ZMIANY W STRUKTURZE PRACUJĄCYCH W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM W LATACH

Transkrypt

1 Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae Rok 15, Nr 2/2011 Wydział Zarządzania i Administracji Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach L u d z i e, z a r z ą d z a n i e, g o s p o d a r k a Wojciech Stypułkowski 1 ZMIANY W STRUKTURZE PRACUJĄCYCH W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM W LATACH Wstęp We współczesnym, zglobalizowanym świecie gospodarka charakteryzuje się wielością powiązań gospodarczych pomiędzy poszczególnymi krajami oraz zintensyfikowaną wymianą informacji i moŝliwością szybkiego transferu środków finansowych. Wystąpienie jakiegokolwiek większego problemu na jednym z rynków powoduje natychmiastową reakcję całej gospodarki światowej. Za początek aktualnego kryzysu gospodarczego uwaŝa się miesiąc wrzesień 2008 r. (upadek Lehman Brothers, załamanie giełdy amerykańskiej). Następnie w krótkim okresie czasu nastąpiło pogorszenie globalnej sytuacji gospodarczej. Pomimo wielu prób naprawczych stan kryzysu nie został przełamany, zwłaszcza w Europie, gdzie na problemy związane z rynkiem amerykańskim nałoŝyły się problemy finansowe Grecji i innych krajów strefy euro. Jednym z nielicznych krajów, w którym utrzymywała się dodatnia stopa PKB była Polska, przy czym naleŝy zauwaŝyć, iŝ przyrost produktu krajowego brutto uległ wyhamowaniu. Zmiany te moŝna doskonale obserwować na rynku pracy (m.in. wzrost bezrobocia), gdyŝ jest on jednym z rynków najszybciej i najmocniej reagujących na zmiany gospodarcze. Ma to równieŝ przełoŝenie na gospodarki poszczególnych województw. W artykule zaprezentowano, zanalizowano zmiany poziomu liczby pracujących w wybranych branŝach województwa podlaskiego wskazując, jakie gałęzie województwa podlaskiego w najmniejszym stopniu odczuły załamanie światowej gospodarki. 1 Mgr Wojciech Stypułkowski, doktorant, Uniwersytet w Białymstoku. 2 Artykuł powstał w ramach projektu Wiedza i praktyka klucz do sukcesu w biznesie współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budŝetu państwa w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki na podstawie umowy o dofinansowanie projektu nr UDA- POKL /

2 Analiza shift-share Kryzys gospodarczy wpłynął, poza wzrostem stopy bezrobocia, równieŝ na strukturę rynku pracy. Aby ocenić jego oddziaływanie na poszczególne gałęzie gospodarki posłuŝono się analizą shift-share. W tym celu wykorzystano dane o ilości pracujących w sektorze przedsiębiorstw 3 w poszczególnych sekcjach PKD. Analiza przesunięć udziałów (shift-share) jest narzędziem ekonomicznym, które wykorzystywane jest do badania zmian poziomu rozwoju gospodarki danego regionu na tle zmian zachodzących w poziomie rozwoju gospodarki obszaru referencyjnego. Jest ona jedną z najtrafniejszych i najczęściej stosowanych technik do tego słuŝących 4. Wyniki analizy dostarczają informacji niezbędnych do zrozumienia i selekcji kluczowych rodzajów działalności dla rozwoju badanego obszaru. Odbywa się to poprzez analizowanie trzech składowych 5 : potencjału badanego obszaru na tle rozwoju obszaru referencyjnego (PBO), struktury przedsiębiorstw, które funkcjonują na badanym obszarze (SP), konkurencyjności obszaru podlegającego badaniu (KO). Sposób obliczenia przesunięcie całkowitego (PC) moŝemy obliczyć za pomocą wzoru: g r - wskaźnik zmiennej w całym przemyśle w obszarze referencyjnym g ir - wskaźnik zmiennej w przedziale czasowym w sekcji i w obszarze referencyjnym r g ib - wskaźnik zmiennej w przedziale czasowym w sekcji i w badanym obszarze b gdzie: E r - zmienna w obszarze referencyjnym r, w danym okresie t, 3 Do pracujących zaliczono: osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy, właścicieli podmiotów gospodarczych, osoby wykonujące pracę nakładczą, agentów i osoby przez nich zatrudnione, członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych. Dane nie obejmują pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie oraz jednostkach budŝetowych prowadzących działalność w zakresie obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego. 4 A. Kowalski, Wykorzystanie analizy przesunięć i wskaźnika lokalizacji w procesie monitorowania przedsiębiorczości na obszarach wiejskich [w:] Zarządzanie w przedsiębiorstwach agrobiznesu w aspekcie integracji z Unią Europejską, Z. Wyszkowska (red.), AT-R Bydgoszcz 2003, s M. Dinc, Regional and local economic analysis tools, The World Bank, Washington DC 2002, s

3 E ir - zmienna w sektorze i, w obszarze referencyjnym r, w danym okresie t, E ib - zmienna w sektorze i, w badanym obszarze b, w danym okresie t. Oznaczenie subskryptów i superskryptów: r obszar referencyjny, ir sekcja i w obszarze referencyjnym, ib sekcja i w obszarze badanym. Komponent pierwszy mierzy oczekiwany wzrost zmiennej analizowanej, przy załoŝeniu, Ŝe obszar rozwija się na takim samym poziomie względem obszaru odniesienia. Komponent drugi (struktura przedsiębiorstw) obrazuje wielkość zmian w obszarze badanym (gałęzi gospodarki) w odniesieniu do ogólnej tendencji rozwojowej analizowanej branŝy w obszarze referencyjnym. Dodatnia wartość wskaźnika oznacza, Ŝe województwo rozwija się szybciej niŝ cała Polska, odpowiednio ujemna wartość wskaźnika świadczy o wolniejszym poziomie rozwoju. Konkurencyjność obszaru jako komponent trzeci przedstawia róŝnice pomiędzy wskaźnikiem wzrostu na obszarze województwa względem kraju. Obrazuje on wzrost (spadek) zmiennej analizowanej, spowodowany pozycją konkurencyjną kaŝdej działalności w obszarze badanym. Analiza przesunięć udziałów w województwie podlaskim w odniesieniu do pracujących w sektorze przedsiębiorstw Wyniki analizy shift-share przedstawiają sytuację i trendy rozwoju gospodarczego w wybranych branŝach województwa podlaskiego na tle kraju jako obszaru referencyjnego. Wskazują one róŝnice w rozwoju branŝ (rozumianych jako sekcje PKD) w odniesieniu do Polski i jakie wpływają na to czynniki (Tabela1). Wyniki analizy shift-share wskazują na spadkowy trend liczby pracujących w sektorze przedsiębiorstw w województwie podlaskim. Pomimo to województwo posiada duŝy potencjał, który jest dodatni w kaŝdej branŝy. Analiza wielkości zmian w województwie w kaŝdej sekcji (w odniesieniu do ogólnej tendencji rozwojowej tejŝe sekcji w Polsce) pokazuje, iŝ zmiany w Podlaskim są wolniejsze niŝ w Polsce. Jej ujemna wartość świadczy o słabszym rozwoju zatrudnienia w województwie podlaskim w odniesieniu do kraju. Niekorzystna struktura zatrudnienia w podlaskich przedsiębiorstwach spowodowała ujemne przesunięcie względem Polski, wynikające ze słabszego rozwoju sekcji przetwórstwo przemysłowe (C). Inne branŝe za wyłączeniem górnictwa (B), wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (D) oraz transportu (H) wykazywały szybszy wzrost liczby pracujących. Poziom konkurencyjności obszaru, który odzwierciedla róŝnicę pomiędzy wskaźnikiem wzrostu w województwie w stosunku do Polski jest równieŝ ujemny. ZłoŜyła się na to duŝo niŝsza pozycja konkurencyjna przetwórstwa przemysłowego (C), wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (D) oraz handlu i napraw pojazdów samochodowych (G). NaleŜy podkreślić wysoką pozycję konkurencyjną budownictwa (F). 235

4 236

5 Z analizy shift-share wynika jednoznacznie, Ŝe dominujący wpływ na ujemne przesunięcie całkowite miało przetwórstwo przemysłowe. Dlatego teŝ dokonano analizy przesunięć w ramach wymienionej sekcji wykorzystując dostępne dane statystyczne o liczbie pracujących w poszczególnych działach PKD, które się na nią składają (Tabela 2). Analiza wskazuje, Ŝe na ogólne ujemne przesunięcie całkowite największy wpływ miał niski potencjał gospodarczy województwa podlaskiego. Wszystkie działy przetwórstwa przemysłowego wykazują mniejszy potencjał od ogólnopolskiego. Z kolei korzystnie przedstawia się struktura przedsiębiorstw. Wskazuje ona na to, iŝ województwo podlaskie rozwija się szybciej od reszty kraju. Przy czym największe dodatnie przesunięcie wykazują działy: produkcja artykułów spoŝywczych (10), produkcja metalowych wyrobów gumowych z wyłączeniem maszyn i urządzeń (25) oraz poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji (18). Słabszy od ogólnopolskiego rozwój zatrudnienia moŝemy zaobserwować w działach: produkcja maszyn i urządzeń (28), produkcja odzieŝy (14) oraz produkcja pozostałego sprzętu transportowego (30). Z analizy przesunięć wynika, iŝ województwo podlaskie nie jest konkurencyjne względem Polski. Wypływa to przede wszystkim z niskiej pozycji konkurencyjnej produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (22), produkcji wyrobów tekstylnych (13), poligrafii i reprodukcji zapisanych nośników informacji (18) oraz produkcji wyrobów z drewna (16). Z kolei bardziej od reszty kraju konkurencyjne są działy: produkcja artykułów spoŝywczych (10), produkcja maszyn i urządzeń (28), oraz produkcja wyrobów z drewna, korka, słomy i wikliny (14). Wyniki analizy shift-share wskazują, iŝ w województwie podlaskim w większości działów w sekcji przetwórstwo przemysłowe występują negatywne tendencje w porównaniu do Polski, przy czym najbardziej widoczne spowolnienie występuje w przypadku produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (22) produkcji wyrobów tekstylnych (13) oraz produkcji wyrobów z drewna (16). Największy przyrost pracujących wystąpił w produkcji artykułów spoŝywczych (10) produkcji pojazdów samochodowych, przyczep i naczep (29) oraz w produkcji wyrobów z metali (25). Potwierdza to potwierdza znaczenie przemysłu spoŝywczego w gospodarce województwa podlaskiego. 237

6 238

7 Podsumowanie Analiza przesunięć wskazują na to, iŝ globalny kryzys finansowy wpłynął równieŝ na gospodarkę województwa podlaskiego. Trudno jest obecnie określić czy negatywne tendencje zostaną wyhamowane, czy teŝ zostaną pogłębione. Dane statystyczne wskazują na pogorszenie się sytuacji na rynku pracy i wzrost liczby bezrobotnych we wszystkich powiatach województwa podlaskiego. Z kolei analiza shift-share wskazuje, iŝ województwo podlaskie rozwija się wolniej od reszty kraju na co głównie miały wpływ niekorzystne tendencje w przetwórstwie przemysłowym oraz wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę. Z kolei branŝami, które rozwijają się szybciej od reszty kraju są budownictwo, transport i gospodarka magazynowa oraz dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami. Analiza shift-share przetwórstwa przemysłowego wskazała na to iŝ działami, w których najbardziej uwidoczniły się negatywne konsekwencje kryzysu finansowego są: produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych, produkcja wyrobów tekstylnych oraz wyrobów z drewna. Wyniki potwierdzają duŝe znaczenie przemysłu spoŝywczego w gospodarce województwa podlaskiego. Bibliografia: 1. Biuletyn Statystyczny 12/2008, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa Biuletyn Statystyczny 10/2011, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa Biuletyn Statystyczny Województwa Podlaskiego III kwartał 2011, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok Biuletyn Statystyczny Województwa Podlaskiego IV kwartał 2009, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok Dinc M., Regional and local economic analysis tools, The World Bank, Washington DC Kowalski A., Wykorzystanie analizy przesunięć i wskaźnika lokalizacji w procesie monitorowania przedsiębiorczości na obszarach wiejskich [w:] Wyszkowska Z. (red.) Zarządzanie w przedsiębiorstwach agrobiznesu w aspekcie integracji z Unią Europejską, AT-R Bydgoszcz Abstrakt Wpływ światowego kryzysu gospodarczego jest widoczny na poziomie regionalnym i lokalnym. Negatywne skutki spowolnienia gospodarczego moŝna zaobserwować analizując rynek pracy. W tym celu wykorzystano dane dotyczące struktury pracujących w sektorze przedsiębiorstw. Analiza shift-share wykazała niekorzystne zmiany zachodzące w województwie podlaskim oraz potwierdziła znaczenie przemysłu spoŝywczego dla jego gospodarki. Changes in the Structure of Workforce in Podlaskie Voivodeship in The impact of the global economic crisis is visible at the regional and local levels. The negative effects of economic slowdown can be observed by analyzing the 239

8 labor market. For this purpose, the data on the structure of workforce in the sector of enterprises. The shift-share analysis showed disadvantageous changes in Podlaskie Voivodeship, and reaffirmed the importance of the food industry. MBA Wojciech Stypułkowski, doctoral student, University of Białystok. 240