Zaburzenia snu w zespole nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi
|
|
- Irena Nawrocka
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Zaburzenia snu w zespole nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi Sleep disorders in attention deficit hyperactivity disorder Marcin Żarowski, Barbara Steinborn Pracownia Polisomnografii i Badań Snu Dzieci i Młodzieży Katedra i Klinika Neurologii Wieku Rozwojowego Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu STRESZCZENIE Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) jest częstym zaburzeniem neuropsychiatrycznym występującym we wczesnym dzieciństwie, którego osiowymi objawami są deficyty uwagi i nadmierna impulsywność oraz związane z nią objawy nadpobudliwości ruchowej. W ostatnich latach obserwujemy wzrost zainteresowania związkami pomiędzy zaburzeniami snu u dzieci a ADHD. Celem opracowania było przedstawienie wzajemnych powiązań pomiędzy zaburzeniami snu i ADHD. Wiele badań wskazuje na wysoką częstość występowania problemów ze snem u dzieci z ADHD. Objawy ADHD są bardzo zbliżone do objawów opisywanych jako skutki częściowej deprywacji snu oraz zaburzeń snu, takich jak zaburzenia oddychania podczas snu i inne. Częstość występowania zaburzeń snu u dzieci z ADHD ocenia się na 25 50%, najczęściej dotyczy to zaburzeń oddychania podczas snu, zespołu niespokojnych nóg oraz okresowych ruchów kończyn podczas snu. Objawy takie, jak deficyty uwagi i nadmierna impulsywność oraz nadpobudliwość ruchowa, mogą być powodowane przez zaburzenia snu i z tego powodu dzieci z objawami ADHD powinny być diagnozowane również w kierunku zaburzeń snu. Pediatrzy powinni włączyć pytania związane ze snem jako element standardowego wywiadu u dzieci diagnozowanych w kierunku ADHD. W niektórych przypadkach multidyscyplinarne podejście i zespół składający się z pediatrów, psychiatrów, neurologów, psychologów i laryngologów, może zapewnić profesjonalną diagnostykę i terapię zaburzeń snu u dzieci z objawami ADHD. Słowa kluczowe: Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem, ADHD, sen, problemy ze snem, zanurzenia snu, PLM, RLS, OSA ABSTRACT Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) is one of the most common neuropsychiatric disorder onset in early childhood. The core symptoms are inattention, hyperactivity, and impulsivity. There has been increasing clinical and research interest in the association of and sleep problems in children and ADHD. Many reports have found a high frequency of sleep problems in children with ADHD. Some sleep problems, like partial sleep deprivation, sleep breathing disorder and others, may have the same symptoms especially in children during the day as ADHD symptoms. The aim of the study was presentation of bilateral connections between sleep and ADHD. Prevalence of sleep problems in children with ADHD is 25-50%. The most frequent are the sleep breathing disorder, restless leg syndrome and periodic lib movement on sleep. The symptoms like inattention, hyperactivity, and impulsivity may be indicated by sleep problems and for this reason this is important to diagnose sleep disorders in children with ADHD symptoms. The pediatricians ought to want to include sleep history questions as part of the standard examination in children with ADHD. In some cases interdisciplinary approach and a team of pediatricians, psychiatrists, neurologists, psychologists and laryngologists can ensure professional diagnosis and treatments of sleep disorders in children with ADHD. Key words: Attention deficit hyperactivity disorder, ADHD, sleep, sleep problems, PLM, RLS, OSA DEFINICJA, EPIDEMIOLOGIA ZESPOŁU NADPOBUDLIWOŚCI PSYCHORUCHOWEJ Z DEFICYTEM UWAGI Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (Attention Deficit Hyperactivity Disorder, ADHD) jest częstym zaburzeniem neuropsychiatrycznym występującym we wczesnym dzieciństwie, którego osiowymi objawami są deficyty uwagi i zwiększona podatność na działanie różnego typu dystraktorów. W zespole tym pojawia się nadmierna impulsywność dotycząca zarówno zachowania, jak i sfery Vo l. 1 7 / , n r 3 4 werbalnej oraz związane z nią objawy nadpobudliwości ruchowej [1]. Częstość występowania ADHD rozpoznawanego wg kryteriów Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (American Psychiatric Association, APA) zawartych w Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders IV (DSM-IV) ocenia się na 5 12% populacji dzieci w wieku szkolnym, z tego powodu jest to najczęściej występujące zaburzenie psychiatryczne w dzieciństwie [1, 2]. Zespół ten częściej obserwowany jest u chłopców, w 4 9
2 M. Żarowski, B. Steinborn badaniach populacyjnych trzykrotnie częściej, natomiast w badaniach klinicznych dotyczących dzieci diagnozowanych i leczonych aż dziesięciokrotnie [3 5]. U dzieci z ADHD często obserwowane są problemy szkolne, zaburzone relacje interpersonalne i samoocena [2, 6]. U części pacjentów, u których objawy ADHD występowały w dzieciństwie, mogą one występować także w okresie dorosłości [2, 7]. Wczesne rozpoznanie i podjęcie działań terapeutycznych może przyczynić się do zapobiegania edukacyjnym i psychospołecznym skutkom ADHD [2, 8]. ZWIĄZKI SNU I ADHD Objawy ADHD są bardzo zbliżone do objawów opisywanych przez wielu autorów jako skutki zaburzeń snu i jego deprywacji [9 11], a przerywany lub zbyt krótki sen kojarzony jest z objawami podobnymi do ADHD [10, 12]. Z tego powodu w ostatnich latach obserwujemy wzrost zainteresowania związkami pomiędzy snem a ADHD u dzieci [13 20]. Problemy ze snem są często zgłaszane przez dzieci z ADHD oraz przez ich rodziców i opiekunów [13, 21 23]. W populacji dzieci w wieku szkolnym częstość występowania problemów ze snem szacowana jest na od 11% do 37% [24, 25]. Zaburzenia snu są jednymi z najczęściej zgłaszanych przez rodziców problemów w populacji dziecięcej [15, 24, 26]. Stanowią one poważny problem dla rodziców i opiekunów szczególnie w sytuacji, gdy pojawiają się nieprawidłowości w ciągłości snu nocnego [27, 28]. Nocne wybudzenia mogą wpływać na jakość snu pozostałych osób w rodzinie [27, 28]. Problemy ze snem, zwłaszcza dotyczące zapoczątkowania i utrzymania ciągłości snu nocnego, są zgłaszane u 25% do 50% dzieci z ADHD [13,29]. Współwystępowanie takich zaburzeń w ADHD znalazło swój wyraz w opracowanej przez APA klasyfikacji DSM- III, w której sen zaburzony i nieprzynoszący odpoczynku został włączony do kryteriów diagnostycznych ADHD [13, 15, 17]. Obecnie obowiązująca klasyfikacja DSM-IV nie zawiera już tego kryterium, gdyż objawy te zostały uznane za niespecyficzne i nie są konieczne do rozpoznania [2, 13, 17]. Problemy ze snem znalazły się również jako element w często wykorzystywanych kwestionariuszach stanowiących narzędzia wspomagające diagnozę ADHD (np. Conners Parent Rating Scale, CPRS) [13]. 5 0 FIZJOLOGICZNA ROLA SNU Rozpatrując zjawiska związane ze snem i ADHD, należy zwrócić uwagę na rolę snu w integracji procesów pamięciowych. Sejnowski i Destexhe w roku 2000 badając funkcje snu posłużyli się analizą wzorców aktywności mózgu w czasie snu. Podczas pierwszych stadiów snu pojawiają się wrzeciona snu, a ich obecność wysoce zsynchronizowana z podwzgórzem stanowi dowód na wysoką aktywność układu podwzgórze kora [30]. W tym czasie do neuronów piramidowych dostarczana jest duża ilość jonów Ca2+, co w późniejszym okresie jest wykorzystywane do tworzenia nowych połączeń i trwałych zmian sieci neuronowej [30]. W trakcie pogłębiania się snu dochodzi do stopniowej dominacji czynności wolnej, przerywanej jednak bardzo krótkimi epizodami szybkiej oscylacji podobnej do czynności obserwowanej podczas czuwania. Wrzeciona snu odgrywają główną rolę w plastyczności komórek piramidowych kory mózgu, a czynność wolna wraz z oscylacjami jest częścią konsolidacji pamięci [30]. Hipoteza zaproponowana w roku 2001 przez Peigneux i wsp. mówi, że sen bez szybkich ruchów gałek ocznych (non-rapid eye movement, NREM) i sen z szybkim ruchem gałek ocznych (rapid eye movement, REM) odpowiadają za różne procesy pamięciowe [31]: sen NREM za pamięć deklaratywną, a sen REM za pamięć proceduralną i umiejętności [31]. Badania opublikowane w roku 2005 przez Rauchs i wsp. potwierdzają tę hipotezę i zwracają uwagę na fakt, że różnorodne procesy pamięciowe ulegają konsolidacji w różnych fazach snu [32]. Pozwala to postawić tezę, że zaburzenie dotyczące zarówno fazy NREM, jak i REM może mieć negatywne konsekwencje dla funkcjonowania dziecka w ciągu dnia [33]. Beebe i Gozal w roku 2002 opisali problemy poznawczo-behawioralne u dzieci z zaburzeniami snu na przykładzie zaburzeń oddychania w jego czasie [34]. Przedstawiony przez nich szczegółowo model zakłada związek kory przedczołowej z regulacją procesów poznawczo-wykonawczych [30]. Zaburzenia snu powodują, że nie dochodzi wówczas do normalnego obniżenia aktywności tego obszaru, co skutkuje problemami w funkcjonowaniu w ciągu dnia. Najczęściej dotyczy to planowania, utrzymania uwagi, labilności emocjonalnej, nadaktywności czy impulsywności [34]. Podobne objawy opisywane są jako objawy osiowe u dzieci z ADHD [35, 36]. Sugeruje się, że te objawy zwłaszcza u dzieci i młodzieży są związane głównie z fragmentacją snu nocnego [34]. ZABURZENIA SNU W ADHD Związki snu i ADHD są wielokierunkowe, jednak nie są jeszcze dostatecznie poznane. Część publikacji dowodzi, że zaburzenia snu mogą powodować objawy ADHD [13, 37], jednak istnieją badania wykazujące prawidłowy przebieg snu u pacjentów z ADHD, co ma potwierdzać hipotezę, że są to dwa zupełnie odrębne zaburzenia [14, 38, 39]. Wzajemne powiązanie zaburzeń snu i ADHD, pomimo wielu dowodów, nie jest przez wszystkich akceptowane. Istnieje kilka badań, w których wykazano brak wzajemnych powiązań pomiędzy ADHD a zaburzeniami snu. Badania Sangal i wsp. z roku 2005 nie wykazały częstszego występowania zaburzeń snu u dzieci z ADHD [39]. Rozbieżności te pokazują, że wzajemne relacje pomiędzy snem a ADHD nie są wystarczająco dobrze zbadane [40]. Część zaburzeń snu, takich jak zaburzenia oddychania podczas jego trwania, okresowe ruchy kończyn we śnie czy zespół opóźnionej fazy snu, uznaje się za ściśle związaną z ADHD [21, 29, 37, 40]. Wzrasta liczba dowodów na związek pomiędzy występowaniem chrapania i zaburzeń oddychania podczas snu z zaburzeniami zachowania związanymi z nadpobudliwością psychoruchową [22, 37]. Objawy ADHD (zarówno hiperaktywność, jak i deficyty uwagi) obserwowano u dzieci z zespołem obturacyjnego bezdechu sennego oraz u dzieci z N e u r o l o g i a D z i e c i ę c a
3 Zaburzenia snu w zespole nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi pierwotnym chrapaniem [10, 41, 42]. Zaburzenia oddychania podczas snu obejmują spektrum zaburzeń od łagodnego chrapania zaczynając, a na zespole bezdechu obturacyjnego (obstructive sleep apnea, OSA) kończąc [43, 44]. W przeciwieństwie do dorosłych u dzieci dominuje postać zaburzeń oddychania z częściową obturacyjną hipowentylacją. Częstość występowania OSA ocenia się na 1 3% dzieci w wieku przedszkolnym [45, 46]. Chrapanie pierwotne może się pojawiać nawet u 20% dzieci, natomiast nawykowe (występujące co noc) 3 12% dzieci. Największa częstość występowania OSA przypada na okres przedszkolny do 6 roku życia, co pokrywa się ze szczytem występowania przerostu migdałków. Bardzo często obserwujemy dodatni wywiad rodzinny w kierunku OSA lub głośnego chrapania [45 47]. Goraya i wsp. u 24% dzieci z rozpoznanym ADHD w badaniu polisomnograficznym wykazali występowanie zespołu bezdechu obturacyjnego, u 24% zespół zwiększonej oporności górnych dróg oddechowych, a u 18% objawy obturacyjnej hipowentylacji [48]. Natomiast Ali i wsp. przebadali kwestionariuszem 782 dzieci, z czego 95 zgłaszało chrapanie przez większość nocy [49]. W drugiej części badania przeprowadzono całonocny monitoring wideo i oksymetryczny. W grupie dzieci chrapiących obserwowano częstsze ruchy podczas snu oraz spadki saturacji krwi tętniczej. U dzieci tych obserwowano również nadmierną senność i hiperaktywność w ciągu dnia (oceniane w Conners Parent Rating Scale), a rodzice zgłaszali problemy z zachowaniem znacznie częściej niż w grupie kontrolnej dzieci niechrapiących [49]. Adenotonsilektomia jako zalecana metoda postępowania u dzieci, u których występuje nawykowe chrapanie, może przyczynić się do zmniejszenia nasilenia objawów hiperaktywności i deficytów uwagi [50 52]. Ali i wsp. obserwowali zmniejszenie agresji, deficytów uwagi i hiperaktywności u dzieci w 3 6 miesięcy po adenotonsilektomii [53]. Natomiast 4-letnie prospektywne badania Chervin i wsp. z roku 2005 dowiodły, że chrapanie i inne objawy zaburzeń oddychania podczas snu u dzieci są bardzo istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju hiperaktywności [54]. Badania Golan i wsp. wykazały u ok. 50% dzieci z ADHD objawy zaburzeń oddychania podczas snu w trakcie rejestracji polisomnograficznej [55]. Z tego powodu adenotonsilektomia jest pierwszą metodą terapii u większości dzieci, a wentylacja ze stałym dodatnim ciśnieniem w drogach oddechowych (continuous positive airway pressure, CPAP) jest opcjonalną metodą u pacjentów zdyskwalifikowanych do zabiegu operacyjnego lub nieodpowiadających na leczenie operacyjne [50]. Vo l. 1 7 / , n r 3 4 BADANIA AKTIGRAFICZNE I POLISOMNOGRAFICZNE W ADHD Badania aktigraficzne u dzieci z ADHD wykazały wspólny wzorzec, polegający na zwiększeniu aktywności ruchowej wczesnym popołudniem, kiedy to fizjologicznie u zdrowych dzieci obserwuje się zwiększoną skłonności do zasypiania. Wskazuje to, że hiperaktywność może być wyrazem przeciwdziałania fizjologicznej tendencji do senności [56]. Badania Gruber i wsp. sugerują, że podstawową cechą charakteryzującą sen u dzieci z ADHD jest niestabilność układu sen czuwanie [57, 58]. W badaniu tym zaobserwowano niestabilność dotyczącą zarówno zapoczątkowania snu, jak i czasu jego trwania [57]. Badania polisomnograficzne w zakresie makrostruktury snu wykazują zwiększoną częstość ruchów podczas snu u dzieci z ADHD [48, 59 61] oraz większą liczbę cykli snu [40, 60]. Goraya i wsp. u dzieci z ADHD stwierdzili wydłużoną latencję snu oraz latencję snu REM [48]. W badaniu Miano i wsp. (2006) dzieci z ADHD obserwowano krótszy czas snu nocnego oraz zwiększoną częstość zmiany faz snu niż w grupie kontrolnej. Obserwowano również zmniejszenie procentowej ilości snu REM i efektywności snu [40]. Badania kliniczne dostarczają dowodów na powiązanie zespołu niespokojnych nóg i okresowych ruchów kończyn we śnie u dzieci z ADHD [16, 48, 62 66]. W roku 2007 Konofal i wsp. zaobserwowali, że objawy ADHD są bardziej nasilone u dzieci, u których występuje dodatkowo zespół niespokojnych nóg (Restless Legs Syndrome, RLS) [63]. Zespół ten charakteryzuje się nieprzyjemnymi odczuciami w kończynach dolnych, występującymi po położeniu się do łóżka i powodującymi przymus nieustannego nimi poruszania [44, 46, 67, 68]. Dyskomfort zmniejsza poruszanie kończynami, natomiast po znieruchomieniu narasta [46]. Pacjent ze względu na ciągłe ruchy kończyn ma problemy z zaśnięciem, co może prowadzić do bezsenności [44, 46, 67, 69]. RLS występuje głównie u dorosłych, opisywany jest jednak również u dzieci [68, 69]. Jego rozpowszechnienie w Stanach Zjednoczonych Ameryki i krajach Europy Zachodniej oceniane jest na 5 10% [63]. Większe nasilenie objawów ADHD u pacjentów z RLS może być wynikiem zarówno fragmentacji snu i co za tym idzie gorszego funkcjonowania pacjentów w ciągu dnia, jak i wspólnych mechanizmów patofizjologicznych [63]. W badaniach Picchietti i wsp. u dzieci z RLS obserwowano głównie trudności z zaśnięciem [69]. W badaniu z roku 2007 Konofal i wsp. zwracają uwagę na rolę niedoboru żelaza w patofizjologii ADHD i RLS [63, 70]. Poziom ferrytyny był istotnie statystycznie niższy u dzieci z ADHD niż w grupie kontrolnej [63]. U około 80% pacjentów z RLS w czasie snu występują okresowe ruchy kończyn (Periodic Limb Movemen, PLM) [71]. Okresowe ruchy kończyn we śnie w zapisie polisomnograficznym przejawiają się występowaniem powtarzających się wielokrotnie w seriach (4 lub więcej) epizodów stereotypowych ruchów kończyn (trwających 0,5 10 sekund) w czasie snu [46, 68, 72, 73]. Przerwy pomiędzy rejestrowanymi ruchami wynoszą od 5 do 90 sekund [46]. W przypadkach typowych ruchy dotyczą symetrycznie kończyn dolnych, najczęściej jako zgięcie grzbietowe palucha z towarzyszącym zgięciem w stawie skokowym i kolanowym, jednak mogą dotyczyć również kończyn górnych [46]. Klinicznie PLM może prowadzić do fragmentacji snu, poczucia, że sen nie daje odpoczynku, a co za tym idzie do bezsenności [46]. PLM częściej obserwowane są u dzieci z zaburzeniami oddychania podczas snu [74, 75]. W diagnostyce PLM konieczne jest wykonanie całonocnego badania polisomnograficznego [71]. W badaniu Picchietti i Walters na 129 dzieci z okresowymi ruchami kończyn we śnie u 91% obserwowano również objawy ADHD, co 5 1
4 M. Żarowski, B. Steinborn może stanowić dowód na ścisłe powiązania tych dwóch zaburzeń [76]. Crabtree i wsp. wykonali badania polisomnograficzne u 69 dzieci z ADHD i wykazali występowanie PLM w 35% przypadków [65]. Goraya i wsp. stwierdzili PLM w badaniach polisomnograficznych u 30% dzieci z rozpoznanym ADHD [48]. Powiązanie zespołu niespokojnych nóg i okresowych ruchów kończyn we śnie z ADHD może świadczyć o wspólnym podłożu, jakim jest deficyt dopaminergiczny [63, 64]. MIKROSTRUKTURA SNU W ADHD Istotnym elementem mikrostruktury snu, nierozerwalnie związanym z regeneracyjną funkcją snu, są wzbudzenia (aurosals). Pojawiające się cyklicznie podczas snu NREM arousals bez towarzyszącego wybudzenia mogą być kodowane jako cyclic alternating pattern (CAP) [77, 78]. CAP to okresowo występujące wzorce czynności bioelektrycznej mózgu, rejestrowane podczas badania polisomnograficznego w stadiach 1 4 NREM, charakteryzujące się cyklicznym występowaniem wyżejnapięciowych sekwencji czynności bioelektrycznej, wyraźnie różniących się od czynności podstawowej, typowej dla danego stadium snu [77 79]. Duża liczba sekwencji CAP poprzedza przejście ze snu NREM do snu REM, natomiast w prawidłowym śnie REM sekwencje te nie pojawiają się [79]. Każda sekwencja CAP składa się z fazy A (od 2 do 60 sekund) będącej krótkim przemijającym wzbudzeniem, które pojawia się przerywając toniczną wolną czynność snu NREM (faza B) [77 79]. Sekwencje CAP opisywane są jako wyraz niestabilności snu NREM, a ich występowanie zmienia się wraz z wiekiem oraz w wielu zaburzeniach związanych ze snem, takich jak parasomnie, zaburzenia oddychania podczas snu czy padaczka [40, 80 87]. Nieprawidłowe rozmieszczenie sekwencji CAP w odniesieniu do klasycznych stadiów snu może być przyczyną bądź też wyrazem istniejących problemów ze snem, niewidocznych na poziomie makrostruktury snu [88]. Ocena sekwencji CAP wydaje się mieć znaczenie również w przypadku zaburzeń snu u dzieci [82 87]. W badaniu Miano i wsp. z roku 2006 w zakresie mikrostruktury snu u dzieci z ADHD obserwowano niższe wartości współczynnika CAP rates zwłaszcza w stadium 2 snu NREM [40]. Obserwacje te mogą sugerować, że zaburzenia snu u dzieci z ADHD są związane z dysregulacją mechanizmów odpowiedzialnych za wzbudzenia, które z kolei mogą odgrywać rolę w etiopatogenezie ADHD [40]. Badania niestabilności snu NREM mogą otworzyć nowe możliwości diagnostyczne i pozwolić na zrozumienie podstaw neurofizjologicznych interakcji pomiędzy snem a objawami ADHD. PODSUMOWANIE Przedstawiono tu dane dotyczące wzajemnych powiązań pomiędzy snem a ADHD. Pominięto natomiast problematykę związaną z leczeniem ADHD i jego wpływem na sen, co wykracza poza zakres niniejszego opracowania. Przedstawione dane wskazują, że u dzieci z podejrzeniem ADHD wskazana jest diagnostyka w kierunku zaburzeń snu [66]. Elementy wywiadu dotyczącego snu powinny znaleźć się w schemacie postępowania lekarza pierwszego kontaktu [89]. Obecnie coraz częściej prezentowany jest pogląd, że w części przypadków zaburzeń snu u dzieci diagnostyka i terapia na poziomie lekarza pierwszego kontaktu jest niepraktyczna lub wręcz niemożliwa do przeprowadzenia. Wymaga ona interdyscyplinarnego podejścia w specjalistycznych klinikach snu [21, 90]. Wydaje się, że takie multidyscyplinarne podejście i zespół składający się z pediatrów, psychiatrów, neurologów, psychologów i laryngologów mogą zapewnić profesjonalną diagnostykę i terapię zaburzeń snu u dzieci [21, 90, 91]. Większość przypadków nie stwarza jednak problemów diagnostycznych, a prawidłowo zebrany wywiad i badanie pediatryczne wystarcza do postawienia rozpoznania zaburzeń snu [28, 89], co w przypadku dzieci z objawami ADHD ma istotny wpływ na proces terapeutyczny. PIŚMIENNICTWO [1] Clinical practice guideline: diagnosis and evaluation of the child with attention-deficit/hyperactivity disorder. American Academy of Pediatrics. Pediatrics, 2000:105, [2] American Psychiatric Association: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders DSM-IV. 2000, Washington, DC: American Psychiatric Association. [3] Biederman J.: Attention-deficit/hyperactivity disorder: a selective overview. Biol. Psychiatry, 2005:57, [4] Biederman J.,Faraone S.V.: Attention-deficit hyperactivity disorder. Lancet, 2005:366, [5] Biederman J., Mick E., Faraone S.V. et al.: Influence of gender on attention deficit hyperactivity disorder in children referred to a psychiatric clinic. Am. J. Psychiatry, 2002:159, [6] Wolańczyk T., Kołakowski A., Skotnicka M.: Zespół nadpobudliwości psychoruchowej (zespół hiperkinetyczny) u dzieci, [w:] Postępy w diagnostyce i leczeniu chorób układu nerwowego u dzieci., S. Jóźwiak (red.) 2000, Wydawnictwo BiFolium, Lublin, [7] Boonstra A.M., Kooij J.J., Oosterlaan J. et al.: Hyperactive night and day? Actigraphy studies in adult ADHD: a baseline comparison and the effect of methylphenidate. Sleep, 2007:30, [8] Roemmich J.N., Barkley J.E., D Andrea L. et al.: Increases in overweight after adenotonsillectomy in overweight children with obstructive sleepdisordered breathing are associated with decreases in motor activity and hyperactivity. Pediatrics, 2006:117, [9] Dahl R.E., Pelham W.E., Wierson M.: The role of sleep disturbances in attention deficit disorder symptoms: a case study. J. Pediatr. Psychol., 1991:16, [10] Guilleminault C., Winkle R., Korobkin R. et al.: Children and nocturnal snoring: evaluation of the effects of sleep related respiratory resistive load and daytime functioning. Eur. J. Pediatr., 1982:139, [11] Kleitman N.: Sleep and Wakefulness. 1965, Chicago, University of Chicago Press. [12] Chervin R.D., Dillon J.E., Bassetti C. et al.: Symptoms of sleep disorders, inattention, and hyperactivity in children. Sleep, 1997:20, N e u r o l o g i a D z i e c i ę c a
5 Zaburzenia snu w zespole nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi [13] Corkum P., Tannock R.,Moldofsky H., Sleep disturbances in children with attention-deficit/hyperactivity disorder. J. Am. Acad. Child Adolesc. Psychiatry, 1998:37, [14] Cohen-Zion M., Ancoli-Israel S.: Sleep in children with attention-deficit hyperactivity disorder (ADHD): a review of naturalistic and stimulant intervention studies. Sleep Med. Rev., 2004:8, [15] Owens J.A.: The ADHD and sleep conundrum: a review. J. Dev. Behav. Pediatr., 2005:26, [16] Sadeh A., Pergamin L., Bar-Haim Y.: Sleep in children with attention-deficit hyperactivity disorder: a meta-analysis of polysomnographic studies. Sleep Med. Rev., 2006:10, [17] Cortese S., Konofal E., Yateman N. et al.: Sleep and alertness in children with attention-deficit/hyperactivity disorder: a systematic review of the literature. Sleep, 2006:29, [18] Gruber R., Grizenko N., Schwartz G. et al.: Performance on the continuous performance test in children with ADHD is associated with sleep efficiency. Sleep, 2007:30, [19] Cortese S., Konofal E., Lecendreux M.: Alertness and feeding behaviors in ADHD: does the hypocretin/orexin system play a role? Med. Hypotheses, 2008:71, [20] Bazar K.A., Yun A.J., Lee P.Y. et al.: Obesity and ADHD may represent different manifestations of a common environmental oversampling syndrome: a model for revealing mechanistic overlap among cognitive, metabolic, and inflammatory disorders. Med. Hypotheses, 2006:66, [21] Wiggs L., Montgomery P., Stores G.: Actigraphic and parent reports of sleep patterns and sleep disorders in children with subtypes of attentiondeficit hyperactivity disorder. Sleep, 2005:28, [22] Owens J.A., Maxim R., Nobile C. et al.: Parental and self-report of sleep in children with attention-deficit/hyperactivity disorder. Arch. Pediatr. Adolesc. Med., 2000:154, [23] Young J.: Common comorbidities seen in adolescents with attentiondeficit/hyperactivity disorder. Adolesc. Med. State Art. Rev., 2008:19, [24] Owens J.A., Spirito A., McGuinn M. et al.: Sleep habits and sleep disturbance in elementary school-aged children. J. Dev. Behav. Pediatr., 2000:21, [25] Owens J., Davis K.F.: Sleep Disorders in Children, [in:] Handbook of Sleep Medicine, 1st ed. 2006, Lippincott Williams & Wilkins: Philadelphia, 268. [26] Żarowski M., Młodzikowska-Albrecht J., Steinborn B.: Sleep disorders and sleep habists in children and adolescents with headache. Neur. Dziec., 2007:16, [27] Thiedke C.C.: Sleep disorders and sleep problems in childhood. Am. Fam. Physician, 2001:63, [28] Szymańska K.: Zaburzenia snu u dzieci i młodzieży, [w:] Postępy w diagnostyce i leczeniu chorób układu nerwowego u dzieci, S. Jóźwiak, (red.) 2002, Wydawnictwo BiFolium: Lublin. [29] Van der Heijden K.B., Smits M.G., Van Someren E.J. et al.: Effect of melatonin on sleep, behavior, and cognition in ADHD and chronic sleep-onset insomnia. J. Am. Acad. Child Adolesc. Psychiatry, 2007:46, [30] Sejnowski T.J., Destexhe A.: Why do we sleep? Brain Res., 2000:886, [31] Peigneux P., Laureys S., Delbeuck X. et al.: Sleeping brain, learning brain. The role of sleep for memory systems. Neuroreport, 2001:12, [32] Rauchs G., Desgranges B., Foret J. et al.: The relationships between memory systems and sleep stages. J. Sleep Res., 2005:14, [33] Kheirandish L., Gozal D.: Neurocognitive dysfunction in children with sleep disorders. Dev. Sci., 2006:9, [34] Beebe D.W., Gozal D.: Obstructive sleep apnea and the prefrontal cortex: towards a comprehensive model linking nocturnal upper airway obstruction to daytime cognitive and behavioral deficits. J. Sleep Res., 2002:11, [35] Marsh R., Alexander G.M., Packard M.G. et al.: Habit learning in Tourette syndrome: a translational neuroscience approach to a developmental psychopathology. Arch. Gen. Psychiatry, 2004:61, [36] Rubia K., Overmeyer S., Taylor E. et al.: Hypofrontality in attention deficit hyperactivity disorder during higher-order motor control: a study with functional MRI. Am. J. Psychiatry, 1999:156, [37] O Brien L.M., Ivanenko A., Crabtree V.M. et al.: Sleep disturbances in children with attention deficit hyperactivity disorder. Pediatr. Res., 2003:54, [38] Chervin R.D.: How many children with ADHD have sleep apnea or periodic leg movements on polysomnography? Sleep, 2005:28, [39] Sangal R.B., Owens J.A., Sangal J.: Patients with attention-deficit/hyperactivity disorder without observed apneic episodes in sleep or daytime sleepiness have normal sleep on polysomnography. Sleep, 2005:28, [40] Miano S., Donfrancesco R., Bruni O. et al.: NREM sleep instability is reduced in children with attention-deficit/hyperactivity disorder. Sleep, 2006:29, [41] Guilleminault C., Korobkin R., Winkle R.: A review of 50 children with obstructive sleep apnea syndrome. Lung, 1981:159, [42] Montgomery-Downs H.E., Jones V.F., Molfese V.J. et al.: Snoring in preschoolers: associations with sleepiness, ethnicity, and learning. Clin. Pediatr. (Phila), 2003:42, [43] Szelenberger W.: Bezsenność. Via Medica, Gdańsk [44] Prusiński A.: Bezsenność i inne zaburzenia snu. Wyd. Lek., PZWL, Warszawa [45] Mindell J.A., Owens J.: A clinical guide to pediatric sleep. Diagnosis and managment of sleep problems. Vol. 1. Lippincott Williams & Wilkins, Philadelphia [46] Avidan A.Y., Zee P.C.: Handbook of Sleep Medicine, 1st Edition. Lippincott Williams & Wilkins, Philadelphia [47] Zieliński J., Pływaczewski R., Bednarek M.: Zaburzenia oddychania w czasie snu. PZWL, Warszawa [48] Goraya J.S., Cruz M., Valencia I. et al.: Sleep study abnormalities in children with attention deficit hyperactivity disorder. Pediatr. Neurol., 2009:40, [49] Ali N.J., Pitson D.J., Stradling J.R.: Snoring, sleep disturbance, and behaviour in 4-5 year olds. Arch. Dis. Child, 1993:68, [50] Clinical practice guideline: diagnosis and management of childhood obstructive sleep apnea syndrome. Pediatrics, 2002:109, [51] Farber J.M.: Clinical practice guideline: diagnosis and management of childhood obstructive sleep apnea syndrome. Pediatrics, 2002:110, ; author reply [52] Huang Y.S., Guilleminault C., Li H.Y. et al.: Attention-deficit/hyperactivity disorder with obstructive sleep apnea: a treatment outcome study. Sleep Med., 2007:8, [53] Ali N.J., Pitson D., Stradling J.R.: Sleep disordered breathing: effects of adenotonsillectomy on behaviour and psychological functioning. Eur. J. Pediatr., 1996:155, [54] Chervin R.D., Ruzicka D.L., Archbold K.H. et al.: Snoring predicts hyperactivity four years later. Sleep, 2005:28, [55] Golan N., Shahar E., Ravid S. et al.: Sleep disorders and daytime sleepiness in children with attention-deficit/hyperactive disorder. Sleep, 2004:27, [56] Dane A.V., Schachar R.J., Tannock R.: Does actigraphy differentiate ADHD subtypes in a clinical research setting? J. Am. Acad. Child Adolesc. Psychiatry, 2000:39, [57] Gruber R., Sadeh A., Raviv A.: Instability of sleep patterns in children with attention-deficit/hyperactivity disorder. J. Am. Acad. Child Adolesc. Psychiatry, 2000:39, [58] Gruber R., Sadeh A.: Sleep and neurobehavioral functioning in boys with attention-deficit/hyperactivity disorder and no reported breathing problems. Sleep, 2004:27, [59] Huang Y.S., Chen N.H., Li H.Y. et al.: Sleep disorders in Taiwanese children with attention deficit/hyperactivity disorder. J. Sleep Res., 2004:13, [60] Kirov R., Kinkelbur J., Heipke S. et al.: Is there a specific polysomno- Vo l. 1 7 / , n r
6 M. Żarowski, B. Steinborn graphic sleep pattern in children with attention deficit/hyperactivity disorder? J. Sleep Res., 2004:13, [61] Konofal E., Lecendreux M., Bouvard M.P. et al.: High levels of nocturnal activity in children with attention-deficit hyperactivity disorder: a video analysis. Psychiatry Clin. Neurosci, 2001:55, [62] Cortese S., Konofal E., Lecendreux M. et al.: Restless legs syndrome and attention-deficit/hyperactivity disorder: a review of the literature. Sleep, 2005:28, [63] Konofal E., Cortese S., Marchand M. et al.: Impact of restless legs syndrome and iron deficiency on attention-deficit/hyperactivity disorder in children. Sleep Med., 2007:8, [64] Walters A.S., Mandelbaum D.E., Lewin D.S. et al.: Dopaminergic therapy in children with restless legs/periodic limb movements in sleep and ADHD. Dopaminergic Therapy Study Group. Pediatr. Neurol., 2000:22, [65] Crabtree V.M., Ivanenko A., Gozal D.: Clinical and parental assessment of sleep in children with attention-deficit/hyperactivity disorder referred to a pediatric sleep medicine center. Clin. Pediatr. (Phila), 2003:42, [66] Walters A.S., Silvestri R., Zucconi M. et al.: Review of the possible relationship and hypothetical links between attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) and the simple sleep related movement disorders, parasomnias, hypersomnias, and circadian rhythm disorders. J. Clin. Sleep Med., 2008:4, [67] Prusiński A.: Parasomnie. Sen, 2001:1, [68] ICSD, American Academy of Sleep Medicine. International classification of sleep disorders, 2th ed.: Diagnostic and coding manual. 2005, Westchester, Illinois: American Academy of Sleep Medicine. [69] Picchietti D., Allen R.P., Walters A.S. et al.: Restless legs syndrome: prevalence and impact in children and adolescents-the Peds REST study. Pediatrics, 2007:120, [70] Konofal E., Lecendreux M., Deron J. et al.: Effects of iron supplementation on attention deficit hyperactivity disorder in children. Pediatr. Neurol., 2008:38, [71] Pockett C., Kirk V.: Periodic limb movements in sleep and attention deficit hyperactivity disorder: Are they related? Paediatr. Child Health, 2006:11, [72] Hening W.: The clinical neurophysiology of the restless legs syndrome and periodic limb movements. Part I: diagnosis, assessment, and characterization. Clin. Neurophysiol., 2004:115, [73] Recording and scoring leg movements. The Atlas Task Force. Sleep, 1993:16, [74] Kirk V.G., Bohn S.: Periodic limb movements in children: prevalence in a referred population. Sleep, 2004:27, [75] Martinez S., Guilleminault C.: Periodic leg movements in prepubertal children with sleep disturbance. Dev. Med. Child Neurol., 2004:46, [76] Picchietti D.L., Walters A.S.: Moderate to severe periodic limb movement disorder in childhood and adolescence. Sleep, 1999:22, [77] Terzano M.G., Parrino L., Sherieri A. et al.: Atlas, rules, and recording techniques for the scoring of cyclic alternating pattern (CAP) in human sleep. Sleep Med., 2001:2, [78] Terzano M.G., Parrino L., Smerieri A. et al.: Atlas, rules, and recording techniques for the scoring of cyclic alternating pattern (CAP) in human sleep. Sleep Med., 2002:3, [79] Terzano M., Parrino L.: The cyclic alternating pattern (CAP) in human sleep, in Clinical Neurophysiology of Sleep Disorders, C. Guilleminault (ed.) 2005, Elsevier. [80] Terzano M.G., Parrino L.: Clinical applications of cyclic alternating pattern. Physiol. Behav., 1993:54, [81] Terzano M.G., Parrino L.: Origin and Significance of the Cyclic Alternating Pattern (CAP). REVIEW ARTICLE. Sleep Med. Rev., 2000:4, [82] Miano S., Bruni O., Elia M. et al.: Sleep in children with autistic spectrum disorder: a questionnaire and polysomnographic study. Sleep Med., 2007:9, [83] Miano S., Bruni O., Elia M. et al.: Sleep phenotypes of intellectual disability: a polysomnographic evaluation in subjects with Down syndrome and Fragile-X syndrome. Clin. Neurophysiol., 2008:119, [84] Kheirandish-Gozal L., Miano S., Bruni O. et al.: Reduced NREM sleep instability in children with sleep disordered breathing. Sleep, 2007:30, [85] Bruni O., Ferri R., Novelli L. et al.: NREM sleep instability in children with sleep terrors: the role of slow wave activity interruptions. Clin. Neurophysiol., 2008:119, [86] Bruni O., Ferri R., Miano S. et al.: Sleep cyclic alternating pattern in normal preschool-aged children. Sleep, 2005:28, [87] Bruni O., Ferri R., Miano S. et al.: Sleep cyclic alternating pattern in normal school-age children. Clin. Neurophysiol., 2002:113, [88] Halasz P., Terzano M., Parrino L. et al.: The nature of arousal in sleep. J. Sleep Res., 2004:13, [89] Zarowski M., Steinborn B.: Zaburzenia zasypiania i ciągłości snu u dzieci. Przewodnik Lekarza, 2004:11/12, [90] Owens J., Mindell J.A.: Clinical sleep services for children: clinical and administrative considerations. Sleep Med., 2002:3, [91] Stores G.,: Practitioner review: assessment and treatment of sleep disorders in children and adolescents. J. Child Psychol. Psychiatry, 1996:37, Adres do korespondencji: Marcin Żarowski, Poznan, ul. Przybyszewskiego 49, zarowski@amp.edu.pl 5 4 N e u r o l o g i a D z i e c i ę c a
WYSTĘPOWANIE PROBLEMÓW ZE SNEM U DZIECI Z MÓZGOWYM PORAŻENIEM DZIECIĘCYM WYNIKI WSTĘPNE
ANNALES ACADEMIAE MEDICAE STETINENSIS ROCZNIKI POMORSKIEJ AKADEMII MEDYCZNEJ W SZCZECINIE 2008, 54, 2, 59 64 MARCIN ŻAROWSKI, EWA MOJS 1, EWA GAJEWSKA 2, BARBARA STEINBORN, WŁODZIMIERZ SAMBORSKI 2 WYSTĘPOWANIE
Bardziej szczegółowoOcena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży
Ewa Racicka-Pawlukiewicz Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych PROMOTOR: Dr hab. n.
Bardziej szczegółowoSNORING 2015 SLEEP APNEA & for ENT Surgeons 4 th INTERNATIONAL SEMINAR PROGRAM. CHRAPANIE i BEZDECHY. Warszawa, 28 listopada 2015
CHRAPANIE IV MI DZYNARODOWE SEMINARIUM Warszawa, 28 listopada 2015 SLEEP APNEA & 4 th INTERNATIONAL SEMINAR Warsaw, 28 th November 2015 PROGRAM CHRAPANIE 8:00 10:30 Sobota, 28 listopada 2015 Moderator:
Bardziej szczegółowoEpidemiologia zaburzeń oddychania w czasie snu
Epidemiologia zaburzeń oddychania w czasie snu Jakub Radliński Zakład Fizjopatologii Układu Oddechowego Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc Oddział terenowy im. Jana i Ireny Rudników w Rabce - Zdroju Zaburzenia
Bardziej szczegółowoSNORING 2014 SLEEP APNEA & for ENT Surgeons 3 rd INTERNATIONAL SEMINAR. CHRAPANIE i BEZDECHY. Warsaw, 6 th December Warszawa, 6 grudnia 2014
SLEEP APNEA & SNORING 2014 for ENT Surgeons 3 rd INTERNATIONAL SEMINAR Warsaw, 6 th December 2014 CHRAPANIE i BEZDECHY DLA LARYNGOLOGÓW III MI DZYNARODOWE SEMINARIUM Warszawa, 6 grudnia 2014 Organizatorzy
Bardziej szczegółowoWstęp ARTYKUŁ REDAKCYJNY / LEADING ARTICLE
Dzieciństwo w cieniu schizofrenii przegląd literatury na temat możliwych form pomocy i wsparcia dzieci z rodzin, gdzie jeden z rodziców dotknięty jest schizofrenią Childhood in the shadow of schizophrenia
Bardziej szczegółowoZaburzenia ruchowe podczas snu u dzieci opis przypadku
Zaburzenia ruchowe podczas snu u dzieci opis przypadku Movement disorders during sleep in children a case report Monika Cieślik, Małgorzata Drzewiecka, Agnieszka Piasna, Marcin Żarowski, Barbara Steinborn
Bardziej szczegółowoElektryczna aktywność mózgu. Polisomnografia
Elektryczna aktywność mózgu Polisomnografia Badanie polisomnograficzne elektroencefalografia(eeg) rejestracja bioelektrycznej aktywności mózgu elektromiografia(emg) rejestracja napięcia mięśniowego elektrookulografia(eog)-
Bardziej szczegółowoGDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY
GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY mgr Magdalena Pinkowicka WPŁYW TRENINGU EEG-BIOFEEDBACK NA POPRAWĘ WYBRANYCH FUNKCJI POZNAWCZYCH U DZIECI Z ADHD Rozprawa doktorska Promotor dr hab. n. med. Andrzej Frydrychowski,
Bardziej szczegółowoWydział Elektroniki Telekomunikacji i Informatyki
Projekt badawczy nr N N518 292740 pt.: Opracowanie adaptacyjnego algorytmu sterowania autorskim aparatem zapobiegającym powstawaniu epizodów bezdechu sennego realizowany jest we współpracy Katedry Systemów
Bardziej szczegółowoRAPORT Z PRZEBIEGU BADAŃ PRZESIEWOWYCH MOJE DZIECKO NIE CHRAPIE WYKONYWANEGO PRZEZ FUNDACJĘ ZDROWY SEN. PROGRAM POD PATRONATEM
RAPORT Z PRZEBIEGU BADAŃ PRZESIEWOWYCH MOJE DZIECKO NIE CHRAPIE WYKONYWANEGO PRZEZ FUNDACJĘ ZDROWY SEN. PROGRAM POD PATRONATEM WIELKIEJ ORKIESTRY ŚWIĄTECZNEJ POMOCY Warszawa dnia 2014-05-08 Opracowanie:
Bardziej szczegółowoParasomnie obraz kliniczny, różnicowanie, leczenie
Sen aktywny proces Parasomnie obraz kliniczny, różnicowanie, leczenie Stan świadomości charakteryzujący się: 1. Przyjęciem charakterystycznej postawy spoczynku 2. Zaprzestaniem aktywności ruchowej 3. Utratą
Bardziej szczegółowoVIDEOMED ZAKŁAD ELEKTRONICZNY
y przeznaczone do diagnostyki różnych rodzajów zaburzeń snu. Międzynarodowa Klasyfikacja Zaburzeń Snu (ICSD) opisuje różne rodzaje zaburzeń, takich jak zespół obturacyjnego lub centralnego bezdechu sennego,
Bardziej szczegółowoROZWÓJ PSYCHORUCHOWY DZIECI Z NF1. dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Poradnia Psychologiczna
ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY DZIECI Z NF1 dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Poradnia Psychologiczna EPIDEMIOLOGIA DYSFUNKCJI POZNAWCZYCH U DZIECI Z NF1 Dysfunkcje poznawcze
Bardziej szczegółowoSEN I CZUWANIE NEUROFIZJOLOGIA
SEN I CZUWANIE NEUROFIZJOLOGIA Sen i Czuwanie U ludzi dorosłych występują cyklicznie w ciągu doby dwa podstawowe stany fizjologiczne : SEN i CZUWANIE SEN I CZUWANIE Około 2/3 doby przypada na czuwanie.
Bardziej szczegółowoSen i czuwanie rozdział 9. Zaburzenia mechanizmów kontroli ruchowej rozdział 8
Sen i czuwanie rozdział 9 Zaburzenia mechanizmów kontroli ruchowej rozdział 8 SEN I CZUWANIE SEN I RYTMY OKOŁODOBOWE FAZY SNU CHARAKTERYSTYKA INDUKOWANIE SNU MECHANIZM I STRUKTURY MÓZGOWE RYTMY OKOŁODOBOWE
Bardziej szczegółowoSNORING 2013 SLEEP APNEA & for ENT Surgeons 2 nd INTERNATIONAL SEMINAR. CHRAPANIE i BEZDECHY. Warsaw, 7 th December Warszawa, 7 grudnia 2013
SLEEP APNEA & SNORING 2013 for ENT Surgeons 2 nd INTERNATIONAL SEMINAR Warsaw, 7 th December 2013 CHRAPANIE i BEZDECHY DLA LARYNGOLOGÓW II MI DZYNARODOWE SEMINARIUM Warszawa, 7 grudnia 2013 Organizatorzy
Bardziej szczegółowoDeprywacja snu jako metoda prowokacji napadów padaczkowych. Piotr Walerjan (Warszawa)
Deprywacja snu jako metoda prowokacji napadów padaczkowych Piotr Walerjan (Warszawa) Rutynowe zapisy EEG 40 50% zapisów EEG u pacjentów cierpiących na padaczkę nie zawiera grafoelementów padaczkorodnych
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ ŻYCIA DZIECI Z ADHD W ŚWIETLE BADAŃ. mgr Katarzyna Naszydłowska-Sęk
JAKOŚĆ ŻYCIA DZIECI Z ADHD W ŚWIETLE BADAŃ mgr Katarzyna Naszydłowska-Sęk Wstęp Problematyka jakości życia dzieci i młodzieży, mimo iż niezwykle istotna z perspektywy zarówno teoretycznej jak i aplikacyjnej,
Bardziej szczegółowoBiorytmy, sen i czuwanie
Biorytmy, sen i czuwanie Rytmika zjawisk biologicznych określana jako biorytm przyporządkowuje zmiany stanu organizmu do okresowych zmian otaczającego środowiska. Gdy rytmy biologiczne mają charakter wewnątrzustrojowy
Bardziej szczegółowoAnalysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn
Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with
Bardziej szczegółowoSzpital Szaserów pomimo wielokrotnych pisemnych próśb pacjenta nie wysłał swojemu pacjentowi testów psychologicznych MMPI 2 i CAPS.
Szpital Szaserów pomimo wielokrotnych pisemnych próśb pacjenta nie wysłał swojemu pacjentowi testów psychologicznych MMPI 2 i CAPS. Testy (niekompletne) zostały wysłane dopiero do sądu karnego Legionowo
Bardziej szczegółowoNarkolepsja. Diagnostyka neurofizjologiczna
Historia badań nad narkolepsją. Diagnostyka neurofizjologiczna Aleksandra Wierzbicka Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 19 wiek Pierwszy opis objawów Lata 1950 Lata 1930 Sleep Onset Pierwsze REM
Bardziej szczegółowoZaburzenia snu klasyfikacja i diagnostyka
Zaburzenia snu klasyfikacja i diagnostyka Dyssomnie bezsenność nadmierna senność Klasyfikacja zaburzenia rytmu snu i czuwania Parasomnie MARCIN GRABICKI KLINIKA PULMONOLOGII, ALERGOLOGII I ONKOLOGII PULMONOLOGICZNEJ
Bardziej szczegółowoZaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV STRESZCZENIE
Autor: Tytuł: Promotor: lek. Anna Zielińska Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV dr hab. Anita Bryńska STRESZCZENIE WSTĘP: W
Bardziej szczegółowo3 Zespół czerwonego ucha opis, diagnostyka i leczenie Antoni Prusiński. 4 Zawroty głowy w aspekcie medycyny ratunkowej Antoni Prusiński
VERTIGOPROFIL VOL. 3/Nr 3(11)/2009 Redaktor naczelny: Prof. dr hab. n. med. Antoni Prusiński Zastępca redaktora naczelnego: Dr n. med. Tomasz Berkowicz 2 XXXVI Międzynarodowy Kongres Towarzystwa Neurootologicznego
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoLeczenie bezdechu i chrapania
Leczenie bezdechu i chrapania Bezdech senny, to poważna i dokuczliwa choroba, dotykająca ok. 4% mężczyzn i 2% kobiet. Warto więc wykonać u siebie tzw. BADANIE POLISOMNOGRAFICZNE, które polega na obserwacji
Bardziej szczegółowoPrzykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji
PROGRAM POPRAWY WCZESNEGO WYKRYWANIA I DIAGNOZOWANIA NOWOTWORÓW U DZIECI W PIĘCIU WOJEWÓDZTWACH POLSKI Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji
Bardziej szczegółowoNowa metoda wykrywania epizodów bezdechu sennego oraz spłycenia oddechu w zarejestrowanych zapisach sygnału przepływu powietrza
oddechu w zarejestrowanych zapisach sygnału przepływu powietrza A new method of detecting sleep apnea and hypopnea episodes in airflow signal recordings Janusz Siebert 1, A, E, G, Marcin Ciołek 2, A, C
Bardziej szczegółowoStreszczenie. Summary. Anna Orylska 1, Gabriela Jagielska 2. PSYCHIATR. PSYCHOL. KLIN. 2011, 11 (2), p. 115-119
Anna Orylska 1, Gabriela Jagielska 2 Diagnoza zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi u dzieci w wieku przedszkolnym The diagnosis of attention-deficit/hyperactivity disorder in preschool
Bardziej szczegółowoZespół jelita drażliwego u dzieci i młodzieży
52 Zespół jelita drażliwego u dzieci i młodzieży Irritable bowel syndrome in children Mieczysława Czerwionka-Szaflarska, Bartosz Romańczuk Pediatr Pol 2010; 85 (1): 52 56 2010 by Polskie Towarzystwo Pediatryczne
Bardziej szczegółowoAD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi
AD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi GENETYCZNIE UWARUNKOWANA, NEUROLOGICZNA DYSFUNKCJA, CHARAKTERYZUJĄCA SIĘ NIEADEKWATNYMI
Bardziej szczegółowoKonsekwencje kliniczne zaburzeń oddychania w czasie snu u dzieci
Konsekwencje kliniczne zaburzeń oddychania w czasie snu u dzieci Jakub Radliński Zakład Fizjopatologii Układu Oddechowego, Pracownia Polisomnografii Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc Oddział terenowy im.
Bardziej szczegółowoVIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Badań nad Snem
VIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Badań nad Snem 20-lecie Polskiego Towarzystwa Badań nad Snem Centrum Kongresowe Opery Nova w Bydgoszczy, 5-6 października 2012 Organizator Polskie Towarzystwo Badań nad
Bardziej szczegółowoZaburzenia oddychania u dzieci chrapiących w czasie snu, w świetle badań polisomnograficznych
Postępy Nauk Medycznych, t. XXIV, nr 12, 2011 Borgis *Jacek Grygalewicz 1, Teresa Jackowska 1,2, Hanna Mazurkiewicz 3, Joanna Anyszka 1,2, Alicja Sapała 2 Zaburzenia oddychania u dzieci chrapiących w czasie
Bardziej szczegółowoPoduszka zapobiegająca chrapaniu: test prototypu w laboratorium snu w Klinice Lindenbrunn, Coppenbrüge
Poduszka zapobiegająca chrapaniu: test prototypu w laboratorium snu w Klinice Lindenbrunn, Coppenbrüge Prototyp interaktywnej poduszki zapobiegającej chrapaniu przetestowano w 2001 roku wśród użytkowników,
Bardziej szczegółowoTerapia funkcjonalna dziecka z autyzmem. Definicje, różnice, perspektywy
Terapia funkcjonalna dziecka z autyzmem Definicje, różnice, perspektywy Początki Jest rok 1943 r., amerykański psychiatra Leo Kanner publikuje artykuł Autistic Disturbances of Affective Contact, w którym
Bardziej szczegółowoWybrane zagadnienia z medycyny snu dzieci i młodzieży
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2013; 22(1): 61 66 Praca poglądowa Review 2013 Instytut Psychiatrii i Neurologii Wybrane zagadnienia z medycyny snu dzieci i młodzieży Sleep disorders among children and
Bardziej szczegółowoZaburzenia snu u dzieci z samoistnymi bólami głowy
KAZUISTYKA ISSN 1734 5251 www.neuroedu.pl OFICJALNE PORTALE INTERNETOWE PTN www.ptneuro.pl Zaburzenia snu u dzieci z samoistnymi bólami głowy Marcin Żarowski, Barbara Steinborn Katedra i Klinika Neurologii
Bardziej szczegółowoRóżnicowanie narkolepsji z innymi hipersomniami na podstawie obrazu klinicznego i badań neurofizjologicznych
PRACA ORYGINALNA Różnicowanie narkolepsji z innymi hipersomniami na podstawie obrazu klinicznego i badań neurofizjologicznych Differential diagnosis of narcolepsy and other hypersomnias based on clinical
Bardziej szczegółowoCytrynian kofeiny w codziennej praktyce u wcześniaków z Zespołem Zaburzeń Oddychania wyniki badania ogólnopolskiego
Cytrynian kofeiny w codziennej praktyce u wcześniaków z Zespołem Zaburzeń Oddychania wyniki badania ogólnopolskiego Iwona Sadowska-Krawczenko Oddział Kliniczny Noworodków, Wcześniaków z Intensywną Terapią
Bardziej szczegółowoJeśli, to nie ADHD to co? Jak rozpoznać kiedy dziecko potrzebuje profesjonalnej diagnozy a kiedy są to wyzwania wychowawcze.
Jeśli, to nie ADHD to co? Jak rozpoznać kiedy dziecko potrzebuje profesjonalnej diagnozy a kiedy są to wyzwania wychowawcze. Plan: Co to jest ADHD? Objawy ADHD Jak odróżnić ADHD od innych problemów zachowania
Bardziej szczegółowoSYSTEMU DO REEDUKACJI CHODU TRZECIEJ GENERACJI NA PARAMETRY CZASOWO-PRZESTRZENNE CHODU
Aktualne Problemy Biomechaniki, nr 8/2014 21 Paulina GALAS, Katedra i Zabrze Krzysztof, Roman BEDNORZ, Justyna OPATOWICZ, Jakub MALISZEWSKI, PHU Technomex, Gliwice Emila CZEPUL, Centrum Fizjoterapii "FIZJOFIT"
Bardziej szczegółowoZnaczenie wczesnej interwencji we wspomaganiu rozwoju dziecka z zaburzeniami ze spektrum autyzmu i strategie terapii.
Michał Wroniszewski Fundacja SYNAPSIS Znaczenie wczesnej interwencji we wspomaganiu rozwoju dziecka z zaburzeniami ze spektrum autyzmu i strategie terapii. Otrębusy, 8.11.2011 r. SKALA ZJAWISKA 1. Epidemiologa
Bardziej szczegółowoPolskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456
Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456 Anna Ratajska 1 2 1 1 Instytut Psychologii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Institute of Psychology, Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz
Bardziej szczegółowoMagdalena Smoczyńska, Ewa Haman Funkcjonowanie dzieci ze specyficznym zaburzeniem językowym (SLI) w systemie edukacji szkolnej
Magdalena Smoczyńska, Ewa Haman Funkcjonowanie dzieci ze specyficznym zaburzeniem językowym (SLI) w systemie edukacji szkolnej Plan wystąpienia Diagnoza zaburzeń językowych w Polsce Perspektywa badawcza
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. Nazwa w j. ang. Psychology of disorders of children and adolescents. Punktacja ECTS*
KARTA KURSU Nazwa Psychologia zaburzeń dzieci i młodzieży (III rok, pedagogika; psychoprofilaktyka zaburzeń i wspomaganie rozwoju) Nazwa w j. ang. Psychology of disorders of children and adolescents Kod
Bardziej szczegółowoSYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Wybrane zaburzenia: agresja, ADHD, zachowanie wycofujące i submisyjne - rozpoznawanie objawów, analiza mechanizmów. Moduł 188: Zaburzenia
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2013/2014 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla II, III, IV, V i VI roku
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2013/2014 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla II, III, IV, V i VI roku 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Zajęcia fakultatywne: SEN 2. NAZWA
Bardziej szczegółowoStanowisko PTMP, PTChP, IMP w Łodzi i PTBS dotyczące postępowania lekarskiego w zakresie obturacyjnego bezdechu sennego u osób kierujących pojazdami
Stanowisko PTMP, PTChP, IMP w Łodzi i PTBS dotyczące postępowania lekarskiego w zakresie obturacyjnego bezdechu sennego u osób kierujących pojazdami Wyniki licznych badań i analiz prowadzonych w wielu
Bardziej szczegółowoEpidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Bardziej szczegółowoAby można było mówić o zaburzeniach snu ważne jest to, aby poznać kilka najistotniejszych cech jego prawidłowości.
Problem zaburzeń snu staje się coraz bardziej powszechny i obejmuje coraz szerszą populację. Dotyczy to również populacji dzieci i młodzieży. Wielokrotnie rodzice zgłaszają ten problem na wizytach lekarskich.
Bardziej szczegółowoŻywienie, które wspomaga rozwój mózgu
Żywienie, które wspomaga rozwój mózgu Enfamil Premium - formuła, dla której potwierdzono w badaniach korzystny wpływ na parametry rozwoju OUN* Rozwój dziecka przebiega w czterech obszarach * W porównaniu
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 571 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 571 SECTIO D 2005 Klinika Psychiatrii Akademii Medycznej w Białymstoku Kierownik dr hab. med. Andrzej Czernikiewicz Department
Bardziej szczegółowoCAŁE ŻYCIE Z ADHD Izabela Gorzkowska
CAŁE ŻYCIE Z ADHD Izabela Gorzkowska Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie Wydział Nauk o Zdrowiu Katedra i Klinika Psychiatrii Indywidualna Specjalistyczna Praktyka Lekarska Używane w prezentacji
Bardziej szczegółowoZmiany napięcia mięśniowego w czasie leczenia toksyną botulinową a ocena klinimetryczna nasilenia objawów u pacjentów z dystonią szyjną
Michał Dwornik 1, Jarosław Oborzyński 2, Małgorzata Tyślerowicz 2, Jolanta Kujawa 3, Anna Słupik 1, Emilia Zych 4, Dariusz Białoszewski 1, Andrzej Klimek 5 Zmiany napięcia mięśniowego w czasie leczenia
Bardziej szczegółowoZaburzenia snu u pacjentów z zespołem otępiennym oraz u ich opiekunów
PRACA ORYGINALNA Zaburzenia snu u pacjentów z zespołem otępiennym oraz u ich opiekunów Sleep problems in group of patients with dementia and in group of carers of these patients Emilia Hercuń-Marchwiarz,
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ ŻYCIA U DZIECI I MŁODZIEŻY Z WRODZONYM ZAKAŻENIEM HIV W POLSCE
JAKOŚĆ ŻYCIA U DZIECI I MŁODZIEŻY Z WRODZONYM ZAKAŻENIEM HIV W POLSCE A. Zielińska 1, M. Bielecki 2, F. Pierowski 3, U. Coupland 4, A.Bryńska 1, T. Wolańczyk 1, M. Marczyńska 4 (1) Klinika Psychiatrii
Bardziej szczegółowoWnioski naukowe oraz szczegółowe wyjaśnienie CHMP podstaw naukowych różnic w stosunku do zalecenia PRAC
Aneks II Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwoleń na dopuszczenie do obrotu z zastrzeżeniem spełnienia warunków oraz szczegółowe wyjaśnienie podstaw naukowych różnic w stosunku do zalecenia
Bardziej szczegółowoADENOTONSILLEKTOMIA W LECZENIU OBTURACYJNEGO BEZDECHU PODCZAS SNU U DZIECI - STANOWISKO AUSTRALOAZJATYCKIEGO TOWARZYSTWA SNU (ASA)
114/30 Campbell Street Blacktown NSW 2148 ABN: 51 138 032 014 Phone: 61 2 9920 1968 Fax: 61 2 9672 3884 email: admin@sleep.org.au web: www.sleep.org.au ADENOTONSILLEKTOMIA W LECZENIU OBTURACYJNEGO BEZDECHU
Bardziej szczegółowoZaburzenia snu pierwotne czy wtórne?
Zaburzenia snu pierwotne czy wtórne? Michał Skalski Poradnia Leczenia Zaburzeń Snu Katedra i Klinika Psychiatryczna WUM w Warszawie Klasyfikacja zaburzń snu Bezsenność (a także większość zaburzeń snu)
Bardziej szczegółowoPowikłania w trakcie farmakoterapii propranololem naczyniaków wczesnodziecięcych
Powikłania w trakcie farmakoterapii propranololem naczyniaków wczesnodziecięcych S.Szymik-Kantorowicz, A.Taczanowska-Niemczuk, P.Łabuz, I.Honkisz, K.Górniak, A.Prokurat Klinika Chirurgii Dziecięcej CM
Bardziej szczegółowoSYLWIA WALERYCH PROFESJONALNE PUBLIKACJE DLA SZKÓŁ I PLACÓWEK OŚWIATOWYCH
SYLWIA WALERYCH ADHD ADHD PROFESJONALNE PUBLIKACJE DLA SZKÓŁ I PLACÓWEK OŚWIATOWYCH Praca z dzieckiem z ADHD Autor: Sylwia Walerych psycholog, psychoterapeuta poznawczo-behawioralny, pracuje z dziećmi
Bardziej szczegółowoZastosowanie terapii Neurofeedback w leczeniu zaburzeń psychicznych
Zastosowanie terapii Neurofeedback w leczeniu zaburzeń psychicznych Kasper Czech Zakład Psychologii Klinicznej i Sądowej Uniwersytet Śląski Definicja metody Biofeedback Metoda umożliwiająca zmianę wybranych
Bardziej szczegółowoDiagnostyka różnicowa hipersomnii
Hipersomnia - definicja Zaburzenie prowadzące do wydłużenia czasu snu i/lub nadmiernej ności w trakcie dnia Aleksandra Wierzbicka, Zakład Neurofizjologii Klinicznej, Ośrodek Medycyny Snu, Instytut Psychiatrii
Bardziej szczegółowoCo to jest ADHD? Podstawowe informacje dla nauczycieli i rodziców-
Co to jest ADHD? Podstawowe informacje dla nauczycieli i rodziców- Co to jest nadpobudliwość psychoruchowa? Jest to grupa zaburzeń, która charakteryzuje się wczesnym początkiem, połączeniem nadmiernie
Bardziej szczegółowolek. Wojciech Mańkowski Kierownik Katedry: prof. zw. dr hab. n. med. Edward Wylęgała
lek. Wojciech Mańkowski Zastosowanie wzrokowych potencjałów wywołanych (VEP) przy kwalifikacji pacjentów do zabiegu przeszczepu drążącego rogówki i operacji zaćmy Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych
Bardziej szczegółowoAgresja wobec personelu medycznego
Agresja wobec personelu medycznego Od połowy XX wieku do chwili obecnej obserwuje się gwałtowny postęp w diagnostyce i leczeniu pacjentów. Postęp ten przyczynił się do wczesnego rozpoznawania chorób oraz
Bardziej szczegółowoKompleksowa diagnostyka całościowych zaburzeń rozwoju
Kompleksowa diagnostyka całościowych zaburzeń rozwoju Może to autyzm? Kiedy rozwój dziecka budzi niepokój rodziców zwłaszcza w zakresie mowy i komunikacji, rozwoju ruchowego oraz/lub w sferze emocjonalno
Bardziej szczegółowoAktualne Problemy Biomechaniki, nr 8/2014 163
Aktualne Problemy Biomechaniki, nr 8/2014 163 Piotr WODARSKI, Marek Andrzej BIENIEK Zabrze Zabrze Katedra Streszczenie: Wykorzystanie nowoczesnych systemów Technologii Wirtualnej kaski 3D, w wybranych
Bardziej szczegółowoADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi w klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa
ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi w klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, ADD, czyli deficyt uwagi w międzynarodowej klasyfikacji chorób
Bardziej szczegółowoRozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych w zakresie medycyny
Lek. Maciej Jesionowski Efektywność stosowania budezonidu MMX u pacjentów z aktywną postacią łagodnego do umiarkowanego wrzodziejącego zapalenia jelita grubego w populacji polskiej. Rozprawa na stopień
Bardziej szczegółowo3.
1 2 3 4. :.1 1392 1390..2 m.adib@sbu.ac.ir 3. mkzadeh@gmail.com ) 1385 15. (..4 yousefi.mary@gmail.com....... 134. 22. 1347 1389 1391. 1392. .. 1392 1389.. 5... 6 : (4 (3 (2 (1 (5 (10 (9 (8 (7 (6 (14 (13
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoDezadaptacyjne wzorce przywiązania u dzieci i młodzieży z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej i zaburzeniami zachowania
Anna Kaźmierczak-Mytkowska Dezadaptacyjne wzorce przywiązania u dzieci i młodzieży z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej i zaburzeniami zachowania Rozprawa na stopień doktora nauk o zdrowiu Promotor:
Bardziej szczegółowoKomputer, internet, smartfon i problem?
Komputer, internet, smartfon i problem? Uzależnienie od nowych technologii wśród dzieci i młodzieży Marta Witkowska 4 godziny 12 minut przeciętny nastolatek w sieci 8+ godzin dziennie co ósmy nastolatek
Bardziej szczegółowoPsychiatr. Pol. 2014; 48(4): 645 652 PL ISSN 0033-2674 www.psychiatriapolska.pl
Psychiatr. Pol. 2014; 48(4): 645 652 PL ISSN 0033-2674 www.psychiatriapolska.pl Poziom lęku jako stanu i jako cechy oraz nasilenie depresji u matek dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej i zaburzeniami
Bardziej szczegółowoZaburzenia psychiczne w dzieciństwie. Iwona A. Trzebiatowska
Zaburzenia psychiczne w dzieciństwie co będzie b w życiu dorosłym Iwona A. Trzebiatowska Schizofrenia Brak możliwości rozpoznanie poniżej 6 rż Wcześniejsze zachorowania u chłopców Udział czynnika organicznego
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoFORMULARZ ZGŁOSZENIOWY KONKURS NA NAJLEPSZE STUDENCKIE KOŁO NAUKOWE ZRZESZONE 1. NAZWA KOŁA: KOŁO NAUKOWE CHORÓB AFEKTYWNYCH 2.
FORMULARZ ZGŁOSZENIOWY KONKURS NA NAJLEPSZE STUDENCKIE KOŁO NAUKOWE ZRZESZONE W STUDENCKIM TOWARZYSTWIE NAUKOWYM UJ CM 1. NAZWA KOŁA: KOŁO NAUKOWE CHORÓB AFEKTYWNYCH 2. WYDZIAŁ: LEKARSKI 3. JEDNOSTKA:
Bardziej szczegółowoMateriały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowoProjekt pt.: Nauczyciel przedmiotów zawodowych współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Zajęcia realizowane w ramach projektu współfinansowanego ze środków Unii nr WND- POKL.03.03.02-00-022/08 pt. Nauczyciel przedmiotów zawodowych, w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet
Bardziej szczegółowoZespół złożonego bezdechu śródsennego
PRACA POGLĄDOWA ORYGINALNA Tomasz J. Kuźniar 1, Kamilla Kasibowska-Kuźniar 2 1 Division of Pulmonary and Critical Care Medicine, Evanston Northwestern Healthcare, Evanston, IL, USA Kierownik: Daniel W.
Bardziej szczegółowoNowe kryteria diagnostyczne DSM V. Zaburzenia ze spektrum autyzmu. ASD - Autism Spectrum Disorders
Nowe kryteria diagnostyczne DSM V Zaburzenia ze spektrum autyzmu ASD - Autism Spectrum Disorders Autyzm w DSM-IV-TR i ICD- 10 Zaburzenia autystyczne Zespół Aspergera Zaburzenia dezintegracyjne Całościowe
Bardziej szczegółowoKlasyfikacja, obraz kliniczny i diagnostyka zaburzeń oddychania w czasie snu
PRACA ORYGINALNA Ryszarda Chazan Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych Pneumonologii i Alergologii Akademii Medycznej w Warszawie Klasyfikacja, obraz kliniczny i diagnostyka zaburzeń oddychania w czasie
Bardziej szczegółowoMiejsce profilaktyki uzależnień w ochronie zdrowia
Miejsce profilaktyki uzależnień w ochronie zdrowia Krzysztof Ostaszewski Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie Zagadnienia 1. Ryzyko jako punkt odniesienia 2. Poziomy i granice profilaktyki 3.
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 207 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 207 SECTIO D 2003 Studenckie Koło Naukowe Katedry Pielęgniarstwa Klinicznego WPiNoZ AM w Lublinie Opiekun: prof. dr
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU. Wydział Pedagogiki i Psychologii Katedra Psychologii Klinicznej Psychologia. jednolite studia magisterskie stacjonarne
OPIS PRZEDMIOTU Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Praktyczna diagnoza kliniczna dziecka w relacji z opiekunem wypełnia instytut/katedra Wydział Instytut/Katedra Kierunek Specjalizacja/specjalność Poziom
Bardziej szczegółowoPrzeciwdziałanie obturacyjnemu bezdechowi podczas snu
Przeciwdziałanie obturacyjnemu bezdechowi podczas snu Prawidłowe funkcjonowanie człowieka uwarunkowane jest m. in. odpowiednio długim sypianiem i właściwym przebiegiem snu. Sen człowieka naukowcy podzielili
Bardziej szczegółowoPOTRZEBY DZIECKA Z PROBLEMAMI -DYSTROFIA MIĘŚNIOWA DUCHENNE A NEUROLOGICZNYMI W SZKOLE
POTRZEBY DZIECKA Z PROBLEMAMI NEUROLOGICZNYMI W SZKOLE -DYSTROFIA MIĘŚNIOWA DUCHENNE A Klinika Neurologii Rozwojowej Gdański Uniwersytet Medyczny Ewa Pilarska Dystrofie mięśniowe to grupa przewlekłych
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ: PSYCHOLOGIA KIERUNEK:
Lp. I Introductory module 3 Academic skills Information Technology introduction Intellectual Property Mysterious Code of Science Online surveys Personal growth and social competences in the globalizedintercultural
Bardziej szczegółowoAUTYZM W ASPEKCIE KLASYFIKACJI DSM-5. LEK. SABINA MICOREK KLINIKA PSYCHIATRII I PSYCHOTERAPII WIEKU ROZWOJOWEGO CENTRUM PEDIATRII W SOSNOWCU
AUTYZM W ASPEKCIE KLASYFIKACJI DSM-5. LEK. SABINA MICOREK KLINIKA PSYCHIATRII I PSYCHOTERAPII WIEKU ROZWOJOWEGO CENTRUM PEDIATRII W SOSNOWCU DIAGNOSTIC AND STATISTICAL MANUAL OF MENTAL DISORDERS WERSJA
Bardziej szczegółowoTerapia i edukacja dziecka z ASD oparta na dowodach. Model NPDC w placówkach oświatowych
Terapia i edukacja dziecka z ASD oparta na dowodach Model NPDC w placówkach oświatowych Terapia oparta na dowodach Evidence based practise doświadczenie kliniczne wartości i potrzeby pacjenta EBP najlepsze
Bardziej szczegółowoPacjent z odsiebnym niedowładem
Pacjent z odsiebnym niedowładem Beata Szyluk Klinika Neurologii WUM III Warszawskie Dni Chorób Nerwowo-Mięśniowych, 25-26 maja 2018 Pacjent z odsiebnym niedowładem Wypadanie przedmiotów z rąk Trudności
Bardziej szczegółowoPrzegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski.
Przegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski. Program MOTO-BIP /PM_L_0257/ Ocena wyników programu epidemiologicznego. Dr n. med. Bartosz Małkiewicz
Bardziej szczegółowoVIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Badań nad Snem
VIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Badań nad Snem 20-lecie Polskiego Towarzystwa Badań nad Snem Centrum Kongresowe Opery Nova w Bydgoszczy, 5-6 października 2012 Organizator Polskie Towarzystwo Badań nad
Bardziej szczegółowoADHD zaburzenia zachowania i emocji wieku dziecięcego i młodzieńczego
21-25 ARTYKUŁY POGLĄDOWE (REVIEW PAPERS) ADHD zaburzenia zachowania i emocji wieku dziecięcego i młodzieńczego (ADHD emotional and behaviour disorders in childhood and adolsecence) A Kruk 1,A,D, I Brukwicka
Bardziej szczegółowoZnaczenie postępowania terapeutycznego u dziecka z ADHD
Wydawnictwo UR 2009 Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego ISSN 1730-3524 Rzeszów 2009, 4, 367 374 Justyna Podgórska, Andrzej Kwolek Znaczenie postępowania terapeutycznego u dziecka z ADHD Z Instytutu
Bardziej szczegółowo