Wpływ Funduszy Europejskich na rozwój społeczno-gospodarczy Polski w latach Informacja prasowa, 24 stycznia 2012 r.

Transkrypt

1 Wpływ Funduszy Europejskich na rozwój społeczno-gospodarczy Polski w latach Informacja prasowa, 24 stycznia 202 r. W latach 200- wpływ polityki spójności na rozwój Polski był jednoznacznie pozytywny. Fundusze europejskie oddziaływały już w istotnym stopniu na wzrost gospodarczy, aktywność inwestycyjną i rynek pracy w Polsce, a także na wewnętrzną i zewnętrzną równowagę gospodarki. To najważniejszy wniosek płynący z badań nad wpływem Funduszy Europejskich na rozwój społeczno-gospodarczy Polski, przygotowywanych cyklicznie przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Jeszcze silniejsze niż w ostatnich latach ma być oddziaływanie polityki spójności na rozwój naszego kraju w prognozowanym okresie r. Dzięki funduszom unijnym nastąpi przyspieszenie wzrostu PKB, w efekcie czego dalej będzie zmniejszał się dystans dzielący Polskę od wysoko rozwiniętych gospodarek UE. Zaczną ujawniać się efekty podażowe wywołane głównie przez akumulację kapitału publicznego. Fundusze UE wywołają również zauważalny wzrost zatrudnienia i spadek bezrobocia. Wynika to nie tylko z wielkości środków wykorzystania, lecz również z kumulacji efektów wdrażania kolejnych programów, ujawniania się nowych płaszczyzn oddziaływania i efektów opóźnionych. W rezultacie, zgodnie z wynikami modelowych badań ewaluacyjnych, największy wpływ polityki spójności na podstawowe wskaźniki rozwoju społeczno-gospodarczego Polski jest oczekiwany w latach Produkt krajowy brutto Do końca r. wpływ polityki spójności na podniesienie tempa wzrostu i poziomu PKB następował głównie przez czynniki popytowe, tj. poprzez zwiększenie popytu globalnego dzięki wykorzystaniu funduszy europejskich. Szacuje się, że dzięki temu tempo wzrostu PKB w r. było wyższe niż w scenariuszu bez funduszy UE o ok. - pp., a poziom PKB (w cenach bieżących) był wyższy o od 3,7% (model ) nawet 5,6% (model EUImpactMod). Równomierny napływ środków w kolejnych latach zaowocuje stabilnym wkładem funduszy w poziom wzrostu realnego PKB, który w większości okresów pozostanie w pobliżu pp. Wpływ funduszy na poziom PKB w ujęciu bezwzględnym będzie w całym analizowanym okresie pozytywny. Wykres : Wpływ środków z funduszy europejskich na tempo wzrostu PKB w cenach stałych (odchylenia od scenariusza bez środków UE w pp.) - Według modelu EUImpactMod pozytywne oddziaływanie środków z funduszy europejskich na wzrost gospodarczy Polski osłabło przejściowo w 2008 r. wskutek zmniejszenia napływu środków w ramach NPR przy niewielkim jeszcze ich napływie, związanym z uruchamianiem projektów w ramach NSRO

2 % Wykres 2: Wpływ środków z funduszy europejskich na poziom PKB w cenach bieżących (odchylenia od scenariusza bez środków UE w %) 9,0 I 6,0 3,0 W dłuższej perspektywie obok czynników popytowych zaczną się ujawniać także efekty podażowe, wywołane głównie przez akumulację kapitału publicznego i wsparcie dla akumulacji kapitału prywatnego, a co za tym idzie wzrost produktywności pracy 2. Przyczyni się to zwiększenia siły oddziaływania polityki spójności na przyspieszenie wzrostu gospodarczego. W końcu prognozowanego okresu (w r.) oddziaływanie polityki spójności na wartość PKB wyrażać się będzie jej poziomem wyższym o 5,7-7,4%. Przyspieszenie wzrostu gospodarczego Polski dzięki środkom z funduszy europejskich sprawia, że stają się one coraz ważniejszym czynnikiem redukcji dystansu rozwojowego między Polską a UE. Prognozuje się, że w r. różnica w poziomie PKB Polski na mieszkańca w stosunku UE-27 była dzięki funduszom mniejsza o od,6 pp. (model ) 3,4 pp. (model I), a w r. ma być mniejsza o od 3, pp. (model ) 4,8 pp. (model I), dzięki czemu Polska ma szansę osiągnąć poziom PKB per capita wynoszący ok. 69% średniej unijnej. Wykres 3: Wpływ środków z funduszy europejskich na poziom PKB (w PPS) na mieszkańca w odniesieniu UE-27 (odchylenia od scenariusza bez środków UE w pp.) 4,0 2 Na podstawie modelu szacuje się, że w r. wykorzystanie środków z funduszy europejskich prowadziło zmniejszenia różnicy między wydajnością pracy w Polsce i średnią dla UE-27 o pp., a w r. efekt ten ma wynieść,4 pp. 2

3 pkt proc. Rynek pracy W latach zarysował się pozytywny wpływ polityki spójności na rynek pracy, choć największych efektów należy spodziewać się piero w latach Na podstawie modelu szacuje się, że wykorzystanie środków z funduszy europejskich prowadziło w r. wzrostu wskaźnika zatrudnienia osób w wieku 5-64 lata o pp. i spadku stopy bezrobocia o pp. w stosunku scenariusza bez funduszy UE. W latach 203- oddziaływanie polityki spójności na rynek pracy ma wyrażać się zwiększeniem wskaźnika zatrudnienia o około,4 pp. i redukcją stopy bezrobocia o około pp. Znacznie wyższa niż wg modelu jest ocena konana za pomocą modelu EUImpactMod III. Szacuje ona w r. wzrost wskaźnika zatrudnienia uzyskany dzięki funduszom europejskim o 4, pp. i spadek stopy bezrobocia o 3,2 pp., natomiast maksymalnie w prognozowanym okresie (w 203 r.) wzrost wskaźnika zatrudnienia o 4,4 pp. Wykres 4: Wpływ środków z funduszy europejskich na wskaźnik zatrudnienia (odchylenia od scenariusza bez środków UE w pp.) 5,0 4,0 3,0 Wykres 6: Wpływ środków z funduszy europejskich na stopę bezrobocia (odchylenia od scenariusza bez środków UE w pp.) - -3,0-5,0 Aktywność inwestycyjna Finansowane środkami z UE nakłady infrastrukturalne oraz bezpośrednie wsparcie przedsiębiorstw znacząco przyczyniają się ożywienia aktywności inwestycyjnej w Polsce, prowadząc podniesienia tempa wzrostu nakładów brutto na środki trwałe oraz zwiększenia stopy inwestycji. Zakłada się, że w wyniku polityki spójności nakłady brutto na środki trwałe były w r. o 7,-32,4% wyższe niż w scenariuszu bez środków z funduszy europejskich; w latach 3

4 gdy efekt ten osiągnie maksimum mają być wyższe o od 8% (model ) nawet 35,4% (model I). Polityka spójności ma niezwykle istotne znaczenie zwłaszcza dla nakładów inwestycyjnych sektora publicznego. Wzrost inwestycji następuje jednocześnie ze wzrostem produktu krajowego brutto, więc ostateczny skutek dla stopy inwestycji pozostaje nieoczywisty. Symulacje pokazują, że zwiększenie inwestycji jest szybsze, czego efektem jest szacowane podniesienie stopy inwestycji w r. o 2,7-4,2 pp. W stosunku scenariusza bez środków UE. Największą skalę, wpływ funduszy na stopę inwestycji w Polsce, będzie miał w latach , kiedy będzie ona wyższa o 3,0 4,7 pp. Struktura gospodarki Finansowanie inwestycji z funduszy europejskich będzie również czynnikiem zmian sektorowej struktury gospodarki, wyrażających się wzrostem udziału sektora II (przemysł i buwnictwo) w wartości danej brutto, przy spadku udziałów sektorów I (rolnictwo) i III (usługi). W latach oddziaływanie polityki spójności na zmiany sektorowej struktury gospodarki stopniowo rosło; w końcu tego okresu jej efektem było zwiększenie udziału sektora II w wartości danej brutto o - pp. W latach - wpływ ten będzie nadal narastał, prowadząc w r. wzrostu udziału sektora II nawet o pp. (model I). Inflacja Napływ funduszy europejskich oddziałuje w niewielkim stopniu na ceny towarów i usług konsumpcyjnych. W całym okresie średnie tempo wzrostu cen ma być takie samo w scenariuszu uwzględniającym wykorzystanie funduszy UE, jak w scenariuszu bez tych środków. Finanse publiczne W długim okresie fundusze europejskie prowadzą trwałej i istotnej poprawy stabilności finansów publicznych, mierzonej poziomem deficytu w relacji PKB, jednak w krótkim okresie mogą stanowić przyczynę pogorszenia tego wskaźnika. Wynika to z mechanizmu oddziaływania środków z UE na deficyt sektora finansów publicznych w relacji PKB, które konuje się trzema kanałami: () pozytywny wpływ na produkt krajowy brutto powoduje, że taki sam deficyt staje się mniejszy w relacji PKB, (2) zwiększenie PKB i innych strumieni (np. chodów firm i ludności, konsumpcji) oznacza wzrost bazy podatkowej, a w konsekwencji zwiększenie chodów publicznych i niższy deficyt sektora finansów publicznych, konieczność zapewnienia współfinansowania dla transferów unijnych może prowadzić zwiększenia deficytu. Wykres 7: Wpływ środków z funduszy europejskich na wynik sektora finansów publicznych w relacji PKB (odchylenia od scenariusza bez środków UE w pp.) - 4

5 Środki z funduszy europejskich wg modelu I od początku pozytywnie wpływają na wynik sektora finansów publicznych. Szacuje się, że w r. przyczynią się obniżenia deficytu o pp. Pozytywne efekty polityki spójności dla sektora finansów publicznych stanowią zatem swoistą nadwyżkę nad ich negatywnymi konsekwencjami związanymi z koniecznością pozyskania środków na współfinansowanie projektów otrzymujących wsparcie z UE. Według modelu w pierwszej połowie analizowanego okresu (w latach ) wpływ konieczności współfinansowania praktycznie równoważył, a w 200 r. nawet przeważał, pozytywne efekty związane ze wzrostem PKB i bazy podatkowej. Od r. łączne oddziaływanie będzie już jednak według tego modelu pozytywne i środki z funduszy europejskich będą działały w kierunku poprawy wyniku sektora finansów publicznych w relacji PKB. W prognozowanym okresie skala efektów pozytywnych ma narastać, osiągając maksimum na poziomie pp. w 203- r. wg MaMor3. Natomiast EUImpactMod III przewiduje maksymalny efekt obniżenia deficytu w wysokości pp. w latach r. Wykres 8: Wpływ środków z funduszy europejskich na dług publiczny w relacji PKB (odchylenia od scenariusza bez środków UE w pp.) - -4,0-6,0 Mniejszy w wyniku napływu środków z UE deficyt sektora publicznego przekłada się na poprawę relacji długu publicznego PKB. Dodatkowo działa w tym kierunku umacnianie złotego spowowane napływem funduszy europejskich, dzięki czemu dług nominowany w walutach obcych staje się niższy w wyrażeniu złotowym. W konsekwencji pozytywny wpływ polityki spójności na dług publiczny w relacji PKB jest szacowany w r. według modelu I na 3,2 pp., a na 2 pp. według modelu. Prognozy na r. wynoszą 4,0 pp. (I) oraz 3,6 pp. (Model ). Równowaga zewnętrzna Oddziaływanie funduszy na stan równowagi zewnętrznej gospodarki Polski, mierzonej saldem obrotów bieżących w relacji PKB, odbywa się dwoma podstawowymi kanałami. Po pierwsze, wykorzystanie funduszy prowadzi wzrostu PKB, a więc ceteris paribus poprawy relacji ujemnego salda obrotów bieżących PKB. Po drugie, fundusze wpływają bezpośrednio na wolumeny eksportu i importu. Napływ funduszy powoduje bezpośredni wzrost importu (np. zakupy maszyn i urządzeń finansowanych z tacji). Rośnie również względna opłacalność sprzedaży na rynku krajowym w porównaniu z eksportem, co prowadzi jego zmniejszenia. W roku skala niekorzystnego oddziaływania na sal obrotów bieżących będzie sięgać wg modelu 2,7 pp. i od tego roku zacznie maleć. W dłuższym horyzoncie czasowym można oczekiwać pozytywnego oddziaływania na eksport, przy jednoczesnym ograniczeniu wpływu na import (ze względu na malejącą w skali gospodarki wielkość funduszy). Wyniki modelu I wskazują na mniejszą skalę niekorzystnego oddziaływania na sal obrotów bieżących w granicach - pp. w latach

6 Wykres 4: Wpływ środków z funduszy europejskich na sal obrotów bieżących bilansu płatniczego w relacji PKB (odchylenia od scenariusza bez środków UE w pp.) - -3,0 Wpływ polityki spójności na poziomie regionalnym Niezwykle istotną płaszczyzną oddziaływania polityki spójności na rozwój gospodarczy polskich regionów jest wpływ funduszy unijnych na procesy konwergencyjne pomiędzy regionami a średnim poziomem rozwoju UE-27. Przeprowadzone badania wskazują, że wykorzystanie funduszy unijnych pomaga wszystkim polskim regionom zbliżyć się poziomu rozwoju UE-27 mierzonego PKB per capita w ujęciu PPS (parytetu siły nabywczej). Wyniki są zróżnicowane w zależności od wykorzystanego modelu. Wszystkie modele wskazują na największe oddziaływanie polityki spójności średnio w okresie w województwie lubuskim. Według modeli MaMoR i EUImpactMod silny wpływ polityki spójności będzie notowany także warmińsko-mazurskim i świętokrzyskim. Modele Hermin wskazują natomiast na największe oddziaływanie, poza lubuskim, w województwach najbardziej rozwiniętych: mazowieckim, śląskim i pomorskim. Mapa : Wpływ środków z funduszy europejskich na poziom PKB (w PPS) na mieszkańca w odniesieniu UE-27 (odchylenia od scenariusza bez środków UE w pp.) MaMoR Hermin EUImpactMod,7 3,3,6 2,8,4 2,8 4,3,7 2,5 2,3 2,3 2,8 3, 2,6 2,6 2,9 2,4,4 4,0 5,7 2,8 3,4 4,8 2,5 2,5 3,6 4,6 6,7 3,2 3,4 4,9 2,3 2,3 4,8,9 2,9,4 2,9 3, 4,2 2,3 2,6 3,4 4, 2,5 4,7 6,8 3, 2,6 3,7 4,3 6,0 2,9 2,4,6 2,7 3,8 2,7,7,9,7 2,9 2,6 3,2 2,4 3,5,9 4,6 2,3 3,2 4,7 6,9 2,8,6,7 3, 4,5 3, 3,6 2,7 3,3 3,3 4,8,6 2,3 PKB pc w stosunku UE-27 2,8,6 3,7 PKB pc w stosunku UE-27 2,6 PKB pc w stosunku UE-27 2,8 3,9 4,2 4,8 6,9,6,9,4 2 2,5,4 2,8 3,2 (5),6,7 2 2,5 2,8 (2),4,7,9 2,5 (5),9,4 Na słupkach przedstawiono wpływ odpowiednio w i roku, kolorem i pogrubioną czcionką średni wpływ w okresie ,2 4,6 2,2 4,2 6,0 2,7 Oddziaływanie funduszy na regionalne dynamiki PKB w cenach bieżących jest pozytywne we wszystkich województwach, choć ść zróżnicowane. Wszystkie modele wskazują na największe oddziaływanie polityki spójności na dynamikę PKB w następujących regionach: świętokrzyskim, lubuskim, podkarpackim i warmińsko-mazurskim. Zwiększenie dynamiki PKB dzięki funduszom unijnym w tych województwach waha się średnio w okresie od - pp. w przypadku modeli Hermin - w przypadku modelu EUImpactMod. Model MaMoR wskazuje na średni wpływ w tych województwach na poziomie - pp. 6

7 Najmniejsze oddziaływanie będzie miało miejsce w województwach: mazowieckim, lnośląskim i łódzkim na poziomie pp. w przypadku modeli Hermin i - pp. w przypadku pozostałych modeli. Mapa 2: Wpływ środków z funduszy europejskich na tempo zmian PKB na mieszkańca, w cenach bieżących (odchylenia od scenariusza bez środków UE w pp.) MaMoR Hermin, Tempo zmian PKB 0, - (2) (8) - - Tempo zmian PKB - 0, ,4 - () (8) Tempo zmian PKB 4,0 0, -, ,6 3, ,2 - - EUImpactMod (5),6 4 Na słupkach przedstawiono wpływ odpowiednio w i roku, kolorem i pogrubioną czcionką średni wpływ w okresie Wyniki modeli są również zbliżone w przypadku pozytywnego oddziaływania na rynek pracy. Wszystkie modele wskazują na największe oddziaływanie na wskaźnik zatrudnienia średnio w okresie w województwach: lubuskim, warmińsko-mazurskim i świętokrzyskim, jednak szacowana skala wpływu jest różna. Wg modeli MaMoR i Hermin oddziaływanie w tym okresie będzie wynosiło - pp., natomiast wg modelu EUImpactMod aż ok. 3,5 pp. Największe różnice szacowanego wpływu występują w przypadku województwa mazowieckiego wg modelu MaMoR w tym regionie będzie notowane najniższe oddziaływanie polityki spójności zaledwie na poziomie ok. 0, pp. średnio w okresie 2004-, natomiast wg pozostałych modeli Mazowsze będzie charakteryzowało się jednym z najwyższych poziomów oddziaływania na rynek pracy. Mapa 3: Wpływ środków z funduszy europejskich na wskaźnik zatrudnienia (odchylenia od scenariusza bez środków UE w pp.) MaMoR Hermin,4,9 3,7,9 0,2,7,9 0, 0, 3, 3,7 (5) (2) (6) 3, 3,3 5,2 5,5 3,3 3,2 3,5,4,4 3,3 () (7),9 2,5 3,5 3 2,7 2,4 (6) (2) (5) 3,4 4,0 4,3 2,5 Wskaźnik zatrudnienia 3 2,7 2,4 2 5,8 6,2 3,6 3,9 2,4 3,9 4,2 2,9 3, Wskaźnik zatrudnienia,7 3,4,4,6 Wskaźnik zatrudnienia 5,6 6,0,9,7 2,7 3,0 3,2 4,2 4,4 3,5 3,2 5,5 5,9 4,7 5, 2,8,6,6 4, 4,3 3,2 EUImpactMod 6,2 5, 5,4 3,4 3,5 3,0 Na słupkach przedstawiono wpływ odpowiednio w i roku, kolorem i pogrubioną czcionką średni wpływ w okresie

8 * * * BADANIA MAKROEKONOMICZNE Oceny za lata wraz z prognozami r. są oparte na badaniach ewaluacyjnych przy wykorzystaniu trzech 3 modeli makroekonomicznych: obliczeniowego modelu równowagi ogólnej MaMor3, będącego rozbuwaną wersją modeli MaMoR wykorzystywanych w poprzednich latach przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową i Prevision analiz efektów funduszy unijnych, dynamicznego, stochastycznego modelu równowagi ogólnej dużej skali I, opracowanego w Instytucie Badań Strukturalnych, grupy 6 regionalnych modeli Hermin II generacji, opracowanych przez Wrocławską Agencję Rozwoju Regionalnego. Oddziaływanie funduszy UE na kształtowanie się podstawowych wskaźników makroekonomicznych jest w tych modelach wyodrębniane przez zestawienie dwóch scenariuszy ze środkami UE i bez zaangażowania tych środków. Punktem wyjścia jest scenariusz odpowiadający sytuacji, w której analizowane fundusze są wykorzystywane. Dla okresów historycznych odpowiada on rzeczywistym zmianom zachodzącym w gospodarce. Drugi ze scenariuszy jest hipotetyczny i powstaje w oparciu o model przy założeniu, że gospodarka nie ma stępu funduszy opisanych w analizowanych kumentach strategicznych. Różnica między oboma scenariuszami odpowiada oddziaływaniu funduszy. 3 Wyniki za pomocą grupy modeli Hermin tylko na poziomie regionalnym. 8