NIEJEDNORODNOŚĆ KRYTYCZNEGO NAPIĘCIA POWIERZCHNIOWEGO ZWILŻANIA W ZBIORZE BARDZO DROBNYCH ZIARN WĘGLOWYCH

Transkrypt

1 POLSKIE TOWARZYSTWO PRZERÓBKI KOPALIN NIEJEDNORODNOŚĆ KRYTYCZNEGO NAPIĘCIA POWIERZCHNIOWEGO ZWILŻANIA W ZBIORZE BARDZO DROBNYCH ZIARN WĘGLOWYCH Jerzy SABLIK *) *) Prof. dr hab.; Główny Instytut Górnitwa, Zakład Wzbogaania i Utylizaji Kopalin; Pl. Gwarków 1, Katowie; tel.: (0-32) , faks: (0-32) , buxjs@gig.katowie.pl RECENZENCI: prof. dr hab. Andrzej ŚLĄCZKA; dr hab. inż. Jan DRZYMAŁA Streszzenie Przedstawiono wyniki badań niejednorodnośi krytyznego napięia powierzhniowego zwilżania w zbiorah bardzo drobnyh ziarn węgli kamiennyh o różnym stopniu uwęglenia oraz tyh samyh węgli po zwilżeniu ih powierzhni różnego typu odzynnikami hemiznymi. Wykazano, że niejednorodność ta jest w danym zbiorze zależna od stopnia uwęglenia węgla kamiennego i maleje wraz ze wzrostem wartośi tego parametru. Niejednorodność napięia powierzhniowego zwilżania ziarn można zmienić przez pokryie powierzhni odzynnikami. W przypadku badanyh węgli kamiennyh o najmniejszym stopniu uwęglenia uzyskać można pod wpływem odzynnika flotayjnego tylko niewielkie zmniejszenie niejednorodnośi od wartośi 12,5 mj/m 2 (powierzhnia zysta) do wartośi 11,1 mj/m 2 (powierzhnia zwilżona odzynnikiem), zaś w przypadku węgli badanyh o największym stopniu uwęglenia analogiznie od wartośi 6,6 mj/m 2 do wartośi 3,5 mj/m 2.W zbiorze ziarn o najmniejszym uwęgleniu zwilżonyh odzynnikiem flotayjnym różnia między energią powierzhni poszzególnyh ziarn może wynosić do 22 mj/m 2 podzas gdy w zbiorze ziarn najwyżej uwęglonyh badanyh węgli tylko 7 mj/m 2. Analiza uzyskanyh wyników dowodzi, że obok średniego krytyznego napięia powierzhniowego zwilżania niejednorodność energetyzna powierzhni w zbiorze najdrobniejszyh ziarn węglowyh jest jednym z zynników deydująyh o właśiwośiah tehnologiznyh najdrobniejszyh klas ziarnowyh, a szzególnie o ih aktywnośi flotayjnej. 1. Wstęp Bardzo drobne ziarna węglowe powstają w wyniku proesów urabiania i transportu węgla, a także jego wzbogaania, a w rezultaie prowadzonyh w zakładah przeróbki proesów tehnologiznyh wydzielane są jako muł węglowy. Niektóre warianty opraowywanyh w ostatnih latah tehnologii zystego węgla przewidują rozdrabnianie węgla do ziarn o rozmiarah mniejszyh od 100 μm i wzbogaanie tej klasy ziarnowej [Blashke 1994]. Wzbogaanie w przypadkah najdrobniejszyh klas ziarnowyh realizuje się metodami flotaji lub aglomeraji, a operajami tehnologiznymi towarzysząymi są sedymentaja, zagęszzanie i odwadnianie zawiesin mułów węglowyh. Przebieg tyh operaji uwarunkowany jest właśiwośiami powierzhniowymi ziarn węglowyh, a szzególnie ih hydrofobowośią, której miarą może być krytyzne napięie powierzhniowe zwilżania. Dobór optymalnyh warunków tehnologiznyh danego proesu jest tym skutezniejszy im właśiwośi powierzhniowe ziarn są bardziej jednorodne. Wykorzystują wyniki wześniejszyh badań w zakresie krytyznego napięia powierzhniowego zwilżania i flotaji, a szzególnie konepję krytyznego napięia powierzhniowego iała stałego Zismana [1964 ] oraz prae Hornsby ego i Leji [1980, 1984 ] Fuerstenau i współpraowniy [Fuerstenau et al. 1991, Diao, Fuerstenau 1991] opraowali metodę frakjonowanej flotaji powierzhniowej umożliwiająą nie tylko doświadzalne potwierdzenie niejednorodnośi napięia powierzhniowego zwilżania ziarn węglowyh w danym zbiorze, ale także opis ilośiowy tego zjawiska. Opraowana została także metoda zwilżania powierzhni ziarn poza środowiskiem danego proesu substanjami hemiznymi stosowanymi w proesah przeróbzyh jako odzynniki stymulująe ten proes (np. odzynniki flotayjne) [Sablik, Wierzhowski 1992, 1995]. Umożliwiło to pomiar ih wpływu na napięie powierzhniowe zwilżania oraz na niejednorodność energetyzną powierzhni ziarn w danym zbiorze. W dalszej zęśi opraowania przedstawiono wyniki badań niejednorodnośi energetyznej powierzhni ziarn węgli o różnym stopniu uwęglenia oraz wpływu środków hemiznyh stosowanyh jako odzynniki flotayjne na tę niejednorodność w danym zbiorze ziarn. Inżynieria Mineralna styzeń zerwie 2000 Journal of the Polish Mineral Engineering Soiety 17

2 2. Podstawy metody frakjonowanej flotaji powierzhniowej Metoda frakjonowanej flotaji powierzhniowej polega na rozdziale zbioru ziarn umieszzonyh na powierzhni iezy o określonym napięiu powierzhniowym na frakje o napięiu powierzhniowym większym od napięia powierzhniowego iezy, które toną oraz frakje o napięiu powierzhniowym mniejszym od napięia powierzhniowego iezy, które utrzymują się na powierzhni. Stosują jako ieze pomiarowe roztwory wodne metanolu o różnym udziale metanolu, a wię o różnym napięiu powierzhniowym, uzyskać można informaje o rozkładzie napięia powierzhniowego ziarn w danym zbiorze. Wyniki uzyskane tą tehniką przedstawia się przy pomoy skumulowanyh krzywyh rozdziału, na któryh wyznazyć można napięie powierzhniowe roztworu zwilżająego wszystkie ziarna ( min.), napięie powierzhniowe roztworu nie zwilżająego żadnyh ziarn ( max.), średnie krytyzne napięie powierzhniowe zwilżania ziarn ( ) oraz odhylenie standardowe od wartośi średniej (σ ), które przyjęto stosować jako miarę niejednorodnośi energetyznej powierzhni ziarn [Diao, Fuerstenau 1991]. Na rysunku 1 przedstawiono przykłady krzywyh ilustrująyh ziarna o powierzhniah energetyznie jednorodnyh (krzywa 1) spełniająa warunki: min. = max. = oraz σ = 0 (1 3. Materiały i metodyka badań 3.1. Próbki węgla Badania przeprowadzono na próbkah węgla kamiennego o różnym stopniu zmetamorfizowania pohodząyh z różnyh kopalń. Odpowiednio wyselekjonowane próbki zawierająe do kilku proent popiołu doprowadzano przez stopniowe rozdrabnianie i odsiewanie podziarna do ziarn o rozmiarah mniejszyh od 300 μm, a następnie wydzielano klasę ziarnową μm, która stanowiła przedmiot badań metodą frakjonowanej flotaji powierzhniowej Odzynniki hemizne Dla uzyskania informaji o wpływie różnyh odzynników hemiznyh na niejednorodność energetyzną powierzhni w zbiorze ziarn badanyh węgli zwilżano je dodekanem (DD), olejem napędowym (ON), metyloizobutylokarbinolem (MIBC) i alkoholami iężkimi (AC). Odzynniki ON i DD stosuje się jako kolektory w proesie flotaji węgla, zaś MIBC i AC jako substanje pianotwórze. Badano także wpływ środków flotayjnyh o składzie 90% ON i 10% AC oraz 70% ON i 30% AC, a także odzynniki które wzbudzały optymalną aktywność flotayjną danego węgla [Sablik 1998]. oraz ilustrująe zbiory ziarn o mniejszej (krzywa 2) i większej (krzywa 3) niejednorodnośi energetyznej powierzhni ziarn w danyh zbiorah. Średnie krytyzne napięie powierzhniowe zwilżania danego rozkładu oblizyć można z wykorzystaniem histogramu zęstośi z zależnośi = max f min ( ) d gdzie: krytyzne napięie powierzhniowe zwilżania powierzhni ziarn; f( ) funkja gęstośi (histogram) krytyznego napięia powierzhniowego zwilżania; Jako miarę niejednorodnośi energetyznej powierzhni ziarn danego zbioru przyjęto stosować odhylenie standardowe funkji gęstośi krytyznego napięia powierzhniowego zwilżania: max 2 ( ) f( ) σ = d min (2 (3 Rys. 1. Krzywe ilustrująe rozkład napięia powierzhniowego zwilżania w zbiorze drobnyh ziarn: 1 zbiór ziarn o powierzhniah jednorodnyh 2 zbiór ziarn o mniejszej niejednorodnośi 3 zbiór ziarn o większej niejednorodnośi Oznazenie niejednorodnośi energetyznej powierzhni w zbiorze ziarn Niejednorodność energetyzną powierzhni w zbiorze ziarn wylizano według zależnośi (3. 18 Inżynieria Mineralna styzeń zerwie 2000 Journal of the Polish Mineral Engineering Soiety

3 Aby to umożliwić określano wartość średniego krytyznego napięia powierzhniowego zwilżania dla zbiorów ziarn badanyh węgli zgodnie z metodyką opraowaną przez Fuerstenau a i współpraowników [1991] i polegająą na rozdziale próbek ziarn o masie 0.2 g na powierzhniah iezy o różnyh napięiah powierzhniowyh na zęśi tonąe i pływająe. Malejąemu napięiu powierzhniowemu iezy pomiarowej towarzyszy zmniejszanie się masy frakji pływająej. Wykorzystują uzyskane w ten sposób wyniki podziału zbiorów ziarn na frakje pływająe i tonąe, oblizono wartośi średniego krytyznego napięia powierzhniowego zwilżania badanyh węgli według zależnośi (2, a następnie niejednorodność energetyzną powierzhni w danym zbiorze ziarn. Oznazenia prowadzono na ziarnah niezwilżonyh ( zystyh ) i pokrytyh odzynnikami. Zwilżanie ziarn węglowyh odzynnikami prowadzono zgodnie z metodyką opraowaną przez Sablika i Wierzhowskiego [1992,1995] i polegająą na umieszzaniu monowarstwy ziarn między dwoma arkuszami papieru kopiowego nasyonego do z góry określonego stopnia danym odzynnikiem i poddanie tego układu małemu naiskowi. Przygotowane w ten sposób ziarna po pewnym okresie leżakowania w zamkniętym nazyniu niezbędnym dla uzyskania równowagi na zwilżonyh odzynnikami powierzhniah poddano opisanym wyżej badaniom. 4. Wyniki badań Na rysunku 2 przedstawiono zależność niejednorodnośi energetyznej powierzhni ziarn w danym zbiorze od uwęglenia badanego węgla kamiennego oraz w tyh samyh zbiorah po zwilżeniu ziarn odzynnikami powodująymi największe zmniejszenie niejednorodnośi. Niejednorodność energetyzna powierzhni w zbiorze ziarn zależy w istotny sposób od stopnia zmetamorfizowania węgla i jest w przypadku węgli niskouwęglonyh większa ( około 12,5 mj/m 2 ), a przypadku węgli średniouwęglonyh mniejsza ( około 6 mj/m 2 ). Właśiwie dobrane odzynniki mogą zdeydowanie obniżyć niejednorodność energetyzną powierzhni ziarn w danym zbiorze, przy zym efekt ten zależy także od stopnia zmetamorfizowania węgla. W przypadku węgli niskouwęglonyh wartość tego parametru można maksymalnie obniżyć z 12,5 mj/m 2 do 5,3 mj/m 2, zaś w przypadku węgla średniouwęglonego z 6,4 mj/ m 2 do mj/m 2 Wpływ różnyh odzynników hemiznyh na niejednorodność energetyzną powierzhni ziarn węgla przedstawiono na rysunku 3. Wartośi tego parametru przedstawiono na tle średniego krytyznego napięia powierzhniowego węgla zarówno w przypadkah węgli zwilżonyh jak i nie zwilżonyh danym odzynnikiem. Odzynniki o właśiwośiah kolektorów (apolarne) obniżają zarówno krytyzne napięie powierzhniowe węgla jak i niejednorodność energetyzną powierzhni w zbiorze ziarn. W przypadku węgla o stosunkowo małym uwęgleniu (C daf = 79,3%) olej napędowy powoduje obniżenie niejednorodnośi energetyznej o siedem jednostek. W przypadku węgli wyżej uwęglonyh najbardziej zmniejsza tę niejednorodność dodekan. Minimalna stwierdzona wartość wynosi w tym przypadku 2,3 mj/m 2 (węgiel o zawartośi C daf = 84,9%). Odzynniki o właśiwośiah pianotwórzyh (polarne) wpływają na niejednorodność energetyzną powierzhni ziarn w różny sposób w zależnośi od typu węgla oraz rodzaju odzynnika. W przypadku węgla o małym stopniu uwęglenia odzynniki obniżają tę niejednorodność tylko nieznaznie. W przypadkah pozostałyh badanyh węgli metyloizobutylokarbinol powodować może zwiększenie niejednorodnośi energetyznej powierzhni ziarn (węgiel o zawartośi C daf = 80,7%) lub zmniejszenie wartośi tego paramertru, zaś alkohole AC, stanowiąe mieszaninę wyższyh alkoholi z domieszką estrów zmniejszają niejednorodność energetyzną powierzhni ziarn o 2 3 jednostek z wyjątkiem węgla o małym uwęgleniu. Mieszaniny kolektorów i substanji pianotwórzyh (ON i AC) zmniejszają niejednorodność energetyzną powierzhni w zbiorze ziarn znaząo od około 45% do Rys. 2. Zależność niejednorodnośi energetyznej powierzhni w zbiorze drobnyh ziarn węglowyh od stopnia zmetamorfizowania węgla: 1 zbiór ziarn zystyh (nie zwilżonyh odzynnikiem); 2 zbiór ziarn zwilżonyh odzynnikiem zmniejszająym maksymalnie niejednorodność energetyzną powierzhni. Inżynieria Mineralna styzeń zerwie 2000 Journal of the Polish Mineral Engineering Soiety 19

4 60,0 Średnia krytyzna energia powierzhniowa mj/m 2 Niejednorodność energetyzna 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0, C daf, % ,5 6,4 5,8 11,0 11,3 12,0 12,8 11,1 7,3 4,1 10,1 5,6 4,0 4,5 4,4 8,0 3,6 7,9 4,8 3,6 3,4 4,3 Niejednorodność energetyzna Średnia krytyzna energia powierzhniowa mj/m 2 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0, C daf, % ,5 33,7 30,5 35,7 38,1 30,3 31,0 30,3 43,2 41,5 24,0 45,8 39,2 30,8 33,0 30,8 42,2 36,9 28,4 45,0 39,7 29,8 30,8 29,8 7,5 2,3 3,9 7,0 4,4 3,1 3,3 3,1 6,9 3,5 3,1 6,8 4,1 3,7 3,7 6,4 3,2 5,7 4,0 3,5 2,8 3,5 Rys. 3 Średnie krytyzne napięie powierzhniowe zwilżania i niejednorodność energetyzna powierzhni w zbiorah ziarn różnyh typów węgla zystyh i pokrytyh odzynnikiem: 1 ziarna nie pokryte odzynnikiem; 2 ziarna pokryte dodekanem (DD); 3 ziarna pokryte olejem napędowym (ON); 4 ziarna pokryte metyloizobutylokarbinolem (MIBC); 5 ziarna pokryte wyższymi alkoholami (AC); 6 ziarna pokryte mieszaniną o składzie 90% ON i 10%AC; 7 ziarna pokryte mieszaniną o składzie 70% ON i 30%AC; 8 ziarna pokryte odzynnikiem flotayjnym wzbudzająym optymalną aktywność flotayjną danego węgla. około 76%. Odzynniki flotayjne wzbudzająe optymalną aktywność flotayjną danego węgla obniżają również istotnie wartość niejednorodnośi energetyznej powierzhni w zbiorze ziarn (od około 40% do około 60%) dla wszystkih węgli z wyjątkiem węgla najniżej uwęglonego (około 11%). 6. Omówienie wyników badań Przebieg złożonyh z teoretyznego punktu widzenia proesów wodno-mułowyh w zakładah przeróbzyh, szzególnie proesów wzbogaania mułu węglowego metodami flotaji lub aglomeraji uzależniony jest w pierwszej kolejnośi od właśiwośi powierzhniowyh ziarn tworząyh muł węglowy, a przede wszystkim od hydrofobowośi ih powierzhni a wię napięia powierzhniowego zwilżania. Jeszze w pozątkah lat osiemdziesiątyh hydrofobowość powierzhni węgla określano na podstawie pomiarów graniznego kąta zwilżania, uzyskują jedynie wartośi średnie napięia powierzhniowego dla danego węgla [Gutierrez- Rodriguez et al. 1984, Wójik et al.1976, Sablik 1980].Wyjaśnienie różni aktywnośi flotayjnej 20 Inżynieria Mineralna styzeń zerwie 2000 Journal of the Polish Mineral Engineering Soiety

5 różnyh typów węgla kamiennego było w takiej sytuaji ogranizone, a w niektóryh przypadkah niemożliwe. Wdrożenie do praktyki badawzej metody frakjonowanej flotaji powierzhniowej (film flotation) umożliwiło pogłębienie wiedzy o właśiwośiah powierzhniowyh ziarn węglowyh w danym zbiorze. Wykazano, że w przypadku polskih węgli kamiennyh średnie krytyzne napięie powierzhniowe zwilżania mieśi się w przedziale od około 56 mj/m 2 dla węgli o małym stopniu uwęglenia (energetyznyh) do około 42 mj/m 2 dla węgli o średnim uwęgleniu (koksowyh) [Wierzhowski, Sablik 1991]. Udział ziarn o małym napięiu powierzhniowym w danym zbiorze jest znaznie większy w przypadku węgli o większym stopniu zmetamorfizowania, zaś udział ziarn o większym napięiu powierzhniowym jest większy w zbiorze ziarn węgla o mniejszym stopniu uwęglenia [Sablik 1997]. Stosują odpowiednie odzynniki hemizne można w danym zbiorze ziarn zmniejszyć średnie krytyzne napięie powierzhniowe ziarn węgli średnio uwęglonyh do około 30 mj/m 2 zaś najmniej uwęglonyh do około 38 mj/m 2 [Sablik, Wierzhowski 1994]. Stwierdzono także, że zarówno naturalna jak i standardowa aktywność flotayjna węgli [Wierzhowski, Sablik 1994, Sablik 1997], a także flotowalność mułów węglowyh [Sablik, Brzezina 1992] jest funkją średniego krytyznego napięia powierzhniowego zwilżania. Dla węgli kamiennyh o najmniejszym stopniu uwęglenia zarówno aktywność flotayjna naturalna jak i standardowa zbliżone są do zera. Na podstawie przedstawionyh wyników badań można wnioskować, że omówione wyżej uogólnienia dotyząe aktywnośi flotayjnej węgla uwarunkowane są nie tylko średnim krytyznym napięiem powierzhniowym węgla ale także niejednorodnośią energetyzną powierzhni ziarn w danym zbiorze. Niejednorodność energetyzna powierzhni ziarn zależy istotnie od stopnia zmetamorfizowania węgla zarówno w przypadku ziarn niepokrytyh jak i pokrytyh odzynnikiem. W tym pierwszym przypadku dla badanyh węgli kamiennyh o najmniejszym uwęgleniu (C daf = 79,3%) wynosi ona około 12,5 mj/m 2, o oznaza, że różnie krytyznego napięia między powierzhniami poszzególnyh ziarn mogą wynosić do około 25 mj/m 2. Świadzy to o dużym zróżniowaniu właśiwośi powierzhniowyh, a o za tym idzie tehnologiznyh ziarn tego typu węgla. Zwilżanie powierzhni ziarn takiego węgla odzynnikiem apolarnym powoduje zmniejszenie niejednorodnośi energetyznej powierzhni do wartośi 5,8 mj/m 2, jednak pokryie tyh samyh powierzhni odzynnikiem flotayjnym zawierająym w składzie substanje polarne zmniejsza niejednorodność tylko do wartośi 11,1 mj/m 2. Można sądzić, że przy równozesnym stosunkowo dużym średnim napięiu powierzhniowym zwilżania (38,8 mj/m 2 ) niejednorodność energetyzna jest znaząym zynnikiem powodująym, że aktywność flotayjna naturalna i standardowa tego węgla oraz flotowalność mułu węglowego zbliżone są do zera. [Sablik, Brzezina 1992, Wierzhowski 1993, Sablik 1997]. Ze wzrostem uwęglenia węgla kamiennego maleje niejednorodność energetyzna powierzhni w zbiorze ziarn osiągają najmniejszą wartość 6,4 mj/m 2 dla badanyh węgli średnio uwęglonyh (C daf = 87,1%). Oznaza to, że zróżniowanie krytyznego napięa powierzhniowego w zbiorze ziarn mieśi się w przedziale 12,8 mj/m 2. Pokryie powierzhni takih ziarn odzynnikiem flotayjnym powoduje zmniejszenie niejednorodnośi energetyznej powierzhni ziarn do 3,5 mj/m 2. Większość zatem ziarn ma napięie powierzhniowe zawarte w przedziale 7 mj/m 2. Przy stosunkowo małym średnim krytyznym napięiu powierzhniowym zwilżania (29,8mJ/m 2 ) tworzą się korzystne właśiwośi tehnologizne dla najdrobniejszyh ziarn takiego węgla. Aktywność flotayjna naturalna i standardowa oraz flotowalność mułu węglowego (uzysk substanji palnej w konentraie flotayjnym) mogą być w tym przypadku większe od 90% [Sablik, Brzezina 1992, Wierzhowski 1993, Sablik 1997]. Pozostałe badane węgle o uwęgleniu pośrednim w stosunku do omówionyh wyżej wykazują także pośrednie wartośi niejednorodnośi energetyznej powierzhni w zbiorze najdrobniejszyh ziarn oraz proporjonalną aktywność flotayjną węgla i flotowalność mułu węglowego [Sablik, Brzezina 1992, Sablik 1997]. Z przeprowadzonyh badań wynika zatem, że obok średniego krytyznego napięia powierzhniowego zwilżania zynnikiem istotnie wpływająym na aktywność flotayjną węgla jest niejednorodność energetyzna powierzhni ziarn w danym zbiorze. 7. Wnioski Analiza wyników przeprowadzonyh badań pozwala na sformułowanie następująyh wniosków: niejednorodność energetyzna powierzhni w zbiorze bardzo drobnyh ziarn węglowyh jest funkją stopnia zmetamorfizowania węgla i maleje wraz ze wzrostem wartośi tego parametru; niejednorodność energetyzną powierzhni ziarn w danym zbiorze można zmniejszyć Inżynieria Mineralna styzeń zerwie 2000 Journal of the Polish Mineral Engineering Soiety 21

6 przez zwilżanie ih powierzhni odpowiednim odzynnikiem hemiznym; w przypadku węgli badanyh o najmniejszym uwęgleniu uzyskać można pod wpływem odzynnika flotayjnego tylko niewielkie zmniejszenie niejednorodnośi od wartośi 12,5 mj/m 2 (powierzhnia niezwilżona) do wartośi 11,1 mj/m 2 (powierzhnia pokryta odzynnikiem), a w przypadku węgli badanyh o największym uwęgleniu analogiznie od wartośi 6,4 mj/m 2 do wartośi 3,5 mj/m 2. należy sądzić, że obok średniego krytyznego napięia powierzhniowego zwilżania niejednorodność energetyzna powierzhni ziarn w zbiorze najdrobniejszyh ziarn węglowyh jest jednym z ważnyh zynników deydująyh o właśiwośiah tehnologiznyh najdrobniejszyh klas ziarnowyh, a szzególnie ih aktywnośi flotayjnej Literatura 1. Blashke Z., 1994: Oil Agglomeration and Seletive Floulation of Coal Slurries, New Trends in Coal Preparation Tehnologies and Equipment, Proeedings of the 12th International Coal Preparation Congress, Ed. W.S. Blashke, Craow. 2. Diao J., Fuerstenau D.W. 1991: Charaterization of wettability of solid partiles by film flotation II. Theoretial analysis, Coloids and Surfaes, 60, Fuerstenau D.W., Diao J., Williams M.C. 1991: Charaterization of wettability of solid partiles by film flotation I. Experimental investigation, Colloids and Surfaes, 60, Gutierrez-J.A., Purel R.J., Aplan F.F :Estimating the hydrophobiity of oal. Colloid and Surfaes, Vol. 1, No Hornsby D.T., Leja J, 1980: Critial Surfae Tension and the Seletive Separation of Inherently Hydrophobi Solids, Colloids and Surfaes, 1, Hornsby D.T., Leja J, 1984: A tehnique for evaluating floatability of oal fines using methanol solution, Coal Preparation Sablik J. 1980: Flotowalność polskih węgli kamiennyh jako funkje stopnia ih uwęglenia. Prae GIG, seria dodatkowa, Katowie. 8. Sablik J. 1997: Flotowalność mułów węglowyh jako funkja krytyznej energii powierzhniowej zwilżania, Fizykohemizne Problemy Mineralurgii 31, Sablik J. 1998: Flotaja węgli kamiennyh, Wyd. GIG. 10. Sablik J., Brzezina R. 1992: Aktywność flotayjna mułów węglowyh w warunkah standardowyh i tehnologiznie optymalnyh. Przegląd Górnizy 48, 4/22-28/. 11. Sablik J., Wierzhowski K. 1992: Evaluation of the influene of flotation reagents on the hydrophobiity of oal using the film flotation method. Fuel 71, 4/ /. 12. Sablik J., Wierzhowski K. 1994: The Effet of Pre-Wetting With Flotation Reagents on the Surfae Energy of Coals. Coal Preparation Vol 15, s Sablik J., Wierzhowski K. 1995: The film flotation method applied to determine surfae energy of oal wetted with flotation reagents. Arhives of Mining Sienes Vol. 40 No Wierzhowski K., Sablik J. 1991: Wartośi krytyzne swobodnej energii powierzhni polskih węgli kamiennyh określone metodą "film flotation". Fizykohemizne Problemy Mineralurgii 24, s ,. 15. Wierzhowski K. 1993: Praa doktorska, GIG, Katowie. 16. Wójik W., Waksmudzki A., Jańzuk B.1976 : Wyznazanie energii powierzhniowej iał stałyh z pomiarów graniznego kąta zwilżania, Wiadomośi hemizne Zisman W.A. 1964: Relation of the equilibrium ontat angle to liquid and solid onstitution. Contat Angle, Wettability and Adhesion. ACS Advanes in Chem. Ser., Washington D.C., 43. Nonhomogeneity of ritial surfae tension of wetting in a set of very small oal partiles. Distribution of ritial surfae tension of wetting for very small oal partiles of different oalifiation grade and the same oal partiles after oating their surfaes with reagents of different types is presented. It was shown that the nonhomogeneity of oal partile surfae tension depended on the oalifiation grade of oal and dereased with the inrease of the oalifiation grade value. The energy nonhomogeneity of oal partile surfaes an be hanged by oating their surfaes with hemial reagents. In the ase of oal of low oalifiation grade only a small derease of nonhomogeneity from 12.5 mj/m 2 (lean oal surfae) to 11.1 mj/m 2 (surfae oated with reagent) under the influene of flotation reagent has been ahieved, whereas in the ase of the high oalified oal a derease from 6.6 mj/m 2 to 3.5 mj/m 2 has been found. For a set of oal partiles of low oalifiation degree oated with a flotation reagent a differene of about 22 mj/m 2 between surfae tension of partiular partiles an appear and for a set of the high oalified oals only of 7 mj/m 2 respetively. A disusion of the investigation results has shown that by the mean ritial surfae tension of wetting, surfae nonhomogeneity for a set of very small oal partiles is one of the most important fator determining the tehnologial properties of the smallest size frations of oal partiles and, first of all, their flotation response. 22 Inżynieria Mineralna styzeń zerwie 2000 Journal of the Polish Mineral Engineering Soiety