Marta Hreczuch. Euro w roli waluty międzynarodowej

Transkrypt

1

2 Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wydział Zarządzania, Informatyki i Finansów studia podyplomowe MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA STREFY EURO Marta Hreczuch Euro w roli waluty międzynarodowej praca końcowa Promotor dr Justyna Zabawa Wrocław 2016

3

4 OŚWIADCZENIE Oświadczam, że pracę niniejszą przygotowałem(am) samodzielnie. Wszystkie dane, istotne myśli i sformułowania pochodzące z literatury (przytoczone dosłownie lub niedosłownie) są opatrzone odpowiednimi odsyłaczami. Praca ta nie była w całości ani w części, która zawierałaby znaczne fragmenty przedstawione w pracy jako oryginalne (wyniki badań empirycznych, obliczenia, spostrzeżenia, oceny, wnioski, propozycje itp.), przez nikogo przedłożona do żadnej oceny i nie była publikowana. Oświadczam, że tekst pracy dyplomowej na nośniku elektronicznym jest identyczny z tekstem wydrukowanym i nie zawiera znaków niewidocznych na wydruku...., dnia (miejscowość) (podpis) OŚWIADCZENIE Wyrażam zgodę / nie wyrażam zgody* na udostępnienie osobom zainteresowanym mojej pracy dyplomowej. Zgoda na udostępnienie pracy dyplomowej nie oznacza wyrażenia zgody na kopiowanie pracy dyplomowej w całości lub w części. Brak zgody nie wyklucza kontroli tekstu pracy dyplomowej w systemie antyplagiatowym, wyklucza natomiast dopisanie tekstu do bazy tego systemu. * niepotrzebne skreślić..., dnia (miejscowość) (podpis) 2

5 Spis treści Wstęp Waluta międzynarodowa Pojęcie i funkcje waluty międzynarodowej Czynniki stanowiące podstawę kreacji waluty międzynarodowej Korzyści i zagrożenia wynikające z posiadania waluty międzynarodowej Znaczenie euro jako pieniądza międzynarodowego Pozycja euro w handlu międzynarodowym Rezerwa walutowa Rozliczenia transakcji międzynarodowych Perspektywy euro w roli waluty międzynarodowej Reforma istniejącego systemu walutowego System wielowalutowy Multilateralny system walutowy Zakończenie Bibliografia

6 Wstęp Niniejsza praca jest analizą trzech zagadnień związanych z rolą euro jako waluty międzynarodowej. Pierwszy rozdział wyjaśnia czym jest waluta międzynarodowa, jak powstaje oraz jakie skutki za sobą niesie. Rozdział drugi skupia się na najważniejszych aspektach wykorzystywania euro jako pieniądza światowego, natomiast trzeci opisuje prawdopodobne drogi rozwoju tej waluty. W dzisiejszym świecie transakcje internacjonalne są na porządku dziennym. Osiągają one coraz to większy zakres i wartość, co skutkuje umocnieniem międzynarodowej pozycji tych walu, które najczęściej wykorzystuje się w fakturowaniu, rozliczaniu transakcji handlowych, w przeprowadzaniu transakcji na rynku walutowym, w denominacji papierów wartościowych służących do pozyskiwania środków finansowych i inwestowania zasobów finansowych. Uzyskanie przez daną walutę statusu międzynarodowej jest wynikiem tego, że rozmaici uczestnicy światowych stosunków gospodarczych wybierają właśnie ją do przeprowadzenia operacji handlowych i finansowych. Wybór odpowiedniej waluty odbywa się po przeanalizowaniu szeregu czynników takich jak: wielkości gospodarki danego państwa, a więc poziomu rozwoju jego rynku finansowego, prowadzonej przez nie polityki gospodarczej, bilansu obrotów kapitałowych i finansowych oraz systemu kursu walutowego. Każda waluta, która uzyskała znaczący status międzynarodowy w sferze prywatnej, znajduje zastosowanie również w sferze oficjalnej i może pełnić trzy zasadnicze funkcje: waluty zaczepu lub odniesienia w polityce kursowej krajów trzecich, waluty interwencji na rynku walutowym, waluty gromadzenia rezerw. Powstanie strefy euro wywołało sporo zamieszania w dotychczasowym układzie dominujących walut światowych. Przede wszystkim konsekwencją wprowadzenia wspólnej waluty było całkowite wycofanie z obiegu marki RFN będącą wówczas drugą walutą międzynarodową po dolarze amerykańskim. Przed 2000 rokiem na globalnym rynku walutowym najważniejsze były trzy waluty: dolar, marka i jen. Pojawienie się euro przetasowało pierwszą trójkę, gdyż europejska waluta osiągnęła dobrą pozycję na rynkach światowych, jednak w żadnym stopniu nie zagroziła dominującemu dolarowi, który dodatkowo jeszcze się umocnił. Międzynarodowy rynek pieniężny jest zdominowany przez dolara, co oznacza w praktyce, że euro nie ma większego znaczenia w denominacji 4

7 pożyczek i depozytów transgranicznych udzielanych i lokowanych całkowicie poza strefą euro. Dominuje ono przede wszystkim w Europie, ponieważ w obu Amerykach i Azji najważniejszą walutą jest dolar. 1. Waluta międzynarodowa 1.1 Pojęcie i funkcje waluty międzynarodowej Waluta międzynarodowa to taka, której podstawowe funkcje, a więc miernik wartości, środek płatniczy oraz środek akumulacji są wykorzystywane poza granicami państwa czy też ogólniej, obszaru jej obowiązywania 1 Jest to pojęcie mało szczegółowe z uwagi na fakt, iż nie jest łatwe określenie dokładnych granic, po których przekroczeniu waluta zyskuje status międzynarodowej. Nie ma obecnie konkretnego miernika, który wskazywałby jak duży udział procentowy danej waluty miałby być w obiegu poza granicami danego państwa, aby można ją było uznać za międzynarodową. Z pewnością jednak warunkiem do umiędzynarodowienia waluty poprzez chociażby wykorzystywanie jej w handlu światowym i transakcjach finansowych na poziomie globalnym jest jej pełna wymienialność. Samo jej funkcjonowanie jest natomiast uzależnione od sił rynkowych 2. Waluta międzynarodowa jest wykorzystywana zarówno w sferze prywatnej jak i oficjalnej. Jej wykorzystanie w sferze oficjalnej opiera się w szczególności na pełnieniu przez nią funkcji miernika wartości poprzez traktowanie jej jako waluty referencyjnej w stosowanym przez dane państwo systemie kursowym, w którym powiązana zostaje z walutą krajową. Waluta referencyjna ma decydujący wpływ na wybór waluty interwencyjnej, w której bank centralny przeprowadza interwencje na rynku walutowym w celu utrzymania pożądanego poziomu kursu walutowego. Bank centralny utrzymuje więc odpowiednią ilość waluty rezerwowej, która jest tożsama z walutą referencyjną i interwencyjną 3. 1 Białecka K., Euro w roli waluty międzynarodowej, Olsztyn 2015, s.7. 2 Misztal P., Światowe waluty rezerwowe - obecna sytuacja i perspektywy, [w:] Wzrost gospodarczy i finanse międzynarodowe, red. Bukowski S.I., Misala J., Warszawa 2011, s Skopiec D., Perspektywy internacjonalizacji waluty Chin [w:] Gospodarka narodowa, 1 (269) Rok LXXXIV/XXV styczeń- luty 2014, s

8 W sferze prywatnej wykorzystuje się ją przede wszystkim jako środek płatniczy (tzw. waluta transakcyjna). W handlu międzynarodowym wyróżniamy walutę eksportera, importera bądź walutę trzecią, w zależności oczywiście od tej, w której rozlicza się transakcje. Zarówno eksporterzy jak i importerzy stanowią istotny element w rynku walutowym, gdyż nabywają bądź zbywają obce waluty (tzw. waluty przejścia). W przypadku wspomnianych transakcji na poziomie globalnym, waluta o charakterze międzynarodowym stanowi funkcje miernika wartości danych dóbr bądź usług. W handlu międzynarodowym wykorzystywana jest przy określaniu wysokości cen i fakturowania, na rynku walutowym natomiast przy wyrażaniu kursów walutowych. Warto także wspomnieć, iż opisywana waluta w sferze prywatnej używana jest bardzo często jako waluta inwestycyjna, w której nominowane są aktywa takie jak obligacje czy akcje, będące przedmiotem zainteresowania inwestorów 4. Tak jak wcześniej wspomniano, międzynarodową pozycję danej waluty można określić poprzez pełnione przez nią funkcje: miernika wartości, w której odgrywa on rolę waluty fakturowania w handlu zagranicznym, denominacji i waluty referencyjnej; środka płatniczego, związanej z występowaniem pieniądza jako waluty transakcyjnej i interwencyjnej; środka akumulacji, z którą łączy się jego rola jako waluty inwestycyjnej (lokacyjnej) i rezerwowej 5. 4 Oręziak L., Euro pieniądz międzynarodowy, Bank i Kredyt 1/2008, s Nakonieczna-Kisiel H., Pieniądz światowy, [w:] Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Wybrane zagadnienia, red. J. Dudziński, H. Nakonieczna-Kisiel, Szczecin 2007, s

9 Rys.1- Dane dotyczące zastąpienia pieniądza polskiego Złotego pieniądzem Euro Źródło: opracowanie własne na podstawie badań OECD Wymienione powyżej funkcje w przypadku walut międzynarodowych można rozpatrywać odmiennie w zależności od tego czy mówimy o obrocie prywatnym czy oficjalnym. W obrocie prywatnym waluta międzynarodowa pełni w szczególności rolę środka wymiany, za pomocą którego dokonuje się wszelakich płatności i transakcji o zasięgu międzynarodowym. Jest także jednostką rozrachunkową, służy podawaniu kursów innych walut względem waluty międzynarodowej oraz fakturowaniu. W obrocie prywatnym używa się jej także do przechowywania wartości (inwestycje) 6. W obrocie oficjalnym, podstawowe funkcje waluty międzynarodowej realizują się poprzez wykorzystywanie jej jako środka wymiany w przypadku przeprowadzania interwencji na rynkach walutowych oraz dokonywania rozliczeń między państwami, a także używanie jej jako waluty referencyjnej (kursy walut). Ponadto służy ona przechowywaniu wartości jako waluta rezerwowa 7. 6 Mycielska D., Euro w roli waluty międzynarodowej, Warszawa 2010, s Ibidem, s

10 1.2 Czynniki stanowiące podstawę kreacji waluty międzynarodowej Aby waluta osiągnęła status międzynarodowej, konieczne jest spełnienie przez państwo, w którym obowiązuje szeregu warunków. Możliwości kreacji waluty międzynarodowej są uzależnione w szczególności od wielkości gospodarki danego państwa, a więc poziomu rozwoju jego rynku finansowego, prowadzonej przez nie polityki gospodarczej, bilansu obrotów kapitałowych i finansowych oraz systemu kursu walutowego. W praktyce oznacza to, iż największe możliwości w tej dziedzinie mają kraje znajdujące się na silnej pozycji w gospodarce światowej, a więc takie, których PKB ma znaczący udział w PKB światowym, a ich handel międzynarodowy stanowi istotną część globalnej gospodarki. Zależność jest tutaj bardzo prosta: duży udział w handlu międzynarodowym pociąga za sobą niezliczoną ilość transakcji, które realizuje dane państwo, a więc zwiększa się szansa na internacjonalizację waluty, którą to państwo się posługuje. Dobrze rozwinięty rynek finansowy także jest kluczowym czynnikiem, gdyż cechuje go znaczna wartość transakcji, duży obrót oraz szerokie spektrum oferowanych instrumentów finansowych, a także rozwinięta infrastruktura instytucjonalna. Warto także zauważyć, iż rynek finansowy powinien być przyjazny dla zagranicznych podmiotów. Oznacza to, że liberalne przepisy dotyczące transakcji rejestrowanych na rachunku kapitałowym i finansowym umożliwią swobodę obrotu walutą na poziomie międzynarodowym. Szczególną wartość w procesie umiędzynarodowiania waluty ma odpowiednio prowadzona pod względem gospodarczym polityka. Ma ona znaczący wpływ na zaufanie inwestorów do używanej w danym państwie waluty. Rozważna polityka gospodarcza prowadzi do ustabilizowania sytuacji makroekonomicznej oraz utrzymywania inflacji na niskim poziomie, a więc wzmocnienia stabilności siły nabywczej waluty. Państwo powinno także utrzymywać dług publiczny na umiarkowanym poziomie, ze względu na fakt, iż jego wysokość ma znaczący wpływ na postrzeganie jego wiarygodności kredytowej i emitowanych przez nie papierów dłużnych 8. W temacie internacjonalizacji waluty często mówi się o tzw. efekcie sieci (network externalities). Owa sieć oznacza mnogość sytuacji, w których dana waluta jest wykorzystywana. Inaczej mówiąc, odpowiednie uregulowania prawne sprawiają, że 8 Skopiec D., Perspektywy internacjonalizacji waluty Chin [w:] Gospodarka narodowa, 1 (269) Rok LXXXIV/XXV styczeń- luty 2014, s

11 chociażby zawieranie transakcji handlowych jest atrakcyjniejsze pod względem finansowym, a ich powiększająca się dzięki temu ilość sprzyja kreacji waluty jako międzynarodowej. Istotna jest także siła przyzwyczajenia, która decyduje o utrzymywaniu się statusu waluty międzynarodowej na długo po zniknięciu obiektywnych czynników decydujących o międzynarodowym zastosowaniu waluty krajowej 9. Podsumowując, najważniejszymi czynnikami stanowiącymi kreację pieniądza międzynarodowego są: wielkość produkcji i handlu oraz wielkość rynku finansowego kraju emitenta waluty, a także stabilność siły nabywczej i zaufanie do wartości waluty. Im większy jest udział kraju emitenta waluty w produkcji światowej i handlu międzynarodowym, tym większe są możliwości używania jego waluty przez podmioty z innych krajów do fakturowania, rozliczania handlu oraz transakcji na rynku walutowym, a przez władze monetarne państw trzecich jako denominatora systemu kursów walutowych, waluty rezerwowej i interwencyjnej Korzyści i zagrożenia wynikające z posiadania waluty międzynarodowej. Państwo, które posługuje się walutą o zasięgu międzynarodowym, a więc posiada silną pozycję w międzynarodowym systemie walutowym czerpie z tego szereg korzyści. Przede wszystkim są to oczywiście korzyści finansowe- w tym przypadku będące rentą emisyjną (senioratem), a więc dochodem banku centralnego czerpanego ze źródła jakim jest monopol na emisję pieniądza 11. Emisja waluty o statusie międzynarodowym oznacza, więc dodatkowe przychody na rzecz banku centralnego z tytułu większej niż normalnie emisji pieniądza. Warto w tym miejscu zauważyć, iż nie jest to jednak znaczący zysk. Szacuje się, że całkowite zyski Rezerwy Federalnej są mniejsze niż 0,5% PKB Stanów Zjednoczonych, a więc nie stanowią poważnego zastrzyku finansowego. Nie mniej jednak są przydatne, np. w przypadku finansowania deficytu w budżecie danego państwa. Jak wspomniano we wcześniejszej części, funkcją waluty międzynarodowej jest traktowanie jej jako środka akumulacji w sferze oficjalnej, co oznacza pełnienie przez nią roli waluty rezerwowej. Rezerwy utrzymuje się przy wykorzystaniu obcych walut oraz 9 Pszczółka I., Współczesne waluty międzynarodowe, Warszawa 2011, s Kuziemska K., Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, Warszawa 2014, s Maliszewski W., Pomiar senioratu przegląd metod i wyników empirycznych, centrum Analiz Społeczno- Ekonomicznych CASE, Studia i Analizy, Warszawa 2001, s. 6. 9

12 złota. Obecnie największe rezerwy walutowe posiadają Chiny (stan na 2014r.) Systematycznie wzrasta jednak pod tym względem pozycja euro, gdyż zwiększa się ilość inwestycji w europejskie rządowe papiery wartościowe w celu finasowania deficytów budżetowych. Przedstawiony powyżej mechanizm jest dosyć prosty, co niesie ze sobą ryzyko nadmiernego wykorzystywania go. Szczególnym przykładem jest tutaj sytuacja Stanów Zjednoczonych zaistniała w 2001r. Kraj ten prowadził ekspansywną politykę fiskalną przy jednoczesnym utrzymywaniu deficytu budżetowego na wysokim poziomie, korzystając z dogodnego źródła finansowania ze strony azjatyckich banków centralnych. Początkowo taki stan rzeczy przynosił oczywiście wymierne korzyści, jednak już parę lat później zainicjował światowy kryzys gospodarczy 12. To nie koniec korzyści wynikających z internacjonalizacji pieniądza. Międzynarodowa waluta daje również możliwość finasowania deficytu bilansu obrotów bieżących we własnej walucie, co pozwala na ograniczenie potrzeb akumulowania rezerw dewizowych. Jest to swego rodzaju przywilej, szczególnie wykorzystywany przez Stany Zjednoczone. Ich gospodarka od długiego czasu charakteryzuje się większym poziomem importu niż eksportu. Ponadto kraj ten korzysta z możliwości finansowania salda ujemnego na rachunku obrotów bieżących przy użyciu emisji pieniądza krajowego 13. Cała ta sytuacja ma swoją nazwę, jest to tzw. dylemat Triffina, który polega na lawirowaniu pomiędzy skupieniem się na utrzymaniu płynności międzynarodowej przy jednoczesnym utrzymaniu zaufania do waluty o znaczeniu dominującym. Duże wyzwanie stoi obecnie przed Chinami, które borykają się z ryzykiem spadku wartości bardzo dużej ilości rezerw w postaci dolarów, a jednocześnie same doprowadziły do sytuacji ryzykownej i co więcej, ich polityka gospodarcza może ją tylko pogłębić 14. W lepszej sytuacji są zatem Stany Zjednoczone, które dzięki posiadaniu waluty międzynarodowej mogą finansować część deficytu w budżecie poprzez emisję odpowiednio nisko oprocentowanych obligacji skarbowych, które następnie są nabywane przez banki centralne należące do innych państw. Dolar amerykański jest pod tym względem szczególnie uprzywilejowany, gdyż czyni ze Stanów Zjednoczonych najważniejszego światowego Bankiera Kuziemska K., Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, Warszawa 2014, s Ibidem, s Ibidem, s Ibidem, s

13 Rys.2 Euro jako środek płatniczy Źródło: EBC (2012) Posiadanie dominującej waluty daje korzyści nie tylko w skali światowej, ale także w skali mikroekonomicznej. Podmioty gospodarcze, które realizują transakcje z zagranicą używając swojej waluty, która jest jednocześnie międzynarodowa, mogą liczyć na ponoszenie niższych kosztów niż ich zagraniczni partnerzy. Przywilej ten dotyczy zarówno podmioty zajmujące się handlem zagranicznym jak i osoby prywatne, które podróżują poza granicami swojego kraju i tam dokonują rozmaitych transakcji. Nie da się ukryć, że państwo posiadające walutę o randze internacjonalistycznej ma większe możliwości pobudzania rodzimego rynku finansowego, a więc posiada większe możliwości do rozwoju i bogacenia się. Podmioty zagraniczne chętniej nabywają aktywa oraz są zainteresowane emisją dłużnych papierów wartościowych jeśli te opierają się na walucie dominującej. Inaczej rzecz ujmując, taki stan rzeczy przyciąga zagranicznych inwestorów. Podniesienie rangi euro do pozycji waluty międzynarodowej na równi z dolarem amerykańskim z pewnością otworzyłoby szereg możliwości dla instytucji finansowych działających w strefie euro Ibidem, s

14 Korzyści wynikające z posiadania waluty międzynarodowej są ogromne, jednak nie można zapominać, iż duży obrót pieniędzmi zawsze niesie za sobą duże ryzyko. Szczególnym problemem jest ciągłe widmo utraty stabilności gospodarczej po doprowadzeniu uprzednio do nadmiernego przepływu zagranicznego kapitału. Obcy kapitał płynący szerokim strumieniem może doprowadzić do niebezpiecznych wahań kursu głównej waluty względem pozostałych, a co za tym idzie, do znacznego zmniejszenia, nawet w krótkim okresie czasu, konkurencyjności towarów silnego dotychczas na tym polu państwa. Analiza korzyści i zagrożeń wynikających z opisywanego zagadnienia powinna się odbywać z trzech perspektyw: uczestników rynku używających waluty międzynarodowej, podczas gdy nie jest ona walutą ich kraju; kraju będącego emitentem waluty międzynarodowej; kraju, który postanawia używać waluty międzynarodowej jako oficjalnego środka płatniczego. Posiadanie waluty dominującej przynosi wymierne korzyści wynikające z kreacji tego pieniądza. Ponadto przy powszechnej akceptacji jej jako środka płatniczego staje się istotnym ułatwieniem w transakcjach międzynarodowych. Zyskanie zaufania objawia się zwiększeniem obrotów przy jednoczesnym obniżeniu kosztów transakcyjnych. Niestety stwarza także ryzyko związane z szybką utratą swojej pozycji, co skutkuje np. problemami ze spłatą zadłużeń zagranicznych. Na państwie, które wykreowało walutę międzynarodową spoczywa także ogromna odpowiedzialność, a jego polityka gospodarcza musi być przemyślana szczególnie właściwie, gdyż to ono odpowiada za utrzymanie stabilności światowego systemu finansowego Mycielska D., Euro w roli waluty międzynarodowej, Warszawa 2010, s

15 2. Znaczenie euro jako pieniądza międzynarodowego 2.1 Pozycja euro w handlu międzynarodowym Możliwości przeobrażenia się danej waluty krajowej w międzynarodową są uzależnione przede wszystkim od jej udziału w handlu międzynarodowym oraz w operacjach na rynku finansowym. Euro jest walutą, która służy fakturowaniu i rozliczaniu transakcji w krajach Unii Gospodarczej i Walutowej, Unii Europejskiej- dotyczy także krajów, które nie należą do strefy euro, a także w handlu pomiędzy państwami należącymi do Unii Europejskiej, a krajami trzecimi. Pamiętać należy o tym, że kraje należące do Unii Europejskiej nie korzystają jednak z tej waluty w takim samym stopniu jeśli chodzi o transakcje międzynarodowe, występuje bowiem pod tym względem spore zróżnicowanie 18. Debata dotycząca roli euro jako waluty międzynarodowej toczyła się od dawna, szczególnie w trakcie tworzenia unii walutowej i skłaniała się głównie ku przekonaniu, że choć rola euro będzie stopniowo wzrastać- zwłaszcza względem dolara amerykańskiego, to jednak jej największe znaczenie będzie mieć zasięg jedynie regionalny i nie zagrozi ona w żaden znaczący sposób amerykańskiej walucie. Przekonanie to oparte było na przeświadczeniu, że gospodarka amerykańska jest najsilniejsza i cechuje się jednocześnie największym stopniem płynności finansów. Nie brakowało jednakże również zwolenników teorii coraz bardziej znaczącej roli euro prowadzącej do dominacji. Ta teoria opierała się na dużym zasięgu gospodarki europejskiej oraz jej znaczących powiązaniach z całym światem. Ponadto sądzono, że Europejska Unia Walutowa będzie gwarantem stabilności i jednocześnie stymulantem integracji, a co za tym idzie przyczyni się do wzrostu i rozwoju rynków finansowych 19. Wprowadzenie euro na międzynarodowy rynek walutowy wywołało sporo zamieszania. W pierwszych latach nastąpił nawet spadek wartości dziennych transakcji walutowych, ponieważ wyeliminowane zostały transakcje z udziałem wycofanych z obiegu 11 walut narodowych, w tym marki RFN i franka francuskiego. Poziom obrotów w latach był niższy niż w roku 1998, ale w kolejnych latach wartość transakcji rosła, 18 Mucha-Leszko B., Kąkol M., Perspektywy euro jako waluty międzynarodowej, "Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach", nr 129/2013, s Kurkowiak B., Problemy handlu zagranicznego i gospodarki światowej, Szczecin 2010, s

16 zwłaszcza od 2004 roku. Najwyższa dynamika dziennych obrotów na rynku walutowym wystąpiła w okresie , gdy z poziomu 1,934 bln USD wzrosły do 3,324 bln USD 20. Niedługo po tym okresie nastąpił ponowny spadek obrotów, który był wynikiem ogólnoświatowego kryzysu finansowego. W krótkim czasie nastąpił spadek wzajemnego zaufania pomiędzy podmiotami realizującymi transakcje walutowe. Po chwilowym spadku wartości transakcji na globalnym rynku walutowym, w dużej mierze z powodu wzrastającego ryzyka, obroty w 2010 roku osiągnęły poziom 3,981 bln USD. Ciekawostką w temacie handlu walutami jest fakt, iż waluty pochodzące z krajów zaliczanych jako gospodarki wschodzące osiągnęły w tym czasie wzrost, i tak: lir turecko o 0,3 punktu procentowego, renminbi o 0,2 punktu, koreański won o 0,2 punktu i brazylijski real również o 0,2 punktu procentowego. Wzrosty zanotowały także dolar australijski oraz dolar kanadyjski- po 0,5 punktu procentowego. Ta sytuacja sprawiła, że udział w globalnym handlu walutami dolara nieznacznie się obniżył, co nie zmieniło w żaden sposób jego dominującej pozycji w światowym pośrednictwie wymiany walut. Siła dolara jest widoczna chociażby w tym, że jest główną walutą wymienianą za te, które nie mają możliwości być wymienione bezpośrednio. Wciąż mamy do czynienia z koncentracją obrotów walutami pod względem geograficznym z dominacją w tej dziedzinie Wielkiej Brytanii, której udział w globalnych obrotach wynosił w 2010 roku 36,7% i wzrósł w stosunku do roku 2007 o 2,6 punktu procentowego. Zwiększył się także udział Stanów Zjednoczonych z 16,6% do 17,9%. Oczywistym jest, iż największy udział w kupnie i sprzedaży walut mają państwa, które znajdują się w centrum jeśli chodzi o finanse światowe, jednak systematycznie wzrasta udział operacji przeprowadzanych w krajach uważanych za rozwijające się, rok 2010 przyniósł poziom operacji wynoszący 5,7%. To wszystko przyczynia się do spadku udziału w światowych transakcjach strefy euro, i to aż o 5,7 punktu procentowego w 2010 roku. Razem ze strefą euro zdecydowania stratna jest Japonia odnotowująca spadek o 3,6 punktu procentowego 21. Podsumowując rozważania dotyczące pozycji euro w transakcjach międzynarodowych trzeba podkreślić dominującą rolę dolara w handlu międzynarodowym. Międzynarodowa rola euro jest znacząca głównie w transakcjach z 20 European Central Bank: The International Role of the Euro, July 2011, s Ibidem, s

17 państwami, które są powiązane z Unią Europejską, co oznacza, że rola ta charakteryzuje się w dużej mierze regionalnością i instytucjonalnością. Najważniejsza rola dolara nie zmieni się jeszcze prawdopodobnie przez długi czas, gdyż obecnie pośredniczy on w większości transakcji handlowych państw azjatyckich, Kanady, a także w imporcie strefy euro z państwami spoza UE. Rys.3- Prognoza kursu złotego według głównych walut Źródło: Eurostat (na dzień r.) 2.2 Rezerwa walutowa Euro ma duże znaczenie w dziedzinie rezerw walutowych. Przeważnie uczestniczy w budowaniu portfeli inwestycyjnych przez podmioty prywatne oraz tworzeniu oficjalnych rezerw dewizowych przez narodowe banki centralne i organizacje międzynarodowe 22. Koniec 2011 roku przyniósł kryzys na rynku obligacji skarbowych w strefie euro. Ów kryzys objawiał się w znaczącym spadku popytu na papiery wartościowe strefy euro przez obcych inwestorów. 22 Małecka E., Wierzba R., Wzrost znaczenia euro jako waluty międzynarodowej, [w:] Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa w warunkach zakłóceń na rynkach finansowych, red. Bieliński J., Czerwińska M., Sopot 2008, s

18 W tym miejscu należy zwrócić szczególną uwagę na to jak globalny kryzys finansowy wpłynął na międzynarodowy przepływ kapitału. Sytuacja kryzysowa wyzwala w inwestorach skłonność do lokowania środków w narodowych portfelach inwestycyjnych, a jednocześnie następuje zredukowanie tych środków w transgranicznych portfelach. Opisana wyżej sytuacja jest wynikiem tzw. szoku ryzyka i dotyczy przede wszystkim krajów, które mają największe zobowiązania netto lub tych, u których odnotowano boom kredytowy. Oczywistym jest, że większe zadłużenie powoduje większe ryzyko i dlatego to właśnie w tych krajach nastąpił największy odpływ kapitału. Alternatywne teorie dotyczące międzynarodowego przepływu kapitału, a przede wszystkim przepływów portfelowych podsuwają wniosek, iż wzrost światowej awersji do ryzyka w czasie kryzysu zachęcił inwestorów do lokowania środków w pewniejsze aktywa, które miały również bardziej przejrzyste zasady, gdyż zauważono odstępowanie od złożonych instrumentów finansowych. Jest to wynikiem w szczególności nierównego dostępu do informacji pomiędzy narodowymi i zagranicznymi inwestorami, ponieważ ci drudzy w dużej mierze nietrafnie ocenili rozwój sytuacji w innych krajach 23. Kryzys dotknął także rynki obligacji skarbowych, co w latach skutkowało wzrostem ryzyka mającego związek z częścią papierów dłużnych denominowanych w euro. Zagraniczni inwestorzy mieli problem z oceną zawiłości instytucjonalnej na rynkach opanowanych przez tą walutę. Wszelkie zawirowania w strefie euro, o których mowa powyżej pokazują jak duży wpływ mają one na wzrost lub spadek zaufania do waluty. Kryzysy- począwszy od tego, który w 2008 roku został zapoczątkowany od upadku Lehman Brothers, aż po ten, który z nową mocą rozpętał się w 2011 roku, przynosiły kolejno spadek zainteresowania zagranicznych inwestorów papierami dłużnymi emitowanymi przez kraje członkowskie, a następnie odmienny wpływ o negatywnym charakterze na zainteresowanie tymi papierami. Wartym podkreślenia jest fakt, iż spadek zainteresowania nie dotyczył tylko państw należących do Unii Gospodarczej i Walutowej, które cechuje wysokie zadłużenie, ale w pewnej mierze dotknął całą strefę euro. Oczywiście nie tylko strefa euro została dotknięta kryzysem, gdyż inwestorzy zmniejszyli swoją ekspozycję na papiery skarbowe emitowane także przez Stany 23 Van Nieuwerburgh S., Veldkamp L., Information Acquisition and Under-Diversification, Review of Economics Studies, no.77, 2010, s

19 Zjednoczone oraz Japonię. W latach , czyli w czasie kiedy rynek obligacji cechowała duża niestabilność, waluty te na powrót stały się w oczach inwestorów bezpieczne. Zarówno w 2008 roku jak i w roku 2011, zagraniczni inwestorzy wycofywali kapitał przede wszystkim z ryzykownych aktywów, takich jak: obligacje, bilety czy akcje zwykłe emitowane przez prywatny sektor w innych krajach (wyjątkiem tutaj jest Szwajcaria). Rezerwy walutowe przyrastają w najszybszym tempie w krajach zaliczanych do rozwijających się. Nie bez powodu, są one bowiem ważnym narzędziem w prowadzeniu polityki gospodarczej. Państwami, które posiadają najwięcej rezerw walutowych są Chiny, Rosja, Arabia Saudyjska, Brazylia oraz Indie. Chiny pod tym względem są prawdziwym rekordzistą, ponieważ ich rezerwy wynoszą więcej niż łączne rezerwy Japonii, krajów Unii Gospodarczej i Walutowej oraz Stanów Zjednoczonych. 24 Kryzys, który dosięgnął rynek obligacji skarbowych w krajach Unii Gospodarczej i Walutowej miał znaczący wpływ na udział rezerw walutowych denominowanych w euro. Nie zmienia to jednak faktu, iż euro pełni obecnie funkcję drugiej waluty rezerwowej na poziomie globalnym, natomiast pozycja dolara amerykańskiego, póki co nie jest zagrożona Rozliczenia transakcji międzynarodowych Czynnikiem, który ma decydujący wpływ na wybór rozliczenia w handlu międzynarodowym jest stabilność makroekonomiczna objawiająca się w stabilności cen kraju, który emituje daną walutę. Goldberg L. oraz Tille C., uważają, że im bardziej zmienne są czynniki makroekonomiczne w danym kraju, tym rzadziej jego waluta jest wykorzystywana w rozliczeniach międzynarodowych i tym częściej stosuje się waluty krajów o bardziej stabilnych podstawach gospodarczych 26. Ponadto ze względu na pełnioną przez walutę międzynarodową funkcję przechowywania wartości stabilna siła nabywcza zwiększa jej szanse na wykorzystanie w rozliczeniach międzynarodowych Franek S., Interwencje walutowe banków centralnych i zarządzanie rezerwami walutowymi [w:] Współczesna bankowość centralna, red. Jaworski W., Szelągowska A., Warszawa 2012, s Giżyński J., Wierzba R., Funkcjonowanie euro jako waluty międzynarodowej w warunkach kryzysu gospodarczego, Zarządzanie i finanse 2(4)/2013, s Goldberg L., Tille C. Micro, macro, and strategic forces in international trade invoicing, NBER Working Paper Series, No15470/ Goldberg L., Tille C. Micro, macro, and strategic forces in international trade invoicing, NBER Working Paper Series, No15470/

20 Mała zmienność kursu walutowego odgrywa tak samo ważną rolę jak stabilność cen jeśli chodzi o wybór waluty służącej do fakturowania oraz rozliczeń transakcji w handlu międzynarodowym. Jest to zupełnie zrozumiałe, ponieważ stabilna sytuacja pozwala na uniknięcie niepotrzebnego ryzyka, stąd też stabilny kurs sprzyja korzystaniu z jego waluty przez eksporterów. Stabilność jest w przypadku rozliczania najbardziej istotnym czynnikiem, co pokazuje także fakt, iż w sytuacji gdy kurs waluty przejścia jest pewniejszy od kursu waluty lokalnej, to eksporterzy z dużą dozą pewności wybiorą właśnie walutę przejścia. Następnym czynnikiem, który ma wpływ na wybór waluty fakturowania jest bliskość geograficzna kraju eksportera lub importera oraz terytorium charakteryzującym się silnym oddziaływaniem gospodarczym, jakim jest, np. strefa walutowa. Bliskość geograficzna ułatwia używanie w rozliczeniach transakcji waluty, która dominuje w sąsiadującym ugrupowaniu, a niekiedy wiąże się z nią nawet walutę narodową. Przykładem może być duża ilość eksporterów, która pochodzi z krajów mających liczne powiązania z dolarem. Eksporterzy z tych państw wybierają bowiem właśnie tą walutę przejścia w rozliczeniach. Praktycznie identyczna sytuacja ma miejsce w państwach powiązanych z euro. Członkostwo lub przyszłe członkostwo w Unii Europejskiej, które prowadzi do przyjęcia wspólnej waluty, oraz fakt przywiązania kursu waluty narodowej do euro odgrywają istotną rolę w wyborze waluty fakturowania handlu międzynarodowego takiego kraju 28. Istotne znaczenie ma stopień rozwoju gospodarczego i konkurencyjność danego państwa. Niekiedy właśnie ten czynnik jest podstawą wyboru tej a nie innej waluty w rozliczaniu transakcji. Potwierdza to prawo Grassmana, które mówi że: handel towarami przemysłowymi między państwami uprzemysłowionymi w większości fakturowany jest w walucie eksportera, a kontrakty w walucie trzeciej (nie będącej walutą eksportera ani walutą importera) występują bardzo rzadko; handel między państwami uprzemysłowionymi a państwami rozwijającymi się jest na ogół fakturowany w walucie państwa uprzemysłowionego lub w walucie trzeciej (zwykle w dolarach); małe wykorzystanie walut państw rozwijających się wynika głównie z ich ograniczonej wymienialności; 28 Goldberg L., Tille C. Micro, macro, and strategic forces in international trade invoicing, NBER Working Paper Series, No15470/

21 handel surowcami jest w większości przypadków fakturowany w dolarach, co wynika z faktu, że notowania cen surowców na światowych giełdach podawane są z reguły w dolarach 29. Istotne znaczenie w wyborze waluty fakturowania mają także takie czynniki jak rozwój rynków finansowych, stopień organizacji rynków, siła przetargowa producentów i konkurencja między firmami, homogeniczność dóbr, waluta zakupu i wielkość jednorazowej dostawy oraz tzw. efekt sieci. Europejski Bank Centralny monitoruje udział waluty euro w fakturowaniu handlu międzynarodowego przez poszczególne kraje Unii Europejskiej. Pierwsze dane pochodzą z 2001 roku i pokazują, że począwszy od tego czasu rola euro w fakturowaniu i rozliczaniu handlu międzynarodowego rośnie w sposób systematyczny. We wspólnej walucie fakturuje się prawie 70% eksportu kierowanego poza strefę euro i ponad 50% importu pochodzącego spoza tej strefy (dane z 2010 roku). Rys.4- Zaufanie Obywateli Państw do Euro Źródło: P.Gajewski, na podstawie danych EUROSTAT Wykorzystanie euro w rozliczaniu eksportu i importu jest zróżnicowane jeśli chodzi o poszczególne kraje. Cypr jest krajem, który w najmniejszym stopniu wykorzystuje przywilej używania waluty międzynarodowej w transakcjach z państwami z poza unijnego obszaru walutowego. W 2010 roku jedynie 25,9% eksportu było rozliczane we wspólnej walucie, natomiast jeśli chodzi o import, to udział ten był jeszcze mniejszy wynosił 15,6%. Ten niski zakres wykorzystania euro wynika w dużej mierze ze specyfiki gospodarki 29 Ibidem, s

22 cypryjskiej. Państwo to charakteryzuje się chociażby znaczącym udziałem ropy i produktów ropopochodnych w transakcjach handlowych przez nie realizowanych. Wspólną walutę w fakturowaniu handlu w największym stopniu wykorzystują dwa państwa: Słowacja oraz Słowenia. Prawdopodobnie sytuacja ta jest następstwem dużej roli inwestorów zagranicznych zarówno na Słowacji jak i w Słowenii. Ten drugi kraj ponadto pełni rolę o charakterze tranzytowym, przez długi czas był mocno przywiązany do marki niemieckiej, a na długo przed formalnym przyjęciem waluty euro cechował się wysokim stopniem euroizacji 30. Rys 5- Import, Eksport Źródło: 30 Ibidem, s

23 3. Perspektywy euro w roli waluty międzynarodowej Perspektywy euro w roli waluty międzynarodowej są w znaczącym stopniu uzależnione od zachodzących ciągle zmian w globalnym systemie walutowym, a więc przyszłej pozycji dolara amerykańskiego i walut alternatywnych, a także przeprowadzanych reform, mających być gwarantem osiągania coraz to większych korzyści w posiadania wspólnej waluty. Za najbardziej prawdopodobne kierunki zmian w rynkach światowych uważa się 31 : reformę istniejącego systemu walutowego, transformację obecnego systemu walutowego w kierunku systemu wielowalutowego, powstanie multilateralnego ładu walutowego. 3.1 Reforma istniejącego systemu walutowego Z dużą dozą prawdopodobieństwa można założyć, iż uczestnicy rynku światowego będą dążyć w przyszłości do zapewnienia bezpieczeństwa płynności finansowej zarówno w stosunkach bilateralnych pomiędzy bankami centralnymi, jak i na platformie multilateralnej, gdzie decydującą rolę regulacyjną pełni Międzynarodowy Fundusz Walutowy, za pomocą reform. Bezpieczeństwo nie jest jednak jedynym czynnikiem sprawczym, gdyż dąży się także do umocnienia wzajemnych możliwości nadzoru i koordynacji polityki makroekonomicznej, co w praktyce oznacza zwiększenie kontroli przepływu kapitału. Jeśli światowy rynek walutowy pójdzie w tym kierunku oznaczać to będzie, że pozycja dolara jako głównej waluty międzynarodowej utrzyma się. Rola euro ograniczyła by się do ścisłego związku z poziomem zadłużenia publicznego. Ponadto, według Muchy- Leszko B i Kąkol M. następowałoby stopniowe wiązaniach chińskiego systemu walutowego z systemami pozostałych gospodarek wschodzących, które stosują kursy płynne kierowane oraz ograniczoną kontrolę przepływu kapitału Mucha-Leszko B., Znaczenie i perspektywy euro w funkcji waluty rezerwowej, Lublin 2014, s Mucha-Leszko B., Kąkol M., Globalizacja i zmiany w układzie sił gospodarczych a międzynarodowy system walutowy, [w:] Molendowski E., Globalizacja i regionalizacja we współczesnym świecie, Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Irenie Pietrzyk, Kraków 2012, s

24 3.2 System wielowalutowy Bardzo prawdopodobnym scenariuszem czekającym rynek walutowy jest powstanie systemu wielowalutowego. Przewiduje się, ze najlepszą pozycję zajmowałyby trzy waluty: dolar, euro i renminbi i wszystkie trzy byłyby na podobnym poziomie jeśli chodzi o używanie ich w roli pieniądza światowego. Zarówno dolar jak i euro i renminbi byłyby tak samo wykorzystywane jako waluty rezerwowe, zaczepu a także w sferze transakcji prywatnych. System ten miałby powstać jako naturalne przeobrażenie się rynku, jednak zmiany miałyby być wspomagane przez odpowiednie organy Unii Europejskiej i Chin. W przypadku euro najważniejszym warunkiem umocnienia jego pozycji jest przywrócenie zaufania rynków finansowych i inwestorów do tej waluty. Jest to możliwe poprzez ustabilizowanie obecnej sytuacji finansów publicznych oraz budżetów w krajach członkowskich. Równowaga powinna być osiągnięta także poprzez stworzenie efektywniejszego i scentralizowanego nadzoru finansowego. Także chińska waluta nie osiągnie tego statusu bez zmian. Problemem Chin jest wciąż zbyt mała swoboda przepływu kapitału, konieczne jest także upłynnienie kursu. Dobrym sygnałem jest fakt, iż odpowiednie zabiegi mające na celu umiędzynarodowienie renminbi są już prowadzone w Chinach od kilku lat. Państwo to skupia się przede wszystkim na działaniach promocyjnych realizowanych przez centra finansowe. Trzeba sobie zdawać sprawę z tego, iż wszelkie zmiany na rynkach finansowych powinny zachodzić stopniowo, gdyż gwałtowne działania mogą wywołać poważne w skutkach zachwiania stabilności. Poszkodowanymi byliby nie tylko emitenci walut międzynarodowych, ale właściwie cała gospodarka światowa. Oręziak L. uważa, że Nagłe zastąpienie dolara amerykańskiego walutą europejską mogłoby przyczynić się do pogłębienia aprecjacji euro i wpłynąć na ograniczenie konkurencyjności państw wspólnej waluty. Z drugiej strony, odzwierciedleniem zmniejszającej się roli dolara są wszelkiego rodzaju niepowodzenia i załamania gospodarki amerykańskiej, co może być korzystne dla umocnienia euro lecz niesie zagrożenie dla koniunktury gospodarczej na świecie Oręziak L., Euro pieniądz międzynarodowy, Europejska Integracja Monetarna od A do Z, Bank i Kredyt, Narodowy Bank Polski, styczeń 2008, s

25 Uwzględniając obecne ryzyko, rozważną wydaje się być droga korzystania z kilku walut międzynarodowych, dlatego prawdopodobieństwo, że w odpowiednim oczywiście czasie obecny system walutowy będzie zmierzał w kierunku wielowalutowego jest tak duże. Wszelkie przemiany będą następować jednak w bardzo długim okresie czasu. Gospodarka Chin rozwija się w bardzo szybkim tempie, jednak mimo powiększania swojego potencjału, mierzonego udziałem w światowym PKB, a także rozwojem handlu i inwestycji zagranicznych, chińska waluta wciąż nie ma większych szans bycia poważnym zagrożeniem dla dolara amerykańskiego. Ta sytuacja jest wynikiem wciąż niestabilnej polityki tego kraju, zacofaniem społecznym (zwłaszcza w porównaniu do USA czy Unii Europejskiej), jak i również niedostatecznie rozwiniętego rynku finansowego i walutowego. Wariant ten, choć prawdopodobny, po uwzględnieniu obecnej sytuacji pozwala zakładać, iż zmiany nadejdą, ale w odległym czasie, a obecnej pozycji dolara jako lidera rynku światowego i euro na drugiej pozycji nie zagrozi jeszcze długo żadna inna waluta Multilateralny system walutowy Multilateralny system walutowy oznaczałby największe zmiany w obecnym porządku. Nie jest to nowa koncepcja, gdyż pierwsze pomysły jej wprowadzenia pojawiły się w 1944 roku, a ich autorem był J. M. Keynes, który proponował powstanie nowej waluty o nazwie bancor. Obecnie mówi się o nadaniu nowego znaczenia już istniejącej walucie o umownym charakterze- mowa tu o SDR (Special Drawing Rights specjalne prawa ciągnienia). SDR w dzisiejszym systemie jest pieniądzem bezgotówkowym, używanym jedynie w zapisach księgowych, a jego używanie ograniczone jest tylko do banków centralnych państw oraz niewielu instytucji finansowych w rozliczeniach między sobą. Zmiany zakładałyby zwiększenia jego rangi do niektórych funkcji waluty międzynarodowej: funkcja fakturowania, 34 Mucha-Leszko B., Kąkol M., Perspektywy euro jako waluty międzynarodowej, "Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach", nr 129/2013, s

26 funkcja zaczepu (oceny wartości), funkcja rezerwowa. Oficjalne rezerwy walutowe miałyby od tej pory być gromadzone w walucie SDR, co w praktyce oznaczałoby znaczne zmniejszenie pozycji dolara i euro. Nową koncepcję, różni od koncepcji Keynes a to, że nowo powstała waluta nie otrzymałaby rangi waluty zewnętrznej. Gdyby waluta SDR otrzymałaby opisywany status, to z pewnością umocniłby się nadzór, który sprawuje Międzynarodowy Fundusz Walutowy nad systemem walutowym. Według Muchy- Leszko B. oraz Kąkol M. tym samym fundusz ten uzyskałby łatwiejszy dostęp do finansowania, co sprzyjałoby efektywniejszemu zarządzaniu globalną płynnością finansową 35. Ten scenariusz ze wszystkich wymienionych wydaje się być najbardziej dostosowany do panującego mechanizmu rynkowego oraz uwzględnia w sposób najdokładniejszy zachodzące procesy gospodarcze. Ponadto uwzględniając koszty transakcyjne jest to zdecydowanie najbardziej optymalne rozwiązanie. Trzeba jednak mieć na uwadze, że powstanie jednej głównej waluty może być bardzo niebezpieczne dla funkcjonowania całej gospodarki światowej i przyczynić się do kolejnych kryzysów. 35 Mucha-Leszko B., Kąkol M., Globalizacja i zmiany w układzie sił gospodarczych a międzynarodowy system walutowy, [w:] Molendowski E., Globalizacja i regionalizacja we współczesnym świecie, Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Irenie Pietrzyk, Kraków 2012, s

27 Zakończenie Analiza uwarunkowań gospodarczych i ekonomicznych jakie panują na obszarze objętym wspólną walutą jaką jest euro, a także wzięcie przy tym pod uwagę funkcji jakie spełnia euro jako waluta międzynarodowa pokazuje jasno, iż na poziomie globalnym jest to jedna z najczęściej używanych walut zarówno w sektorze prywatnym jak i publicznym. Niezaprzeczalnym faktem jest jednak ten, iż mimo swojej popularności wciąż funkcjonuje jako waluta druga po dolarze amerykańskim. Swoją pozycję zawdzięcza przede wszystkim znaczącemu udziałowi całej strefy euro w transakcjach handlowych, stabilności makroekonomicznej, a także silnemu potencjałowi gospodarczemu. Pojawienie się euro wyeliminowało aż 11 walut narodowych, co dało jej w stosunkowo krótkim czasie natychmiastową znaczącą pozycję. Obecnie mamy do czynienia z nienajlepszą sytuacją gospodarczą na światowych rynkach oraz z licznymi problemami z jakimi boryka się sektor finansów publicznych strefy euro, nie mniej jednak waluta wspólnotowa nie traci znacząco na swojej głównej funkcji polegającej na rozliczaniu transakcji handlowych, tj. fakturowaniu. Podkreślenia wymaga, że euro spełnia rolę waluty międzynarodowej przede wszystkim na terenie Europy w ramach strefy Euro, a także na obszarze Unii Europejskiej. Swój międzynarodowy charakter spełnia głównie na poziomie regionalnym, a nie światowym, na którym nieprzerwanie rządzi dolar. Lider na rynku charakteryzuje się dużo większą płynnością na światowym rynku walutowym, a jego procentowy udział w obrotach walutowych od lat jest znacznie wyższy niż ma to miejsce w przypadku euro. Ponadto zauważyć można systematyczny spadek znaczenia euro jako waluty transakcyjnej. Przyczyny takiego stanu rzeczy można się doszukiwać we wzrastającej pozycji walut wywodzących się z rynków wschodzących (przede wszystkim azjatyckich). Trzeba jednak przyznać, że ze wszystkich walut pretendujących do roli międzynarodowych euro ma największe ku temu możliwości. Tak jak wspomniano wielokrotnie, euro znajduje się na drugiej pozycji zaraz po dolarze amerykańskim, jednak duże zaplecze kapitałowe tych dwóch walut sprawia, że inne mają znaczenie jedynie marginalne. To współdziałanie dwóch walut prawdopodobnie będzie się utrzymywać jeszcze przez bardzo długi czas. Euro mimo nadszarpniętego w ostatnim czasie zaufania i tak cieszy się silną pozycją jeśli chodzi o jego zastosowanie i może korzystać z opisywanego wcześniej tzw. efektu sieci. Gorsze perspektywy krótkoterminowe nie grożą w żadnym przypadku utratą pozycji 25

28 drugiej waluty międzynarodowej. Jedynie dalekosiężne perspektywy zakładają, iż pozycja dolara i euro stopniowo może się osłabiać na rzecz krajów rozwijających się, których gospodarki przeżywają teraz prawdziwy rozkwit. W ostatnim czasie nastąpił znaczący postęp globalizacji i rozwoju świata pod względem gospodarczym, co było ułatwione w dużej mierze dzięki włączeniu w międzynarodowy system przepływu kapitału, handlu i inwestycji gospodarek rozwijających się. Państwa te z pewnością dojdą do momentu, w którym osiągną taką ilość kapitału i wiedzy, że przestaną być uzależnione od wsparcia pochodzącego z krajów wysoko rozwiniętych. Próba opanowania światowego kryzysu prawdopodobnie spowoduje wyhamowanie procesu globalizacji na rzecz zwiększenia współpracy na poziomie regionalnym, co może skutkować pogłębieniem współpracy walutowej. Z całą pewnością perspektywy walut pochodzących z krajów azjatyckich są mocno ograniczone. Gospodarki rozwijające się nie posiadają jeszcze dostatecznej siły gospodarczej, która mogłaby stanowić fundament nowej światowej waluty. Przyszłość euro w tej chwili może być niejasna biorąc pod uwagę postępujący kryzys w Grecji i widmo podobnego w Hiszpanii, Portugalii oraz we Włoszech, a także ogólny spadek potencjału całej strefy, jednak biorąc pod uwagę trud jaki został włożony w działania mające na celu osiągnięcie obecnej pozycji można bez chwili wahania założyć, iż Unia Europejska dołoży wszelkich starań aby pozycja euro została zachowana. 26

29 Bibliografia 1. Białecka K., Euro w roli waluty międzynarodowej, Olsztyn Misztal P., Światowe waluty rezerwowe - obecna sytuacja i perspektywy, [w:] Wzrost gospodarczy i finanse międzynarodowe, red. Bukowski S.I., Misala J., Warszawa Skopiec D., Perspektywy internacjonalizacji waluty Chin [w:] Gospodarka narodowa, 1 (269) Rok LXXXIV/XXV styczeń- luty Oręziak L., Euro pieniądz międzynarodowy, Bank i Kredyt 1/ Nakonieczna-Kisiel H., Pieniądz światowy, [w:] Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Wybrane zagadnienia, red. J. Dudziński, H. Nakonieczna-Kisiel, Szczecin Mycielska D., Euro w roli waluty międzynarodowej, Warszawa Pszczółka I., Współczesne waluty międzynarodowe, Warszawa Kuziemska K., Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, Warszawa Maliszewski W., Pomiar senioratu przegląd metod i wyników empirycznych, centrum Analiz Społeczno- Ekonomicznych CASE, Studia i Analizy, Warszawa Mucha-Leszko B., Kąkol M., Perspektywy euro jako waluty międzynarodowej, "Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach", nr 129/ Kurkowiak B., Problemy handlu zagranicznego i gospodarki światowej, Szczecin European Central Bank: The International Role of the Euro, July Małecka E., Wierzba R., Wzrost znaczenia euro jako waluty międzynarodowej, [w:] Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa w warunkach zakłóceń na rynkach finansowych, red. Bieliński J., Czerwińska M., Sopot

30 14. Van Nieuwerburgh S., Veldkamp L., Information Acquisition and Under- Diversification, Review of Economics Studies, no.77, Franek S., Interwencje walutowe banków centralnych i zarządzanie rezerwami walutowymi [w:] Współczesna bankowość centralna, red. Jaworski W., Szelągowska A., Warszawa Giżyński J., Wierzba R., Funkcjonowanie euro jako waluty międzynarodowej w warunkach kryzysu gospodarczego, Zarządzanie i finanse 2(4)/ Goldberg L., Tille C. Micro, macro, and strategic forces in international trade invoicing, NBER Working Paper Series, No15470/ Tavlas G.S., Międzynarodowe zastosowanie walut: dolar amerykański i euro, Finanse i rozwój, Tom. 35, Nr 2/ Opracowanie przygotowane przez Narodowy Bank Polski, Departament Integracji ze Strefą Euro, Międzynarodowa rola euro III, Lipiec Mucha-Leszko B., Znaczenie i perspektywy euro w funkcji waluty rezerwowej, Lublin Mucha-Leszko B., Kąkol M., Globalizacja i zmiany w układzie sił gospodarczych a międzynarodowy system walutowy, [w:] Molendowski E., Globalizacja i regionalizacja we współczesnym świecie, Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Irenie Pietrzyk, Kraków Oręziak L., Euro pieniądz międzynarodowy, Europejska Integracja Monetarna od A do Z, Bank i Kredyt, Narodowy Bank Polski, styczeń

31 Spis rysunków: Rys.1- str.7- Dane dotyczące zastąpienia pieniądza polskiego Złotego pieniądzem Euro Rys.2 str.11- Euro jako środek płatniczy Rys.3- str.15- Prognoza kursu złotego według głównych walut Rys.4-str.19- Zaufanie Obywateli Państw do Euro Rys 5-str.20- Import, Eksport 29