waszyngtona 4/ Częstochowa, Polska g.rygal@ajd.czest.pl