OBWIESZCZENIE MINISTRA GOSPODARKI I PRACY 1) z dnia 1 lipca 2005 r. w sprawie polityki energetycznej pastwa do 2025 r. (M.P. z dnia 22 lipca 2005 r.

Transkrypt

1 OBWIESZCZENIE MINISTRA GOSPODARKI I PRACY 1) z dnia 1 lipca 2005 r. w sprawie polityki energetycznej pastwa do 2025 r. (M.P. z dnia 22 lipca 2005 r.) Na podstawie art. 15a ust. 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1504, z pón. zm. 2) ) w zwizku z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 2005 r. o zmianie ustawy - Prawo energetyczne oraz ustawy - Prawo ochrony rodowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 552) ogłasza si w załczniku do niniejszego obwieszczenia Polityk energetyczn Polski do 2025 r. 1) 2) Minister Gospodarki i Pracy kieruje działem administracji rzdowej - gospodarka, na podstawie 1 ust. 2 pkt 1 rozporzdzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Gospodarki i Pracy (Dz. U. Nr 134, poz. 1428). Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2003 r. Nr 203, poz. 1966, z 2004 r. Nr 29, poz. 257, Nr 34, poz. 293, Nr 91, poz. 875, Nr 96, poz. 959 i Nr 173, poz oraz z 2005 r. Nr 62, poz. 552.

2 ZAŁCZNIK MINISTER GOSPODARKI I PRACY ZESPÓŁ DO SPRAW POLITYKI ENERGETYCZNEJ POLITYKA ENERGETYCZNA POLSKI DO 2025 R. DOKUMENT PRZYJTY PRZEZ RAD MINISTRÓW W DNIU 4 STYCZNIA 2005 R. 2

3 SPIS TRECI I. DOKTRYNA POLITYKI ENERGETYCZNEJ POLSKI DO 2025 R. 1. CELE, ZASADY, PRIORYTETY 2. ZARZDZANIE BEZPIECZESTWEM ENERGETYCZNYM II. DŁUGOTERMINOWE KIERUNKI DZIAŁA DO 2025 R. ORAZ ZADANIA WYKONAWCZE DO 2008 R. 1. ZDOLNOCI WYTWÓRCZE KRAJOWYCH RÓDEŁ PALIW I ENERGII 2. WIELKOCI I RODZAJE ZAPASÓW PALIW 3. ZDOLNOCI TRANSPORTOWE I POŁCZENIA TRANSGRANICZNE 4. EFEKTYWNO ENERGETYCZNA GOSPODARKI 5. OCHRONA RODOWISKA 6. WZROST WYKORZYSTANIA ODNAWIALNYCH RÓDEŁ ENERGII 7. RESTRUKTURYZACJA I PRZEKSZTAŁCENIA WŁASNOCIOWE 8. KIERUNKI BADA NAUKOWYCH I PRAC ROZWOJOWYCH 9. WSPÓŁPRACA MIDZYNARODOWA ZAŁCZNIK 1. OCENA REALIZACJI DOTYCHCZASOWEJ POLITYKI ENERGETYCZNEJ ZAŁCZNIK 2. ZAŁCZNIK 3. ZAŁCZNIK 4. WNIOSKI Z PRAC PROGNOSTYCZNO-ANALITYCZNYCH PRZELICZNIKI JEDNOSTEK ENERGETYCZNYCH MATERIAŁY RÓDŁOWE I POMOCNICZE 3

4 I. DOKTRYNA POLITYKI ENERGETYCZNEJ POLSKI DO 2025 R. 1. CELE, ZASADY, PRIORYTETY Polski konsument i przedsibiorca potrzebuj taniej energii, o wysokiej jakoci, a polska energetyka wymaga w dalszym cigu skutecznej restrukturyzacji i prorynkowej orientacji, ze szczególnym dostosowaniem si do warunków funkcjonowania w Unii Europejskiej. To wyzwanie, zasługujce na miano wrcz cywilizacyjnego, musi zosta zrealizowane w moliwie krótkim czasie, by w horyzoncie do 2025 r. zapewni Polsce i Polakom moliwo pełnego korzystania z dobrodziejstw wspólnego, unijnego dorobku, midzy innymi w zakresie jednolitego rynku energii. Realizacji tego rodzaju zamierze, przesdzajcych o przyszłoci, moe si podj wyłcznie pastwo i jego organy. Potrzebne jest zatem moliwie szerokie i wszechstronne opracowanie kompleksowego programu gospodarczego, adresowanego do administracji publicznej, z definicji zobowizanej do działania w imi interesu publicznego. Konieczno posiadania takiego programu działa w odniesieniu do energetyki znajduje take swoje potwierdzenie w zapisach ustawy - Prawo energetyczne, zobowizujcej przede wszystkim ministra właciwego do spraw gospodarki do przygotowania polityki w tym zakresie. W okresie transformacji polskiej gospodarki po 1989 r. polityka energetyczna pastwa była realizowana na podstawie czterech rzdowych dokumentów programowych. Były to: 1. "Załoenia polityki energetycznej Rzeczypospolitej Polskiej na lata " z sierpnia 1990 r. 2. "Załoenia polityki energetycznej Polski do 2010 roku", przyjte przez Rad Ministrów w dniu 17 padziernika 1995 r. 3. "Załoenia polityki energetycznej Polski do 2020 roku", przyjte przez Rad Ministrów w dniu 22 lutego 2000 r. 4. "Ocena realizacji i korekta Załoe polityki energetycznej Polski do 2020 roku" wraz z załcznikami, przyjta przez Rad Ministrów w dniu 2 kwietnia 2002 r. Programy te, oparte na rónych dowiadczeniach wynikajcych tak z zakresu, jak i z tempa zaawansowania restrukturyzacji polskiej energetyki, róniły si w podejciu do wielu kluczowych spraw. Jednak w zakresie ich filozofii i zwłaszcza podstawowych celów polityki energetycznej charakteryzowały si znacznym podobiestwem. Co wicej, w odniesieniu do przyjmowanych głównych celów programy te były i s zbiene z załoeniami i kierunkami polityki energetycznej Unii Europejskiej. Tego rodzaju zbieno, podana na etapie akcesji, okazuje si by niewystarczajca po uzyskaniu pełnego członkostwa w unijnej wspólnocie. Jest to z pewnoci pierwszy wany powód do nowelizacji całego spektrum działa w zakresie polityki energetycznej. Drugi powód, nie mniej wany, to zespół uwarunkowa zwizanych z przewidywanym tempem zakoczenia transformacji rynkowej polskiej gospodarki, głównie za spraw unijnego otoczenia rynkowego. Po 4

5 raz pierwszy restrukturyzacja istotnego dla całej gospodarki i społeczestwa sektora odbywa si bdzie w nowych warunkach: powstajcego jednolitego rynku energii elektrycznej i gazu, bdcego jednym ze strategicznych celów Unii Europejskiej. Te dwa zasadnicze uwarunkowania, niemajce dotd znaczenia rozstrzygajcego, a jedynie mobilizujce, powoduj obecnie konieczno znacznie skuteczniejszej realizacji dotychczasowego paradygmatu polskiej polityki energetycznej, polegajcego na wprowadzeniu stosunków rynkowych do energetyki. Dlatego te, dla wyeksponowania sprawczego wpływu powyszych okolicznoci i w celu wyrónienia aktualnie przygotowanego programu działa, został on okrelony mianem doktryny polityki energetycznej. Powysz konieczno dodatkowo wzmacnia ustawowe zobowizanie do cyklicznego uaktualniania polityki energetycznej, co powoduje z kolei, zreszt nie po raz pierwszy, konieczno dokonania rzetelnej analizy jej celów, przebiegu i skutków, a przede wszystkim - zmieniajcych si pozostałych uwarunkowa i ich wpływu na wybór korzystnej strategii jej realizacji. W szczególnoci polityka energetyczna nie moe nie bra pod uwag faktu, e sektor energetyczny naley do najistotniejszych ródeł oddziaływania na rodowisko naturalne (przyrodnicze) w kraju, jak te do pewnego stopnia w skali globalnej. Wie si to z wykorzystywaniem znaczcych iloci paliw wglowych i wynikajcymi std emisjami do rodowiska, powodujcymi jego przekształcanie (odpady), jak i zaburzenia równowagi fizykochemicznej (zakwaszanie opadów i gleby, efekt cieplarniany). Rada Ministrów, przyjmujc niniejszy dokument na wniosek ministra właciwego do spraw gospodarki, opracowany przez powołany przez Prezesa Rady Ministrów Zespół do Spraw Polityki Energetycznej, potwierdza zasadno kontynuacji polityki energetycznej, której celem jest: zapewnienie bezpieczestwa energetycznego kraju, wzrost konkurencyjno ci gospodarki i jej efektywno ci energetycznej, ochrona rodowiska przed negatywnymi skutkami działalno ci energetycznej, zwizanej z wytwarzaniem, przesyłaniem i dystrybucj energii i paliw. Stabilno celów polityki energetycznej nie moe i nie oznacza ani pełnej satysfakcji z realizacji programu reform, ani tym bardziej zgody na dotychczasowe tempo zmian i ich społeczno-gospodarcze skutki. W okresie najbliszych kilku lat musimy wspólnie, tj. organy pastwa, przedsibiorcy sektora energetyki, a take odbiorcy kocowi energii i paliw - we wspólnym narodowym interesie - dokona zasadniczego przełomu w wypełnianiu przez polski sektor energii słuebnej funkcji dla całej gospodarki, pod grob jego marginalizacji i zastpienia go w tej roli przez bardziej efektywnych konkurentów. Aby zapobiec urzeczywistnieniu si takiego zagroenia, potrzebna jest nie tylko poprawa skutecznoci samej polityki energetycznej, lecz take jej trwałe powizanie z długookresow wizj rozwoju kraju i jej narzdziami realizacyjnymi. Immanentna współzaleno polityki energetycznej i "Załoe Narodowego Planu Rozwoju na lata " (NPR), przyjtych przez Rad Ministrów w dniu 30 kwietnia 2004 r., jest potwierdzeniem słusznoci tego rodzaju programowych powiza, niewystpujcych jak dotd w okresie ustrojowej, gospodarczej i społecznej transformacji naszego 5

6 pastwa. Dziki NPR polityka energetyczna zyska swój redniookresowy horyzont realizacyjny, stanowic jednoczenie istotn składow dla kompleksowej strategii rozwoju społeczno-gospodarczego. Stwarza to zarazem moliwo skoncentrowania prac rzdu przede wszystkim na gospodarczych priorytetach i działaniach o charakterze rozwojowym. Dlatego, po potwierdzeniu podstawowego celu polityki energetycznej, który zawsze musi by rozpatrywany i realizowany łcznie jako układ zrównowaony i zorientowany na maksymalizacj sumy korzyci: bezpieczestwa energetycznego i niezawodnoci zaopatrzenia w energi, wzrostu konkurencyjnoci gospodarki, uzyskanego m.in. dziki poprawie jej efektywnoci energetycznej i ochrony rodowiska przed negatywnym oddziaływaniem energetyki, tj. bezpieczestwa ekologicznego, konieczne jest przyjcie na uytek przedkładanego programu istotnych dla doktryny polityki energetycznej kategorii oraz zasad. I tak uyte w programie okrelenia definiowane s nastpujco: 1. Bezpieczestwo energetyczne to stan gospodarki umoliwiajcy pokrycie biecego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energi, w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony, przy minimalizacji negatywnego oddziaływania sektora energii na rodowisko i warunki ycia społeczestwa. Poziom bezpieczestwa energetycznego zaley od wielu czynników, z których najwaniejsze to: a) stopie zrównowaenia popytu i poday na energi i paliwa, z uwzgldnieniem aspektów strukturalnych i przewidywanego poziomu cen; b) zrónicowanie struktury noników energii tworzcych krajowy bilans paliwowy; c) stopie zdywersyfikowania ródeł dostaw przy akceptowalnym poziomie kosztów oraz przewidywanych potrzebach; d) stan techniczny i sprawno urzdze i instalacji, w których nastpuje przemiana energetyczna noników energii, oraz systemów transportu, przesyłu i dystrybucji paliw i energii; e) stany zapasów paliw w iloci zapewniajcej utrzymanie cigłoci dostaw do odbiorców; f) uwarunkowania ekonomiczne funkcjonowania przedsibiorstw energetycznych i ich wyniki finansowe; g) kondycja ekonomiczno-finansowa uytkowników paliw i energii, zarówno gospodarstw domowych, jak i przedsibiorstw; h) stan lokalnego bezpieczestwa energetycznego, tj. zdolno do zaspokojenia potrzeb energetycznych na szczeblu lokalnych społecznoci. 2. Bezpieczestwo ekologiczne pastwa to stan, w którym zmniejsza si presja wszystkich sektorów gospodarki, w tym sektora energetyki, na rodowisko. Pozwala to na utrzymywanie, co najmniej na obecnym poziomie, rónorodnoci biologicznych form egzystencji, umoliwia skuteczn ochron zdrowia i ycia ludzi oraz zachowanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych, a take zapewnia efektywne wywizywanie si z midzynarodowych zobowiza Rzeczypospolitej Polskiej w dziedzinie ochrony rodowiska. 6

7 W zakresie gospodarowania energi zapewnienie bezpieczestwa ekologicznego oznacza w szczególnoci: a) ograniczenie do niezbdnego minimum rodowiskowych skutków eksploatacji zasobów paliw; b) radykaln popraw efektywnoci wykorzystania energii zawartej w surowcach energetycznych - poprzez zwikszanie sprawnoci przetwarzania energii w ciepło i energi elektryczn, promowanie układów skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła oraz zagospodarowywanie ciepła odpadowego; c) hamowanie jednostkowego wzrostu zapotrzebowania na energi elektryczn i ciepło w gospodarce i sektorze gospodarstw domowych - poprzez promowanie energooszczdnych wzorców i modeli produkcji i konsumpcji oraz technik, technologii i urzdze; d) systematyczne ograniczanie emisji do rodowiska substancji zakwaszajcych, pyłów i gazów cieplarnianych, zmniejszanie zapotrzebowania na wod oraz redukcj iloci wytwarzania odpadów; e) zapewnienie adekwatnego do krajowych moliwoci technicznych i ekonomicznych udziału energii ze ródeł odnawialnych w pokrywaniu rosncych potrzeb energetycznych społeczestwa i gospodarki. 3. Niezawodno dostaw to zaspokojenie oczekiwania odbiorców, gospodarki i społeczestwa na wytwarzanie w ródłach i cigłe otrzymywanie, za spraw niezawodnych systemów sieciowych lub działajcych na rynku konkurencyjnym poredników-dostawców, energii lub paliw odpowiedniego rodzaju i wymaganej jakoci, realizowane poprzez dywersyfikacj kierunków dostaw oraz rodzajów noników energii pozwalajcych na ich wzajemn substytucj. 4. Ekonomiczne uwarunkowania bezpieczestwa energetycznego to suma efektów mechanizmów rynkowych i regulacyjnych kształtujcych zakres i poziom konkurencyjnoci w sektorze energii i paliw. Rosnca konkurencyjno wymaga tworzenia dla wszystkich uczestników rynku jednakowych warunków działalnoci, w szczególnoci: a) zapewniajcych wiarygodno oraz przejrzysto cen i kosztów; b) wspierajcych poprzez mechanizmy rynkowe osiganie podanych efektów ekologicznych i wzrost efektywnoci wykorzystania energii; c) eliminujcych wykorzystywanie mechanizmów kreowania cen, jak i cen regulowanych na podstawie ustawy - Prawo energetyczne, dla realizacji polityki socjalnej lub jako instrumentu ekonomicznego wspierania konkretnego podsektora energetyki lub nonika energii. 5. Dywersyfikacja ródeł dostaw paliw i energii i jej stopie to stan i miara zrónicowania ródeł dostaw paliw i energii z powodów: a) ekonomicznych - konieczno obnienia kosztów zaopatrzenia w energi; b) naturalnych - zrównowaenie struktury noników energii pierwotnej wchodzcych do bilansu paliwowo-energetycznego i tym samym minimalizowanie a priori nastpstw potencjalnych awarii, kataklizmów, zdarze losowych itp.; 7

8 c) politycznych - osignicie podanego stopnia uniezalenienia si od konkretnego dostawcy, z reguły o dominujcej pozycji. Dywersyfikacja, uzyskiwana poprzez import, pomniejsza samowystarczalno energetyczn kraju. Nie jest to jednak tosame z zagroeniem bezpieczestwa energetycznego kraju. Nie sam bowiem fakt importu jest takim zagroeniem, moe si nim sta jego zła struktura, nierzetelni dostawcy, niekorzystne ceny lub wadliwe klauzule kontraktowe. Syntetyczn miar korzystnej dywersyfikacji, a w konsekwencji take miar poziomu bezpieczestwa energetycznego, powinien by akceptowalny poziom kosztów. 6. Samowystarczalno energetyczna kraju to relacja pomidzy krajowym pozyskaniem paliw i energii a całkowitym zuyciem energii pierwotnej. Jest ona wyraana poprzez wskanik. Najistotniejsze zasady doktryny polityki energetycznej to: 1. Konstytucyjna zasada postpu w gospodarce opartego na idei zrównowaonego rozwoju. Znalazła ona swój wyraz w Narodowym Planie Rozwoju. Rzd przyjmuje j take jako podstawow zasad harmonijnego gospodarowania energi w warunkach społecznej gospodarki rynkowej. 2. Pełna integracja polskiej energetyki z europejsk i wiatow, zgodnie z długookresow wizj rozwoju polskiej gospodarki i kolejnymi narodowymi planami rozwoju, a zwłaszcza NPR na lata Podstawowymi mechanizmami funkcjonowania energetyki s mechanizmy rynku konkurencyjnego z niezbdn administracyjn regulacj w tych jego obszarach, gdzie zaistnienie konkurencji jest obecnie znacznie ograniczone. 4. Wypełnienie zobowiza traktatowych Rzeczypospolitej Polskiej w okre lonych terminach i w przyjtych wielko ciach, zarówno poprzez wdroenie odpowiednich rozwiza prawno-ekonomicznych o charakterze systemowym, jak i indywidualne decyzje administracyjne, w tym take o charakterze sankcji, w odniesieniu do przedsibiorców niestosujcych si do nałoonych na nich obowizków ustawowych o charakterze publicznym. W przypadku zobowiza traktatowych, których wypełnienie wymaga poniesienia wysokich nakładów finansowych, podjte zostan, w miar potrzeby, negocjacje majce na celu ustalenie optymalnych - uwzgldniajcych analiz kosztówkorzyci oraz potrzeb zapewnienia dynamicznego rozwoju gospodarczego kraju, jak te jego bezpieczestwa energetycznego i ekologicznego - dróg dochodzenia do uzgodnionych celów, w tym take zakresu oczekiwanej i niezbdnej dla ich realizacji pomocy finansowej z funduszy unijnych. 5. Wspomaganie rozwoju Odnawialnych ródeł Energii (OZE) i pracujcych w skojarzeniu, w tym generacji rozproszonej, przy uyciu mechanizmów rynkowych. 6. Autonomiczne wykonywanie zada polityki energetycznej zgodnie z posiadanymi kompetencjami i tym samym odpowiedzialnoci przez administracj rzdow i przez administracj samorzdow, a take ich współdziałanie w rozwizywaniu wspólnych problemów. 7. Podejmowanie przez administracj publiczn wobec przedsibiorstw energetycznych działa inspirujcych i wspierajcych, z reguły o 8

9 systemowym charakterze, a w jednostkowych przypadkach - udzielanie pomocy publicznej na ogólnych zasadach. 8. Upowszechnianie idei partnerstwa publiczno-prywatnego na szczeblu regionalnym i lokalnym, w przedsiwziciach wiadczenia usług dystrybucyjnych i zapewnienia dostaw energii i paliw, szczególnie dla rozwoju Odnawialnych ródeł Energii oraz skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła. 9. Konsekwentna realizacja zasady regulowanego Dostpu Strony Trzeciej (TPA - Third Party Access) jako podstawowego narzdzia demonopolizacji i liberalizacji naturalnego monopolu przedsibiorstw sieciowych. 10. Udostpnianie przez operatorów systemów przesyłowych (OSP) zdolno ci przesyłowych połcze transgranicznych w formie aukcji, z których przychody bd przeznaczane na rozbudow tych połcze. 11. Dokonywanie wymiany energii elektrycznej z ssiednimi systemami elektroenergetycznymi na zasadach rynkowych, przy załoeniu braku negatywnego oddziaływania tej wymiany na funkcjonowanie krajowego systemu elektroenergetycznego oraz ze wzgldu na jego niezawodno i bezpieczestwo dostaw energii dla odbiorców kocowych. 12. Utrzymanie wła cicielskiego nadzoru pastwa nad podmiotami posiadajcymi infrastruktur przesyłow i przeładunkow, w tym operatorami systemów przesyłowych (OSP), których jedyn funkcj jest zapewnienie funkcjonowania i rozwoju infrastruktury konkurencyjnego rynku energii elektrycznej, gazu ziemnego i paliw ciekłych. 13. Realizacja doktryny polityki energetycznej "przy otwartej kurtynie". Informacje o zasadach i rezultatach funkcjonowania i tendencjach rozwojowych w energetyce, istotne dla potencjalnych inwestorów oraz odbiorców, powinny by upowszechniane w ród zainteresowanych w formie ogólnodostpnych publikacji. Powysze definicje i zasady stanowi zarówno zrby konstrukcyjne, jak i swoiste metody rozstrzygania i realizacji priorytetów polityki energetycznej oraz okre lania wynikajcych z nich kierunków działa rzdu. S one przedstawione poniej w syntetycznej formie, a ich geneza to z jednej strony - niezrealizowane dotychczas zamierzenia z wczeniejszych programów gospodarczych zwizanych z energetyk, z drugiej za - wnioski wynikajce z długoterminowej prognozy, czyli wybory najbardziej prawdopodobnych lub podanych stanów przyszłoci oraz działa majcych na celu ich osiganie. Poszerzon ilustracj w tym zakresie stanowi odpowiednio: załcznik 1 "Ocena realizacji dotychczasowej polityki energetycznej" oraz załcznik 2 "Wnioski z prac prognostyczno-analitycznych". Tak wic rekomendacje wynikajce z prognozy długookresowej oraz niezrealizowane zamierzenia okresów wczeniejszych, łcznie rozpatrywane, stanowi nie tylko zasadnicz przesłank przyjmowanej doktryny, ale wraz z ni stanowi podstawy do okrelenia priorytetowych kierunków działa. W horyzoncie najbliszych czterech lat, do kolejnej aktualizacji polityki energetycznej, przewidzianej obecnie nowelizowan m.in. w tym zakresie ustaw - Prawo energetyczne, za najwaniejsze priorytety i kierunki działa rzdu przyjmuje si: 9

10 1. kształtowanie zrównowaonej struktury paliw pierwotnych, z uwzgldnieniem wykorzystania naturalnej przewagi w zakresie zasobów wgla, a take jej zharmonizowanie z koniecznoci zmniejszenia obcienia rodowiska przyrodniczego; 2. monitorowanie poziomu bezpieczestwa energetycznego przez wyspecjalizowane organy pastwa wraz z inicjowaniem poprawy stopnia dywersyfikacji ródeł dostaw energii i paliw, zwłaszcza gazu ziemnego i ropy naftowej; 3. konsekwentn budow konkurencyjnych rynków energii elektrycznej i gazu, zgodnie z polityk energetyczn Unii Europejskiej, poprzez pobudzanie konkurencji i skuteczne eliminowanie jej barier (np. kontrakty długoterminowe w elektroenergetyce i gazownictwie); 4. działania nakierowane na redukcj kosztów funkcjonowania energetyki, zapewnienie odbiorcom racjonalnych cen energii i paliw oraz zwikszenie (poprawa) efektywnoci energetycznej we wszystkich dziedzinach wytwarzania i przesyłu oraz wykorzystania energii; 5. ustawowe wzmocnienie pozycji administracji samorzdowej wobec przedsibiorstw energetycznych dla skutecznej realizacji gminnych planów zaopatrzenia w ciepło, energi elektryczn i paliwa gazowe; 6. propodaowe modyfikacje dotychczasowych sposobów promowania energii z OZE i energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła oraz wdroenie systemu obrotu certyfikatami pochodzenia energii, niezalenego od jej odbioru i tym samym pozwalajcego jej wytwórcom na kumulacj odpowiednich rodków finansowych, a w konsekwencji przyczyniajcego si do wzrostu potencjału wytwórczego w tym zakresie; 7. równowaenie interesów przedsibiorstw energetycznych i odbiorców kocowych, w powizaniu z osigniciem znaczcej poprawy jakoci ich obsługi w zakresie dostaw paliw i energii; 8. aktywne kształtowanie struktury organizacyjno-funkcjonalnej sektora energetyki, zarówno poprzez narzdzia regulacyjne przewidziane w ustawie - Prawo energetyczne, jak i poprzez konsekwentn restrukturyzacj (własnociow, kapitałow, przestrzenn i organizacyjn) przedsibiorstw energetycznych nadzorowanych przez Skarb Pastwa. Sformułowanie doktryny polityki energetycznej, zdefiniowanie w niej strategicznych celów, zasad realizacji oraz ustalenie priorytetów i kierunków działa rzdu nie przesdzaj tempa i sposobów regulowania sektora energii - jego struktury i warunków funkcjonowania - oraz rodzajów narzdzi i sekwencji ich stosowania. Dokonanie stosownych wyborów w tych zakresach zostanie kadorazowo oparte na analizie biecej sytuacji i poddane ocenie Zespołu do Spraw Polityki Energetycznej, nadal bowiem otwart kwesti jest zakres i skuteczno oddziaływania pastwa na energetyk. Do tej pory brakowało konsekwencji w realizacji podejmowanych zamierze. Std zdecydowanie zbyt wiele problemów charakterystycznych dla tego sektora cigle powraca jako sprawy do załatwienia. wiadczy to o sile i przewadze realiów nad nawet najlepszymi intencjami. 10

11 Dla urzeczywistnienia przedkładanej doktryny polityki energetycznej - której wymiernym celem, zrozumiałym dla wszystkich, s efektywne firmy oraz wysoka jako energii i jej racjonalne ceny, tj. ceny uwzgldniajce jednoczenie imperatyw pewnoci zaopatrzenia oraz moliwoci dochodowe społeczestwa - rzd bdzie korzystał z wszelkich dostpnych mu instrumentów instytucjonalno-prawnych, fiskalnych, finansowych oraz perswazyjnych, preferujc rozwizania systemowe i legislacyjne oraz korzystajc take z włacicielskich prerogatyw. 2. ZARZDZANIE BEZPIECZESTWEM ENERGETYCZNYM Sytuacja geopolityczna ostatnich kilku lat, tendencje wzrostowe cen ropy naftowej i gazu, awarie systemów elektroenergetycznych w Europie, USA i Ameryce Południowej, pozbawiajce miliony ludzi energii elektrycznej, uwraliwiaj ludzko na problemy bezpieczestwa energetycznego. Znalazło to m.in. wyraz w dokumentach Unii Europejskiej dotyczcych zarówno budowy europejskiej strategii samego bezpieczestwa energetycznego, jak i dostaw strategicznych noników energii. Łczy nas wspólna troska o stan bezpieczestwa i std nieodzowne staje si podejmowanie takich działa równie w wymiarze krajowym. Rozwizaniem nowym, w stosunku do poprzednich programów, jest z pewnoci propozycja systemowego podejcia do zarzdzania bezpieczestwem energetycznym - bdcego szczególn sfer urzeczywistnienia polityki energetycznej - o maksymalnie duych walorach aplikacyjnych. Takie oczekiwanie spełnia zespół działa zwizanych z planowaniem, organizowaniem, koordynacj, nadzorem i kontrol bezpieczestwa energetycznego, z wykorzystaniem wszelkich dostpnych w warunkach rynkowych rodków jego zapewnienia, ujtych procesowo jako zarzdzanie bezpieczestwem energetycznym. W warunkach polskiej transformacji ustrojowej i gospodarczej istotne staj si zarówno instytucjonalizacja, jak i sposoby zarzdzania bezpieczestwem energetycznym. S one pochodn: 1. cech ustrojowo-systemowych - oznacza to podział odpowiedzialnoci za bezpieczestwo energetyczne, w ujciu podmiotowym, midzy administracj publiczn (rzdow oraz samorzdow) i operatorów energetycznych systemów sieciowych: zdefiniowanie jej zakresu oraz przyporzdkowanie im mechanizmów i narzdzi realizacji; 2. sytuacji dziedzin gospodarki energetycznej (ujcie przedmiotowe); 3. czynnika czasu (czasu reakcji i czasu działania), właciwego zarówno dla danego podmiotu, jak i przedmiotu zarzdzania. Ad 1. Odpowiedzialni za bezpieczestwo energetyczne Administracja rzdowa, w zakresie swoich konstytucyjnych i ustawowych obowizków, jest odpowiedzialna głównie za: - stałe prowadzenie prac prognostycznych i analitycznych w zakresie strategii bezpieczestwa energetycznego wraz z niezbdnymi pracami planistycznymi; 11

12 - takie realizowanie polityki energetycznej pastwa, które zapewnia przede wszystkim bezpieczestwo energetyczne, w szczególnoci tworzy warunki: koniecznej dywersyfikacji, utrzymania zapasów paliw, utrzymania rezerw mocy wytwórczych, zapewnienia zdolnoci przesyłowych umoliwiajcych podan dywersyfikacj ródeł i/lub kierunków dostaw ropy i produktów naftowych, gazu oraz energii elektrycznej; - tworzenie mechanizmów rynkowych zapewniajcych rozwój mocy wytwórczych oraz zdolnoci przesyłowych systemu elektroenergetycznego w celu zwikszenia stopnia niezawodnoci dostaw i bezpieczestwa pracy systemu elektroenergetycznego; - przygotowywanie procedur umoliwiajcych, w przypadku wystpienia nagłych zagroe, klsk ywiołowych i działania tzw. siły wyszej, stosowanie innych ni rynkowe mechanizmów równowaenia interesów uczestników rynku i koordynacji funkcjonowania sektora energii; - redukowanie ryzyka politycznego w stosowanych regulacjach; - monitorowanie i raportowanie do Komisji Europejskiej stanu bezpieczestwa energetycznego oraz podejmowanie odpowiednich rodków zaradczych w przypadku zagroe niezawodnoci dostaw; - analiz wpływu działa planowanych w ramach polityki energetycznej na bezpieczestwo narodowe; - koordynacj i nadzór nad działalnoci operatorów systemów przesyłowych w zakresie współpracy z krajami ociennymi i europejskimi systemami: elektroenergetycznym i gazowym. Szczególn sfer aktywnoci administracji rzdowej, wspierajc wszystkie powysze, jest działanie na rzecz promowania konkurencji i usuwania barier j ograniczajcych wraz racjonalizacj zasad i zakresu administracyjnej ingerencji w funkcjonowanie sektora energii. Wojewodowie oraz samorzdy województw odpowiedzialni s głównie za zapewnienie warunków do rozwoju infrastrukturalnych połcze midzyregionalnych i wewntrzregionalnych, w tym przede wszystkim na terenie województwa, i koordynacj rozwoju energetyki w gminach. Gminna administracja samorzdowa jest odpowiedzialna za zapewnienie energetycznego bezpieczestwa lokalnego, w szczególnoci w zakresie zaspokojenia zapotrzebowania na energi elektryczn, ciepło i paliwa gazowe, z racjonalnym wykorzystaniem lokalnego potencjału odnawialnych zasobów energii i energii uzyskiwanej z odpadów. Operatorzy systemów sieciowych (przesyłowych i dystrybucyjnych), odpowiednio do zakresu działania, s odpowiedzialni głównie za: - zapewnienie równoprawnego dostpu uczestników rynku do infrastruktury sieciowej; 12

13 - utrzymywanie infrastruktury sieciowej w stałej gotowoci do pracy, zgodnie ze standardami bezpieczestwa technicznego i obowizujcymi krajowymi i europejskimi standardami jakoci i niezawodnoci dostaw oraz warunkami współpracy midzysystemowej; - efektywne zarzdzanie systemem i stałe monitorowanie niezawodnoci pracy systemu oraz biece bilansowanie popytu i poday; - optymaln realizacj procedur kryzysowych w warunkach stosowania innych ni rynkowe, mechanizmów równowaenia interesów uczestników rynku oraz koordynacj funkcjonowania sektora energii; - planowanie rozwoju infrastruktury sieciowej, odpowiednio do przewidywanego komercyjnego zapotrzebowania na usługi przesyłowe oraz wymiany midzysystemowej; - monitorowanie dyspozycyjnoci i niezawodnoci pracy podsystemu wytwarzania energii elektrycznej i systemu magazynowania paliw gazowych oraz systemu magazynowania paliw ciekłych. W podziale odpowiedzialnoci za stan bezpieczestwa energetycznego szczególna rola przypadnie tzw. dostawcy z urzdu, zgodnie z dokonan nowelizacj ustawy - Prawo energetyczne. Mechanizmy i narzdzia zapewnienia bezpieczestwa energetycznego wykorzystywane przez organy administracji publicznej: rzdowej i samorzdowej 1. Organy administracji publicznej w swoich działaniach na rzecz zapewnienia bezpieczestwa energetycznego stosuj przynalene im narzdzia prawnoorganizacyjne o charakterze stricte administracyjnym oraz wspomagajce rozwój stosunków i mechanizmów rynkowych (regulacje prawne, programy gospodarcze, konkretne zamierzenia inwestycyjne). Instrumentarium wykorzystywane przez administracj rzdow reguluje przede wszystkim te sfery gospodarki energetycznej, które w istotny sposób warunkuj cigło dostaw noników energii i paliw oraz powierzanie przedsibiorstwom energetycznym obowizków w zakresie wiadczenia usług o charakterze uytecznoci publicznej. 2. Działania administracji powinny zosta skierowane na tworzenie warunków do poprawy efektywnoci ekonomicznej systemów zaopatrzenia w energi. W gospodarce rynkowej oznacza to wykorzystanie konkurencji tam, gdzie mona osłabi monopol naturalny, oraz skuteczn regulacj w obszarze, gdzie w istniejcych uwarunkowaniach technicznych wprowadzenie konkurencji jest mocno utrudnione. Szczególnymi instrumentami racjonalizacji kosztów dostarczania energii, znaczco oddziaływajcymi take na stan bezpieczestwa energetycznego, s polityka wzrostu efektywnoci energetycznej i sprzyjajca jej polityka podatkowa pastwa, w tym tzw. podatki energetyczne. 3. W ramach polityki włacicielskiej ministra właciwego do spraw Skarbu Pastwa oraz samorzdów, w zakresie restrukturyzacji i prywatyzacji przedsibiorstw elektroenergetycznych, gazowniczych oraz ciepłowniczych, bdzie realizowana strategia włczania w budow nowoczesnego sektora usług publicznych całej infrastruktury technicznej. Istot nowej strategii jest łczenie majtku Skarbu Pastwa (przedsibiorstwa elektroenergetyczne, gazowe), majtku gminnego 13

14 (przedsibiorstwa usług komunalnych) i majtku rónych bran w zintegrowane przedsibiorstwa, działajce na rzecz zaspokojenia rónych potrzeb mieszkaców, które s zwizane z nonikami energii, gospodark wodnokanalizacyjn, usługami teleinformatycznymi itp. Przedsibiorstwa te powinny charakteryzowa si znacznym potencjałem ekonomicznym (umoliwiajcym rozwój na ryzyko akcjonariuszy, nie za klientów), by zdolne do absorpcji funduszy strukturalnych UE, a przede wszystkim posiada niezbdne warunki do reagowania w warunkach kryzysowych. Mechanizmy i narzdzia zapewnienia bezpieczestwa energetycznego wykorzystywane przez operatorów systemów sieciowych Operatorzy systemów sieciowych dysponuj rodkami pozwalajcymi im na wywizywanie si z odpowiedzialnoci za niezawodno pracy tych systemów. S to: - rodki techniczne do zapewnienia bezpieczestwa technicznego pracy sieciowego systemu energetycznego i jego odbudowy po ewentualnych awariach lub katastrofach; - ustawowe upowanienie do zarzdzania systemem sieciowym, w tym do nakładania obowizków na uczestników rynku, oraz do podejmowania działa specjalnych w przypadku wystpienia zagroe w pracy systemu lub sytuacji kryzysowej; - szczegółowe procedury postpowania w zakresie zarzdzania systemem sieciowym, zawarte w zatwierdzanych i publikowanych dokumentach, dotyczce zwłaszcza bilansowania systemu, zarzdzania ograniczeniami systemowymi i wymiany midzysystemowej; - uprawnienia operatora do stałego monitorowania bezpieczestwa systemu i biecego podejmowania działa zaradczych; - moliwo realizacji własnej inwestycji infrastruktury sieciowej i połcze midzysystemowych, zgodnie z zatwierdzonym przez organ regulacyjny planem rozwoju, z zapewnieniem rodków w ramach zatwierdzanej taryfy za usługi przesyłowe (lub w przypadku operatora systemu sieciowego niebdcego włacicielem infrastruktury sieciowej moliwo zobowizania do realizacji ww. inwestycji przez przedsibiorstwo przesyłowe). Ad 2. Przedmiotowy zakres zarzdzania bezpieczestwem energetycznym Odpowiedzialno za bezpieczestwo energetyczne wymaga rozpoznania i uwzgldniania charakterystycznych cech podsektorów energii, stopnia ich zaawansowania w rynkowej restrukturyzacji, niezbdnoci i mobilnoci zasobów krajowych z punktu widzenia struktury paliw pierwotnych, a take ich podatnoci na innowacje i znaczcy postp technologiczny i techniczny w niezbyt odległej perspektywie czasowej. Tego rodzaju identyfikacja umoliwia ju na etapie biecego zarzdzania bezpieczestwem energetycznym prognozowanie ewentualnoci wystpienia w danym sektorze stanów zagroenia bezpieczestwa, a w konsekwencji przygotowanie adekwatnych scenariuszy postpowania i dobór odpowiednich narzdzi przywracania stanu normalnego. Pamita przy tym naley, i cho immanentne cechy podsektorów energii determinuj znaczenie poszczególnych z 14

15 nich dla bezpieczestwa energetycznego, to czym innym jest funkcjonowanie tych podsektorów w stanie zagroenia kryzysowego lub ju w kryzysie. Std niezbdne jest odrbne podejcie do sposobów zarzdzania bezpieczestwem energetycznym w danym obszarze. Za koordynacj prac w tym zakresie odpowiada minister właciwy do spraw gospodarki. Podstaw tych prac stanowi bd ponisze wytyczne dla organów pastwa, odnoszce si do zapewnienia bezpieczestwa dostaw poszczególnych noników energii, tj. pokrycia zapotrzebowania na nie. I tak za niezbdne składowe tych działa uznaje si: 1. monitorowanie stanu aktualnego i okresowa aktualizacja prognoz bilansu zapotrzebowania, dostaw i zapasów noników energii przez wyspecjalizowane jednostki; 2. stworzenie i wdroenie systemu informowania ministra odpowiedzialnego za bezpieczestwo energetyczne o ewentualnych zagroeniach w pokryciu zapotrzebowania na poszczególne noniki energii; 3. wykorzystywanie regulacyjnych uprawnie pastwa na rzecz stosownych korekt w zakresie struktury i kierunków dostaw noników energii; 4. koordynacj przez ministra odpowiedzialnego za bezpieczestwo energetyczne pastwa działa innych organów pastwa w zakresie zwizanym z bezpieczestwem dostaw noników energii. Ad 3. Horyzont czasowy a zarzdzanie bezpieczestwem Kade zdarzenie lub proces w sektorze energii ma nie tylko swój właciwy wymiar czasowy. Ma take adekwatny czas reakcji podmiotów odpowiedzialnych za zarzdzanie bezpieczestwem. Tak wic czynnik czasu w istotny sposób wpływa na realizacj kompetencji w zapewnianiu bezpieczestwa energetycznego. Zgodnie z tym kryterium w praktyce zarzdzania bezpieczestwem bdzie stosowane nastpujce podejcie: 1. Przyjmuje si trzy podstawowe horyzonty czasowe, które determinuj bezpieczestwo energetyczne: - krótkoterminowe, rozumiane jako zbilansowanie systemu elektroenergetycznego; - rednioterminowe, rozumiane jako zapewnienie dostaw energii; - długoterminowe, rozumiane jako zapewnienie zdolnoci wytwórczych i przesyłowych. 2. Za bezpieczestwo energetyczne w poszczególnych przedziałach czasowych odpowiada właciwy podmiot. 3. Za bezpieczestwo krótkoterminowe - rozpatrywane w zalenoci od rodzaju nonika energii, w horyzoncie czasowym sekund, minut lub godzin - odpowiedzialni s właciwi operatorzy systemów sieciowych, którzy zapewniaj to bezpieczestwo poprzez realizacj odpowiednich procedur bilansowania, wykorzystujc mechanizmy rynkowe odpowiednio do zdefiniowanego horyzontu czasowego. 15

16 4. Za bezpieczestwo rednioterminowe dostaw energii odpowiadaj odbiorcy energii dokonujcy transakcji w warunkach rynkowych, a w przypadku odbiorców taryfowych lub niekorzystajcych z rynku energii - ich dostawcy z urzdu. 5. Za bezpieczestwo długoterminowe odpowiada administracja publiczna: rzdowa i samorzdowa. Jej rola polega na tworzeniu, w niezbdnym dopełnieniu mechanizmów rynkowych, takich warunków funkcjonowania sektora energii, by stanowiły one zacht dla inwestorów do kalkulowania i podejmowania długookresowego ryzyka rozpoczynania, prowadzenia i rozwoju działalnoci gospodarczej w tym sektorze. 16

17 II. DŁUGOTERMINOWE KIERUNKI DZIAŁA DO 2025 R. ORAZ ZADANIA WYKONAWCZE DO 2008 R. Osiganie celów okrelonych w doktrynie polityki energetycznej w perspektywie do 2025 r. wymaga współdziałania organów pastwa w poszczególnych obszarach tej polityki, szczególnie w tych, które s zwizane z pokrywaniem przyrostów zapotrzebowania na paliwa i energi, popraw konkurencyjnoci i efektywnoci energetycznej gospodarki oraz ze zmniejszaniem oddziaływania sektora energii na rodowisko przyrodnicze. Dla obszarów obejmujcych: 1. zdolnoci wytwórcze krajowych ródeł paliw i energii, 2. wielkoci i rodzaje zapasów paliw, 3. zdolnoci przesyłowe, w tym połczenia transgraniczne, 4. efektywno energetyczn gospodarki, 5. ochron rodowiska, 6. wykorzystanie odnawialnych ródeł energii, 7. restrukturyzacj i przekształcenia własnociowe sektora paliwowoenergetycznego, 8. badania naukowe i prace rozwojowe, 9. współprac midzynarodow zostały wyznaczone długoterminowe kierunki działa do 2025 r., pakiet zada wykonawczych do 2008 r. oraz odpowiedzialni za realizacj tych zada. Wdraanie działa przewidzianych do realizacji w horyzoncie długoterminowym i w perspektywie do roku 2008 wymaga narzdzi prawnych, instytucjonalnych i rodków finansowych. Systematyczne zmniejszanie dystansu dzielcego poziom gospodarki kraju od poziomu wysoko rozwinitych krajów UE mona osign najszybciej poprzez wdroenie scenariusza efektywnociowego rozwoju gospodarki paliwowo-energetycznej, w ramach którego wzrost zapotrzebowania na energi pokrywany jest przy istotnej poprawie efektywnoci energetycznej. Kształtowanie i realizacja zrównowaonej polityki energetycznej zapewniajcej bezpieczestwo energetyczne kraju, wypełniajcej wymogi bezpieczestwa ekologicznego poprzez wzrost konkurencyjnoci i efektywnoci energetycznej, wymaga współdziałania organów pastwa z wyspecjalizowanymi w tematyce instytucjami stanowicymi intelektualne zaplecze rzdu. Aby współpraca ta przebiegała w sposób efektywny, niezbdne jest odpowiednie umocowanie prawne tych instytucji, zapewnienie ródeł finansowania ich funkcjonowania. Instytucje te byłyby odpowiedzialne za przygotowywanie materiałów analitycznych dotyczcych istotnych aspektów krajowej i midzynarodowej polityki energetycznej oraz raportów okresowych identyfikujcych wyzwania i zagroenia, w tym przede wszystkim w zakresie bezpieczestwa energetycznego, oraz proponowanie działa dla celów kolejnej aktualizacji polityki energetycznej. 17

18 Podstaw do aktualizacji długoterminowych kierunków i zada wykonawczych w kolejnych, czteroletnich okresach wdraania polityki energetycznej powinny by midzy innymi okresowo wykonywane prognozy zapotrzebowania na paliwa i energi. Przygotowywanie i publikowanie tych prognoz bdzie zadaniem Rzdowego Centrum Studiów Strategicznych, przy merytorycznym wsparciu ministra właciwego do spraw gospodarki i Prezesa Urzdu Regulacji Energetyki. 1. ZDOLNOCI WYTWÓRCZE KRAJOWYCH RÓDEŁ PALIW I ENERGII Polska bdzie dy do utrzymywania harmonijnego rozwoju krajowego sektora energii, wykorzystujc postpujc liberalizacj midzynarodowych rynków energii oraz relacje cen surowców energetycznych na rynkach wiatowych. Wglowa monokultura posiadanych zasobów energetycznych przesdza o unikatowej w midzynarodowej skali strukturze zuycia noników energii pierwotnej. Pokrycie przyrostów zapotrzebowania na energi pierwotn bdzie realizowane przez wzrost udziału ropy naftowej i paliw ropopochodnych, gazu ziemnego, energii odnawialnej i energii jdrowej w proporcjach wynikajcych z minimalizacji kosztów pozyskania niezbdnej iloci energii pierwotnej przy jednoczesnym spełnieniu wymogów polityki ekologicznej kraju, w tym dotrzymania midzynarodowych zobowiza w tym zakresie. Posiadane zasoby wgla kamiennego i brunatnego oraz koszt pozyskania z nich energii elektrycznej i cieplnej wskazuj, e w horyzoncie do 2025 r. zasoby wymienionych noników bd dostarcza podstawowego paliwa do wytwarzania tych rodzajów energii. Potrzeba posiadania sprawnych i efektywnych zdolno ci wytwórczych krajowych ródeł paliw i energii oraz konieczno wypełnienia przyjtych zobowiza w obszarze ochrony rodowiska i zapewnienia bezpieczestwa energetycznego implikuje nastpujce kierunki działa realizacyjnych polityki energetycznej: 1. Zapewnienie bezpieczestwa i efektywno ci dostaw wgla kamiennego dla polskiej oraz wspólnotowej gospodarki - biorc pod uwag znaczenie wgla kamiennego w bilansie energetycznym Polski oraz rosnce uzalenienie UE od importu noników energii, polski sektor górnictwa wgla kamiennego powinien odgrywa istotn rol w zapewnieniu bezpieczestwa energetycznego w kraju i innych pastwach UE. Niezalenie od stanu koniunktury na wgiel kamienny na wiatowych rynkach, stan polskiego sektora wskazuje, i konieczne jest kontynuowanie działa majcych na celu osignicie i utrzymanie efektywnoci, rentownoci i płynnoci finansowej w polskich przedsibiorstwach górniczych dla utrzymania ich zdolnoci do zaspokajania potrzeb energetycznych. Przedsibiorstwa górnicze musz utrzyma zdolnoci wydobywcze na poziomie równowaenia poday z popytem, zarówno pod wzgldem iloci, jak i wymaganej ze wzgldów technologicznych i ekologicznych jakoci produkowanego surowca. Konieczne wic bd: dalsza redukcja kosztów wydobycia, odpowiednia strategia zatrudnienia pozwalajca na utrzymanie optymalnej liczby pracowników oraz przestrzeganie w kopalniach właciwych standardów bezpieczestwa i higieny pracy, a take inwestycje zapewniajce konkurencyjno tego nonika energii. 2. Utrzymanie udziału gazu ziemnego pochodzenia krajowego w wolumenie gazu zuywanego w Polsce - prognozowany wzrost zuycia gazu ziemnego 18

19 jako surowca oraz nonika energii powinien skutkowa m.in. zintensyfikowaniem prac badawczych nad udokumentowaniem i udostpnieniem do eksploatacji złó, których zasoby prognostyczne szacowane s na ponad mld m 3. Umoliwiłoby to realizacj przedsiwzi inwestycyjnych zwikszajcych moce wytwórcze energii elektrycznej i ciepła z wykorzystaniem rodzimych zasobów gazu ziemnego. 3. Zapewnienie pokrycia wzrastajcego zapotrzebowania na energi elektryczn - przewidywany stały wzrost zapotrzebowania na energi elektryczn powoduje, i szczególnie istotnym zagadnieniem staje si zapewnienie wystarczajcego potencjału wytwórczego tej energii, z odpowiednim wykorzystaniem krajowych ródeł energii pierwotnej. Szczególn rol w tym zakresie bdzie nadal odgrywał wgiel brunatny, najtaszy nonik energii pierwotnej w kraju. Wie si to jednak z koniecznoci udostpnienia nowych złó tego wgla i budow nowych mocy w horyzoncie 2025 r. Jednoczenie konieczno wypełnienia wymaga ekologicznych wg prawodawstwa Unii Europejskiej i zapisów Traktatu Akcesyjnego - dotyczcych szczególnie lat , skutkujcych wycofaniem z eksploatacji bloków niespełniajcych odpowiednich norm - stwarza sytuacj zagroenia wystarczalnoci polskiego sektora wytwarzania energii elektrycznej. Aby do tego nie dopuci, potrzebna jest wymiana i budowa nowych mocy wytwórczych. Wycofywanie z eksploatacji starych ródeł wytwarzania energii elektrycznej, pracujcych w oparciu o spalanie wgla, powinno si odbywa poprzez zastpowanie tych ródeł nowoczesnymi jednostkami, wykorzystujcymi wysoko sprawne technologie spalania wgla na poziomie maksymalnie moliwym ze wzgldu na wymagania ekologiczne. Wymogi ekologiczne wymuszaj take wzrost udziału elektrowni i elektrociepłowni gazowych, odnawialnych ródeł energii i rozwaenie budowy elektrowni jdrowych, zgodnie z wymaganiami zrównowaonego rozwoju. Ze wzgldu na konieczno dywersyfikacji noników energii pierwotnej oraz potrzeb ograniczenia emisji gazów cieplarnianych do atmosfery, uzasadnione staje si wprowadzenie do krajowego systemu energetyki jdrowej. Realizacja tego przedsiwzicia wymaga jednak uzyskania społecznej akceptacji. Poniewa prognozy wskazuj na potrzeb pozyskiwania energii elektrycznej z elektrowni jdrowej w drugim dziesicioleciu rozpatrywanego okresu, to, biorc pod uwag długo cyklu inwestycyjnego, konieczne jest niezwłoczne rozpoczcie społecznej debaty na ten temat. 4. Utrzymanie znacznego udziału krajowej produkcji paliw ciekłych w rynku oraz poprawa jako ci paliw ciekłych - zdolnoci wytwarzania paliw ciekłych przez sektor rafineryjny powinny uwzgldnia wielko zapotrzebowania na te paliwa. Majc na uwadze długoterminowe prognozy, przewidujce zwikszenie zapotrzebowania na produkty naftowe, w dłuszej perspektywie konieczne bd dodatkowe inwestycje, aby zwikszy zdolnoci produkcyjne tego sektora, w celu utrzymania lub poprawienia pozycji konkurencyjnej na europejskim rynku oraz dostosowania produktów do coraz ostrzejszych wymaga jakociowych w zakresie ochrony rodowiska. 5. Umacnianie lokalnego charakteru zaopatrzenia w ciepło - zaopatrzenie w ciepło ma ze swej natury charakter lokalny, dlatego te w perspektywie do 2025 r. działania podejmowane w tym obszarze bd w zasadniczej mierze nalee 19

20 do zada własnych gmin lub zwizków gmin. Natomiast działania organów pastwa bd si sprowadza do tworzenia ram prawnych sprzyjajcych racjonalnej gospodarce ciepłem. W celu urzeczywistnienia powyszych kierunków działa planuje si realizacj do 2008 r. nastpujcych zada wykonawczych: Ad 1. a) Kontynuacja restrukturyzacji przedsibiorstw sektora górnictwa wgla kamiennego nakierowana na popraw ich efektywnoci, rentownoci i płynnoci finansowej - realizacja pod kierunkiem ministra właciwego do spraw gospodarki. b) Opracowanie wspólnej strategii paliwowo-ekologiczno-energetycznej dla wypełnienia w sposób optymalny, rzeczowo i kosztowo, wymaga ochrony rodowiska - realizacja pod kierunkiem ministra właciwego do spraw rodowiska we współpracy z ministrem właciwym do spraw gospodarki. Ad 3. a) Wypracowanie rozwiza systemowych wspierajcych budow nowych mocy wytwórczych energii elektrycznej - realizacja pod kierunkiem ministra właciwego do spraw gospodarki we współpracy z Prezesem Urzdu Regulacji Energetyki. b) Dostosowanie systemu akcyzy dla energii elektrycznej do rozwiza UE z uwzgldnieniem sytuacji finansowej pastwa - realizacja pod kierunkiem ministra właciwego do spraw finansów publicznych we współpracy z ministrem właciwym do spraw gospodarki 1). c) Przeprowadzenie społecznych konsultacji programu budowy energetyki jdrowej - realizacja pod kierunkiem ministra właciwego do spraw gospodarki. Ad 4. Tworzenie regulacji prawnych zapewniajcych wysokie standardy jakociowe paliw ciekłych i gazu LPG - realizacja pod kierunkiem ministra właciwego do spraw gospodarki we współpracy z ministrem właciwym do spraw rodowiska. Ad 5. Wypracowanie mechanizmów wsparcia rozwoju lokalnych systemów ciepłowniczych z preferencjami dla kogeneracji - realizacja pod kierunkiem ministra właciwego do spraw gospodarki. 2. WIELKOCI I RODZAJE ZAPASÓW PALIW Rónice w iloci poszczególnych paliw w zasobach krajowych i w dostpie do nich, jak równie odmienne formy przechowywania zapasów tych paliw wymagaj zrónicowanego podejcia. Podstawowym kierunkiem działania jest zagwarantowanie cigłoci funkcjonowania polskiej gospodarki w razie wystpienia przerw w dostawach na rynek okrelonego rodzaju paliwa. Konieczno posiadania adekwatnej wielko ci i rodzajów zapasów paliw wymaga działa w polityce energetycznej dotyczcych nastpujcych kierunków: 1. Skuteczne zarzdzanie zapasami paliw ciekłych, w tym posiadanie 90- dniowych zapasów, i opracowanie kompleksowego programu działa w sytuacjach kryzysowych na rynku naftowym - niemal pełne uzalenienie 20

21 polskiej gospodarki od importu ropy naftowej i przewidywany w latach nastpnych stały wzrost jej zuycia powoduje, i szczególn wag przywizuje si do sprawy zapasów. System zapasów paliw ciekłych wprowadzono w 1996 r. ustaw o rezerwach pastwowych i zapasach obowizkowych paliw. Na tej podstawie budowa zapasów paliw ciekłych w systemie obowizkowym trwa od 1998 r. i wymagane 90 dni zostanie osignite, zgodnie z uzyskanym okresem przejciowym na wdroenie tego systemu, w roku Przyszłe działania ukierunkowane bd przede wszystkim na popraw efektywnoci i skutecznoci tego systemu - zarówno w zakresie rozwiza organizacyjnych, jak i zarzdzania zapasami w sytuacjach kryzysowych. Cel ten wynika równie z ponadnarodowej skali problemu bezpieczestwa dostaw ropy i produktów naftowych oraz obowizujcej, zarówno w ramach UE, jak i OECD, zasady solidarnego ponoszenia odpowiedzialnoci za przeciwdziałanie skutkom kryzysów w dostawach. Konieczne bdzie równie tworzenie warunków zapewniajcych ekonomiczne bezpieczestwo dostaw, tj. zapewnienie dostaw po cenach akceptowanych przez gospodark i konsumentów. 2. Opracowanie i wdroenie zasad funkcjonowania oraz organizacji systemu zapasów i magazynowania gazu ziemnego - w sektorze gazowym, ze wzgldu na znaczny udział importu w krajowym bilansie tego paliwa (bdcego jednoczenie istotnym surowcem dla przemysłu) oraz planowan liberalizacj obrotu z zagranic, zakłada si, i konieczne bdzie opracowanie systemu tworzenia zapasów, tj. rozbudowy podziemnych magazynów gazu ziemnego (PMG), oraz wprowadzenia przejrzystych zasad zarzdzania tymi zapasami i korzystania z usług magazynowania. Tworzenie zapasów gazu jest jednym ze rodków (wprowadzonych przez dyrektyw 2004/67/WE dotyczc rodków zapewniajcych bezpieczestwo dostaw gazu ziemnego) zapewniajcych bezpieczestwo dostaw gazu ziemnego. 3. Kształtowanie odpowiedniej struktury zapasów wgla kamiennego i brunatnego - obecna samowystarczalno Polski w zakresie wgla kamiennego i brunatnego oraz postpujca liberalizacja rynku energii elektrycznej, zarówno w skali krajowej, jak i w szerszym kontekcie UE, przyczyni si w przyszłoci do zmniejszenia znaczenia zapasów wgla jako rodka wspierajcego bezpieczestwo dostaw energii elektrycznej, przesuwajc akcent na wzrost efektywnoci energetycznej, synchronizacj systemów energetycznych, rozbudow połcze midzysystemowych oraz wzmocnienie stosowania zasady TPA w odniesieniu do sieci krajowej, jak te połcze midzysystemowych. Jednoczenie konieczna jest zmiana regulacji prawnych w celu umoliwienia przedsibiorstwom energetycznym, zajmujcym si wytwarzaniem energii elektrycznej i ciepła, samodzielnego opracowywania strategii tworzenia niezbdnych zapasów paliw, gwarantujcych bezpieczestwo produkcji i dostawy energii, przy pozostawieniu przy wytwórcach odpowiedzialnoci za cigło i jako dostaw. W celu urzeczywistnienia powyszych kierunków działa planuje si realizacj do 2008 r. nastpujcych zada wykonawczych: Ad 1. a) Opracowanie nowych rozwiza prawnych dotyczcych sposobów gromadzenia obowizkowych zapasów paliw ciekłych - realizacja pod kierunkiem ministra właciwego do spraw gospodarki. 21