Spis treści. Wstęp... 9

Transkrypt

1

2 Spis treści Wstęp... 9 Rozdział 1. Relacje banku z instytucjami sieci bezpieczeństwa Sieć bezpieczeństwa finansowego Zapewnienie bezpieczeństwa banków Instytucje sieci bezpieczeństwa Regulacje nadzorcze Konsekwencje konstrukcji sieci bezpieczeństwa dla zachowań banków Oczekiwania i kontrybucje sieci bezpieczeństwa Oczekiwania instytucji sieci bezpieczeństwa wobec banków Oczekiwania wobec sieci bezpieczeństwa kontrybucje regulatorów i nadzorców Ocena relacji banku z instytucjami sieci bezpieczeństwa Rozdział 2. Relacje banku z właścicielami Właściciele banków Właściciele i problem agencji Prawa i obowiązki właścicieli banków Rodzaje właścicieli Efektywność struktury własności Kształtowanie relacji z właścicielami Zaangażowanie właścicieli Relacje inwestorskie Oczekiwania i kontrybucje właścicieli Oczekiwania właścicieli wobec banków Oczekiwania wobec właścicieli kontrybucje inwestorów Ocena relacji banku z właścicielami Rozdział 3. Relacje banku z kierownictwem Zarząd i rada nadzorcza banku Regulacje prawne dotyczące kierownictwa banku Rada nadzorcza banku Zarząd banku Oczekiwania i kontrybucje kierownictwa Oczekiwania kierownictwa wobec banków Oczekiwania wobec kierownictwa kontrybucje członków zarządu i rady nadzorczej Ocena relacji banku z kierownictwem

3 6 Relacje banku z kluczowymi interesariuszami Rozdział 4. Relacje banku z pracownikami Zarządzanie zasobami ludzkimi Pracownicy banku Zarządzanie zasobami ludzkimi Zaangażowanie pracowników i komunikacja z pracownikami Oczekiwania i kontrybucje pracowników Oczekiwania pracowników wobec banków Oczekiwania wobec pracowników kontrybucje zasobów ludzkich Ocena relacji banku z pracownikami Rozdział 5. Relacje banku z klientami Zarządzanie relacjami z klientami Klienci banków Kapitał klienta: wartość klienta i wartość dla klienta System zarządzania relacjami z klientami Oczekiwania i kontrybucje klientów Oczekiwania klientów wobec banków Oczekiwania wobec nabywców usług banku kontrybucje klientów Ocena relacji banku z klientami Rozdział 6. Relacje banku z wierzycielami Kapitał obcy w finansowaniu banków Instrumenty dłużne emitowane przez banki Zobowiązania w polityce finansowej banków Dyscyplina rynkowa Oczekiwania i kontrybucje wierzycieli Oczekiwania wierzycieli wobec banku Oczekiwania wobec dostawców kapitału obcego kontrybucje wierzycieli Ocena relacji banku z wierzycielami Rozdział 7. Relacje banku z konkurentami Konkurencja w sektorze bankowym Wzajemne relacje banków Współtworzenie systemu bankowego Rynek międzybankowy, systemy płatności, systemy wymiany danych Kooperencja banków Oczekiwania i kontrybucje konkurentów Wzajemne oczekiwania i kontrybucje banków Ocena relacji banku z konkurentami Rozdział 8. Relacje banku z kooperantami Partnerstwo z dostawcami i kooperantami Outsourcing i centra usług Outsourcing Centra usług Alianse strategiczne banków Oczekiwania i kontrybucje kooperantów Oczekiwania kooperantów wobec banków Oczekiwania banku wobec partnerów kontrybucje kooperantów Ocena relacji banku z kooperantami

4 Spis treści 7 Rozdział 9. Relacje banku z państwem i społeczeństwem Relacje banku z państwem Rola państwa w systemie bankowym Banki w systemie podatkowym Odpowiedzialność banku wobec państwa i gospodarki Społeczna odpowiedzialność biznesu Bank jako podmiot społecznie odpowiedzialny Odpowiedzialność społeczna i ekologiczna banków Pośredni wpływ społeczny i ekologiczny banków Ocena społecznego i ekologicznego wpływu banków Bankowość społeczna Oczekiwania i kontrybucje państwa i społeczeństwa Oczekiwania społeczeństwa i państwa wobec banków Oczekiwania banku wobec społeczności kontrybucje państwa i społeczeństwa Ocena relacji banku z państwem i społeczeństwem Zakończenie Bibliografia Spis tabel i rysunków

5 Wstęp W literaturze z zakresu bankowości dominuje finansowy nurt poznawczy głównym przedmiotem rozważań są kategorie kapitału i pieniądza, odsetek, czasu, ryzyka, co wyraźnie upraszcza opis procesów zachodzących na tym rynku. Zasadne wydaje się włączenie do modeli funkcjonowania sektora bankowego koncepcji kapitału społecznego i kapitału intelektualnego *. W niniejszej rozprawie przedstawiono funkcjonowanie banku przez pryzmat kapitału relacyjnego. Perspektywa finansowa (bank jako pośrednik finansowy, zobowiązany do bezpiecznego i efektywnego funkcjonowania) splata się tu zatem z perspektywą kapitału intelektualnego i społecznego (bank jako wiązka relacji z interesariuszami). We wstępie do pierwszego tomu prezentowanej monografii wskazano, że jej cel stanowi przedstawienie istoty kapitału relacyjnego banku i sposobów jego tworzenia, a także oceny efektów zarządzania nim. Kapitał relacyjny zdefiniowano tu jako ogół relacji i powiązań banku z jego interesariuszami, opierających się na zaufaniu, i zaznaczono, że jest on tworzony przy wykorzystaniu kapitału ludzkiego i społecznego (i wymaga zaangażowania kapitału finansowego i strukturalnego banku). Podkreślono, że kompetencje w zakresie kształtowania relacji z otoczeniem stanowią o przewadze konkurencyjnej banku i są niezbędne do tworzenia wartości banku. W rozprawie prezentowany jest holistyczny obraz banku poprzez ukazanie sieci relacji, kontraktów i interakcji z interesariuszami zaangażowanymi w jego funkcjonowanie. W książce nakreślono zatem obraz banków z odmiennej od standardowej perspektywy: podkreślono obowiązki banków wobec różnych interesariuszy i zaakcentowano ich wpływ na funkcjonowanie tych podmiotów, a w konsekwencji uwypuklono wartość banku dla interesariuszy. W pierwszym tomie monografii dokonano ogólnej prezentacji istoty kapitału relacyjnego banku i jego podwalin oraz teorii zarządzania relacjami * J. Szambelańczyk, Problemy stabilności sektora bankowego na tle doświadczeń globalnego kryzysu finansowego, [w:] K. Jajuga (red.), Finanse nowe wyzwania teorii i praktyki. Problemy wiodące, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 170, 2011, s

6 10 Relacje banku z kluczowymi interesariuszami z interesariuszami. W drugim tomie zarysowano model funkcjonowania banku z perspektywy relacji z kluczowymi interesariuszami: nadzorem, właścicielami, kierownictwem, pracownikami, klientami, wierzycielami, konkurentami (kooperentami), kooperantami (dostawcami i partnerami), państwem i społeczeństwem. Poszczególne rozdziały dotyczą relacji banku z: nadzorem (rozdział 1) opisano tu odpowiedzialność instytucji sieci bezpieczeństwa za zapewnienie bezpiecznego funkcjonowania banków i systemu bankowego oraz wpływ regulacji ostrożnościowych na zachowania banków, a także wymogi stawiane bankom przez nadzorców i obowiązki banków związane z zachowaniem bezpieczeństwa i stabilności, właścicielami (rozdział 2) naświetlono tu problem agencji oraz prawa i obowiązki właścicieli, a także rodzaje struktur własnościowych i ich efektywność oraz opisano istotę relacji inwestorskich, kierownictwem (rozdział 3) scharakteryzowano tu wymogi stawiane radom nadzorczym i zarządom banków oraz opisano ich role, nawiązując do różnych teorii ładu korporacyjnego, pracownikami (rozdział 4) przedstawiono tu istotę zarządzania zasobami ludzkimi i omówiono poszczególne etapy tego procesu, klientami (rozdział 5), czyli z rdzennym elementem kapitału relacyjnego scharakteryzowano tu kapitał klientów (kapitał relacji z klientami i wartość klientów) i system zarządzania relacjami z klientami, wierzycielami (rozdział 6) wskazano tu przede wszystkim samo znaczenie kapitałów obcych w polityce finansowej banków, a w konsekwencji rolę wierzycieli; na tym tle omówiono zagadnienia dotyczące dyscypliny rynkowej, czyli prywatnego monitoringu sprawowanego przez wierzycieli, konkurentami (rozdział 7) przedstawiono tu specyfikę konkurencji w sektorze bankowym, wymagającej w pewnym stopniu współpracy banków (omówiono m.in. obszary współpracy w ramach rynku międzybankowego, systemów płatności i systemów wymiany danych); prowadzi to do prezentacji zjawiska kooperencji, czyli jednoczesnej współpracy i rywalizacji, kooperantami (rozdział 8) podjęto tu kwestię partnerskich relacji banku z dostawcami i partnerami aliansów strategicznych, wpisując je w sieć wartości; wymieniono szczególne formy współpracy: outsourcing i centra usług wspólnych, państwem i społeczeństwem (rozdział 9) naświetlono tu rolę państwa w systemie bankowym i wpływ banków na gospodarkę oraz omówiono zagadnienie społecznej odpowiedzialności banków. W każdym rozdziale tej części, przedstawiając dany obszar działalności banku, z jednej strony zobrazowano jego odpowiedzialność wobec danej grupy interesów, z drugiej zaś zaakcentowano wpływ interesariuszy na funkcjonowanie banku. W ten sposób nakreślono obraz obowiązków banku wobec

7 Wstęp 11 otoczenia, a zarazem oczekiwań dotyczących kontrybucji z jego strony obraz ów stanowi punkt wyjścia do szczegółowego określenia polityki banku w kontekście realizacji tych obustronnych oczekiwań. Kolejny tom rozprawy poświęcony będzie ocenie banku z punktu widzenia tworzenia kapitału relacyjnego. Zostaną przedstawione narzędzia rachunkowości społecznej, czyli instrumenty pomiaru wyników umożliwiające analizę efektów relacji banku z interesariuszami, a następnie zostaną przeprowadzone badania empiryczne dotyczące kapitału relacyjnego banków. Wyrażam nadzieję, że prezentowana monografia, jakkolwiek z pewnością niepozbawiona niedociągnięć, będzie stymulować do rozważań i dyskusji, a także przyczyni się do rozwoju teorii zarządzania kapitałem relacyjnym (w tym metod jego pomiaru) oraz do zwiększenia zainteresowania banków i ich interesariuszy tym nurtem badawczym. Łódź, grudzień 2012

8 Zakończenie W prezentowanej pracy przedstawiono obraz banku z punktu widzenia kapitału relacyjnego, który określono jako ogół relacji i powiązań banku z jego interesariuszami, opierających się na wzajemnym zaufaniu. Bank został zatem zaprezentowany jako wiązka relacji z rozmaitymi interesariuszami, kształtowanych przez wzajemne oczekiwania obu stron tych relacji, a także przy udziale uznawanych przez bank wartości (wyrażonych w jego wizji i misji), które wpływają na wybór określonych potrzeb zainteresowanych stron i przyjęcie ich jako celów działalności. Przedstawiono tu funkcjonowanie banku z perspektywy relacji z kluczowymi interesariuszami: nadzorem, właścicielami, kierownictwem, pracownikami, klientami, wierzycielami, konkurentami (kooperentami), kooperantami (dostawcami i partnerami), państwem i społeczeństwem. W tabeli 23 zestawiono najważniejsze wnioski płynące z rozważań przeprowadzonych w drugim tomie monografii w odniesieniu do oczekiwań stawianych bankom przez zainteresowane strony oraz oczekiwań banków względem interesariuszy. Tabela 23. Podsumowanie wzajemnych oczekiwań banku i interesariuszy Interesariusze Oczekiwania interesariuszy Oczekiwania banku wobec banku wobec interesariuszy Instytucje sieci bezpieczeństwa działanie banku zgodnie z przepisami prawa i wymogami nadzorczymi oraz z normami etycznymi, dobrymi praktykami i normami środowiskowymi rozsądne podejmowanie ryzyka i troska o powierzone zasoby współpraca z nadzorcami (w tym przekazywanie informacji) odpowiedzialność i niezależność instytucji regulacyjnych i nadzorczych wypełnianie przez instytucje sieci bezpieczeństwa podstawowych zadań związanych z ustawowymi rolami tych podmiotów i współtworzeniem systemu finansowego tworzenie jasnych, przejrzystych i uczciwych reguł stanowiących podstawę wolnej konkurencji w sektorze (w tym także uwzględnianie uwag banków w procesie stanowienia prawa)

9 318 Relacje banku z kluczowymi interesariuszami Tabela 23 (cd.) Instytucje sieci bezpieczeństwa komunikacja i edukacja przejrzystość instytucji nadzorczych Właściciele generowanie godziwego zwrotu na zainwestowanym kapitale wypłata dywidend i tworzenie wartości, które umożliwi pomnażanie bogactwa właścicieli spełnienie kryteriów inwestycji społecznie odpowiedzialnych (uwzględnianie czynników etycznych, wpływ banku na społeczeństwo i środowisko naturalne) realizacja określonych celów biznesowych (w szczególności inwestorów strategicznych) wyposażenie banku w kapitał własny przyczynienie się do uznania i wysokiego statusu na rynku finansowym odpowiedzialne wyznaczanie celów działania banku uznanie w wiązce celów banku uzasadnionych roszczeń innych interesariuszy wybór odpowiednich osób do pełnienia funkcji członków kierownictwa transfer wiedzy, doświadczenia, dobrych praktyk Kierownictwo Pracownicy uczciwe, odpowiedzialne traktowanie, zapewnienie bezpieczeństwa we wzajemnych relacjach wypłata konkurencyjnych wynagrodzeń oraz innych korzyści udział menedżerów we własności banków możliwość realizacji własnych aspiracji zapewnienie prestiżu i statusu społecznego satysfakcja z własnych dokonań zdobywanie doświadczenia zawodowego przeciwdziałanie dyskryminacji w zatrudnieniu kształtowanie zasad współżycia społecznego należyte zorganizowanie pracy, zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy ułatwianie pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych zapewnienie konkurencyjnych wynagrodzeń oraz ich terminowa wypłata stosowanie obiektywnych i sprawiedliwych kryteriów oceny pracowników oraz wyników ich pracy zapewnienie odpowiedniej wiedzy i informacji na temat działalności banku dbałość o sprawy banku i zaangażowanie w realizację jego celów odpowiedzialne ustalenie hierarchii celów banku, sformułowanie najlepszych strategii ich osiągania oraz efektywna ich realizacja dbałość o losy banku, a nie jego właścicieli wysokie kwalifikacje i profesjonalizm wspieranie renomy banku tworzenie klimatu etycznego sumienne i staranne wykonywanie pracy dbałość o dobro zakładu pracy przestrzeganie czasu pracy i ustalonego porządku przestrzeganie w pracy zasad współżycia społecznego przestrzeganie przepisów i norm zachowanie w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić bank na szkodę ujawnianie informacji o nieprawidłowościach (whistleblowing)

10 Zakończenie Pracownicy umożliwienie zachowania równowagi między życiem zawodowym a osobistym Klienci zaspokajanie potrzeb finansowych klientów, dążenie do kompleksowej obsługi finansowej zapewnienie bezpieczeństwa zapewnienie dostępności usług innowacyjność i wysoka jakość oferty i obsługi atrakcyjność cenowa dbałość o świadomość finansową i edukację ekonomiczną klientów uczciwe przekazywanie informacji lojalność przekazywanie bankowi informacji partnerstwo i zaangażowanie budowa prestiżu marki zaufanie uczciwość i wiarygodność Wierzyciele Konkurenci Kooperanci zwrot pożyczonego kapitału godziwe wynagrodzenie za użyczony kapitał rozważne podejmowanie przez bank ryzyka i profesjonalne zarządzanie nim dostarczanie przez bank informacji umożliwiających dokonanie jego oceny uczciwość i rzetelność kupiecka możliwość wpływania przez wierzycieli na działalność banku użyczenie kapitału godziwa wycena kontraktów zaufanie zapewnienie stabilności systemu finansowego (niepodejmowanie nadmiernego ryzyka, niegenerowanie ryzyka systemowego) odpowiedzialna i uczciwa postawa i przyczynianie się do kreowania dobrego wizerunku banku jako takiego wzajemna współpraca (m.in. rynek międzybankowy, systemy płatności, wymiana danych i informacji) zaufanie zakaz nieuczciwej konkurencji i ochrona konkurencji zaufanie lojalność i uczciwość wymiana wiedzy i informacji wspólny rozwój skłonność do współpracy i zaangażowanie partnerów w realizację wspólnych celów i zapewnienie korzystnych efektów współpracy zapewnienie mechanizmów samokontroli wywiązywania się z umownych zobowiązań zaufanie lojalność i uczciwość wymiana wiedzy i informacji wspólny rozwój skłonność do współpracy i zaangażowanie partnerów w realizację wspólnych celów i zapewnienie korzystnych efektów współpracy zapewnienie mechanizmów samokontroli wywiązywania się z umownych zobowiązań

11 320 Relacje banku z kluczowymi interesariuszami Tabela 23 (cd.) Kooperanci pewność i terminowość płatności przewidywalność zachowań banku co do charakteru i rozwoju współpracy udzielanie referencji generowanie zysków (wzrost przychodów, oszczędności kosztowe) pewność i jakość realizacji umowy zachowanie w tajemnicy informacji pozyskanych w trakcie świadczenia usług Państwo i społeczeństwo należyte, efektywne wypełnianie przez banki funkcji systemu finansowego, tak by zapewnić stabilny wzrost gospodarczy i bezpieczeństwo gospodarcze roztropne, bezpieczne gospodarowanie powierzonymi środkami i przyczynianie się do budowania stabilności sektora finansowego płacenie podatków tworzenie miejsc pracy oraz zapewnienie stabilności zatrudnienia i godziwego wynagrodzenia za pracę oraz zagwarantowanie uczciwych relacji ze społecznością lokalną i pracownikami edukacja w zakresie finansów przeciwdziałanie wykluczeniu finansowemu odpowiedzialne udzielanie kredytów (przeciwdziałanie nadmiernemu zadłużeniu klientów) stanowienie stabilnych, efektywnych regulacji kształtujących podwaliny systemu finansowego oraz ustroju gospodarczego, a także zapewnienie sprawnej infrastruktury tego systemu udzielenie bankowi kredytu zaufania lokowanie oszczędności odpowiedzialne zadłużanie się Źródło: opracowanie własne. Podsumowując całość rozważań przedstawionych w tej rozprawie, należy raz jeszcze podkreślić, że bankowość powinna zasadzać się na uczciwości i odpowiedzialności. Banki muszą wypełniać swe obowiązki z najwyższą starannością i troską o interesariuszy, a ich działania i komunikacja powinny być przejrzyste. To podstawowy kanon zasad, którymi muszą kierować się banki, by zasłużyć na miano podmiotów zaufania publicznego.