ANALIZA ZRÓśNICOWANIA PRZECIĘTNEGO ZATRUDNIENIA I PRZECIĘTNEGO WYNAGRODZENIA BRUTTO W SEKTORACH: PUBLICZNYM I PRYWATNYM W LUBLINIE W LATACH

Transkrypt

1 Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae 15, Nr 1/2011 Wydział Zarządzania i Administracji Uniwersytetu Humanistyczno Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach Z a r z ą d z a n i e i b e z p ieczeństwo Piotr Fota 1 ANALIZA ZRÓśNICOWANIA PRZECIĘTNEGO ZATRUDNIENIA I PRZECIĘTNEGO WYNAGRODZENIA BRUTTO W SEKTORACH: PUBLICZNYM I PRYWATNYM W LUBLINIE W LATACH Wstęp Celem niniejszego artykułu jest ukazanie, jak kształtowało się przeciętne zatrudnienie i przeciętne wynagrodzenie brutto w sektorach: publicznym i prywatnym w Lublinie, w latach UmoŜliwi to sprawdzenie następujących tez: 1. przeciętne zatrudnienie było większe w sektorze publicznym; 2. przeciętne zatrudnienie rosło szybciej w sektorze publicznym; 3. przeciętne wynagrodzenie brutto rosło szybciej w sektorze publicznym; 4. przeciętne wynagrodzenie brutto było większe w sektorze publicznym; 5. przeciętne wynagrodzenie brutto rosło w obu sektorach. Dane źródłowe oraz wyniki przedstawiono w tabelach i na wykresach. Wnioski z analizy zaprezentowano w podsumowaniu. Metodologia badań Dla potrzeb badań konieczne było znalezienie danych statystycznych dotyczących przeciętnego zatrudnienia i przeciętnego wynagrodzenia w obu sektorach. RóŜnicę w zatrudnieniu obliczono poprzez odjęcie ilości osób zatrudnionych w sektorze prywatnym od ilości osób zatrudnionych w sektorze publicznym. W podobny sposób obliczono róŝnicę w przeciętnym wynagrodzeniu brutto. 1 Mgr Piotr Fota, doktorant Wydziału Ekonomicznego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. 299

2 Wskaźniki zmiany procentowej o podstawie łańcuchowej dla wymienionych wielkości w poszczególnych latach obliczono korzystając ze wzoru: v A1 A0 A = 100%. A0 v A to wskaźnik zmiany procentowej badanego zjawiska, A 0 to jego wielkość w roku poprzednim, A 1 to jego wielkość w roku bieŝącym. RóŜnicę pomiędzy przeciętnym wynagrodzeniem brutto w ujęciu procentowym obliczono według wzoru na wskaźnik zmiany procentowej, przyjmując za zjawisko A 0 przeciętne wynagrodzenie w sektorze prywatnym a za A 1 przeciętne wynagrodzenie w sektorze publicznym. Sektor publiczny a sektor prywatny Według definicji Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), sektorem publicznym nazywamy ogół podmiotów gospodarki narodowej grupujących własność państwową (Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych), własność jednostek samorządu terytorialnego oraz własność mieszaną z przewagą kapitału (mienia) podmiotów sektora publicznego 2. Sektor prywatny definiowany jest jako ogół podmiotów gospodarki narodowej grupujący własność prywatną krajową (osób fizycznych i pozostałych jednostek prywatnych), własność zagraniczną (osób zagranicznych) oraz własność mieszaną z przewagą kapitału (mienia) podmiotów sektora prywatnego. W przypadku równego udziału kapitału publicznego (50% stanowi łączny udział własności: Skarbu Państwa, państwowych osób prawnych, jednostek samorządu terytorialnego) i prywatnego (50% stanowi łączny udział własności: krajowych osób fizycznych, pozostałych krajowych jednostek prywatnych, osób zagranicznych) podmiot gospodarki narodowej zaliczany jest do sektora prywatnego 3. PowyŜsze rozróŝnienie jest niezbędne do zrozumienia przedmiotu badań oraz ukazania, które podmioty są zaliczane do poszczególnych sektorów w opracowaniach statystycznych. ZróŜnicowanie przeciętnego zatrudnienia w obu sektorach Przeciętne zatrudnienie to średnia wielkość zatrudnienia obliczona dla badanego okresu (np. miesiąca, kwartału, roku) na podstawie ewidencyjnego stanu zatrudnienia, po wyłączeniu osób zatrudnionych za granicą i po przeliczeniu osób niepełnozatrudnionych na pełnozatrudnione 4. Dane dotyczące tej wielkości ujmują tylko zatrudnionych na podstawie stosunku pracy 5. Przed przystąpieniem do 2 ( ). 3 ( ). 4 Główny Urząd Statystyczny, Zasady Metodyczne Rynku Pracy i Wynagrodzeń, GUS, Dep. Pracy i Warunków śycia, Warszawa 2008, s. 82 [online] /PUBL_Zasady_metodyczne_stat_rynku_pracy_i_wynagrodzen.pdf ( ). 5 Główny Urząd Statystyczny, Rocznik statystyczny województw 2004, GUS, Warszawa 2004, s. 41 oraz ( ). 300

3 analizy naleŝy odnotować, Ŝe dane statystyczne z lat: 2003, 2007 i 2008 nie uwzględniają wielkości z mikroprzedsiębiorstw (podmiotów gospodarczych zatrudniających do 9 osób), fundacji, stowarzyszeń i innych organizacji, a dane z okresu dodatkowo pomijają gospodarstwa indywidualne w rolnictwie. Z kolei wielkości z sektora publicznego w tym samym okresie uwzględniały wszystkie podmioty, niezaleŝnie od ilości zatrudnionych 6. Mając powyŝsze wiadomości, moŝemy przejść do analizy przeciętnego zatrudnienia w sektorach: publicznym i prywatnym w Lublinie. W tabeli 1. przedstawiono: przeciętny poziom zatrudnienia w obu sektorach, róŝnice pomiędzy tymi wielkościami oraz ich wskaźniki zmiany procentowej. Tabela 1. Przeciętne zatrudnienie w sektorach: publicznym i prywatnym w Lublinie w latach Sektor publiczny Sektor prywatny RóŜnica w Zatrudnienie [osoby] Wskaźnik zmiany procentowej [%] Zatrudnienie [osoby] Wskaźnik zmiany procentowej [%] zatrudnieniu [osoby] , , , , , , , , , , Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, ( ). Z danych zawartych w tabeli 1. widać, Ŝe przeciętne zatrudnienie w sektorze publicznym, w latach , było większe niŝ w sektorze prywatnym. Największa róŝnica istniała w latach , a jej wartość wahała się w przedziale od do osób. Natomiast w roku 2008, liczba miejsc pracy w sektorze prywatnym była większa niŝ w sektorze publicznym o 797. PowyŜsze zaleŝności widać wyraźniej na wykresie 1. Dane zawarte w tabeli 1. wskazują, Ŝe w roku 2004 nastąpił spadek zatrudnienia w sektorze prywatnym o 0,9001%, w porównaniu z rokiem Natomiast w sektorze publicznym widoczny jest przyrost miejsc pracy w latach 2004 i 2005, przy czym w tym ostatnim roku był on niewiele większy niŝ w sektorze prywatnym (3,2835% wobec 3,0954%). W oparciu o wielkości z 2006 roku zauwaŝamy, Ŝe przyrost zatrudnienia w sektorze prywatnym był prawie dwukrotnie większy w porównaniu z przyrostem w sektorze publicznym (1,7464% wobec 0,9442%). Zatrudnienie w sektorze publicznym w latach 2006 i 2007 rosło coraz wolniej (odpowiednio o 0,9442% i 0,3707%), aby zmniejszyć się w 2008 roku o 2,3307%. Z kolei w sektorze prywatnym, w latach , nastąpił stosunkowo duŝy przyrost miejsc pracy (o 11,3021% w 2007 i o 13,4876% w 2008). Ponadto, 6 ( ). 301

4 w roku 2007, był on ponad trzydziestokrotnie większy niŝ w sektorze publicznym (11,3021% wobec 0,3707%). PowyŜsze zaleŝności są bardzo dobrze widoczne w postaci graficznej na wykresie Przeciętne zatrudnienie [osoby] sektor publiczny sektor prywatny róŝnica w przeciętnym zatrudnieniu w obu sektorach Wykres 1. Przeciętne zatrudnienie w Lublinie w sektorach: publicznym i prywatnym, oraz róŝnice tych wielkości w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 16% 14% 12% 10% Zmiana procentowa 8% 6% 4% 2% 0% -2% sektor publiczny sektor prywatny -4% Wykres 2. Zmiana procentowa zatrudnienia w sektorach: publicznym i prywatnym w Lublinie w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 302

5 ZróŜnicowanie przeciętnego wynagrodzenia brutto w obu sektorach Według definicji Głównego Urzędu Statystycznego, wynagrodzenia obejmują wypłaty pienięŝne, wypłacane pracownikom lub innym osobom fizycznym, stanowiące wydatki ponoszone przez pracodawców na opłacenie wykonywanej pracy ( ), niezaleŝnie od źródeł ich finansowania (ze środków własnych lub refundowanych) oraz bez względu na podstawę stosunku pracy bądź innego stosunku prawnego lub czynności prawnej, na podstawie których jest świadczona praca lub pełniona słuŝba. 7 Przeciętne nominalne wynagrodzenie przypadające na jednego zatrudnionego w skali miesiąca oblicza się uwzględniając: wynagrodzenia osobowe, bez wynagrodzeń osób wykonujących pracę nakładczą oraz uczniów, a takŝe osób zatrudnionych za granicą, wypłaty z tytułu udziału w zysku i w nadwyŝce bilansowej w spółdzielniach, dodatkowe wynagrodzenia roczne dla pracowników jednostek sfery budŝetowej, honoraria wypłacone niektórym grupom pracowników za prace wynikające z umowy o pracę, np. dziennikarzom, realizatorom filmów, programów radiowych i telewizyjnych. 8 Posiadając te wiadomości, moŝemy przejść do analizy przeciętnego wynagrodzenia brutto w sektorach: publicznym i prywatnym. W tabeli 2. przedstawiono przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto w obu sektorach oraz wskaźniki zmiany procentowej tych wielkości. Tabela 2. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorach: publicznym i prywatnym w Lublinie w latach Sektor publiczny Sektor prywatny Przeciętne wynagrodzenie brutto [zł] Wskaźnik zmiany procentowej [%] Przeciętne wynagrodzenie brutto Wskaźnik zmiany procentowej [%] [zł] , , ,26 7, ,19 1, ,36 5, ,05 1, ,73 5, ,68 4, ,44 7, ,15 10, ,49 12, ,98 12,0430 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, ( ). 7 Główny Urząd Statystyczny, Zasady Metodyczne Rynku Pracy i Wynagrodzeń, op.cit., s. 75 [online] i_wynagrodzen.pdf ( ). 8 Główny Urząd Statystyczny, Rocznik statystyczny województw 2004, op.cit., s. 46 oraz ( ). 303

6 Dane zawarte w tabeli 2. wskazują, Ŝe w badanym okresie, z wyjątkiem roku 2007, roczny przyrost przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w sektorze publicznym był większy niŝ w sektorze prywatnym. W latach 2004 i 2005 był on około czterokrotnie większy (odpowiednio o 7,4068% wobec 1,7811%, i 5,7826% wobec 1,5759%). Przyspieszony wzrost przeciętnego wynagrodzenia w sektorze prywatnym pojawił się w 2006 roku, ale nadal był mniejszy niŝ w sektorze publicznym. Jedynie w 2007 roku było odwrotnie, wzrost przeciętnego wynagrodzenia w sektorze prywatnym był większy niŝ w sektorze publicznym (10,9427% wobec 7,9890%). Natomiast w roku 2008, dodatnia zmiana wynagrodzenia w sektorze publicznym była większa niŝ w sektorze prywatnym (12, 4463% wobec 12,0430%). Opisane zaleŝności przedstawiono na wykresie 3. 14% 12% 10% Zmiana procentowa 8% 6% 4% sektor publiczny sektor prywatny 2% 0% Wykres 3. Zmiana procentowa wynagrodzenia brutto w sektorach: publicznym i prywatnym w Lublinie w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Na podstawie danych zawartych w tabeli 2. widać teŝ, Ŝe przeciętne wynagrodzenie w sektorze publicznym było większe niŝ w sektorze prywatnym w całym badanym okresie, co zostało zilustrowane na wykresie 4. RóŜnica pomiędzy wielkością wynagrodzenia w obu sektorach, takŝe w ujęciu procentowym, oraz wskaźniki zmiany procentowej tej róŝnicy zostały przedstawione w tabeli

7 Tabela 3. RóŜnica pomiędzy przeciętnym wynagrodzeniem brutto w sektorach: publicznym i prywatnym w Lublinie w latach RóŜnica w przeciętnym wynagrodzeniu brutto w obu sektorach [zł] RóŜnica w przeciętnym wynagrodzeniu brutto w obu sektorach w ujęciu procentowym [%] Wskaźnik zmiany procentowej róŝnicy [%] ,52 14, ,07 20, , ,31 25, , ,05 27, , ,29 24,0708-2, ,51 24, ,1221 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, ( ). Dane z tabeli 3. wskazują, Ŝe w 2003 roku róŝnica pomiędzy przeciętnym wynagrodzeniem w sektorze publicznym a prywatnym sięgała 287,52 zł. W roku 2004 wynosiła ona 424,07 zł, a w 2005 roku 536,31 zł. W roku 2006 róŝnica ta wzrosła do 606,05 zł, a w 2007 spadła do 589,29 zł. Jej ponowny wzrost odnotowano w 2008 roku. Równała się ona wtedy 672,51 zł. Opisane zaleŝności przedstawiono na wykresie Przeciętne wynagrodzenie [zł] sektor publiczny sektor prywatny róŝnica w przeciętnym wynagrodzeniu w obu sektorach Wykres 4. Przeciętne wynagrodzenie brutto w sektorach: publicznym i prywatnym w Lublinie oraz róŝnice pomiędzy nimi w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 305

8 Przechodząc do analizy róŝnic w przeciętnym wynagrodzeniu brutto w ujęciu procentowym zaobserwować moŝna, iŝ w roku 2003 przeciętne wynagrodzenie w sektorze publicznym było wyŝsze o 14,0343%. W 2004 roku osoby pracujące w tym sektorze uzyskiwały płace przeciętnie o 20,3372% większe niŝ w sektorze prywatnym. W kolejnym roku zróŝnicowanie to wynosiło 25,3209%, zaś w 2006 roku aŝ 27,4643%. W roku 2007 róŝnica względna pomiędzy przeciętnym wynagrodzeniem w sektorze publicznym a prywatnym była równa 24,0708%, a w 2008 roku wynosiła ona 24,5175%. Dane zawarte w tabeli 3. wskazują równieŝ, Ŝe róŝnica pomiędzy przeciętnym wynagrodzeniem w sektorze publicznym a prywatnym (z wyjątkiem 2007 roku) rosła w badanym okresie. Jej największy przyrost nastąpił na przełomie lat 2003 i 2004, i wyniósł on 47,4923%. W kolejnych dwóch latach zróŝnicowanie wzrosło o: 26,4673% w 2005 i 13,0037% w 2006 roku. W roku 2007 róŝnica pomiędzy przeciętnym wynagrodzeniem w obu sektorach zmalała o 2,7654% w stosunku do roku poprzedniego, aby w roku 2008 znowu wzrosnąć o 14,1221%. Podsumowanie Celem niniejszego artykułu było ukazanie, jak kształtowało się przeciętne zatrudnienie i przeciętne wynagrodzenie brutto w sektorach: publicznym i prywatnym w Lublinie, w latach Analiza danych Głównego Urzędu Statystycznego wykazała, Ŝe przeciętne zatrudnienie w sektorze publicznym, z wyjątkiem 2008 roku, było większe niŝ w sektorze prywatnym. Widzimy jednak wyraźną tendencję wzrostową tego zjawiska w sektorze prywatnym od roku 2005, co doprowadziło do większego zatrudnienia w tym sektorze w roku Wyniki badań pozwalają równieŝ stwierdzić, Ŝe w latach nastąpił szybszy przyrost zatrudnienia w sektorze publicznym, a w latach , przyrost miejsc pracy był bardziej dynamiczny w sektorze prywatnym. Rezultaty analizy wskazują teŝ, Ŝe w badanym okresie występował spadkowy trend przyrostu zatrudnienia w sektorze publicznym i jego tendencja wzrostowa w sektorze prywatnym. W badanym okresie, z wyjątkiem roku 2007, wzrost przeciętnego wynagrodzenia brutto w sektorze publicznym był większy niŝ w sektorze prywatnym. Zjawisko to było szczególnie widoczne w latach Odwrotna zaleŝność nastąpiła w roku 2007, a w 2008 roku tempo wzrostu w obu sektorach prawie się zrównało. Kolejnym przedmiotem badań był wskaźnik zmiany procentowej przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto, którego tendencja wzrostowa zauwaŝalna jest od 2005 roku. Analiza danych statystycznych dotyczyła równieŝ przeciętnego wynagrodzenia brutto. Wykazała ona, Ŝe średnie płace brutto w sektorze publicznym były większe niŝ w sektorze prywatnym w całym badanym okresie. RóŜnica ta była najmniejsza w 2003 roku, a jej trend wzrostowy widoczny jest w następnych latach. Wielkości odnoszące się do przeciętnego wynagrodzenia brutto pozwalają zauwaŝyć, Ŝe zjawisko to rosło w obu sektorach w badanym okresie. 306

9 Podsumowując, nie moŝna stwierdzić, Ŝe zatrudnienie w Lublinie w latach było większe w sektorze publicznym, gdyŝ w ostatnim roku badanego okresu sektor prywatny zatrudniał więcej osób. Analiza wykazała równieŝ, Ŝe przyrost zatrudnienia w sektorze publicznym nie zawsze był szybszy, a wzrost przeciętnego wynagrodzenia bardziej dynamiczny. Oznacza to, Ŝe pierwsze trzy tezy są fałszywe. Natomiast prawdziwości czwartej i piątej tezy dowodzą badania, których wyniki pokazują, Ŝe przeciętne wynagrodzenie brutto było większe w sektorze publicznym, oraz Ŝe rosło ono w obu sektorach w badanym okresie. Bibliografia: 1. Główny Urząd Statystyczny, Rocznik statystyczny województw 2004, GUS, Warszawa Główny Urząd Statystyczny, Zasady Metodyczne Rynku Pracy i Wynagrodzeń, GUS, Dep. Pracy i Warunków śycia, Warszawa [online] /rde/xbcr/gus/publ_zasady_metodyczne_stat_rynku_pracy_i_wynagrodzen.pdf ( ) 3. ( ) 4. ( ) ( ). Abstrakt Artykuł ma na celu ukazanie, jak kształtowało się przeciętne zatrudnienie i przeciętne wynagrodzenie brutto w sektorach: publicznym i prywatnym w Lublinie, w latach We wstępie postawiono tezy, które sprawdzono analizując wybrane zjawiska. W dalszej części pracy scharakteryzowano metodologię badań oraz przytoczono sposób definiowania przez Główny Urząd Statystyczny: obu sektorów, przeciętnego zatrudnienia i przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto. Wnioski z analizy przedstawiono w podsumowaniu. Analysis of the Differentiation of the Average Paid Employment and Average Gross Salaries in the Public and Private Sectors of Lublin in the Years The purpose of this article is to show how the average paid employment and average gross salaries changed in the public and private sectors of Lublin in the years The introduction consists of theses which were checked by analyzing chosen phenomena. Next, the author describes the research methodology, and quotes how the Central Statistical Office in Poland defines: both sectors, the average paid employment and the average gross monthly payment. Conclusions from the analysis are given in the summary. MBA Piotr Fota, Maria Curie-Skłodowska University in Lublin. 307