Kultura winy a kultura bezpieczeństwa nowe spojrzenie na zagadnienia związane z udzielaniem świadczeń zdrowotnych

Transkrypt

1 Katedra Medycyny Sądowej, Zakład Prawa Medycznego Akademia Medyczna we Wrocławiu Kultura winy a kultura bezpieczeństwa nowe spojrzenie na zagadnienia związane z udzielaniem świadczeń zdrowotnych Tomasz Jurek

2 RYZYKO DZIAŁANIA Każde działanie wiąże się z ryzykiem niepowodzenia. W udzielaniu świadczeń zdrowotnych niepowodzenie wynikające z nieprawidłowego działania lub braku działania może rodzić odpowiedzialność prawną. Pogłębianie wiedzy o fizjologii i patologii organizmu człowieka doprowadziło do tworzenia, obowiązujących na danym etapie poznania konkretnego schorzenia, zasad postępowania. Poprawność ich wykonywania decydowała o granicy pomiędzy korzystnym rezultatem leczenia, realizacją ryzyka leczniczego a ryzykiem prawnym.

3 STRACH Obawa przed niekorzystnymi skutkami udzielania świadczeń zdrowotnych nie jest obca chorym. Taka obawa towarzyszy również lekarzowi przy wykonywaniu zawodu i wynika z rosnącej świadomości prawnej. Dążenie do zminimalizowania ilości błędów winno być zatem celem działania wszelkich, decydujących o funkcjonowaniu służby zdrowia, czynników. Leży to zarówno w dobrym interesie pacjentów jak i lekarzy. lliotografia wg. E. Munch. Krzyk

4 KULTURA WINY. BŁĄD MEDYCZNY Skupiona wokół człowieka, rozliczania go z niedoskonałości, wyciągania konsekwencji. Pojęcia nieaktualne: błąd w sztuce lekarskiej błąd lekarski Dotyczyły postępowania samodzielnego, niezależnego lekarza, którego wiedza, umiejętności i doświadczenie miały decydujące znaczenie. Lekarz nie działa teraz sam i określenie błąd medyczny jest bardziej adekwatne do obecnej rzeczywistości.

5 BŁĄD MEDYCZNY, NIE BŁĄD W SZTUCE Medycyna przestała być sztuką w miarę postępu stała się wymierną nauką opartą na empirycznym poznaniu, a nie nieprzewidywalnym ciągu zdarzeń spowodowanych bliżej nieokreślonymi zjawiskami biologii.

6 KULTURA WINY. BŁĄD MEDYCZNY Tradycyjna definicja błędu (B. Popielski, 1957): Błędem jest postępowanie (działanie bądź zaniechanie) wbrew podstawowym, powszechnie uznawanym zasadom współczesnej (aktualnej) wiedzy lekarskiej.

7 WZMOŻONE RYZYKO Lekarz popełnia błąd w stosunku do człowieka chorego lub w stanie pourazowym. Oba te stany same przez się niosą określone ryzyko, nawet przy prawidłowo postawionym rozpoznaniu i zastosowanym leczeniu. Bardzo trudno jest ustalić, a czasem jest to nawet niemożliwe, jakie skutki spowodowało schorzenie, a jakie popełniony ewentualnie błąd.

8 KULTURA BEZPIECZEŃSTWA. ZDARZENIE NIEPOŻĄDANE Skupiona na systemie mającym zabezpieczać człowieka przed jego niedoskonałością. Pojęciem szerokim i neutralnym jest: zdarzenie niepożądane. Zakresem semantycznym obejmuje ono wszystkie te przypadki, w których skutek nie był zgodny z oczekiwaniami lub przewidywanym rezultatem, niezależnie od przyczyny takiego stanu rzeczy.

9 NIEBEZPIECZNY PACJENT Od wiedzy i świadomości chorego zależy, czy znane są mu pojęcia: ryzyka leczniczego, nietolerancji na leki, niepowodzenia leczniczego, powikłań. O powyższych, niepożądanych skutkach leczenia, które nie wynikają z błędnego postępowania lekarskiego, pacjent, w ramach realizacji prawa do informacji o stanie zdrowia, winien być przystępnie poinformowany przez lekarza.

10 NIEBEZPIECZNY PACJENT Poza świadomością pacjenta, a często i lekarza, pozostają takie czynniki zagrożenia jak: - wadliwa komunikacja interpersonalna - nieujawnione wady organizacji pracy - błędy w przetwarzaniu informacji - zawodność sprzętu - patologiczne stosunki interpersonalne

11 KULTURA WINY A KULTURA BEZPIECZEŃSTWA DROGA DO REDUKCJI ZAGROŻENIA ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ PRAWNĄ To Err Is Human: Building a Safer Health System Linda T. Kohn, Janet M. Corrigan, and Molla S. Donaldson, Editors; Committee on Quality of Health Care in America, Institute of Medicine, 2000

12 KULTURA WINY A KULTURA BEZPIECZEŃSTWA EWOLUCJA ŚWIADOMOŚĆ PRAWNA POCZUCIE ZAGROŻENIA POTRZEBA BEZPIECZEŃSTWA METODY ZAPOBIEGANIA

13 KULTURA WINY A KULTURA BEZPIECZEŃSTWA DROGA DO REDUKCJI ZAGROŻENIA ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ PRAWNĄ RAPORTOWANIE ANALIZA WDRAŻANIE SYSTEMÓW BEZPIECZEŃSTWA

14 KULTURA WINY A KULTURA BEZPIECZEŃSTWA DROGA DO REDUKCJI ZAGROŻENIA ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ PRAWNĄ STRATEGIA INDYWIDUALNA zakłada konieczność wysokich standardów moralnych i zawodowych zakłada skuteczność karania i napiętnowania pozwala dostrzec jedynie znikomą cześć ujawnionych błędów nasila strach, wzmaga tendencje korporacyjne, sprzyja tworzeniu mitów K. Szewczyk, Od kultury winy do kultury bezpieczeństwa. Etyczne aspekty błędów medycznych, Fam. Med. Prim. C. Rev. 2007,4:

15 KULTURA WINY A KULTURA BEZPIECZEŃSTWA DROGA DO REDUKCJI ZAGROŻENIA ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ PRAWNĄ STRATEGIA SYSTEMOWA przyczyn poszukuje w systemie opieki, czynniku ludzkim, technologicznym i ergonomicznym błąd wynika z szeregu zdarzeń, wśród których człowiek jest jednym z elementów skupia się na błędach o mały włos jako wskaźnikach zagrożenia K. Szewczyk, Od kultury winy do kultury bezpieczeństwa. Etyczne aspekty błędów medycznych, Fam. Med. Prim. C. Rev. 2007,4:

16 KULTURA WINY A KULTURA BEZPIECZEŃSTWA DROGA DO REDUKCJI ZAGROŻENIA ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ PRAWNĄ ODPOWIEDZIALNOŚĆ RETROSPEKTYWNA indywidualizacja winy, nastawienie na szukanie jej dowodów, egzekwowanie odpowiedzialności ODPOWIEDZIALNOŚĆ PROSPEKTYWNA kojarzy winę zespołów i jednostek z możliwymi dalszymi następstwami ich działania, nastawiona na prewencję (Sharpe V. Promoting patient safety: an ethical basis for policy deliberation. Hast Cent Rep. Spec. Suppl. 2003, 5, 2-18)

17 KULTURA WINY A KULTURA BEZPIECZEŃSTWA DROGA DO REDUKCJI ZAGROŻENIA ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ PRAWNĄ JAWNOŚĆ DOBROWOLNOŚĆ ANONIMOWOŚĆ OBLIGATORYJNOŚĆ szerzej: WHO draft guidelines for adverse event reporting and learning systems. Geneva: WHO; 2005

18 SORRY WORKS!!! UKRYWANIE PRAWDY/ŻĄDANIE WYJAŚNIEŃ ZROZUMIENIE AGRESJA ROSZCZENIE BUDOWANIE RELACJI PRZYKRO MI/PRZEPRASZAM EMPATIA/PRZYZNANIE SIĘ DO BŁĘDU szerzej: The Sorry Works Coalition, Douglas Wojcieszak, Glen Carbon, IL. USA

19 SORRY WORKS!!! Pani Jones, operacja się skończyła. Wiem, że spodziewała się Pani, że za kilka dni zabierze Mamę do domu. Wiem, że w weekend miało być przyjęcie urodzinowe. Niestety muszę z przykrością poinformować, że operacja nie poszła po naszej myśli. Pani Mama jest teraz na oddziale intensywnej terapii. Bardzo mi przykro, że do tego doszło. Proszę zrozumieć, że Pani Mama jest teraz pod najlepszą opieką, jaką jesteśmy w stanie zapewnić. Będziemy Panią na bieżąco informować. Wszczęliśmy postępowanie, które ma wyjaśnić, co się stało podczas operacji. Skontaktujemy się z Panią jutro o 3.00, aby przekazać, co ustaliliśmy. Czy teraz jesteśmy w stanie cokolwiek dla Pani zrobić? Może jest Pani głodna, potrzebuje Pani noclegu, transportu, skorzystania z telefonu? Może chce Pani porozmawiać z naszym kapelanem lub psychologiem? Oto moja wizytówka, mój numer telefonu. Proszę dzwonić o każdej porze. Razem postaramy się to wszystko wyjaśnić

20 SORRY WORKS!!! CZAS ZEWNĘTRZNI EKSPERCI SKRUCHA/REDUKCJA GNIEWU KORZYŚĆ: SPADEK LICZBY POZWÓW UGODY TRANSPARENTNOŚĆ/POPRAWA REPUTACJI szerzej: The Sorry Works Coalition, Douglas Wojcieszak, Glen Carbon, IL. USA

21 WNIOSKI ZRZĄDZANIE RYZYKIEM ZDARZEŃ NIEPOŻĄDANYCH I ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ PRAWNĄ ZNACZNIE WYKRACZA POZA OCENĘ PRAWIDŁOWOŚCI POSTĘPOWANIA MEDYCZNEGO. STWARZA SZANSĘ NA WZROST BEZPIECZEŃSTWA PACJENTÓW PODCZAS UDZIELANIA IM ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH I WZROST BEZPIECZEŃSTWA PRAWNEGO LEKARZY. POJĘCIE BŁĘDU MEDYCZNEGO I ZWIĄZANEJ Z NIM ODPOWIEDZIALNOŚCI PRAWNEJ JEST NACECHOWANE PEJORATYWNIE. JEST NIEFUNKCJONALNE W PRAGMATYCZNYM, ZAPOBIEGAWCZYM PODEJŚCIU DO PROBLEMU REDUKCJI RYZYKA ZDARZEŃ NIEPOŻĄDANYCH W MEDYCYNIE.