Psychiatr. Pol. 2014; 48(4): PL ISSN
|
|
- Seweryn Walczak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Psychiatr. Pol. 2014; 48(4): PL ISSN Poziom lęku jako stanu i jako cechy oraz nasilenie depresji u matek dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej i zaburzeniami zachowania doniesienie wstępne State and trait anxiety level and increase of depression among mothers of children with attention deficit hyperactivity disorder and conduct disorder. Pilot study. Tomasz Wolańczyk 1, Artur Kołakowski 1, Agnieszka Pisula 1, Monika Liwska 2, Małgorzata Złotkowska 1, Tomasz Srebnicki 1, Anita Bryńska 1 1 Klinika Psychiatrii Wieku Rozwojowego WUM Kierownik: prof. dr hab. n. med. T. Wolańczyk 2 Oddział Neurologii Samodzielnego Zespołu Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej w Dziekanowie Leśnym Kierownik: lek. med. H. Świętochowska Summary Objectives: To evaluate anxiety level (as a trait and as a state) and the intensity of depressive symptoms in mothers of children with hyperkinetic disorder (HD) and with and without comorbid conduct disorder (CD); to determine the relationship between the intensity of anxiety and depression and intensity of symptoms of HD. Materials and methods: Beck Depression Inventory (BDI) and STAI questionnaire to measure state-trait anxiety were filled by 24 mothers of children with HD and 26 mothers of children without HD. Mothers of children with HD were also asked to complete the Conners Questionnaire for Parents and Teachers (IOWA). Teachers were asked to complete the Conners Questionnaire for Teachers (RCTS). Results: 75% of HD subjects had a comorbid CD, in comparison with 19.2 % in the control group. No significant differences were found between the mothers of children with HD and the control group in the results of BDI scale and STAI questionnaire in anxiety state and anxiety trait subscales. The difference was found between mothers of children with CD and without CD in anxiety-state subscale in STAI questionnaire. No correlations were found between the number of depressive symptoms, anxiety as a state and as a trait and the results of Conners IOWA and RCTS.
2 646 Tomasz Wolańczyk i wsp. Conclusions: The presence of HD in children does not correlate with the level of depression and anxiety in their mothers. There is a relationship between the presence of CD in children and elevated levels of state anxiety in their mothers. Słowa klucze: ADHD, zaburzenia zachowania, jakość życia, depresja, lęk Key words: ADHD, conduct disorder, quality of life, depression, anxiety Wstęp Zespół nadpobudliwości psychoruchowej i zaburzeń koncentracji uwagi wg DSM-IV (Attention Deficit Hyperactivity Disorder ADHD) lub inaczej zaburzenie hiperkinetyczne wg ICD-10, charakteryzuje się obecnością objawów nadmiernej ruchliwości, impulsywności oraz problemów z uwagą, powodujących istotne ograniczenia w zakresie funkcjonowania poznawczego oraz psychospołecznego. Dotyczy on około 3 7% dzieci w wieku szkolnym [1, 2]. ADHD i towarzyszące mu inne rozpoznania, w tym zachowania opozycyjno-buntownicze (Oppositional Defiant Disorder ODD), wpływają znacząco nie tylko na funkcjonowanie dziecka, ale również na jakość życia jego otoczenia [3, 4]. Wykazano, że w rodzinach dzieci z ADHD i ODD obserwuje się zwiększenie poziomu stresu, częstszą obecność problemów małżeńskich, a także różnych objawów psychopatologicznych u rodziców, w tym szczególnie u matek [5]. Badania wskazują na częstsze rozpoznawanie stanów depresyjnych lub subdepresyjnych u matek dzieci prezentujących trudne zachowania [6]. Z kolei Swartz i Shear [7] zaobserwowali, że wśród matek zgłaszających się do poradni zdrowia psychicznego z powodu kłopotów z dzieckiem, 35% prezentowała objawy depresyjne, a 42% objawy lękowe, przy czym nasilenie objawów psychopatologicznych było istotnie większe w porównaniu z grupą kontrolną. Warto zauważyć, że przeżywanie wysokiego poziomu lęku lub doświadczenie stanu depresyjnego przez matki może być czynnikiem ostatecznie skłaniającym do poszukiwania pomocy dla dziecka [7]. Obecność objawów lękowych i depresyjnych u matek ma negatywny wpływ na wzajemne relacje matka-dziecko. W badaniach Campbell i wsp. [8] wykazano, że występowanie depresji u matek wiąże się z bardziej awersyjnymi metodami wychowawczymi oraz mniejszym wsparciem okazywanym dziecku. Z drugiej strony lękowe matki okazują swoim dzieciom znacznie mniej pozytywnych uczuć, są wobec nich bardziej krytyczne, bardziej je kontrolują i ograniczają ich swobodę [9], częściej również są skłonne do okazywania złości [10]. Duże nasilenie negatywnych emocji występujące u matek i mniej bezpieczna więź tworzona z dzieckiem w konsekwencji powodują wolniejszą internalizację norm i zasad u dziecka [11], zwrotnie prowadząc do narastania problemów z zachowaniem. Objawy depresyjne i lękowe często ze sobą współwystępują, mają też wiele cech wspólnych, a osoby je przeżywające charakteryzują się podobnym sposobem postrzegania świata [12]. Jeżeli jednak weźmie się pod uwagę reakcje prezentowane w odpowiedzi na niepożądane zachowania dziecka, wydaje się, że lękowi i depresyjni rodzice nieco się od siebie różnią [13]. Otóż w sytuacji konfrontacji osoba lękowa jest bardziej skoncentrowana na postrzeganiu antycypowanego zagrożenia. Reaguje
3 Poziom lęku jako stanu i jako cechy oraz nasilenie depresji u matek 647 nadmierną czujnością, niepewnością, bojaźliwością i mało asertywną postawą [14]. Powyższe reakcje mogą się również pojawiać w sytuacji radzenia sobie z niepożądanymi zachowaniami dziecka z ADHD, szczególnie podczas bezpośredniej konfrontacji z jego nieposłuszeństwem czy nagłym wybuchem wściekłości. Z drugiej strony rodzice prezentujący objawy depresyjne bardziej koncentrują się na słuszności własnego zachowania i mają tendencję do ruminowania utraty własnego autorytetu i braku kompetencji [13]. Być może tymi odmiennymi reakcjami można wytłumaczyć pewne różnice dotyczące funkcjonowania rodzin dzieci z ADHD. Uważa się bowiem, że przeżywanie przez opiekunów nadmiernie nasilonego lęku negatywnie wpływało na poziom rodzicielskiego ciepła i zaangażowania, zaś objawy depresyjne wiążą się przede wszystkim z wysokim poziomem stresu społecznego. Osobnym problemem uzasadniającym celowość prowadzenia badań nad obecnością ADHD u dzieci matek prezentujących objawy psychopatologiczne jest zagadnienie dotyczące związku pomiędzy występowaniem wysokiego poziomu lęku w czasie trwania ciąży a pojawieniem się objawów ADHD lub innych trudnych zachowań u dziecka. Wydaje się, że zależność ta jest wyraźna w sytuacji pojawienia się objawów lękowych zwłaszcza między 12 a 22 Hbd, przy czym dodatkowo obserwuje się tu związek z obecnością zaburzeń lękowych u 8- i 9-latków [15]. Można zatem przyjąć, że emocje przeżywane przez matkę mają wpływ na rozwój neurobehawioralny płodu, modulując i modyfikując od okresu prenatalnego proces rozwoju i dojrzewania OUN. Możliwe jest, że system neuroprzekaźnikowy monoamin w OUN już w łonie matki zostaje niejako przeprogramowany poprzez szkodliwe działanie hormonów towarzyszących reakcji lękowej i stresowi. Cel pracy Celem pracy było zbadanie poziomu lęku (jako cechy i jako stanu) oraz nasilenia depresji u matek dzieci z zaburzeniem hiperkinetycznym (ZH) bez lub ze współistniejącymi zaburzeniami zachowania (ZZ) oraz ustalenie ewentualnego związku pomiędzy nasileniem lęku i depresji a nasileniem objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej. Materiał Badaniem objęto 50 matek dzieci w wieku szkolnym. Grupę badaną stanowiły 24 matki dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej rozpoznanym wg ICD-10 (zespół hiperkinetyczny) [16] będących pacjentami Poradni Nadpobudliwości Psychoruchowej przy Klinice Psychiatrii Wieku Rozwojowego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Grupa kontrolna składała się z 26 matek zdrowych dzieci, uczniów klas II i III warszawskich szkół podstawowych, które zgłosiły się do poradni w ramach badań nad standaryzacją polskich wersji narzędzi badawczych do oceny obecności i nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej.
4 648 Tomasz Wolańczyk i wsp. Narzędzia badawcze W badaniu wykorzystano następujące narzędzia badawcze: 1. Skalę Depresji Becka (Beck Depression Inventory BDI) oceniającą nasilenie objawów depresyjnych [17]; 2. Kwestionariusz STAI oceniający nasilenie objawów lękowych w 4 wymiarach, tj. negatywnych emocji, zamartwiania się, zmęczenia i unikania [18]. Skala ta została skonstruowana w celu pomiaru poziomu lęku u osób dorosłych, przy czym lęk jest definiowany dwojako: jako stan i jako cecha. Stan lęku jest rozumiany przez autorów jako przemijający stan odczuwania napięcia, niepokoju, lęku, zmienny w czasie i swej intensywności, interpretowany przez jednostkę w sposób subiektywny, towarzyszy mu wzmożone napięcie układu autonomicznego. W przeciwieństwie do tego, cecha, jaką jest lęk, jest względnie stałą właściwością jednostki związaną z tendencją do reagowania lękiem na sytuacje spostrzegane jako zagrażające. Lęk jako cecha jest również definiowany jako ogólnie rozumiane martwienie się oraz wysoka reaktywność w odpowiedzi na stres (nie zastosowano norm polskich ze względu na brak standaryzacji w czasie przeprowadzania badania). 3. Polską wersję 10-pytaniowego Kwestionariusza Connersa dla Rodziców i Nauczycieli (An Abbreviated Parent-Teacher Questionnaire IOWA) [19] służącego do identyfikacji pacjentów z ADHD oraz oceny ilości i nasilenia objawów; 4. Polską wersję 28-pytaniowego Kwestionariusza Connersa dla Nauczycieli (Revised Conners Teacher Rating Scale RCTRS) [20] służącego do identyfikacji pacjentów z ADHD oraz oceny ilości i nasilenia objawów, składającego się z następujących podskal: nadruchliwości, zaburzeń zachowania, impulsywności, zaburzeń uwagi, zachowań aspołecznych). Metoda W trakcie badania lekarz ponownie weryfikował rozpoznanie zespołu hiperkinetycznego i ewentualne występowanie zaburzeń zachowania, przeprowadzając ustrukturyzowany wywiad w kierunku ww. zaburzeń na podstawie kryteriów diagnostycznych ICD-10 i DSM-IV [16, 21]. W czasie wizyty rodzice wypełniali 10-pytaniowy Kwestionariusza Connersa dla Rodziców i Nauczycieli oraz byli proszeni o przekazanie nauczycielowi dziecka (wychowawcy klasy) 28-pytaniowego Kwestionariusza Connersa dla Nauczycieli. Na zakończenie spotkania matki wypełniały STAI oraz skalę BDI (ocena dotyczyła ostatniego tygodnia). Dodatkowo zbierano dokładny wywiad demograficzny oraz rodzinny. W analizie uzyskanych wyników zastosowano następujące metody statystyczne: test t-studenta, test Chi 2, analizę korelacji r-pearsona (za poziom istotności przyjęto p < 0,05). Wyniki Średni wiek kobiet w grupie matek dzieci z ZH wynosił 39,5 +/- 4,6 roku, zaś w grupie kontrolnej 36,2 +/- 6,8 roku. Matki z obu grup nie różniły się między sobą
5 Poziom lęku jako stanu i jako cechy oraz nasilenie depresji u matek 649 w sposób istotny statystycznie pod względem wieku, struktury zatrudnienia, wykształcenia, deklarowanego stanu zdrowia, deklarowanego spożycia alkoholu, stosowania leków uspokajających i nasennych, palenia tytoniu, karalności, częstości uzależnienia od alkoholu w rodzinie pochodzenia, ilości osób palących w rodzinie pochodzenia, karalności w rodzinie pochodzenia, częstości prób samobójczych i samobójstw oraz chorób psychicznych w rodzinie pochodzenia. U wszystkich dzieci matek z grupy badanej potwierdzono rozpoznanie zespołu hiperkinetycznego wg ICD-10, przy czym 18 dzieci (75%) dodatkowo spełniało kryteria diagnostyczne dla zaburzeń zachowania wg ICD-10 [16]. W grupie kontrolnej 5 dzieci (19,2%) spełniało kryteria diagnostyczne dla zaburzeń zachowania wg ICD-10. Poziom depresji i lęku a obecność zaburzenia hiperkinetycznego Nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic pomiędzy matkami z grupy badanej i kontrolnej w zakresie wyników uzyskanych w skali BDI. Matki dzieci z ZH uzyskały średni wynik 8,0 +/- 5,1 pkt., zaś matki z grupy kontrolnej 6,5 +/- 5,8 pkt. Warty podkreślenia jest fakt, że wynik powyżej 11 punktów, wskazujący na możliwość wystąpienia zespołu depresyjnego, uzyskało w sumie 8 matek: 4 z grupy badanej i 4 z grupy kontrolnej. Nie wykazano również statystycznie istotnych różnic pomiędzy grupą badaną a grupą kontrolną w zakresie wyniku uzyskanego w kwestionariuszu STAI w podskali oceniającej lęk jako cechę. Matki z grupy badanej uzyskały średni wynik 31,3 +/- 7,8 pkt., zaś matki z grupy kontrolnej średni wynik 28,2 +/- 9,2 pkt. Matki z grupy kontrolnej i badanej nie różniły się w sposób istotny statystycznie także w zakresie wyniku uzyskanego w kwestionariuszu STAI w podskali oceniającej lęk jako stan. W grupie badanej uzyskano średni wynik 46,5 +/- 7,5 pkt., zaś w grupie kontrolnej średni wynik 43,0 +/- 7,8 pkt. Poziom depresji i lęku a obecność zaburzeń zachowania Dokonano również porównania poziomu depresji i lęku u matek dzieci, u których zdiagnozowano zaburzenia zachowania (n = 23) z grupą matek dzieci bez tego rozpoznania (n = 27). Matki w obydwu grupach nie różniły się między sobą pod względem większości ocenianych cech demograficznych i rodzinnych (wiek, struktura zatrudnienia, wykształcenie, deklarowany stan zdrowia, spożycie alkoholu, stosowanie leków uspokajających i nasennych, palenie tytoniu, karalność, częstość uzależnień od alkoholu i ilość osób palących w rodzinie pochodzenia, karalność w rodzinie pochodzenia, częstość prób samobójczych i samobójstw oraz chorób psychicznych w rodzinie pochodzenia, częstość chorób psychicznych w rodzinie pochodzenia). Matki dzieci z zaburzeniami zachowania i matki dzieci bez tych zaburzeń nie różniły się w sposób istotny statystycznie pod względem poziomu depresji i lęku jako cechy. Statystycznie istotną różnicę stwierdzono jedynie w zakresie wyniku uzyskanego w kwestionariuszu STAI w podskali mierzącej lęk jako stan matki dzieci z ZZ zgłaszały wyższy poziom lęku jako stanu (p = 0,046).
6 650 Tomasz Wolańczyk i wsp. Korelacje pomiędzy poziomem depresji i lęku u matek a nasileniem objawów nadpobudliwości Nie stwierdzono istnienia dodatnich korelacji pomiędzy poziomem depresji oraz lęku jako stanu i jako cechy a stopniem nasilenia zespołu nadpobudliwości psychoruchowej ocenianym dwoma kwestionariuszami Connersa (IOWA oraz RCTS), jak również wynikiem uzyskanym we wszystkich podskalach kwestionariusza dla nauczycieli (RCTS). Omówienie wyników i dyskusja Podstawową trudnością wpływającą na dokonanie krytycznej analizy uzyskanych w pracy wyników był brak polskich norm dla zdrowych kobiet w wieku osób biorących udział w powyższym badaniu, zarówno w przypadku skali BDI, jak również w odniesieniu do kwestionariusza STAI. Dyskusyjną kwestią jest również struktura grupy kontrolnej. Jak wspomniano w części poświęconej metodologii badania, grupa ta została wyodrębniona spośród matek dzieci zdrowych, które zgłosiły się do Poradni Nadpobudliwości Psychoruchowej przy Klinice Psychiatrii Wieku Rozwojowego WUM w ramach badań nad standaryzacją polskich wersji narzędzi badawczych do oceny obecności i nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej. Można jednak założyć, że na udział w badaniu standaryzacyjnym zdecydowały się przede wszystkim matki tych dzieci, u których opiekunowie lub nauczyciele podejrzewali występowanie zespołu nadpobudliwości psychoruchowej lub które wzbudzały niepokój obecnością innych trudnych zachowań (u niemalże 20% dzieci matek z grupy kontrolnej postawiono rozpoznanie zaburzeń zachowania). Wnioskowanie na podstawie uzyskanych wyników jest ograniczone również przez niewielką grupę osób uczestniczących w badaniu. Nie było również możliwe prześledzenie związku pomiędzy nasileniem depresji i lęku u matek w zależności od wieku dzieci. Można jednak założyć, że dłuższy czas doświadczania objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej przez dziecko i jego rodzinę, mierzony latami niepowodzeń szkolnych i społecznych, słabych wyników w nauce, negatywnych komunikatów ze strony nauczycieli i otoczenia, narastania poczucia braku wpływu na zachowania i osiągnięcia dziecka, może potencjalnie decydować o pojawieniu się objawów depresyjnych czy lękowych u matek. Jak się wydaje, badanie tych zależności w grupach zróżnicowanych wiekowo powinno stać się przedmiotem dalszych badań. Uwzględniając powyżej wspomniane ograniczenia, brak związku pomiędzy występowaniem i nasileniem objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej a poziomem lęku i depresji u matek można wytłumaczyć na podstawie obserwacji Sales i wsp. [22]. Autorzy twierdzą bowiem, że o ile związek pomiędzy nasileniem objawów internalizacyjnych u dzieci a stanem zdrowia matek jest stały i wyraźny, o tyle w przypadku obecności objawów eksternalizacyjnych i ogólnego stanu psychicznego nie jest tak silny. U matek dzieci z problemami eksternalizacyjnymi poziom przeżywanego stresu i napięcia niekoniecznie musi być znaczny i przedłużający się, gdyż prezentowane przez dzieci zachowania niepożądane, w tym zachowania agresywne,
7 Poziom lęku jako stanu i jako cechy oraz nasilenie depresji u matek 651 niszczycielskie, częste wybuchy złości, skłaniają do szybszego szukania pomocy specjalistycznej. Warto podkreślić, że badanie prowadzone w Klinice Psychiatrii Wieku Rozwojowego WUM dotyczyło matek dzieci z rozpoznaniem zaburzenia hiperkinetycznego wg ICD-10 (odpowiadającego bardzo nasilonemu podtypowi mieszanemu ADHD wg DSM-IV), a więc potencjalnie takich matek, które były bardziej zdeterminowane do szukania pomocy. Istotnie wyższy wynik uzyskany w kwestionariuszu STAI w podskali mierzącej lęk jako stan przez matki dzieci z zaburzeniami zachowania wymaga zweryfikowania badaniami w liczniejszych grupach. Można jednak założyć, że silniejsze przeżywanie obaw i napięcia z towarzyszącym pobudzeniem układu nerwowego jest cechą osób często doświadczających obecności różnego rodzaju czynników zagrażających, w tym matek dzieci z zaburzeniami zachowania. Wnioski 1. Obecność zaburzenia hiperkinetycznego nie wpływa istotnie na poziom lęku i depresji u matek chorujących dzieci. 2. Obecność u dziecka zaburzeń zachowania wiąże się z przeżywaniem przez matkę wyższego poziomu lęku jako stanu. Piśmiennictwo 1. Biederman J, Faraone SV. Attention-deficit hyperactivity disorder. Lancet 2005; 366: Barkley RA. Major life activity and health outcomes associated with attention-deficit/hyperactivity disorder. J. Clin. Psychiatry 2002; 63: Klassen AF, Miller A, Fine S. Health-related quality of life in children and adolescents who have a diagnosis of attention-deficit/hyperactivity disorder. Pediatrics 2004; 114: Matza LS, Rentz AM, Secnik K. The link between health-related quality of life and clinical symptoms among children with attention-deficit hyperactivity disorder. J. Dev. Behav. Pediatry 2004; 25: Johnston C, Mash EJ. Families of children with attention deficit hyperactivity disorder: Review and recommendations for future research. Clin. Child Fam. Psychol. Rev. 2001; 4: Poissant H, Lecomte S. Risk factors in families of children with disorder attention deficit/hyperactivity: Quebec data. J. Can. Acad. Child Adolesc. Psychiatry 2007; 16: Swartz HA, Shear MK, Wren FJ, Greeno CG, Sales E, Sullivan BK. i wsp. Depression and anxiety among mothers who bring their children to a pediatric mental health clinic. Psychiatr. Serv. 2005; 56: Campbell SB, Pierce EW, March CL, Ewing LJ. Noncompliant behavior, overactivity and family stress as predictors of negative maternal control with preschool children. Dev. Psychopathol. 1991; 3: Whaley SE, Pinto A, Sigman M. Characterizing interactions between anxious mothers and their children. J. Consult. Clin. Psychol. 1999; 67: Mikulincer M. Adult attachment style and individual differences in functional versus dysfunctional experiences of anger. J. Pers. Soc. Psychol. 1998; 74:
8 652 Tomasz Wolańczyk i wsp. 11. Kochanska G, Clark LA, Goldman MS. Implications of mothers personality for their parenting and their young children s developmental outcomes. J. Pers. 1997; 65: Mineka S, Watson D, Clark LA. Comorbidity of anxiety and unipolar mood disorders. Ann. Rev. Psychol. 1998; 49: Kashdan TB, Jacob RG, Pelham WE, Lang AR, Hoza B, Blumenthal JD i wsp. Depression and anxiety in parents of children with ADHD and varying levels of oppositional defiant behaviors: modeling relationships with family functioning. J. Clin. Child Adolesc. Psychol. 2004; 33: Mennin DS, Turk CL, Heimberg RG, Charmin CN. Regulacja emocji w zaburzeniu lękowym uogólnionym. W: Reinecke MA, Clark DA. red. Psychoterapia poznawcza w teorii i praktyce. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychiatryczne; s Van den Bergh BRH, Marcoen A. High antenatal maternal anxiety is related to ADHD symptoms, externalizing problems and anxiety in 8- and 9-year-olds. Child Dev. 2004; 75: The ICD-10 classification of mental and behavioural disorders. Diagnostics criteria for research. Genewa: World Health Organization; Beck AT, Ward CH, Mendelson M, Mock J, Erbaugh J. An inventory for measuring depression. Arch. Gen. Psychiatry 1961; 4: Wrześniewski K, Sosnowski T, Matusik D. Inwentarz Stanu i Cechy Lęku STAI. Polska adaptacja STAI. Podręcznik. PTP, Warszawa Wolańczyk T, Kołakowski A, Liwska M. Polska wersja Kwestionariusza Connersa dla Rodziców i Nauczycieli An Abbreviated Parent-Teacher Questionnaire (IOWA-Conners, IOWA). Badanie wśród rodziców. Doniesienie wstępne. W: Namysłowska I. red. Zaburzenia psychiczne dzieci i młodzieży, wybrane zagadnienia. Kraków: Biblioteka Psychiatrii Polskiej; s Kołakowski A, Wolańczyk T, Liwska M. Polska wersja Kwestionariusza Connersa dla Nauczycieli The Revised Conners Teacher Rating Scale (RCTRS). Doniesienie wstępne. W: Namysłowska I. red. Zaburzenia psychiczne dzieci i młodzieży, wybrane zagadnienia. Kraków: Biblioteka Psychiatrii Polskiej; s Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Fourth edition. Text revision (DSM-IV- -TR). Washington DC: American Psychiatric Association; Sales E, Greeno C, Shear MK, Anderson C. Maternal caregiving strain as a mediator in the relationship between child and mother mental health problems. Soc. Work Res. 2004; 28: Adres: Tomasz Srebnicki Klinika Psychiatrii Wieku Rozwojowego WUM Warszawa, ul. Marszałkowska 24 Otrzymano: Zrecenzowano: Otrzymano po poprawie: Przyjęto do druku:
JAKOŚĆ ŻYCIA DZIECI Z ADHD W ŚWIETLE BADAŃ. mgr Katarzyna Naszydłowska-Sęk
JAKOŚĆ ŻYCIA DZIECI Z ADHD W ŚWIETLE BADAŃ mgr Katarzyna Naszydłowska-Sęk Wstęp Problematyka jakości życia dzieci i młodzieży, mimo iż niezwykle istotna z perspektywy zarówno teoretycznej jak i aplikacyjnej,
Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży
Ewa Racicka-Pawlukiewicz Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych PROMOTOR: Dr hab. n.
Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV STRESZCZENIE
Autor: Tytuł: Promotor: lek. Anna Zielińska Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV dr hab. Anita Bryńska STRESZCZENIE WSTĘP: W
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE. Wydział Nauk o Zdrowiu. Mariola Kicia
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE Wydział Nauk o Zdrowiu Mariola Kicia OCENA POZIOMU LĘKU I STRESU W GRUPIE KOBIET HOSPITALIZOWANYCH Z POWODU PORONIENIA Rozprawa na stopień doktora nauk o zdrowiu Promotor:
AD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi
AD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi GENETYCZNIE UWARUNKOWANA, NEUROLOGICZNA DYSFUNKCJA, CHARAKTERYZUJĄCA SIĘ NIEADEKWATNYMI
Szpital Szaserów pomimo wielokrotnych pisemnych próśb pacjenta nie wysłał swojemu pacjentowi testów psychologicznych MMPI 2 i CAPS.
Szpital Szaserów pomimo wielokrotnych pisemnych próśb pacjenta nie wysłał swojemu pacjentowi testów psychologicznych MMPI 2 i CAPS. Testy (niekompletne) zostały wysłane dopiero do sądu karnego Legionowo
Rola czynników związanych z przebiegiem ciąży i porodu w zespole nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi
Elżbieta Lipińska Rola czynników związanych z przebiegiem ciąży i porodu w zespole nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi Rozprawa na stopien doktora nauk medycznych PROMOTOR: Dr hab. n. med.
Czynniki ryzyka zaburzeń związanych z używaniem alkoholu u kobiet
Czynniki ryzyka zaburzeń związanych z używaniem alkoholu u kobiet Risk factors of alcohol use disorders in females Monika Olejniczak Wiadomości Psychiatryczne; 15(2): 76 85 Klinika Psychiatrii Dzieci i
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 571 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 571 SECTIO D 2005 Klinika Psychiatrii Akademii Medycznej w Białymstoku Kierownik dr hab. med. Andrzej Czernikiewicz Department
Problemy z zakresu zdrowia psychicznego uczniów gdańskich szkół z perspektywy pracy publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych
Problemy z zakresu zdrowia psychicznego uczniów gdańskich szkół z perspektywy pracy publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych dr Natalia Chojnacka Lucyna Maculewicz Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna
ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
JAKOŚĆ ŻYCIA U DZIECI I MŁODZIEŻY Z WRODZONYM ZAKAŻENIEM HIV W POLSCE
JAKOŚĆ ŻYCIA U DZIECI I MŁODZIEŻY Z WRODZONYM ZAKAŻENIEM HIV W POLSCE A. Zielińska 1, M. Bielecki 2, F. Pierowski 3, U. Coupland 4, A.Bryńska 1, T. Wolańczyk 1, M. Marczyńska 4 (1) Klinika Psychiatrii
PROGRAM ZDROWOTNY Profilaktyka zaburzeń depresyjnych wśród młodzieży w wieku 16 17 lat
PROGRAM ZDROWOTNY Profilaktyka zaburzeń depresyjnych wśród młodzieży w wieku 16 17 lat zrealizowany w 2013 roku na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego, koordynowany przez Fundację
CAŁE ŻYCIE Z ADHD Izabela Gorzkowska
CAŁE ŻYCIE Z ADHD Izabela Gorzkowska Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie Wydział Nauk o Zdrowiu Katedra i Klinika Psychiatrii Indywidualna Specjalistyczna Praktyka Lekarska Używane w prezentacji
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Wybrane zaburzenia: agresja, ADHD, zachowanie wycofujące i submisyjne - rozpoznawanie objawów, analiza mechanizmów. Moduł 188: Zaburzenia
Jeśli, to nie ADHD to co? Jak rozpoznać kiedy dziecko potrzebuje profesjonalnej diagnozy a kiedy są to wyzwania wychowawcze.
Jeśli, to nie ADHD to co? Jak rozpoznać kiedy dziecko potrzebuje profesjonalnej diagnozy a kiedy są to wyzwania wychowawcze. Plan: Co to jest ADHD? Objawy ADHD Jak odróżnić ADHD od innych problemów zachowania
DZIECKO Z DEPRESJĄ W SZKOLE I PRZEDSZKOLU INFORMACJE DLA RODZICÓW I OPIEKUNÓW
DZIECKO Z DEPRESJĄ W SZKOLE I PRZEDSZKOLU INFORMACJE DLA RODZICÓW I OPIEKUNÓW CO TO JEST DEPRESJA? Depresja jako choroba czyli klinicznie rozpoznany zespół depresyjny to długotrwały, szkodliwy i poważny
KARTA KURSU. Nazwa w j. ang. Psychology of disorders of children and adolescents. Punktacja ECTS*
KARTA KURSU Nazwa Psychologia zaburzeń dzieci i młodzieży (III rok, pedagogika; psychoprofilaktyka zaburzeń i wspomaganie rozwoju) Nazwa w j. ang. Psychology of disorders of children and adolescents Kod
Streszczenie. Summary. Anna Orylska 1, Gabriela Jagielska 2. PSYCHIATR. PSYCHOL. KLIN. 2011, 11 (2), p. 115-119
Anna Orylska 1, Gabriela Jagielska 2 Diagnoza zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi u dzieci w wieku przedszkolnym The diagnosis of attention-deficit/hyperactivity disorder in preschool
Ocena jakości życia oraz występowania objawów lękowych i depresyjnych u pacjentek z zespołem policystycznych jajników STRESZCZENIE
Ocena jakości życia oraz występowania objawów lękowych i depresyjnych u pacjentek z zespołem policystycznych jajników STRESZCZENIE Zespół policystycznych jajników występuje u 5-10% kobiet w wieku rozrodczym.
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia
Porównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami
Piotr Magiera, Miko/aj Majkowicz, Iwona Trzebiatowska, Krystyna de Walden-Ga/uszko Porównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami Katedra i I Klinika Chorób Psychicznych AM w
Ogólny zespół nerwicowy koncepcja i jej zastosowanie w praktyce klinicznej
PRACA POGLĄDOWA ISSN 1643 0956 Andrzej Kokoszka 1, Hubert Krótkiewicz 2, Agata Rosati 2, Stanisław Oziemski 1, Krzysztof Staniszewski 3, Jacek Sochacki 4 1 II Klinika Psychiatryczna Akademii Medycznej
Dezadaptacyjne wzorce przywiązania u dzieci i młodzieży z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej i zaburzeniami zachowania
Anna Kaźmierczak-Mytkowska Dezadaptacyjne wzorce przywiązania u dzieci i młodzieży z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej i zaburzeniami zachowania Rozprawa na stopień doktora nauk o zdrowiu Promotor:
Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Chronotyp i struktura temperamentu jako predyktory zaburzeń nastroju i niskiej jakości snu wśród studentów medycyny
WYDZIAŁ LEKARSKI Chronotyp i struktura temperamentu jako predyktory zaburzeń nastroju i niskiej jakości snu wśród studentów medycyny Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych lek. Łukasz Mokros Praca
Wstęp ARTYKUŁ REDAKCYJNY / LEADING ARTICLE
Dzieciństwo w cieniu schizofrenii przegląd literatury na temat możliwych form pomocy i wsparcia dzieci z rodzin, gdzie jeden z rodziców dotknięty jest schizofrenią Childhood in the shadow of schizophrenia
SYLWIA WALERYCH PROFESJONALNE PUBLIKACJE DLA SZKÓŁ I PLACÓWEK OŚWIATOWYCH
SYLWIA WALERYCH ADHD ADHD PROFESJONALNE PUBLIKACJE DLA SZKÓŁ I PLACÓWEK OŚWIATOWYCH Praca z dzieckiem z ADHD Autor: Sylwia Walerych psycholog, psychoterapeuta poznawczo-behawioralny, pracuje z dziećmi
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 572 SECTIO D 2005
AALES UIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLI - POLOIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 72 SECTIO D 200 Klinika Psychiatrii Akademii Medycznej w Białymstoku Kierownik dr hab. med. Andrzej Czernikiewicz Department
Depresja a uzależnienia. Maciej Plichtowski Specjalista psychiatra Specjalista psychoterapii uzależnień
Depresja a uzależnienia Maciej Plichtowski Specjalista psychiatra Specjalista psychoterapii uzależnień Alkoholizm w chorobach afektywnych Badania NIMH* (1990) (uzależnienie + nadużywanie) Badania II Kliniki
Co to jest ADHD? Podstawowe informacje dla nauczycieli i rodziców-
Co to jest ADHD? Podstawowe informacje dla nauczycieli i rodziców- Co to jest nadpobudliwość psychoruchowa? Jest to grupa zaburzeń, która charakteryzuje się wczesnym początkiem, połączeniem nadmiernie
Ukryty wróg depresja dziecięca
Ukryty wróg depresja dziecięca Depresja jest chorobą. Z powodu depresji leczy się blisko 8 tyś. dzieci w Polsce. Specjaliści twierdzą, że nie jest to pełna skala zjawiska. Chorobę tą diagnozuje się trudno,
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) Załącznik Nr 3 do Uchwały Nr 14/2012 Kod PNS modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Nazwa modułu I nforma cje ogólne Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne
NCBR: POIG /12
Rezultaty polskiego rocznego wieloośrodkowego randomizowanego badania klinicznego telepsychiatrycznej metody terapii pacjentów ze schizofrenią paranoidalną czy jesteśmy gotowi do leczenia? Krzysztof Krysta
wzrasta drażliwość. Takie objawy nie mieszczą się w ramach klasyfikacji dotyczącej depresji. W związku z tym zdarza się, że u dzieci cierpiących na
Hasło tegorocznych Światowych Dni Zdrowia obchodzonych 7 kwietnia brzmi: Depresja - porozmawiajmy o niej. Specjaliści pracujący w naszej szkole zachęcają wszystkich rodziców do pogłębienia wiedzy na temat
SYLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Informacje ogólne. Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne
SYLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Kod PNS modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Nazwa modułu Informacje ogólne Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne Obowiązkowy Wydział Nauk o Zdrowiu Położnictwo
Barbara Adamczyk. Dzieci ulicy. w Polsce i na świecie. Definicja. typologia etiologia
Barbara Adamczyk Dzieci ulicy w Polsce i na świecie Definicja typologia etiologia Akademia Ignatianum Wydawnictwo WAM Kraków 2015 Spis treści Wstęp 13 Rozdział 1 Pojęciowe i kategorialne ustalenia fenomenu
Kierowcy- sprawcy i ofiary wypadków drogowych. Konsekwencje uczestnictwa w wypadku a bezpieczeństwo ruchu drogowego
Kierowcy- sprawcy i ofiary wypadków drogowych. Konsekwencje uczestnictwa w wypadku a bezpieczeństwo ruchu drogowego Dorota Merecz Zakład Psychologii Pracy Psychologiczne konsekwencje uczestnictwa w wypadku
GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY
GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY mgr Magdalena Pinkowicka WPŁYW TRENINGU EEG-BIOFEEDBACK NA POPRAWĘ WYBRANYCH FUNKCJI POZNAWCZYCH U DZIECI Z ADHD Rozprawa doktorska Promotor dr hab. n. med. Andrzej Frydrychowski,
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
Streszczenie Wstęp: Cel pracy:
Streszczenie Wstęp: Ocena bólu, który jest zjawiskiem bardzo złożonym z klinicznego punktu widzenia, stanowi jedno z istotnych wyzwań współczesnej medycyny. Rzetelne oszacowanie bólu ma podstawowe znaczenie
OCENA SATYSFAKCJI ŻYCIOWEJ I SAMOPOCZUCIA PSYCHICZNEGO PACJENTÓW PRZED OPERACJĄ TĘTNIAKA AORTY
OCENA SATYSFAKCJI ŻYCIOWEJ I SAMOPOCZUCIA PSYCHICZNEGO PACJENTÓW PRZED OPERACJĄ TĘTNIAKA AORTY EVALUATION OF LIFE SATISFACTION AND PSYCHOLOGICAL WELL-BEING OF PATIENTS BEFORE SURGERY AORTIC ANEURYSM Emilia
Wyniki badań PBQ i MAAS wykonanych w lipcu-październiku 2015
Wyniki badań PBQ i MAAS wykonanych w lipcupaździerniku 2015 Autor projektu badawczego : Anna Dyduch Maroszek Projekt sfinansowany przez Polskie Towarzystwo Psychoterapii Psychoanalitycznej Projekt finansowany
Kamil Barański 1, Ewelina Szuba 2, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz 3, Jerzy Chudek 1 STRESZCZENIE WPROWADZENIE
Czynniki socjodemograficzne wpływające na poziom wiedzy dotyczącej dróg szerzenia się zakażenia w kontaktach niezwiązanych z procedurami medycznymi wśród pacjentów z WZW typu C Kamil Barański 1, Ewelina
Zaburzenia i problemy psychiczne pacjentów onkologicznych.
Zaburzenia i problemy psychiczne pacjentów onkologicznych. Diagnoza choroby nowotworowej i leczenie onkologiczne wymagają psychicznego przystosowania do nowej sytuacji. Zarówno pacjent, jak i jego bliscy
STOSUNEK HEMODIALIZOWANYCH PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI
Wojciech Marcin Orzechowski STOSUNEK HEMODIALIZOWANYCH PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI DEPRESYJNYMI DO LECZENIA TYCH ZABURZEŃ Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk o zdrowiu Promotor: prof. dr hab. n. med.,
Wybrane zaburzenia lękowe. Tomasz Tafliński
Wybrane zaburzenia lękowe Tomasz Tafliński Cel prezentacji Przedstawienie najważniejszych objawów oraz rekomendacji klinicznych dotyczących rozpoznawania i leczenia: Uogólnionego zaburzenia lękowego (GAD)
OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA
Załącznik nr 9 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r. Druk DNiSS nr PK_IIIF OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA: Pielęgniarstwo specjalistyczne - Psychiatria
Załącznik nr 6. Lp. Profil oraz rodzaj komórki organizacyjnej Warunki realizacji świadczenia gwarantowanego
Załącznik nr 6 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH AMBULATORYJNYCH PSYCHIATRYCZNYCH I LECZENIA ŚRODOWISKOWEGO (DOMOWEGO) ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp. Profil oraz rodzaj komórki
Skuteczność samokontroli a poziom lęku i depresji u młodzieży chorej na cukrzycę insulinozależną
Post-print of: Basińska B. Skuteczność samokontroli a poziom lęku i depresji u młodzieży chorej na cukrzycę insulinozależną. Zdrowie Psychiczne, Volume 3-4, 1997, pp. 157-163 Skuteczność samokontroli a
Kryzys w wartościowaniu i relacje rodzinne w świetle badań podopiecznych schroniska dla nieletnich i uczniów liceum
Kryzys w wartościowaniu i relacje rodzinne w świetle badań podopiecznych schroniska dla nieletnich i uczniów liceum Wartości, które człowiek ceni, wybiera i realizuje, pozostają w istotnym związku z rozwojem
Percepcja profilaktyki szkolnej i domowej wśród nastolatków Mira Prajsner
OFERTA BADAWCZA Percepcja profilaktyki szkolnej i domowej wśród nastolatków Mira Prajsner Konsultacja Naukowa: dr Ewa Stępień Kontakt telefoniczny: 0 604 634 580 Kontakt mailowy: mirabo@mirabo.pl; miraprajs@o2.pl
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 322 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 322 SECTIO D 2005 1 Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Gdyni 2 Zakład Psychopatologii Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytet
FORMULARZ REKRUTACYJNY DLA OPEKUNA NAUKOWEGO I OPIEKUNA POMOCNICZEGO
FORMULARZ REKRUTACYJNY DLA OPEKUNA NAUKOWEGO I OPIEKUNA POMOCNICZEGO Opiekun naukowy Imię i nazwisko opiekuna naukowego oraz afiliacja Prof. dr hab. Ewa Trzebińska w Warszawie Krótki opis kierunku badawczego
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004 Katedra Pielęgniarstwa Klinicznego Wydziału Zdrowia Publicznego AM we Wrocławiu MARTA ARENDARCZYK, EWA
dr n. med. Magdalena Trzcińska
DZIECKO Z NERWIAKOWŁÓKNIAKOWATOŚCIĄ TYPU 1 (CHOROBĄ RECKLINGHAUSENA): NAJWAŻNIEJSZE PROBLEMY Z PERSPEKTYWY PSYCHOLOGICZNEJ dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki im. dr. A. Jurasza w Bydgoszczy
ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY DZIECI Z NF1. dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Poradnia Psychologiczna
ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY DZIECI Z NF1 dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Poradnia Psychologiczna EPIDEMIOLOGIA DYSFUNKCJI POZNAWCZYCH U DZIECI Z NF1 Dysfunkcje poznawcze
Czy to smutek, czy już depresja?
Niebezpieczna siostra smutku jak rozpoznać i poradzić sobie z depresją? Warsztaty dla uczniów Czy to smutek, czy już depresja? Podstawowe różnice Smutek To emocja, której doświadczanie jest naturalne dla
Recenzja Rozprawy Doktorskiej Mgr Weronika Wolińska Występowanie bezsenności wśród osób aktywnych i nieaktywnych zawodowo
Dr hab. n. med. Donata Kurpas, prof. nadzw. Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej Wydział Lekarski Kształcenia Podyplomowego Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Wrocław, 04.11.2018r. Recenzja Rozprawy Doktorskiej
DIAGNOZA I CO DALEJ? Hanna Wiśniewska-Śliwińska
DIAGNOZA I CO DALEJ? Hanna Wiśniewska-Śliwińska KRYZYS stan dezorganizacji, w którym ludzie doświadczają frustracji ważnych celów życiowych lub naruszenia cyklów życiowych, a także zawodności metod
Jak rozpoznać zaburzenia rozwojowe u dzieci? Dorota Kalinowska - psycholog
Jak rozpoznać zaburzenia rozwojowe u dzieci? Dorota Kalinowska - psycholog ADHD - nazewnictwo Wg DSM - IV TR: ADHD Attention Deficit Hyperactiviti Disorder /zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami
Zaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży
Zaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży Zaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży: pojedynczy epizod dużej depresji nawracająca duża depresja dystymia mania lub submania stan mieszany zaburzenia afektywne
DEPRESJA PROBLEM GLOBALNY
DEPRESJA PROBLEM GLOBALNY DEPRESJA MA NEGATYWNY WPŁYW NA NASZE ZDROWIE, RELACJE, PRACĘ, NA CAŁE NASZE ŻYCIE Zazwyczaj jedna negatywna emocja w pewnym stopniu przyciąga za sobą pozostałe. W przypadku depresji
Zadania psychologa w szkole
Zadania psychologa w szkole Pracę psychologa w szkole określa rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej. Według aktualnych przepisów do obowiązków psychologa zatrudnionego w szkole należy: 1) prowadzenie
SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI
SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO IM. BOLESŁAWA PRUSA W SKIERNIEWICACH 2016/2017 Szkolny Program Profilaktyki został pozytywnie zaopiniowany przez Radę Pedagogiczną Liceum Ogólnokształcącego
Alicja Drohomirecka, Katarzyna Kotarska
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 384 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 20 2003 ALICJA DROHOMIRECKA KATARZYNA KOTARSKA SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA DZIECI PRZEDSZKOLNYCH ZE STARGARDU SZCZECIŃSKIEGO
TYPOLOGIA LESCHA. ZASTOSOWANIE W PSYCHOTERAPII.
TYPOLOGIA LESCHA. ZASTOSOWANIE W PSYCHOTERAPII. Opracowanie: Mieczysław Potrzuski Lesch Alcoholism Typology(LAT) oparta na badaniu 444 pacjentów uzależnionych od alkoholu (rozpoznanych według DSM III),
Jak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego
Jak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego Cele szkolenia Celem szkolenia jest przedstawienie lekarzom i personelowi medycznemu technik właściwej komunikacji
KARTA PRZEDMIOTU OPIS
CECHA PRZEDMIOTU KARTA PRZEDMIOTU OPIS INFORMACJE OGÓLNE O PRZEDMIODCIE Nazwa przedmiotu PSYCHIATRIA Poziom realizacji Studia pierwszego stopnia stacjonarne przedmiotu Jednostka realizująca Instytut Nauk
JAKOŚĆ ŻYCIA A WSPARCIE SPOŁECZNE KOBIET Z HIPERGLIKEMIĄ W OKRESIE CIĄŻY
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU ZAKŁAD PODSTAW POŁOŻNICTWA Marta Izabela Zarajczyk JAKOŚĆ ŻYCIA A WSPARCIE SPOŁECZNE KOBIET Z HIPERGLIKEMIĄ W OKRESIE CIĄŻY Rozprawa na stopień doktora
Znaczenie postępowania terapeutycznego u dziecka z ADHD
Wydawnictwo UR 2009 Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego ISSN 1730-3524 Rzeszów 2009, 4, 367 374 Justyna Podgórska, Andrzej Kwolek Znaczenie postępowania terapeutycznego u dziecka z ADHD Z Instytutu
Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata
Podnoszenie kompetencji kadr medycznych uczestniczących w realizacji profilaktycznej opieki psychiatrycznej, w tym wczesnego wykrywania objawów zaburzeń psychicznych KONSPEKT ZAJĘĆ szczegółowy przebieg
OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA
Załącznik nr 9 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r. Druk DNiSS nr PK_IIIF OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA:. Podstawy Kod przedmiotu: 104 Rodzaj
Standardowe techniki diagnostyczne
Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego Standardowe techniki diagnostyczne Zajęcia nr 13: Pomiar stylów radzenia sobie ze stresem Mgr Karolina Stala Co powinno znaleźć się w raporcie zbiorczym?
OPIS PRZEDMIOTU. Wydział Pedagogiki i Psychologii Katedra Psychologii Klinicznej Psychologia. jednolite studia magisterskie stacjonarne
OPIS PRZEDMIOTU Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Praktyczna diagnoza kliniczna dziecka w relacji z opiekunem wypełnia instytut/katedra Wydział Instytut/Katedra Kierunek Specjalizacja/specjalność Poziom
Aneks do Programu Wychowawczo Profilaktycznego Szkoły Podstawowej im. Jana Długosza w Piekarach opracowany na podstawie
Aneks do Programu Wychowawczo Profilaktycznego Szkoły Podstawowej im. Jana Długosza w Piekarach opracowany na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 stycznia 2018 r. zmieniającego
ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE
ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE Katowice 2007 Śl.C.Z.P Dział Chorobowości Hospitalizowanej 23 luty Ogólnopolski
Agnieszka Skurzak WSPARCIE SPOŁECZNE, STRES I POCZUCIE SATYSFAKCJI Z ŻYCIA KOBIET CIĘŻARNYCH
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE Wydział Nauk o Zdrowiu Agnieszka Skurzak WSPARCIE SPOŁECZNE, STRES I POCZUCIE SATYSFAKCJI Z ŻYCIA KOBIET CIĘŻARNYCH Rozprawa na stopień doktora nauk o zdrowiu Promotor:
Cz. II. Metodologia prowadzonych badań. Rozdz. 1. Cele badawcze. Rozdz. 2. Metody i narzędzia badawcze. Celem badawczym niniejszego projektu jest:
Cz. II. Metodologia prowadzonych badań Rozdz. 1. Cele badawcze Celem badawczym niniejszego projektu jest: 1. Analiza zachowań zdrowotnych, składających się na styl życia Wrocławian: aktywność fizyczna,
Anna Dudak SAMOTNE OJCOSTWO
SAMOTNE OJCOSTWO Anna Dudak SAMOTNE OJCOSTWO Oficyna Wydawnicza Impuls Kraków 2006 Copyright by Anna Dudak Copyright by Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2006 Recenzent: prof. zw. dr hab. Józef Styk Redakcja
ŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA
Depresja Inż. Agnieszka Świątkowska Założenia kampanii Światowy Dzień Zdrowia obchodzony co roku 7 kwietnia, w rocznicę powstania Światowej Organizacji Zdrowia daje nam unikalną możliwość mobilizacji działań
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 144 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 144 SECTIO D 2004 Zakład Pielęgniarstwa Psychiatrycznego Wydział Opieki i Oświaty Zdrowotnej Śląskiej Akademii Medycznej*
Agencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 105/2013 z dnia 22 kwietnia 2013r. o projekcie pilotażowej części programu Program zdrowotny dla dzieci dyslektycznych
Priorytety promocji zdrowia psychicznego dla Powiatu Kieleckiego na lata 2012 2015
Załącznik nr 1 do Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego Powiatu Kieleckiego na lata 2012-2015 Priorytety promocji zdrowia psychicznego dla Powiatu Kieleckiego na lata 2012 2015 Na podstawie Rozporządzenia
POROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM
POROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 im. dr. A. Jurasza w Bydgoszczy NF1 W RODZINIE
lat deklarowało silny stopień nasilenia bólu. W RZS 51% respondentów chorujących powyżej 10 lat oceniało ból na poziomie silnym.
I. STRESZCZENIE Głównym celem pracy była analiza porównawcza jakości życia i stanu fizycznego pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów z grupą chorych z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Badania przeprowadzono
ADHD WYZWANIE SPOŁECZNE CZY NEGACJA? Spotkanie drugie - Obraz zespołu -
ADHD WYZWANIE SPOŁECZNE CZY NEGACJA? Spotkanie drugie - Obraz zespołu - mgr inż. Tamara Olszewska Psychopedagog Przewodnicząca Kola Pomocy Dzieciom z ADHD TPD w Szczecinie Kierownik Specjalistycznej Placówki
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Społeczny kontekst zaburzeń zachowania dzieci i młodzieży. Moduł 188: Zaburzenia zachowania dzieci i młodzieży. Diagnoza i terapia.
Recenzja rozprawy doktorskiej lekarz Katarzyny Szaulińskiej pt: Obturacyjny bezdech senny u chorych na schizofrenię
dr hab. n. med. Maria Radziwoń - Zaleska Katedra i Klinika Psychiatryczna Warszawski Uniwersytet Medyczny 00 665 Warszawa ul. Nowowiejska 27 Recenzja rozprawy doktorskiej lekarz Katarzyny Szaulińskiej
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 317 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 317 SECTIO D 2005 Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie Academy of Physical Education, Krakow URSZULA MIĄZEK, MARIA
zaburzenia zachowania (F00 odpowiadające świadczeniu gwarantowanemu (ICD 10) Zaburzenia psychiczne i F99);
Dziennik Ustaw 51 Poz. 1386 Załącznik nr 6 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH AMBULATORYJNYCH PSYCHIATRYCZNYCH I LECZENIA ŚRODOWISKOWEGO (DOMOWEGO) ORAZ WARUNKI REALIZACJI TYCH ŚWIADCZEŃ
Psychiczne skutki aborcji. Diana Fydryk WUM, II rok, Zdrowie Publiczne SKN Sekcja Promocji Zdrowia
Psychiczne skutki aborcji Diana Fydryk WUM, II rok, Zdrowie Publiczne SKN Sekcja Promocji Zdrowia Badania nad wpływem aborcji na psychikę kobiet, które poddały się zabiegowi przerwania ciąży prowadzone
Zaburzenia eksternalizacyjne prawidłowe rozpoznanie kluczem do sukcesu profilaktyki
Zaburzenia eksternalizacyjne prawidłowe rozpoznanie kluczem do sukcesu profilaktyki Prof. nadzw. dr hab. ANETA R. BORKOWSKA INSTYTUT PSYCHOLOGII UMCS Zaburzenia eksternalizacyjne Obejmują problemy z zachowaniem
Czynniki zniekształcające wyniki testowe
Czynniki zniekształcające wyniki testowe Na wyniki testowe wpływają nie tylko zmienne treściowe - określone rodzaje zdolności czy cech osobowości. Wyniki testowe mogą też być zniekształcane przez określone
Załącznik nr 6. Porada lekarska diagnostyczna
Załącznik nr 6 Wykaz świadczeń gwarantowanych realizowanych w warunkach ambulatoryjnych psychiatrycznych i leczenia środowiskowego (domowego) oraz warunki realizacji tych świadczeń L.p. Nazwa świadczenia
Zapobieganie nawrotom i rozpoznawanie objawów zwiastunowych raport z programu edukacyjnego dla pacjentów chorych na schizofrenię, leczonych olanzapiną
Psychiatria R A P O R T tom 11, nr 2, 120 124 Copyright 2014 Via Medica ISSN 1732 9841 Iwona Patejuk-Mazurek Klinika Psychiatrii, Oddział Fizjoterapii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Mazowieckie
Program profilaktyki Gimnazjum Nr 2 w Ciechanowie do realizacji w latach 2012/2015
Program profilaktyki Gimnazjum Nr 2 w Ciechanowie do realizacji w latach 2012/2015 Działania profilaktyczne to te, które stwarzają człowiekowi okazję do aktywnego uczestnictwa w gromadzeniu doświadczeń
Projekt okładki: Katarzyna Juras Zdjęcie na okładce Nebojsa Markovic, Fotolia # Copyright 2016 by Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o.
Recenzje: prof. dr hab. Aleksandra Łuszczyńska prof. d r hab. Włodzimierz Oniszczenko Redaktor prowadząca: Anna Raciborska Redakcja i korekta: Magdalena Pluta Projekt okładki: Katarzyna Juras Zdjęcie na
Streszczenie. Abstract. Halina Kądziela-Olech. PSYCHIATR. PSYCHOL. KLIN. 2014, 14 (4), p DOI: /PiPK
Objawy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi w ocenie nauczycieli i rodziców w odniesieniu do NICHQ Vanderbilt Assessment Scale The measurement of the symptoms of ADHD in the NICHQ Vanderbilt