Inflacja - definicja. Inflacja wzrost ogólnego poziomu cen. Deflacja spadek ogólnego poziomu cen. Dezinflacja spadek tempa inflacji.

Transkrypt

1 Wykład: NFLACJA

2 nflacja - definicja nflacja wzrost ogólnego poziomu cen. Deflacja spadek ogólnego poziomu cen. Dezinflacja spadek tempa inflacji.

3 Pomiar inflacji ndeks cen konsumpcyjnych (CP Consumer Price ndex) obliczany jest na podstawie obserwacji zmian wytypowanych towarów i usług konsumpcyjnych (od 1500 do 1800), w kilkuset punktach na terenie całego kraju.

4 Koszyk dóbr i usług konsumpcyjnych Polska i UE Źródło: Ministerstwo Finansów, Przegląd makroekonomiczny, nr 30, kwiecień 2004

5 System wag stosowany w obliczeniach wskaźników cen towarów i usług konsumpcyjnych w 2011 r.

6 Ceny towarów i usług konsumpcyjnych, 2014 Źródło: GUS.

7 Wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych (1) Źródło: GUS.

8 Wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych (2) Źródło: GUS.

9 Wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych (3) Źródło: GUS.

10 Ceny detaliczne towarów i usług konsumpcyjnych (1) Źródło: GUS.

11 Ceny detaliczne towarów i usług konsumpcyjnych (2) Źródło: GUS.

12 Ceny detaliczne towarów i usług konsumpcyjnych (3) Źródło: GUS.

13 Zmiany CP w Polsce, Źródło: NBP, Raport o inflacji, marzec 2013.

14 Rodzaje inflacji - wg tempa wzrostu cen Do 10 % rocznie - inflacja pełzająca % - inflacja krocząca % - inflacja galopująca powyżej 100 % rocznie - hiperinflacja

15 Zmiany CP (w %) nflacja w USA w latach nflacja Deflacja

16 nflacja w USA, strefie euro i Chinach Źródło: NBP, Raport o inflacji, marzec 2014.

17 Hiperinflacja w Niemczech (1923) 1 USD = 4,200,000,000,000 DM

18 Rok Stopa inflacji (CP) (w %) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,1 Stopa inflacji w Polsce, Źródło: GUS.

19 Denominacja złotego w zł = 1 nowy zł =

20 nflacja w Polsce a kryteria Maastricht Źródło: NBP, Raport o inflacji, marzec 2011.

21 Stopa inflacji w krajach UE, 2014 Źródło: Eurostat.

22 Koszty inflacji (mikro) straty posiadaczy gotówki koszty zmienianych kart dań koszty zdzieranych zelówek straty pożyczkodawców (przy stałym %) straty pożyczkobiorców (przy zmiennym %) straty firm mających słabą pozycję na rynku strata czasu (planowanie, inwestowanie, analizy) straty osób posiadających stałe dochody redystrybucja dochodów taksflacja

23 Siła nabywcza przeciętnego wynagrodzenia Towary konsumpcyjne i usługi Przeciętne wynagrodzenie / lość towarów Chleb Mąka pszenna Poznańska Kiełbasa Toruńska Jaja kurze Cukier Etylina Płaszcz damski 3,3 1,9 Garnitur 3,3 2,6 Pralka 0,43 0,87 Telewizor (21 cali) 0,21 0,88 Bilet PKP (100 km) CO (na 1 m ) Energia elektryczna (kw*h) Gaz ziemny (m3)

24 Koszty inflacji (makro) spadek dochodów realnych wzrost nominalnych stóp % pojawienie się oczekiwań inflacyjnych zmniejszenie tempa wzrostu gosp. (w długim okresie) brak zaufania do walut

25

26 Wyniki krajów, w których zanotowano wysoką inflację

27 Wskaźniki korelacji dla inflacji i stopy wzrostu nominalnego GDP ( ) Próba Wskaźnik korelacji 110 państw -0,101* w tym próbki: 21 krajów OECD 0, krajów Ameryki Łacińskiej -0,342 * Nikaragua wykluczona (razem z tym krajem ogólny wskaźnik korelacji = - 0,243) Źródło: NcCandless G.T., Weber W.: Some Monetary Facts, FRBM 1995.

28 Stopa inflacji i stopa wzrostu gospodarczego Kraj Stopa inflacji Stopa wzrostu Okres gospodarczego Brazylia 77,8 5, zrael 29,4 6, Meksyk 18,7 5, Korea Płd. 12,8 7, Hiszpania 9,2 4, Włochy 7,3 4, Wielka Brytania 6,5 2, Francja 6,2 4, Japonia 4,7 6, Holandia 4,2 3, USA 4,2 3, RFN 3,0 4,

29 Kraje OECD o różnym poziomie inflacji (średnia z lat ) Grupa Kraje (wskaźnik inflacji; w %) Grupa. Najniższa inflacja Japonia (-0,3%), Szwajcaria (0,9%), Szwecja (1,5%), Niemcy (1,6%), Finlandia (1,7%), Austria (1,9%), Francja (1,9%) Grupa. Średnia inflacja Norwegia (2,0%), Kanada (2,0%), Dania (2,0%), Belgia (2,1%), Wielka Brytania (2,1%), Holandia (2,1%), zrael (2,2%), Włochy (2,2%) Grupa. Najwyższa inflacja rlandia (2,3%), USA (2,4%), Portugalia (2,5%), Nowa Zelandia (2,7%), Hiszpania (2,8%), Australia (3,0%), Korea Płd. (3,2%), Grecja (3,4%) Polska 2,8 Źródło: OECD.

30 nflacja a stopy procentowe Grupa państw Grupa. Najniższa inflacja Grupa. Średnia inflacja Grupa. Najwyższa inflacja Średnia stopa inflacji Stopy procentowe krótkoterminowe (3 miesięczne) Stopy procentowe długoterminowe (10 letnie) 1,3 2,2 3,5 2,1 3,4 4,5 2,8 3,7 4,9 Polska [2,8; 6,5; ] Hipoteza Fishera wzrost inflacji o 1 punkt procentowy powinien doprowadzić do wzrostu nominalnych stóp procentowych również o 1 p.p.

31 nflacja a inne wskaźniki gospodarcze Grupa państw Grupa. Najniższa inflacja Grupa. Średnia inflacja Grupa. Najwyższa inflacja Średnia stopa wzrostu gospodarczego Średnia stopa bezrobocia Średnia stopa zatrudnienia ,4 6,6 70,5 1,5 6,2 68,4 2,4 7,2 67,0 Polska [3,9; 13,3; 55,7]

32 nflacja a funkcjonowanie rynku Grupa państw Dominacja rynku* Efektywność polityki antymonopolowej ** Ochrona mniejszościowych udziałowców*** Grupa. Najniższa inflacja Grupa. Średnia inflacja Grupa. Najwyższa inflacja 5,3 5,3 5,2 4,9 5,1 5,0 4,2 4,7 4,7 Polska [4,2; 4,3; 4,5] *skala 7-punktowa, na której 1 oznacza, że działalność gospodarcza została zdominowana przez niewielką liczbę grup biznesowych, a 7, że wiele firm ma wpływ na funkcjonowanie gospodarki; **skala 7-punktowa, na której 1 oznacza, że polityka antymonopolowa nie promuje konkurencji, a 7, że efektywnie promuje konkurencję; ***skala 7-punktowa, na której 1 oznacza, że interesy mniejszościowych akcjonariuszy nie są w ogóle chronione przez system prawny, a 7, że są w pełni chronione.

33 nflacja a łapówki, transparentność polityki i efektywność systemu prawnego Grupa państw Grupa. Najniższa inflacja Grupa. Średnia inflacja Grupa. Najwyższa inflacja Nieregularne płatności i łapówki* Transparentność polityki rządu** Efektywność systemu prawnego*** 6,1 5,3 5,3 5,8 4,9 4,8 5,3 4,7 4,2 Polska [4,9; 3,7; 3,1] *skala 7-punktowa, na której 1 oznacza bardzo częste przypadki nieregularnych płatności i łapówek, a 7 brak takich sytuacji; **skala 7-punktowa, na której 1 oznacza, że uzyskanie informacji o zmianach polityki rządu jest niemożliwe, a 7, że jest bardzo łatwe; ***skala 7-punktowa, na której 1 oznacza, że w zakresie rozwiązywania sporów biznesowych system prawny jest wyjątkowo nieefektywny, a 7, że jest wyjątkowo efektywny.

34 nflacja a korupcja i zaufanie do polityków Grupa państw Corruption Perceptions ndex (T) Control of Corruption (WG) Zaufanie do polityków* Grupa. Najniższa inflacja Grupa. Średnia inflacja Grupa. Najwyższa inflacja 8,3 1,8 4,4 7,6 1,5 4,1 6,8 1,2 3,3 Polska [5,5; 0,4; 2,5] *skala 7-punktowa, na której 1 oznacza bardzo niski poziom zaufania, a 7 bardzo wysoki poziom zaufania.

35 nflacja a alokacja zasobów publicznych Grupa państw Marnotrawstwo publicznych pieniędzy* Jakość infrastruktury** Grupa. Najniższa inflacja Grupa. Średnia inflacja Grupa. Najwyższa inflacja 4,2 5,7 3,8 5,5 3,2 5,2 Polska [3,1; 3,8] *skala 7-punktowa, na której 1 oznacza ekstremalne marnotrawstwo, a 7, że sektor publiczny jest wyjątkowo efektywny w dostarczaniu dóbr publicznych; **skala 7-punktowa, na której 1 oznacza wyjątkowo słabo rozwiniętą infrastrukturę, a 7 dobrze rozwiniętą i wysoce efektywną infrastrukturę.

36 Rodzaje inflacji - wg przyczyn nflacja ciągniona przez popyt (demand-pull inflation) - występuje wtedy, gdy całkowita wielkość planowanych wydatków wzrasta szybciej niż całkowita wielkość produkcji. nflacja pchana przez koszty (cost-push inflation) - występuje wtedy, gdy cena jednego lub kilku zasobów ulega zwiększeniu oraz w sytuacji, gdy nałożone są ograniczenia na podaż jednego lub kilku zasobów. nflacja strukturalna (structural inflation) - występuje wtedy, gdy producenci nie są w stanie nadążyć za zmianami struktury popytu i pojawiają się niedobory najbardziej poszukiwanych produktów.

37 Udziały składników popytu finalnego we wzroście PKB ,5 0,5 0,8 1,5 1,6 3,3 4,5 4,4 3,6 2,3 1,6 1,1 0,6 0,8 1,4 1,3 2,0 2,4 2,0 3,5 4,1 4,3 4,7 3,8 3,3 3,7 3,5 3,3 3,0 2,3 2,2 2,9 3,8 4,6 4,1 4,6

38 Spożycie indywidualne, dochody do dyspozycji i sprzedaż detaliczna (r/r, ceny stałe) ,5 0,5 0,8 1,5 1,6 3,3 4,5 4,4 3,6 2,3 1,6 1,1 0,6 0,8 1,4 1,3 2,0 2,4 2,0 3,5 4,1 4,3 4,7 3,8 3,3 3,7 3,5 3,3 3,0 2,3 2,2 2,9 3,8 4,6 4,1 4,6

39 nwestycje w gospodarce (r/r) ,5 0,5 0,8 1,5 1,6 3,3 4,5 4,4 3,6 2,3 1,6 1,1 0,6 0,8 1,4 1,3 2,0 2,4 2,0 3,5 4,1 4,3 4,7 3,8 3,3 3,7 3,5 3,3 3,0 2,3 2,2 2,9 3,8 4,6 4,1 4,6

40 nflacja a deficyt sektora finansów publicznych, 17 krajów OECD Badany okres Przeciętna inflacja (w %) przy różnym poziomie deficytu sektora finansów publicznych (w relacji do PKB) [0; 1,5] [1,5; 3] [3; 4,5] [4,5; 6] [6; 7,5] [7,5 +] ,86 5,59 5,64 6,76 8,12 8, ,05 4,47 4,53 5,20 6,29 7, ,88 2,74 2,60 3,28 4,25 3,39 Źródło: Rzońca A.: Polityka fiskalna a inflacja. Bank i Kredyt, maj 2002.

41 Zmiana cen nominalnych i realnych ropy naftowej

42 nflacja a szok naftowy (zmiany deflatora PNB) Kraj Francja 4,9 12,4 9,7 11,5 Niemcy 4,2 6,5 4,0 4,6 Włochy 5,5 18,2 16,1 18,8 Japonia 5,7 13,7 5,7 3,4 Hiszpania 7,6 16,6 21,5 13,3 Szwajcaria 5,1 6,9 1,9 5,6 Wielka Brytania 5,0 20,9 12,5 12,7 USA 3,5 9,4 7,0 8,4

43 Ceny ropy naftowej Brent w USD i PLN Źródło: NBP, Raport o inflacji, marzec ,5 0,5 0,8 1,5 1,6 3,3 4,5 4,4 3,6 2,3 1,6 1,1 0,6 0,8 1,4 1,3 2,0 2,4 2,0 3,5 4,1 4,3 4,7 3,8 3,3 3,7 3,5 3,3 3,0 2,3 2,2 2,9 3,8 4,6 4,1 4,6

44 Udokumentowane zasoby ropy naftowej, 2011 Kraj Udokumentowane zasoby ropy (w mld baryłek) Arabia Saudyjska 262,0 Wenezuela 211,1 Kanada 173,6 ran 151,1 rak 143,1 Kuwejt 104,0 Zjednoczone Emiraty Arabskie 97,8 Rosja 60,0 Libia 47,1 Nigeria 37,2 Źródło: EA, Petroleum statistics, 2012.

45 Produkcja ropy naftowej, 2012 Kraj Produkcja w 2012 (w tys. baryłek dziennie) Zmiana w ciągu ostatniego roku (w %) Udział w produkcji światowej (w %) Świat ,2% 100,0% Arabia Saudyjska ,7% 13,3% Rosja ,2% 12,8% USA ,9% 9,6% Chiny ,0% 5,0% Kanada ,8% 4,4% ran ,2% 4,2% ZEA ,6% 3,7% Kuwejt ,9% 3,7% rak ,2% 3,7% Meksyk ,7% 3,5% Źródło: BP Statistical Review of World Energy 2013.

46 Studium przypadku - kryzys rosyjski 1998 Wskaźnik Cena ropy (USD za baryłkę) 25,17 11,28 Eksport (w mld USD) 87,4 Saldo bilansu handlowego (w mld USD) 19,8 PKB (w %) 0,8 Saldo budżetu (w % PKB) -4,4 CP (w %) 11,0 Stopa bezrobocia (w %) 11,3 Kurs rubla (R/USD) 5,78 Borys Jelcyn, prezydent Rosji

47 Ceny ropy a PKB w Rosji

48 Ceny ropy a indeks giełdowy RTS

49 Ceny ropy a kurs rubla

50 Ceny ropy a produkcja przemysłowa w Rosji

51 Eksport ropy, Rosja Rok lość (mln ton) Wartość (mln USD) Średnia cena (USD/baryłka) , , , , , , , , , , , , , ,41

52 Eksport gazu, Rosja Rok lość (mld m 3) Wartość (mln USD) Średnia cena (USD/1000 m 3) , , , , , , , , , , , , , ,29

53 Ceny gazu i węgla na rynkach światowych Źródło: NBP, Raport o inflacji, marzec ,5 0,5 0,8 1,5 1,6 3,3 4,5 4,4 3,6 2,3 1,6 1,1 0,6 0,8 1,4 1,3 2,0 2,4 2,0 3,5 4,1 4,3 4,7 3,8 3,3 3,7 3,5 3,3 3,0 2,3 2,2 2,9 3,8 4,6 4,1 4,6

54 Ceny rosyjskiego gazu, Łączny eksport z Polski do Rosji w 2013 r. 8,1 mld euro, import z Rosji 19,1 mld euro; saldo bilansu handlowego -11,0 mld euro /w PLN -45,5 mld/ Źródło: GUS

55 Produkcja gazu w Polsce W Polsce w 2012 r. zużycie krajowe gazu ziemnego wyniosło 15,8 mld m 3. W tym okresie wydobycie krajowe w przeliczeniu na gaz ziemny wysokometanowy osiągnęło 4,4 mld m 3. Gaz ziemny do Polski trafia z Rosji, Azerbejdżanu i krajów Azji Środkowej (9 mld m 3 ). W ramach umów rynku unijnego surowiec ten trafia do nas z Niemiec (1,7 mld m 3 ) i Republiki Czeskiej (555,7 mln m 3 ). Polska i Rosja podpisały kontrakt gazowy, który będzie obowiązywał do 2022 r. Zwiększa on dostawy gazu do Polski o 2 mld metrów sześciennych rocznie. Kontrakt będzie obowiązywał do 2022 roku, wcześniej ustalono 2037 rok.

56 Gaz łupkowy w Polsce Pierwszy "polski" gaz łupkowy zaczął być wydobywany 21 lipca 2013 r. z odwiertu Łebień LE-2H w pobliżu Lęborka, wykonanego przez firmę Lane Energy Poland, kontrolowaną przez amerykański koncern ConocoPhilips. Z otworu w ramach testu produkcyjnego wydobywa się ok. 8 tysięcy metrów sześciennych gazu na dobę. W 2012 Państwowy nstytut Geologiczny wydał raport, w którym oszacował, że wielkość polskich złóż z największym prawdopodobieństwem mieści się w przedziale miliardów m³, przy szacunku minimalnym 38 mld m³ i maksymalnym rzędu 1,92 bln m³. Dla porównania szacowane zasoby gazu ze złóż konwencjonalnych są oceniane na 145 mld m³.

57 Produkcja gazu w USA

58 Średnia cena gazu w USA

59 ndeks cen surowców rolnych na rynkach światowych ( 1995=100) ,5 0,5 0,8 1,5 1,6 3,3 4,5 4,4 3,6 2,3 1,6 1,1 0,6 0,8 1,4 1,3 2,0 2,4 2,0 3,5 4,1 4,3 4,7 3,8 3,3 3,7 3,5 3,3 3,0 2,3 2,2 2,9 3,8 4,6 4,1 4,6

60 Kartel witaminowy, 1999 W 1999 r. U.S. District Court w Dallas oskarżył szwajcarską firmę F. Hoffmann La Roche o stworzenie kartelu, mającego na celu ustalanie i utrzymywanie cen witamin (m.in. A, B2, B5, C, E oraz Beta Carotenu) na wysokim poziomie, a także podzielenie rynku pomiędzy koncerny farmaceutyczne. Firma F. Hoffmann - La Roche Ltd przyznała się do winy i zgodziła się zapłacić 500 mln USD kary. Karę 225 mln USD zapłaciła niemiecka firma BASF uczestnicząca w kartelu.

61 Kartel producentów szyb samochodowych Kara za zmowę cenową, nałożona przez Komisję Europejską na francuskiego producenta szyb samochodowych Saint-Gobain wyniosła 896 mln euro. Firma Saint-Gobain dostała tak wysoką karę, bo już wcześniej w latach 1984 i 1988 została uznana winną tworzenia kartelu producentów szyb. W zmowie cenowej uczestniczyły jeszcze firmy Asahi/AGC Flat Glass (kara 113,5 mln euro), Pilkington (370 mln euro) i Soliver (4,4 mln euro).

62 Kartel producentów telewizorów i monitorów Komisja Europejska nałożyła na sześciu producentów telewizorów i monitorów, w tym Philipsa, LG i Samsunga, 1,47 miliarda euro kary za zmowę cenową. Samsung, Philips, LG, Panasonic, Toshiba i Technicolor (wcześniej Thomson) wchodziły w skład dwóch karteli, odpowiedzialnych za zmowy cenowe w latach Jeden z nich działał na rynku telewizorów kineskopowych, drugi natomiast zajmował się monitorami. W obydwu działała również chińska firma Chunghwa, ale została zwolniona z kary finansowej, bo sama dostarczyła Komisji Europejskiej informacje na temat zmowy cenowej. Dzięki współpracy z KE, Samsung, Philips i Technicolor otrzymały kary zmniejszone odpowiednio do ich pomocy w śledztwie.

63 Hipoteza oczekiwań adaptacyjnych Bieżąca stopa inflacji (w %) Bieżąca stopa inflacji Oczekiwana stopa inflacji (w %) Oczekiwana stopa inflacji w następnym okresie

64 nflacja rzeczywista i inflacja oczekiwana w USA Rok nflacja rzeczywista nflacja oczekiwana ,1 1, ,2 1, ,4 2, ,8 2, ,5 2, ,5 3, ,5 3, ,3 3, ,4 6, ,2 5, ,1 6, ,4 7, ,2 10, ,6 9, ,1 6,1

65 Ceny cukru, Ceny cukru w maju 2004 r. wzrosły o 48,5% (co przyczyniło się do wzrostu inflacji o 0,28 pkt. proc.). Powodem był zwiększony popyt na rynku spowodowany obawami przed znacznymi podwyżkami cen po wejściu do UE. Źródło: Ministerstwo Finansów, Przegląd makroekonomiczny, nr 33, lipiec 2004.

66 Oczekiwania inflacyjne w Polsce ,1 5,5 1,9 0,8 3,5 2,1 1,0 2,5 4,2 3,5 2,6 4,3 3,7

67 Krzywa Phillipsa Stopa zmian płac nominalnych W PC A.W.Phillips (1958): The relationship between unemployment and the rate of change of money wage rates in the UK, , Economica, Nr 25, s Krzywa Phillipsa 2 % U 2,5 % 5,5 % Stopa bezrobocia

68 nflacja i bezrobocie w Stanach Zjednoczonych w latach Stopa inflacji i stopa bezrobocia w USA