Polityka regionalna Unii Europejskiej. Postrzeganie polityki regionalnej

Transkrypt

1 Polityka regionalna Unii Europejskiej Postrzeganie polityki regionalnej Dorota Murzyn Świadomość korzystania z polityki regionalnej UE Korzyści z polityki regionalnej UE Źródło: Eurobarometer Źródło: Eurobarometer Świadomość i postrzeganie polityki regionalnej UE (2008 r.) Oddziaływanie polityki regionalnej UE na zmniejszanie dysproporcji w rozwoju gospodarczym Polski Źródło: Eurobarometer 1

2 Na co wydajemy pieniądze? Kto jest głównym beneficjentem? Dane na Źródło: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Źródło: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Konwergencja Proces konwergencji Polski z Unią Europejską problem oceny skali występujących różnic międzyregionalnych czy międzypaństwowych skutek wzrostu gospodarczego i efektów zmniejszania się dystansu w poziomie rozwoju różnych krajów (regionów) Procesy konwergencji powodują zmniejszanie się różnic w rozwoju gospodarczym, a zatem zwiększanie się spójności. Szybszy rozwój gospodarki, postępująca konwergencja z krajami UE Szybszy rozwój gospodarki, postępująca konwergencja z krajami UE Tempo wzrostu PKB Tempo wzrostu PKB Źródło: GUS, Eurostat, MRR Źródło: GUS, Eurostat, MRR 2

3 PKB na mieszkańca w Polsce w relacji do średniej UE Szybkość konwergencji Zmiany wskaźnika PKB per capita w PPS w relacji do średniej UE (UE27=100) w krajach członkowskich w latach PKB per capita w PPS (UE27=100) Różnica w pp. w stos. do roku poprz ,9 50,6 51,3 51,9 54,4 56,4 60, ,6 1,7 0,7 0,6 2,5 2,0 4,4 2,2 2,0 1,0 Źródło: Eurostat Źródło: Eurostat Wpływ funduszy unijnych na poziom PKB w latach Wpływ funduszy unijnych na stopę bezrobocia w latach model MaMoR2 model HERMIN Dzięki funduszom UE w 2007 r. poziom PKB był wyższy o od 26 mld zł (model MaMoR2) do 31 mld zł (model HERMIN). W kolejnych latach oddziaływanie funduszy dalej będzie się zwiększać, osiągając maksimum (modelu HERMIN w roku 2013, kiedy to poziom PKB będzie wyższy o blisko 176 mld zł. Wg modelu MaMoR2 skala oddziaływania będzie się zwiększać z każdym rokiem, osiągając swoje maksimum (ok. 167 mld zł) w roku W 2007 r. dzięki wykorzystaniu funduszy stopa bezrobocia była niższa o od 0,7 pkt. proc. (MaMoR2) do 1,5 pkt. proc. (HERMIN). Największe oddziaływanie będzie widoczne w latach stopa bezrobocia niższa o od 3,3 do 4,2 pkt. proc. niż w sytuacji, gdyby fundusze nie zostały uruchomione. Konwergencja regionów Polski z UE Regiony NUTS 2 w UE pokonujące najszybciej dystans do średniej unijnej w zakresie PKB per capita w PPS w l , BIEC 3

4 Ale rośnie zróżnicowanie regionalne PKB per capita (w %) Dynamika wzrostu gospodarczego regionów w okresie przed- i poakcesyjnym dynamika PKB w latach dynamika PKB w latach Źródło: Eurostat, Komisja Europejska Fundusze unijne przyczyniają się do pogłębiania różnic międzyregionalnych i wewnątrzregionalnych. 90 POLSKA Świętokrzyskie Lubelskie Warmińsko-mazurskie Źródło: Eurostat i MRR Podlaskie Kujawsko-pomorskie Podkarpackie Zachodniopomorskie Śląskie Łódzkie Małopolskie Pomorskie Dolnośląskie Mazowieckie Wielkopolskie Wyższe tempo rozwoju województw najbogatszych, zwłaszcza w okresie członkostwa Polski w UE, przyczyną wzrostu zróżnicowania pomiędzy województwami w zakresie PKB per capita. Opolskie Lubuskie Intensywność wykorzystania środków unijnych w regionach Polski Realizacja projektów w ramach polityki spójności w województwach Realizacja projektów w ramach polityki spójności w województwach Alokacja środków NPR i NSS pomiędzy województwa W okresie członkostwa Polski w UE ( ), w większości województw tempo wzrostu znacznie przyspieszyło w stosunku do lat poprzednich; wszystkie województwa zmniejszyły w tym okresie dystans do średniej unijnej w zakresie PKB per capita; największego postępu w zakresie konwergencji zewnętrznej dokonały województwa z grupy wysoko rozwiniętych. Zróżnicowanie między województwem najbogatszym a najbiedniejszym (licząc według PKB na 1 mieszkańca) w 2005 r. wynosiło 2,32 (w 2003 r. - 2,20, a w 2000 r. - 2,16). Udział województw Polski wschodniej w wartości projektów i dofinansowaniu wspólnotowym jest mniejszy niż zamieszkujący je odsetek ludności. Z kolei wskaźnik ilości projektów na 100 tys. ludności jest wyższy w województwach Polski wschodniej, ale to w dużej mierze projekty o niskiej wartości. Środki unijne mają rosnące znaczenie na poziomie jednostek samorządu terytorialnego (realizują one ponad 40% wartości projektów ogółem i wykorzystują ponad 46% dofinansowania UE). 4

5 Wzrost gospodarczy kraju i poprawa jakości życia w Polsce Efekty rzeczowe polityki regionalnej UE w Polsce Zbudowano i wyremontowano: km dróg km torów kolejowych - Ponad km sieci kanalizacyjnych Wsparto ponad 13 tys. mikroprzedsiębiorstw Ponad 610 tys. uczniów korzystało z unijnych stypendiów Odrestaurowano wiele obiektów historycznych i zabytkowych Dzięki środkom EFS wsparto ponad 2,6 mln osób Obszary wsparcia % Oddziaływanie polityki regionalnej na rozwój regionalny i wzrost konkurencyjności regionów Polityka spójności Fundusz Spójności Fundusze strukturalne 26% 59% Poprawa stanu infrastruktury podstawowej Rozwój zasobów ludzkich Wsparcie sektora produkcyjnego infrastruktura środowisko produkcyjne zasoby ludzkie Rozwój regionalny Wzrost konkurencyjności regionów Zmiana instytucjonalna Polityka regionalna jako czynnik zmian instytucjonalnych Polska funkcjonuje w warunkach określonego, ukształtowanego historycznie systemu instytucjonalnego Z kształtu i funkcjonowania tego systemu nikt nie jest zadowolony (instytucje, sposób działania, prawo, czynnik ludzki) Warunkiem modernizacji i rozwoju Polski jest dokonanie zmiany instytucjonalnej (jeden z celów NSRO ) 2013) Wejście Polski do UE i udział w europejskiej polityce spójności jest poważnym czynnikiem zmian instytucjonalnych mających podstawowe znaczenie dla zwiększania możliwości rozwojowych naszego kraju 5

6 Korzyści i wartość dodana polityki regionalnej Zainteresowanie UE i szerzej problematyką europejską - 65% Polaków (Eurobarometr) jest zadowolonych z UE Zwiększenie znaczenia wymiaru strategicznego w prowadzeniu działań rozwojowych (wieloletnie planowanie, wymiar przestrzenny, konieczność koordynacji polityk sektorowych, koncentracja na priorytetowych z punktu widzenia polityki rozwoju obszarach) Wzrost znaczenia poziomu regionalnego decentralizacja Wielopoziomowe partnerstwo Zmiana sposobu funkcjonowania administracji publicznej (zarządzanie w sektorze publicznym, ukierunkowanie na skuteczność, efektywność, policzalność, uczenie się, przejrzystość procedur) Wyzwania polityki regionalnej Nieskuteczność tradycyjnych ujęć Nieskuteczność tradycyjnych ujęć Brak przykładów uzyskania sukcesu dzięki poleganiu jedynie na zewnętrznej pomocy Długa lista przykładów nieskutecznego długotrwałego wspomagania słabych regionów (np. b. NRD) Polityka spójności jedynie znaczenie socjalne, nie zaś prorozwojowe (Canova, Boldrin, 2001). Zamiast wspierać innowacje, rozdaje się środki na WPR i na biedne regiony, które nie rozwijają się (Raport Sapira, 2004). Tylko edukacja ma trwałe znaczenie dla regionów zapóźnionych. Tradycyjne podejścia mogą obniżyć ich konkurencyjność (Rodrigues-Poze, Fratezi, 2004). Nie są skuteczne przedsięwzięcia proinnowacyjne w regionach zacofanych (Rodriguez-Pose, 2007). Tradycyjne podejścia może wręcz spowalniać rozwój krajów/regionów o niskim poziomie rozwoju instytucji i niewystarczająco otwartych (Ederveen, de Groot i Nahuis, 2006). Przesunięcie celów? Nieskuteczność tradycyjnych ujęć obawy, że niewiele projektów jest rzeczywiście ukierunkowanych na rozwój (słaby system planowania i zarządzania, skłonność do rozpraszania środków w celu zaspokojenia różnych grup wyborców) skłonność do zastępowania celów środkami, a efektów procesem nadanie samym procedurom rangi wartości autotelicznej, a nie tylko instrumentalnej, mierzonej skutecznością w osiąganiu celów zasadniczych (P. Sztompka) na co można pozyskać środki, na to będziemy składać wnioski Szukanie problemu do przyznanych pieniędzy czy szukanie środków na rozwiązanie problemu? Socjalne czy prorozwojowe zorientowanie projektów? Uleganie mitom ( droga przyniesie rozwój, wpierajmy przedsiębiorstwa będą konkurencyjne ) 6

7 Różne strategie różne skutki PKB per capita w latach (jako % średniej UE) Główne cechy polityki rozwoju Sposób wykorzystania funduszy strukturalnych PKB per capita w 1998 r. (jako % średniej UE) Grecja Irlandia niespójna polityka gospodarcza, - ochrona tradycyjnych gałęzi przemysłu, - polityzacja i klinetelizm polityki gospodarczej, - centralistyczny, nieefektywny system administracyjny, - wielkie wydatki na sferę socjalną do 1995 r. - niestabilna polityka monetarna - nieefektywne dotacje nakłady na infrastrukturę: ok. 70% - zdecydowana polityka makroekonomiczna, - regionalizacja działań, - pakt społeczny na rzecz odbudowy, - obniżenie podatków CIT i PIT, - promocja eksportu i selektywna promocja inwestycji zagranicznych, - wyspecjalizowane agencje rządowe nakłady na infrastrukturę: ok. 30% Źródło: Kozak M.W.: Rola funduszy Unii Europejskiej w rozwoju regionalnym, w: Gorzelak G. (red. nauk.): Polska regionalna i lokalna w świetle badań EUROREG-u, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2007 Klucz do sukcesu - zdolność absorpcyjna Fundusze UE stanowią duże wyzwanie instytucjonalne i administracyjne Zdolność zgromadzenia środków własnych, prefinansowanie Jakość zasobów ludzkich To raczej nie wielkość samej alokacji, a różnice w poziomie zdolności do skutecznego korzystania z funduszy strukturalnych wpływać będą na różnicowanie się polskiej przestrzeni. Klucz do sukcesu Umiejętność właściwego planowania i zarządzania Utrzymanie ciągłości działań strategicznych (horyzont polityczny jest krótszy w stosunku do okresu programowania budżetu UE) Dziękuję za uwagę Niezbędne efektywne i elastyczne procedury budżetowe (reforma finansów publicznych) Określenie równowagi między wzrostem gospodarczym a zróżnicowaniem regionalnym (cele jakościowe i wyrównawcze) 7