Nauka Przyroda Technologie

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Nauka Przyroda Technologie"

Transkrypt

1 Nuk Przyrod Technologie 2015 Tom 9 Zeszyt 2 #19 ISSN DOI: /J.NPT Dził: Rolnictwo Copyright Wydwnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznniu AGNIESZKA PILARSKA 1, AGNIESZKA WOLNA-MARUWKA 2, TOMASZ PIECHOTA 3, KRZYSZTOF PILARSKI 4, MAGDALENA SZYMAŃSKA 5, DOROTA WOLICKA 6 1 Instytut Technologii Żywności Pochodzeni Roślinnego Uniwersytet Przyrodniczy w Poznniu 2 Ktedr Mikrobiologii Ogólnej i Środowiskowej Uniwersytet Przyrodniczy w Poznniu 3 Ktedr Agronomii Uniwersytet Przyrodniczy w Poznniu 4 Instytut Inżynierii Biosystemów Uniwersytet Przyrodniczy w Poznniu 5 Ktedr Nuk o Środowisku Glebowym Szkoł Główn Gospodrstw Wiejskiego w Wrszwie 6 Instytut Geochemii, Minerlogii i Petrologii Uniwersytet Wrszwski WSTĘPNE BADANIA PULPY POFERMENTACYJNEJ Z BIOGAZOWNI ORAZ JEJ KOMPOSTÓW JAKO POTENCJALNYCH NAWOZÓW ORGANICZNYCH * PRELIMINARY RESEARCH OF DIGESTATE PULP FROM BIOGAS PLANT AND ITS COMPOSTS AS POTENTIAL ORGANIC FERTILIZERS Streszczenie. Wytwrznie biogzu n bzie mteriłów orgnicznych jest związne z wytwrzniem zncznej ilości tzw. pulpy pofermentcyjnej. Jej zgospodrownie nstręcz wiele problemów, głównie ekonomicznych, które wynikją m.in. z młej zwrtości suchej msy (ok. 8-12%) orz zmiennego skłdu chemicznego, uzleżnionego od rodzju substrtu użytego do procesu fermentcji. Korzystnym rozwiązniem dl zgospodrowni pofermentu jest jego uznnie z środek poprwijący włściwości fizyczne, chemiczne lub biologiczne gleby Jednkże wykorzystnie tego mteriłu w chrkterze nwozu powinno być poprzedzone kompleksowymi bdnimi. Normy jkościowe dl omwinego produktu są ściśle określone w Rozporządzeniu Ministr Rolnictw i Rozwoju Wsi (Rozporządzenie..., 2008). Poprwę jkości pulpy pofermentcyjnej (m.in. przez minerlizcję, higienizcję) może zpewnić jej kompostownie. Rozwiąznie to, jko * Prcę zrelizowno w rmch grntu Nrodowego Centrum Nuki n lt nr N N : Ocen wrtości nwozowej i wpływu n glebę pulpy pofermentcyjnej powstjącej w procesie wytwrzni biogzu z wykorzystniem różnych substrtów orgnicznych.

2 2 Pilrsk, A., Woln-Mruwk, A., Piechot, T., Pilrski, K., Szymńsk, M., Wolick, D. (2015). Wstępne bdni pulpy pofermentcyjnej z biogzowni orz jej kompostów jko potencjlnych nwozów orgnicznych. Nuk Przyr. dobrze rokujące, zostło zrelizowne w niniejszej prcy. W prcy określono wrtość ph, zwrtość mkroelementów, zotu, węgl, metli ciężkich, ktywność dehydrogenz, fosftzy i urezy w poszczególnych próbch. Njwyższy poziom ktywności dehydrogenz otrzymno w pulpie pofermentcyjnej z osdem ściekowym, któr w porównniu z innymi poddnymi bdniom mteriłmi chrkteryzowł się dużą zwrtością zotu i węgl orgnicznego. Korzystne rezultty zrejestrowno również w przypdku pulpy i kompostu wytworzonych n bzie gnojowicy bez dodtków orgnicznych. Słow kluczowe: gnojowic, pulp pofermentcyjn, kompost, włściwości chemiczne pofermentu i kompostów, ktywność enzymtyczn Wstęp Wytwrznie biogzu n bzie mteriłów orgnicznych m wymierne korzyści środowiskowe. Możn je rozptrywć n wielu płszczyznch: jką metodę zgospodrowni odpdów orgnicznych, jko odnwilne źródło energii itp. (Pilrsk i in., 2014b). Nleży wziąć jednk pod uwgę, że produkcji biogzu towrzyszy powstwnie msy odpdowej w postci tzw. pulpy pofermentcyjnej. W krjch zchodnich, gdzie funkcjonuje wiele biogzowni rolniczych, przefermentown ms orgniczn (pulp pofermentcyjn) jest stosown n polch uprwnych (KTBL: Kurtorium..., 2005; Sord i in., 2013). Zstępownie świeżych nwozów nturlnych przefermentowną msą lub kompostmi w zncznym stopniu ogrnicz emisję uciążliwych odorów orz redukuje wymywnie zotnów(v) w głąb profilu glebowego, z uwgi n fkt, że po procesie fermentcji dominującą formą zotu minerlnego jest N-NH 4 (Pvol i Rintl, 2008; Tmbone i in., 2009). Przedstwiony sposób zgospodrowni mterii orgnicznej zmniejsz ndmir skłdników zotowych, występujących n terench z domincją produkcji zwierzęcej, i sprzyj ich lokcji n tereny wyspecjlizowne w produkcji roślinnej (Holm-Nielsen i in., 2009). W ujęciu globlnym postępownie tkie dje sznsę n poprwę bilnsu mterii orgnicznej w glebch. Oczywiście, zstosownie pulpy pofermentcyjnej n polch uprwnych wymg znjomości jej wrtości nwozowej. Nleży tu pmiętć, że skłd chemiczny pulpy jest determinowny rodzjem użytego substrtu i może być różny dl różnych biogzowni. Litertur (Debosz i in., 2002; Inubushi i in., 2000; Woln-Mruwk i Pilrski, 2010) obejmuje corz większy zsób oryginlnych prc z zkresu oceny włściwości fizyczno-chemicznych pulpy pofermentcyjnej i kompostów orz możliwości ich prktycznego wykorzystni. Bdni prowdzone w zgrnicznych ośrodkch bdwczych wskzują, że ms pofermentcyjn, w stosunku do mteriłu wyjściowego poddnego fermentcji, zwier tkie sme ilości: N, K, Al, Fe, Cu i Zn, ntomist zncznie mniej P (o 36%), C (o 44%) i Mg (o 32,5%) (Mrcto i in., 2008). Szczegółowe bdni msy pofermentcyjnej prowdzili tkże Güngӧr i Krthikeyn (2008). Uzyskne przez nich wyniki potwierdzją zmniejszenie się w msie pofermentcyjnej zwrtości zrówno form ogólnych fosforu, jk i form łtwo rozpuszczlnych w stosunku do mteriłu wyjściowego. Redukcję zwrtości wymienionych pierwistków w pofermencie przypisuje się ich gwłtownej ekstrhowlności, w szczególności z gnojowicy czy obornik. Z kolei Møller i in. (2006) stwierdzili, że w msie pofermentcyjnej znjduje się zle-

3 Pilrsk, A., Woln-Mruwk, A., Piechot, T., Pilrski, K., Szymńsk, M., Wolick, D. (2015). Wstępne bdni pulpy pofermentcyjnej z biogzowni orz jej kompostów jko potencjlnych nwozów orgnicznych. Nuk Przyr. 3 dwie 20-25% zotu i 10-15% potsu w stosunku do świeżej gnojowicy. Wyniki te świdczą o zncznym pogorszeniu się wrtości nwozowej przefermentownej msy orgnicznej, tu szczególnie nwozów nturlnych. Z uwgi n rozbieżności w cytownych wynikch nleży kontynuowć bdni prowdzące do szczegółowego poznni mechnizmów odpowiedzilnych z utrzymnie stbilności fzy stłej orz do określeni włściwości fizyczno-chemicznych pulpy pofermentcyjnej. Anlizując wrtość nwozową pulpy pofermentcyjnej, nleży wziąć również pod uwgę jej efekt nstępczy. Stosownie świeżych nwozów nturlnych powoduje powolny rozkłd mterii orgnicznej w glebie, czemu towrzyszy uwlninie się skłdników pokrmowych mniej więcej przez trzy lt. Stosując przefermentowną msę orgniczną, wprowdzmy do gleby skłdniki pokrmowe w formch łtwo dostępnych dl roślin. Może to ogrniczć nstępcze dziłnie tych nwozów. Potwierdzją to bdni prowdzone przez Schrӧder i Uenk (2006). Rozwiązniem tego problemu jest kompostownie pulpy pofermentcyjnej w określonych wrunkch (Czekł i in., 2009; Pilrski i Pilrsk, 2009) z dodtkiem substncji orgnicznej o szerokim stosunku C:N. Proces kompostowni w tym przypdku pełni dodtkowo funkcję higienizującą i stnowi ciekwe ujęcie problemu nwozowego zgospodrowni pulpy pofermentcyjnej. Dobrym wskźnikiem procesów zchodzących w dnym środowisku orz jkości mteriłów orgnicznych, które mogłyby stnowić pokrm dl roślin, jest nliz poziomu ktywności enzymów. Zdniem Kieliszewskiej-Rokickiej (2001) njczęściej nlizie poddje się poziom ktywności enzymów biorących udził w degrdcji celulozy i ligniny orz w minerlizcji i obiegu tkich pierwistków, jk zot, fosfor czy sirk. Jedną z grup enzymów, których poziom ktywności njczęściej jest poddwny nlizie, są dehydrogenzy. Ich obecność w podłożu świdczy o występowniu ktywnych mikroorgnizmów. Według Bielińskiej (2009) i Mocek-Płócinik (2010) ktywność dehydrogenz zleży od liczby i gtunków mikroorgnizmów, włściwości fizyczno- -chemicznych podłoż, sprwności ktlitycznej orz ilości związków biorących udził w rekcjch enzymtycznych. Istotną rolę w minerlizcji mterii orgnicznej w podłożu odgrywją również fosftz i urez. Fosftz, ktlizując odłączenie reszty fosfornowej od związków orgnicznych (cukrowców, biłek, tłuszczów) orz innych estrów kwsu fosforowego, umożliwi roślinom orz innym orgnizmom korzystnie z fosforu nieorgnicznego w postci nionów H 2 PO 4 i H 2 PO 4 2 (Gibczyńsk i Lewndowsk, 2005). Z kolei urez jest enzymem, dzięki któremu zot orgniczny zwrty w szczątkch zwierzęcych i roślinnych może ponownie zostć zsymilowny przez inne mikroorgnizmy czy rośliny i ponownie wykorzystny do budowy biłek i innych molekuł niezbędnych do funkcjonowni orgnizmów (Wyczółkowski i Dąbek-Szreniwsk, 2005). Celem przedstwionej prcy było zbdnie skłdu chemicznego orz ktywności enzymtycznej pulpy poferementcyjnej z biogzowni, utworzonej n bzie gnojowicy i różnych dodtków orgnicznych, orz jej odpowiednich kompostów jko potencjlnego nwozu orgnicznego.

4 4 Pilrsk, A., Woln-Mruwk, A., Piechot, T., Pilrski, K., Szymńsk, M., Wolick, D. (2015). Wstępne bdni pulpy pofermentcyjnej z biogzowni orz jej kompostów jko potencjlnych nwozów orgnicznych. Nuk Przyr. Mterił i metody Wytwrznie pulpy pofermentcyjnej w procesie fermentcji metnowej W bdnich wykorzystno gnojowicę orz inne, orgniczne odpdy w postci: burk energetycznego, gliceryny, wywru gorzelninego orz osdu ściekowego. Wymienione substrty poddno fermentcji metnowej w wielokomorowym biofermentorze do bdń modelowych przebiegu fermentcji (Pilrski i in., 2010). Komory biofermentor znjdują się w płszczu grzejnym o stłej temperturze, dzięki czemu możliwe jest przeprowdzenie bdń w wrunkch mezofilnych (35-38 C), jk i termofilnych (57-63 C). Wytwrzny biogz przedostje się do zbiorników o pojemności 7 dm 3, wypełnionych wodą, której poziom obniż się wrz ze zwiększniem ilości gzu. Kżdy zbiornik jest podłączony do zestwu nliztorów skłdu gzu. Kompostownie pulpy pofermentcyjnej w celu wytworzeni wysokojkościowych nwozów orgnicznych Proces kompostowni wykonno w dwukomorowym, izotermicznym biorektorze do bdń modelowych rozkłdu mteriłów orgnicznych w wrunkch tlenowych i beztlenowych orz w poszerzonej, czterokomorowej wersji biorektor, zbudownego w rmch projektu relizownego w 6. Progrmie Rmowym UE Clen Compost (Woln-Mruwk i in., 2010). Dzięki odpowiedniej izolcji termicznej orz kontrolownemu dopływowi powietrz do bdnego odpdu biorektor dokłdnie odwzorowuje przeminy zchodzące w skłdownym beztlenowo lub kompostownym mterile. Podstwowym kryterium oceny technologii kompostowni odpdów jest intensywność i długotrwłość fzy termofilnej. Tempertur powyżej 65 C i czs powyżej 3 tygodni są gwrncją wystąpieni intensywnych przemin fizycznych, chemicznych i biologicznych kompostownego mteriłu, w konsekwencji uzyskni wrtościowego nwozu. W trkcie bdń nd kompostowniem dodtkowo nlizowno zwrtość tlenu we wnętrzu kompostownego mteriłu, co pozwoliło uniknąć wrunków beztlenowych. Anliz skłdu chemicznego pulpy pofermentcyjnej i kompostów Anlizowno: ph (w H 2 O z użyciem pehmetru), zwrtość suchej msy (metodą suszrkową), zwrtość zotu ogólnego (metodą Kjeldhl), zwrtość N-NH 4 (metodą destylcji bezpośredniej), zwrtość P (spektrofotometrycznie), zwrtość K, Mg i C (metodą ASA), zwrtość metli ciężkich (metodą ASA po minerlizcji w wodzie królewskiej). Anliz ktywności enzymtycznej pulpy pofermentcyjnej i kompostów Anlizy biochemiczne poległy n oznczeniu w pobrnych próbkch metodą spektrofotometryczną odpdów ktywności dehydrogenz, urezy i fosftzy kwśnej. Po-

5 Pilrsk, A., Woln-Mruwk, A., Piechot, T., Pilrski, K., Szymńsk, M., Wolick, D. (2015). Wstępne bdni pulpy pofermentcyjnej z biogzowni orz jej kompostów jko potencjlnych nwozów orgnicznych. Nuk Przyr. 5 ziom ktywności dehydrogenz oznczno używjąc jko substrtu 1-procentowego chlorku trójfenylotetrzolu (TTC), po 5-godzinnej inkubcji w temperturze 30 C, przy długości fl 485 nm. Aktywność enzymu wyrżno w mikromolch TPF n 1 g s.m. odpdu powstłego w czsie 5 h (Thlmnn, 1968). Aktywność fosftzy kwśnej oznczno, używjąc jko substrtu p-nitrofenylofosfornu sodu, po godzinnej inkubcji w temperturze 37 C, przy długości fl 400 nm. Wynik wyrżno w milimolch PNP n 1 kg s.m. odpdu powstłego w ciągu 1 h (Tbtbi i Bremner, 1969). Poziom ktywności urezy określno przy długości fl 410 nm, używjąc jko substrtu mocznik, po 18-godzinnej inkubcji w temperturze 37 C. Aktywność enzymtyczną wyrżno w miligrmch N-NH 4 + n 1 kg s.m. odpdu powstłego w czsie 18 h (Hoffmnn i Teicher, 1961). Zstosowne nlizy sttystyczne Doświdczenie prowdzono w ukłdzie jednoczynnikowym, głównym czynnikiem był rodzj odpdu. Wyniki oprcowno sttystycznie metodą nlizy wrincji, istotność różnic średnich oceniono testem Tukey (progrm STATISTICA 11). Wyniki i dyskusj W tbeli 1 przedstwiono wyniki nlizy lbortoryjnej pulpy pofermentcyjnej i otrzymnych n jej bzie kompostów. Poddne stbilizcji mteriły w kżdym przypdku chrkteryzują się obojętnym lub lekko lklicznym odczynem ph, wynoszącym od 6,98 do 7,36. Przedstwione dne potwierdzją prwidłowy przebieg zrówno procesu fermentcji, jk i kompostowni. Komposty przygotowne n bzie odpowiednich prób pulp pofermentcyjnych wykzują większą zwrtość suchej msy, co częściowo dowodzi zmin fizyczno-chemicznej struktury produktów finlnych. Pulp z gnojowicy (1P) cechowł się zwrtością suchej msy n poziomie 3,68%, lekko lklicznym odczynem, dużą zwrtością zotu ogólnego w suchej msie (8,97%) i dużym udziłem frkcji monowej tego pierwistk (2,6% suchej msy). Dodtki do gnojowicy zwiększyły zwrtość suchej msy i zmniejszyły zwrtość węgl orgnicznego w uzysknym pofermencie, ntomist pozostłe włściwości bdnych cieczy zleżły od rodzju zstosownego kofermentu. Dodtek burk cukrowego i wywru gorzelninego (2P, 4P) podniósł zwrtość zotu monowego do odpowiednio 3,6% i 3,9% s.m., ntomist zstosownie gliceryny zmniejszyło zwrtość zotu ogólnego o pond 2,5% w porównniu z pulpą z smej gnojowicy (1P). Kompostownie pulpy pofermentcyjnej zwiększyło zwrtość suchej msy do pond 20% i spowodowło znczne zmniejszenie zwrtości zotu ogólnego orz monowego w suchej msie, nie wpłynęło ntomist n odczyn uzysknych kompostów, który był zbliżony do odczynu niekompostownych pulp pofermentcyjnych. Zwrtość skłdników minerlnych i metli ciężkich był zzwyczj podobn we wszystkich nlizownych mteriłch orgnicznych. Jedynie w pulpie z osdu ściekowego (5P) i wytworzonym z niej kompoście (10K) stwierdzono około dwukrotnie większą zwrtość cynku niż w pozostłych nwozch.

6 6 Pilrsk, A., Woln-Mruwk, A., Piechot, T., Pilrski, K., Szymńsk, M., Wolick, D. (2015). Wstępne bdni pulpy pofermentcyjnej z biogzowni orz jej kompostów jko potencjlnych nwozów orgnicznych. Nuk Przyr. Tbel 1. Skłd chemiczny pulpy pofermentcyjnej orz uzysknych n jej bzie kompostów dl pięciu różnych substrtów Tble 1. Chemicl composition of digestte pulp nd its composts for five different substrtes Obiekt Object ph Such ms Dry mtter (%) N org N-NH 4 C org P K Mg C Cd Cu Ni Pb Zn Hg Cr % s.m. % d.m. g kg -1 s.m. g kg -1 d.m. mg kg -1 s.m. mg kg -1 d.m. 1P 7,21 3,68 8,97 2,6 551,2 30,1 62,4 11,4 42,3 0,21 98,5 4,2 0,85 128,5 0,25 4,29 2P 7,36 5,56 7,55 3,5 483,6 28,6 56,2 10,5 41,9 0,33 69,8 5,3 0,96 125,8 0,36 3,96 3P 7,11 5,21 5,37 2,2 442,5 25,1 51,5 9,4 36,5 0,18 80,1 4,1 0,74 112,3 0,24 5,11 4P 6,98 4,86 9,47 3,9 421,6 24,5 60,3 11,3 29,2 0,12 75,6 3,8 0,69 95,2 0,19 4,86 5P 7,01 5,26 9,70 2,8 511,3 28,3 51,2 12,3 33,1 0,42 125,3 4,9 0,99 212,3 0,39 5,56 6K 7,11 22,23 1,30 0,21 512,2 29,2 61,2 10,9 42,1 0,23 80,1 3,9 0,79 125,6 0,19 4,11 7K 7,09 23,58 1,48 0,29 441,6 28,1 55,9 9,6 40,2 0,32 66,6 5,1 0,91 111,9 0,34 3,85 8K 6,98 21,16 1,13 0,18 410,1 24,2 49,9 9,1 35,3 0,16 78,6 3,8 0,66 100,2 0,22 4,96 9K 7,02 20,19 1,93 0,31 395,6 23,5 58,4 10,2 28,5 0,09 69,9 3,2 0,65 89,9 0,15 4,78 10K 7,11 22,23 1,98 0,22 481,5 28,1 50,3 11,5 32,1 0,36 111,2 4,2 0,89 200,1 0,33 5,42 1P pulp z gnojowicy, 2P pulp z gnojowicy i burk cukrowego, 3P pulp z gnojowicy i gliceryny, 4P pulp z gnojowicy i wywru gorzelninego, 5P pulp z gnojowicy i osdu ściekowego, 6K kompost z pulpy pofermentcyjnej n bzie gnojowicy, 7K kompost z pulpy pofermentcyjnej n bzie burk cukrowego, 8K kompost z pulpy pofermentcyjnej n bzie gliceryny, 9K kompost z pulpy pofermentcyjnej n bzie wywru gorzelninego, 10K kompost z pulpy pofermentcyjnej n bzie osdu ściekowego 1P pulp of mnure, 2P pulp of mnure nd sugr beet, 3P pulp of mnure nd glycerine, 4P pulp of mnure nd decoction, 5P pulp of mnure nd sludge, 6K compost of mnure pulp, 7K compost of sugr beet pulp, 8K compost of glycerine pulp, 9K compost of decoction pulp, 10K compost of sludge pulp Włściwości uzysknych nwozów orgnicznych zleżą w przewżjącej mierze od skłdu kofermentów użytych do ich wytworzeni orz zstosownej metody przetworzeni. Podstwowym surowcem do fermentcji metnowej jest gnojowic, będąc źródłem mterii orgnicznej do produkcji metnu, le tkże brdzo dobrym medium do fermentcji innych surowców. Uwgę nleży zwrócić tkże n glicerynę, któr jest bogtym źródłem węgl, w czystej postci prktycznie nie zwier zotu, dltego w pulpie z jej udziłem zwrtość zotu był zncznie mniejsz. Gnojowic jest cennym nwozem orgnicznym, który jednocześnie może w dużym stopniu zstąpić nwożenie minerlne. Skłd bdnych pulp pofermentcyjnych odpowid prmetrom surowej gnojowicy. Możn ztem przypuszczć, że ich dziłnie nwozowe będzie zbliżone. W celu pełnego wykorzystni tych nwozów orz prwidłowego zbilnsowni skłdników pokrmowych w nwożeniu nleży jednk wykonywć regulrne bdnie zwrtości podstwowych skłdników pokrmowych. Wżnym spektem oceny przydtności mteriłów orgnicznych, zwłszcz odpdowych, do nwożeni jest zwrtość metli ciężkich. W przedstwionych bdnich zobserwowno znczący wzrost zwrtości cynku po dodniu osdu ściekowego. Ilość

7 Pilrsk, A., Woln-Mruwk, A., Piechot, T., Pilrski, K., Szymńsk, M., Wolick, D. (2015). Wstępne bdni pulpy pofermentcyjnej z biogzowni orz jej kompostów jko potencjlnych nwozów orgnicznych. Nuk Przyr. 7 tego pierwistk nie przekrczł jednk dopuszczlnych zwrtości dl nwozów orgnicznych. Duż zwrtość metli ciężkich w osdch ściekowych jest powżnym problemem w ich zgospodrowniu i często dyskwlifikuje ich rolnicze zstosownie, dltego zlecny jest ciągły monitoring skłdu osdów orz wytworzonych n ich bzie nwozów orgnicznych. Istotny jest również dobór dodtków o możliwie młej zwrtości metli ciężkich. W trkcie przemin, zrówno w beztlenowej fermentcji metnowej, jk i podczs kompostowni, nstępuje ubytek mterii orgnicznej, czego efektem jest wzrost stężeni skłdników minerlnych, w tym metli ciężkich. Zbyt duże ztężenie metli w trkcie procesu może spowodowć przekroczenie dopuszczlnych norm, pomimo początkowo odpowiedniego skłdu surowców. Anliz zwrtości poszczególnych pierwistków w pulpie pofermentcyjnej czy kompostch, jko potencjlnych nwozch, jest niezwykle istotn dl przygotowni odpowiednich ich dwek. W celu uniknięci ndmiernego stosowni nwozów określ się tzw. wrtości stndrdowe, które mją zpewnić roślinom optymlną dwkę skłdników odżywczych i zpobiec niekorzystnym zminom gleby (Blechrczyk i in., 2008; Piechot i in., 2013). Anliz zwrtości zotu, fosforu i potsu (NPK) w nwozch nturlnych pozwl n oszcownie jkości nwozów (Pilrsk i in., 2014). Kżdy z tych mkroskłdników pełni istotną rolę w rozwoju roślin: zot jest niezbędnym skłdnikiem biłek, kwsów nukleinowych orz chlorofilu, fosfor jest skłdnikiem denozynotrójfosfornu (ATP), który dostrcz energii dl procesów metbolicznych rośliny, pots spełni wiele funkcji jko budulec enzymów czy regultor tolerncji n wysychnie i regultor wydjności zużyci wody (Hillel, 2012). W przeprowdzonych bdnich skłd pierwistkowy mteriłów był determinowny rodzjem kombincji doświdczlnej. Podobną prwidłowość zrejestrowno n podstwie przeprowdzonych nliz biochemicznych, gdzie wykzno zróżnicownie poziomu ktywności bdnych enzymów (rys. 1-3) w zleżności od bdnego mteriłu. Tiqui i in. (2002) uwżją, iż poziom ktywności enzymów w dnym mterile odzwierciedl stopień ktywności metbolicznej mikroorgnizmów. Lynch i Pinting (1980) wskzują, że nie zwsze liczb mikroorgnizmów koreluje dodtnio z poziomem ktywności metbolicznej mikroorgnizmów. Duż liczb mikroorgnizmów w dnym podłożu, zdniem wyżej wymienionych utorów, może chrkteryzowć się młą ktywnością metboliczną. Jedną z grup enzymów, której poziom ktywności nlizowno w przeprowdzonym doświdczeniu, były dehydrogenzy. Zdniem Brzezińskiej i Włodrczyk (2005) ktywność dehydrogenz w podłożu jest uznwn z wskźnik intensywności metbolizmu oddechowego drobnoustrojów, głównie bkterii włściwych i promieniowców. Czynne dehydrogenzy występują jko integrln część nienruszonych komórek. Szczególne znczenie dehydrogenz dl funkcjonowni mikroorgnizmów sprwi, że wskźnik ten jest powszechnie stosowny w określeniu ktywności biologicznej dnego mteriłu orgnicznego. Rozptrując wyniki nliz biochemicznych przedstwione n rysunku 1, wykzno, że njwiększą ktywnością dehydrogenz chrkteryzowł się pulp pofermentcyjn z dodtkiem osdu ściekowego. Poziom ktywności omwinych enzymów w tej kombincji był sttystycznie istotnie wyższy przy p < 0,01 w stosunku do pozostłych obiektów doświdczlnych. Przyczyną powyższego zjwisk był njprwdopodobniej

8 8 Pilrsk, A., Woln-Mruwk, A., Piechot, T., Pilrski, K., Szymńsk, M., Wolick, D. (2015). Wstępne bdni pulpy pofermentcyjnej z biogzowni orz jej kompostów jko potencjlnych nwozów orgnicznych. Nuk Przyr. µmol TPF w 1 g s.m. odpdu w czsie 5 h µmol TPF per 1 g d.m. of wste during 5 h 0,05 0,04 0,03 0,02 0,01 0 1P 2P 3P 4P 5P 6K 7K 8K 9K 10K Obiekt Object Rys. 1. Aktywność dehydrogenz w nlizownych mteriłch; 1P pulp z gnojowicy, 2P pulp z gnojowicy i burk cukrowego, 3P pulp z gnojowicy i gliceryny, 4P pulp z gnojowicy i wywru gorzelninego, 5P pulp z gnojowicy i osdu ściekowego, 6K kompost z pulpy pofermentcyjnej n bzie gnojowicy, 7K kompost z pulpy pofermentcyjnej n bzie burk cukrowego, 8K kompost z pulpy pofermentcyjnej n bzie gliceryny, 9K kompost z pulpy pofermentcyjnej n bzie wywru gorzelninego, 10K kompost z pulpy pofermentcyjnej n bzie osdu ściekowego. Średnie oznczone tymi smymi litermi nie różnią się istotnie sttystycznie przy p < 0,01 Fig. 1. Activity of dehydrogenses in the nlysed mterils; 1P pulp of mnure, 2P pulp of mnure nd sugr beet, 3P pulp of mnure nd glycerine, 4P pulp of mnure nd decoction, 5P pulp of mnure nd sludge, 6K compost of mnure pulp, 7K compost of sugr beet pulp, 8K compost of glycerine pulp, 9K compost of decoction pulp, 10K compost of sludge pulp. Mens denoted with the sme letters do not differ sttisticlly significntly t p < 0.01 b duż zwrtość zotu i węgl w związkch orgnicznych (tb. 1) w omwinej próbie. W pozostłych obiektch doświdczlnych ktywność bdnych enzymów utrzymywł się n zbliżonym poziomie. Z dnych przedstwionych w tbeli 1 wynik, że kompostownie pulp pofermentcyjnych przyczyniło się do zwiększeni zwrtości suchej msy, co jednk nie przełożyło się n zminy poziomu ktywności dehydrogenz. Możn więc domniemywć, że zwrtość węgl orgnicznego orz wrtość ph nleżły do głównych czynników determinujących poziom ktywności dehydrogenz. Z rozwżń Fuchs (2010) orz Sundberg i in. (2004) tkże wynik, że ktywność metboliczn mikroorgnizmów zleży od wrtości ph kompostownych odpdów orz rodzju i zwrtości mterii orgnicznej w podłożu. Również Jnuszek i in. (2007) informują o istotnym wpływie wrtości ph podłoż n poziom ktywności dehydrogenz. Zdniem wymienionych utorów ktywność dehydrogenz zmniejsz się wrz ze spdkiem wrtości ph podłoż. W przeprowdzonym doświdczeniu nlizowno pondto poziom ktywności fosftzy kwśnej i urezy (rys. 2, 3). Dick i Tbtbi (1993) uwżją, iż wymienione enzymy mogą być uznwne z wskźniki potencjłu procesu monifikcji orz minerlizcji fosforu orgnicznego w podłożu.

9 Pilrsk, A., Woln-Mruwk, A., Piechot, T., Pilrski, K., Szymńsk, M., Wolick, D. (2015). Wstępne bdni pulpy pofermentcyjnej z biogzowni orz jej kompostów jko potencjlnych nwozów orgnicznych. Nuk Przyr. 9 mm PNP w 1 kg s.m. odpdu w czsie 1 h mm PNP per 1 kg d.m. of wste during 1 h 1,5 1,2 0,9 0,6 0,3 0 Rys. 2. Aktywność fosftzy kwśnej w nlizownych mteriłch; objśnieni jk n rysunku 1 Fig. 2. Activity of cid phosphtse in the nlysed mterils; explntions s in Figure 1 1P 2P 3P 4P 5P 6K 7K 8K 9K 10K Obiekt Object 90 + mg N-NH 4 w 1 kg s.m. odpdu w czsie 18 h + mg N-NH 4 per 1 kg d.m. of wste during 18 h P 2P 3P 4P 5P 6K 7K 8K 9K 10K Obiekt Object Rys. 3. Aktywność urezy w nlizownych mteriłch; objśnieni jk n rysunku 1 Fig. 3. Activity of urese in the nlysed mterils; explntions s in Figure 1 Anlizując dne przedstwione n rysunkch 2 i 3, wykzno zwiększoną, jednk nieistotną sttystycznie przy p < 0,01, ktywność omwinych enzymów w przekompostownej pulpie pofermentcyjnej z gnojowicy, burk cukrowego i z dodtkiem wywru gorzelniczego. Przeprowdzon nliz chemiczn powyższych mteriłów nie wykzł, by chrkteryzowły się one większą zwrtością zotu orgnicznego czy fosforu niż pozostłe obiekty doświdczlne. Według Trfdr i Jungk (1987) ktywność fosftzy w podłożu silnie koreluje z zwrtością substncji orgnicznej.

10 10 Pilrsk, A., Woln-Mruwk, A., Piechot, T., Pilrski, K., Szymńsk, M., Wolick, D. (2015). Wstępne bdni pulpy pofermentcyjnej z biogzowni orz jej kompostów jko potencjlnych nwozów orgnicznych. Nuk Przyr. Możn ztem przypuszczć, że wyższy poziom fosftzy i urezy w wymienionych kombincjch był spowodowny pojwieniem się pewnego rodzju mikrobiologicznych metbolitów komórkowych, które przyczyniły się do zwiększeni ktywności omwinych enzymów. Pondto wykzno, że w odpdch nieprzekompostownych njwyższy poziom ktywności urezy odnotowno w pulpie pofermentcyjnej z burk cukrowego, ntomist fosftzy kwśnej w pulpie wytworzonej z gnojowicy, co wynikło prwdopodobnie ze skłdu chemicznego wyżej wymienionych prób (tb. 1). Wnioski 1. Skłd chemiczny orz poziom ktywności enzymów bdnych mteriłów były determinowne rodzjem tworzących je komponentów orz procesmi, którym zostły poddne (fermentcj, kompostownie). 2. Kompostownie pulpy pofermentcyjnej zwiększyło zwrtość suchej msy do pond 20% i spowodowło znczne zmniejszenie zwrtości zotu ogólnego orz monowego w suchej msie, nie zmieniło ntomist ph uzysknej biomsy. 3. Njwyższy poziom ktywności dehydrogenz zrejestrowno w pulpie pofermentcyjnej z osdem ściekowym, co tłumczy się znczną zwrtością zotu węgl w mterile orgnicznym orz jego stbilnością (ph 7,01). 4. Zwiększoną ktywnością fosftzy i urezy chrkteryzowł się pulp pofermentcyjn z gnojowicy, burk cukrowego i z dodtkiem wywru gorzelniczego, co w przypdku przeprowdzonych bdń wynik brdziej z przyczyn mikrobiologicznych niżeli skłdu chemicznego. Wymienione próby zwierją znczne ilości mgnezu, potsu czy wpni, le nie fosforu. Litertur Bielińsk, E. A. (2009). Fosftzy w środowisku glebowym. Poznń: Wyd. UP. Blechrczyk, A., Młeck, I., Piechot, T., Swinsk, Z. (2008). Wpływ nstępstw roślin i nwożeni n plonownie orz skłd chemiczny bulw ziemnik odminy Snte. Act. Sci. Pol. Agric., 7, 3, Brzezińsk, M., Włodrczyk, T. (2005). Enzymy wewnątrzkomórkowych przemin redoks (oksydoreduktzy). Act Agrophys. Rozpr. Monogr., 120, 3, Czekł, W., Pilrski, K., Dch, J., Jnczk, D. (2009). Anliz możliwości zgospodrowni pofermentu z biogzowni. Tech. Roln., 4, 1 3. Debosz, K., Petersen, S. O., Kure, L. K., Ambus, P. (2002). Evluting effects of sewge sludge nd household compost on soil physicl, chemicl nd microbiologicl properties. Appl. Soil Ecol., 19, Dick, W. A., Tbtbi, M. A. (1993). Significnce nd potentil uses of soil enzymes. W: F. B. Metting (red.), Soil microbil ecology: ppliction in griculturl nd environmentl mngement (s ). New York: Dekker. Fuchs, J. G. (2010). Interctions between beneficil nd hrmful microorgnisms: from the composting process to compost ppliction. Berlin: Springer.

11 Pilrsk, A., Woln-Mruwk, A., Piechot, T., Pilrski, K., Szymńsk, M., Wolick, D. (2015). Wstępne bdni pulpy pofermentcyjnej z biogzowni orz jej kompostów jko potencjlnych nwozów orgnicznych. Nuk Przyr. 11 Gibczyńsk, M., Lewndowsk, L. (2005). Porównnie zmin zwrtości frkcji fosforu i ktywności fosftzy w glebie inkubownej. Inż. Ekol., 13, Güngӧr, K., Krthikeyn, K. G. (2008). Phosphorus forms nd extrctbility in diry mnure: cse study for Wisconsin on-frm nerobic digesters. Bioresour. Technol., 99, 2, Hillel, D. (2012). Gleb w środowisku. Wrszw: Wyd. Nuk. PWN. Hoffmnn, G., Teicher, K. (1961). Ein kolorimetrisches Verfhren zur Bestimmung der Uresektivität im Boden. Z. Pflnzenernehr. Dueng. Bodenkd., 95, Holm-Nielsen, J. B., Al Sedi, T., Oleskowicz-Popiel, P. (2009). The future of nerobic digestion nd biogs utiliztion. Bioresour. Technol., 100, 22, Inubushi, K., Goyl, S., Skmoto, K., Wd, Y., Ymkw, K., Ari, T. (2000). Influences of ppliction of sewge sludge compost on N 2 O production in soils. Chemosphere, 2, 3 4, Jnuszek, K., Błońsk, E., Stnik, P. (2007). Uwgi dotyczące oznczni ktywności dehydrogenz w glebch testem TTC formzn. Act Agrophys., 9, 3, Kieliszewsk-Rokick, B. (2001). Enzymy glebowe i ich znczenie w bdnich ktywności mikrobiologicznej gleby. W: H. Dhm, A. Pokojowsk-Burdziej (red.), Drobnoustroje środowisk glebowego. Toruń: Mrszłek. Krzywy-Gwrońsk, E., Krzywy, E., Wołoszyk, C., Iżewsk, A., Krzywy, I. (2009). Wpływ substncji PRP FIX n zminy ktywności enzymtycznej dehydrogenzy, fosftzy i urezy w kompostch z komunlnego osdu ściekowego. Zesz. Probl. Post. Nuk Roln., 537, KTBL: Kurtorium für Technik und Buwesen in der Lndwirtschft. (2005). Biogsgewinnung und -nutzung. Leipzig: Institut für Energetik und Umwelt. Lynch, J. M., Pinting, L. M. (1980). Cultivtion nd the soil biomss. Soil Biol. Biochem., 12, Mrcto, C. E., Pinelli, E., Pouech, P., Winerton, P., Guiresse, M. (2008). Prticle size nd metl distributions in nerobiclly digested pig slurry. Bioresour. Technol., 99, 7, Mocek-Płócinik, A. (2010). Wykorzystnie ktywności enzymtycznej do oceny wpływu ntropogenicznych zmin wywołnych przez metle ciężkie w środowisku glebowym. Nuk Przyr. Technol., 4, 6, #86. Møller, H. B., Nielsen, A. M., Andersen, G., Nkkubo, R. (2006). Process performnce of biogs plnts integrting pre-seprtion of mnure. DIAS Rep. Plnt Prod. 123 (S. O. Petersen, red., 12th Rmirn Interntionl conference Technology for Recycling of Mnure nd Orgnic Residues in Whole-Frm Perspective. Vol. II), Ntyw, M., Swick, A., Woln-Mruwk, A. (2010). Aktywność mikrobiologiczn i enzymtyczn gleby pod uprwą kukurydzy w zleżności od zróżnicownego nwożeni zotem. Wod Środ. Obsz. Wiej., 10, (30), 2, Pvol, T., Rintl, J. (2008). Effects of storge on chrcteristics nd hygienic qulity of digesttes from four co-digestion concepts of mnure nd biowste. Bioresour. Technol., 99, 15, Piechot, T., Zbytek, Z., Kowlski, M., Dch, J. (2013). Effect of strip tillge nd mechnicl weeding on physicl soil properties in corn plnted fter winter cover crop. J. Res. Appl. Agric. Eng., 58, 4, Pilrsk, A., Pilrski, K., Dch, J., Boniecki, P. (2014). Nowoczesne metody orz perspektywy zgospodrowni nwozów nturlnych. Tech. Roln. Ogrodn. Leśn., 2, Pilrsk, A., Pilrski, K., Krysztofik, A., Dch, J., Witszek, K. (2014b). Impct of orgnic dditives on biogs efficiency t sewge sludge. Agric. Eng., 151, 3, Pilrski, K., Dch, J., Mioduszewsk, N. (2010). Comprison of efficiency of methne production from liquid muck nd dung with refined glycerin ddition. J. Res. Appl. Agric. Eng., 55,

12 12 Pilrsk, A., Woln-Mruwk, A., Piechot, T., Pilrski, K., Szymńsk, M., Wolick, D. (2015). Wstępne bdni pulpy pofermentcyjnej z biogzowni orz jej kompostów jko potencjlnych nwozów orgnicznych. Nuk Przyr. Pilrski, K., Pilrsk, A. (2009). Prmetry procesu kompostowni. Tech. Roln. Ogrodn. Leśn., 1, Piotrowsk-Cyplik, A., Cyplik, P., Czrnecki, Z. (2007). Mesurement of dehydrogense ctivity nd trditionl method of microorgnisms. Mount estimtion s indictors of microorgnisms ctivity in compost from municipl sewge sludge. J. Res. Appl. Agric. Eng., 52, 4, Ros, M., Pscul, J. A., Grci, C., Hernndez, M. T., Insm, H. (2006). Hydrolse ctivities, microbil biomss nd bcteril community in soil fter long-term mendment with different composts. Soil Biol. Biochem., 38, Rozporządzenie Ministr Rolnictw i Rozwoju Wsi z dni 18 czerwc 2008 r. w sprwie wykonni niektórych przepisów ustwy o nwozch i nwożeniu. (2008). Dz. U., 119, poz Schrӧder, J., Uenk, D. (2006). Cttle slurry digestion does not improve the long term nitrogen use efficiency of frms. DIAS Rep. Plnt Prod. 123 (S. O. Petersen, red., 12th Rmirn Interntionl conference Technology for Recycling of Mnure nd Orgnic Residues in Whole- -Frm Perspective. Vol. II), Sord, G., Sunk, Y., Mdlener, R. (2013). An gent-bsed sptil simultion to evlute the promotion of electricity from griculturl biogs plnts in Germny. Ecol. Econ., 89, Sundberg, C., Smrs, S., Jӧnsson, H. (2004). Low ph s n inhibiting fctor in the trnsition for mesophilic to thermophilic phse in composting. Bioresour. Technol., 95, 2, Tbtbi, M. A., Bremner, J. M. (1969). Use of p-nitrophenyl phosphte for ssys of soil phosphtse ctivity. Soil Biol. Biochem., 1, 4, Tmbone, F., Genevini, P., D Imporzno, G., Adni, F. (2009). Assessing mendment properties of digestte by stuying the orgnic mtter composition nd the degree of biologicl stbility during the nerobic digestion of orgnic frction of MSW. Bioresour. Technol., 100, 12, Trfdr, J. C., Jungk, A. (1987). Phosphtse ctivity in the rhizosphere nd its reltion to the depletion of soil orgnic phosphorus. Biol. Fertil. Soils, 3, Thlmnn, A. (1968). Zur Methodik der Bestimmung der Dehydrogense Aktivität in Boden mittels Triphenyltetrzoliumchlorid (TTC). Lndwirtsch. Forsch., 21, Tiqui, S. M., Judy, J. H. C., Tm, N. F. Y. (2002). Microbil popultion dynmics nd enzyme ctivities during composting. Compost Sci. Util., 10, Woln-Mruwk, A., Pilrski, K. (2010). Wpływ wybrnych prmetrów fizykochemicznych n liczebność mikroorgnizmów orz ktywność dehydrogenz w kompoście z osdu ściekowego. Ochr. Środ. Zsob. Nt., 42, Woln-Mruwk, A., Swick, A., Ntyw, M., Dch, J. (2010). Aktywność dehydrogenz orz zminy liczebności bkterii mezo- i termofilnych podczs kompostowni osdów ściekowych z różnymi dodtkmi w biorektorze. Wod Środ. Obsz. Wiej., 10, (30), 2, Wyczółkowski, A., Dąbek-Szreniwsk, M. (2005). Enzymy biorące udził w minerlizcji zotu orgnicznego. Act Agrophys. Rozpr. Monogr., 120, 3, Xue, D., Hung, X. (2013). The impct of sewge sludge compost on tree peony growth nd soil microbiologicl, nd biochemicl properties. Chemosphere, 93, 4, PRELIMINARY RESEARCH OF DIGESTATE PULP FROM BIOGAS PLANT AND ITS COMPOSTS AS POTENTIAL ORGANIC FERTILIZERS Summry. Biogs production bsed on orgnic mterils involves generting lrge mounts of the so-clled digested pulp. Its usge poses mny problems stemming from the low dry mtter content (bout 8-12%) nd vrible chemicl content dependent on the type of substrte used for

13 Pilrsk, A., Woln-Mruwk, A., Piechot, T., Pilrski, K., Szymńsk, M., Wolick, D. (2015). Wstępne bdni pulpy pofermentcyjnej z biogzowni orz jej kompostów jko potencjlnych nwozów orgnicznych. Nuk Przyr. 13 the fermenttion process, mong other fctors. A beneficil solution for digestte mngement is to recognise its potentil for enhncing the physicl, chemicl nd biologicl soil properties or prmeters. However, comprehensive reserch should precede the lunching of the product s fertilizer. Qulity stndrds for digested pulp re strictly determined in the Regultion of the Minister of Agriculture nd Rurl Development (Rozporządzenie..., 2008). The pulp qulity cn be improved by its composting (through minerliztion or hygieniztion, mong others). This promising solution hs been relised in this work. The vribles determined in prticulr trils were ph vlue, the contents of mcronutrients, nitrogen, crbon, hevy metls, nd the ctivity of dehydrogense, phosphtse nd urese. The highest ctivity of dehydrogense in the pulp with sludge ws obtined. This mteril ws chrcterised by high content of nitrogen nd orgnic crbon, compred with the other tested smples. Beneficil results were lso registered, in the cse of ppliction of pulp nd compost with mnure without orgnic dditives. Key words: mnure, digestte pulp, compost, enzyme ctivity, chemicl properties of digestte nd composts Adres do korespondencji Corresponding ddress: Agnieszk Pilrsk, Instytut Technologii Żywności Pochodzeni Roślinnego, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznniu, ul. Wojsk Polskiego 31/33, Poznń, Polnd, e-mil: pilrsk@up. poznn.pl Zkceptowno do opublikowni Accepted for publiction: Do cytowni For cittion: Pilrsk, A., Woln-Mruwk, A., Piechot, T., Pilrski, K., Szymńsk, M., Wolick, D. (2015). Wstępne bdni pulpy pofermentcyjnej z biogzowni orz jej kompostów jko potencjlnych nwozów orgnicznych. Nuk Przyr.

Zawartość / Content Pobranie / Uptake IT / TI. g kg -1 g kg -1 kg ha -1 kg ha -1 P S

Zawartość / Content Pobranie / Uptake IT / TI. g kg -1 g kg -1 kg ha -1 kg ha -1 P S Anett SIWIK-ZIOMEK, Jonn LEMANOWICZ Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, Ktedr Biochemii, Wydził Rolnictw i Biotechnologii ul. Bernrdyńsk 6, 85-129 Bydgoszcz tel. 52 374 95 55, e-mil:

Bardziej szczegółowo

ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 424 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 22 2005

ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 424 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 22 2005 ZEZYTY NAUKOWE UNIWERYTETU ZCZECIŃKIEGO NR 424 PRACE INTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 22 2005 MARIA MAKRI PRAWNOŚĆ FIZYCZNA I AKTYWNOŚĆ RUCHOWA KOBIET W WIEKU 20 60 LAT 1. Wstęp Dobr sprwność fizyczn jest

Bardziej szczegółowo

OCENA BARWY ORAZ ZAWARTOŚCI BARWNIKÓW KAROTENOIDOWYCH W OWOCACH POMIDORA NOWYCH LINII HODOWLANYCH

OCENA BARWY ORAZ ZAWARTOŚCI BARWNIKÓW KAROTENOIDOWYCH W OWOCACH POMIDORA NOWYCH LINII HODOWLANYCH BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 926 931 Ew Jbłońsk-Ryś, Mrt Zlewsk-Koron OCENA BARWY ORAZ ZAWARTOŚCI BARWNIKÓW KAROTENOIDOWYCH W OWOCACH POMIDORA NOWYCH LINII HODOWLANYCH Ktedr Technologii

Bardziej szczegółowo

Grażyna Nowicka, Waldemar Nowicki BADANIE RÓWNOWAG KWASOWO-ZASADOWYCH W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW AMFOTERYCZNYCH

Grażyna Nowicka, Waldemar Nowicki BADANIE RÓWNOWAG KWASOWO-ZASADOWYCH W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW AMFOTERYCZNYCH Ćwiczenie Grżyn Nowick, Wldemr Nowicki BDNIE RÓWNOWG WSOWO-ZSDOWYC W ROZTWORC ELETROLITÓW MFOTERYCZNYC Zgdnieni: ktywność i współczynnik ktywności skłdnik roztworu. ktywność jonów i ktywność elektrolitu.

Bardziej szczegółowo

Poferment z biogazowni nawozem dla rolnictwa

Poferment z biogazowni nawozem dla rolnictwa Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Dr inż. Magdalena Szymańska Poferment z biogazowni nawozem dla rolnictwa Kraków, 2013 r. Masa pofermentacyjna??? Uciążliwy odpad Cenny nawóz SUBSTRATY

Bardziej szczegółowo

Zastosowanie multimetrów cyfrowych do pomiaru podstawowych wielkości elektrycznych

Zastosowanie multimetrów cyfrowych do pomiaru podstawowych wielkości elektrycznych Zstosownie multimetrów cyfrowych do pomiru podstwowych wielkości elektrycznych Cel ćwiczeni Celem ćwiczeni jest zpoznnie się z możliwościmi pomirowymi współczesnych multimetrów cyfrowych orz sposobmi wykorzystni

Bardziej szczegółowo

CHARAKTERYSTYKA TEKSTURY WYBRANYCH MIKSÓW TŁUSZCZOWYCH. Ewa Jakubczyk, Ewa Gondek, Karolina Samborska

CHARAKTERYSTYKA TEKSTURY WYBRANYCH MIKSÓW TŁUSZCZOWYCH. Ewa Jakubczyk, Ewa Gondek, Karolina Samborska Zeszyty Problemowe Postępów Nuk Rolniczych nr 579, 214, 17 26 CHRKTERYSTYK TEKSTURY WYBRNYCH MIKSÓW TŁUSZCZOWYCH Ew Jkubczyk, Ew Gondek, Krolin Smborsk Szkoł Główn Gospodrstw Wiejskiego w Wrszwie Streszczenie.

Bardziej szczegółowo

ZASTOSOWANIE RÓWNANIA NASGRO DO OPISU KRZYWYCH PROPAGACYJI PĘKNIĘĆ ZMĘCZENIOWYCH

ZASTOSOWANIE RÓWNANIA NASGRO DO OPISU KRZYWYCH PROPAGACYJI PĘKNIĘĆ ZMĘCZENIOWYCH Sylwester KŁYSZ *, **, nn BIEŃ **, Pweł SZBRCKI ** ** Instytut Techniczny ojsk Lotniczych, rszw * Uniwersytet rmińsko-mzurski, Olsztyn ZSTOSONIE RÓNNI NSGRO DO OPISU KRZYYCH PROPGCYJI PĘKNIĘĆ ZMĘCZENIOYCH

Bardziej szczegółowo

Realizacje zmiennych są niezależne, co sprawia, że ciąg jest ciągiem niezależnych zmiennych losowych,

Realizacje zmiennych są niezależne, co sprawia, że ciąg jest ciągiem niezależnych zmiennych losowych, Klsyczn Metod Njmniejszych Kwdrtów (KMNK) Postć ć modelu jest liniow względem prmetrów (lbo nleży dokonć doprowdzeni postci modelu do liniowości względem prmetrów), Zmienne objśnijące są wielkościmi nielosowymi,

Bardziej szczegółowo

Poziom wiedzy żywieniowej a wybrane aspekty sposobu żywienia kobiet w okresie ciąży

Poziom wiedzy żywieniowej a wybrane aspekty sposobu żywienia kobiet w okresie ciąży 600 Probl Hig Epidemiol 2013, 94(3): 600-604 Poziom wiedzy żywieniowej wybrne spekty sposobu żywieni kobiet w okresie ciąży Nutritionl knowledge nd selected spects of the diet of pregnnt women Jonn Myszkowsk-Rycik,

Bardziej szczegółowo

METODYKA OCENY WŁAŚCIWOŚCI SYSTEMU IDENTYFIKACJI PARAMETRYCZNEJ OBIEKTU BALISTYCZNEGO

METODYKA OCENY WŁAŚCIWOŚCI SYSTEMU IDENTYFIKACJI PARAMETRYCZNEJ OBIEKTU BALISTYCZNEGO MODELOWANIE INŻYNIERSKIE ISNN 1896-771X 32, s. 151-156, Gliwice 2006 METODYKA OCENY WŁAŚCIWOŚCI SYSTEMU IDENTYFIKACJI PARAMETRYCZNEJ OBIEKTU BALISTYCZNEGO JÓZEF GACEK LESZEK BARANOWSKI Instytut Elektromechniki,

Bardziej szczegółowo

WPŁYW WILGOTNOŚCI NA SZTYWNOŚCIOWE TŁUMIENIE DRGAŃ KONSTRUKCJI DREWNIANYCH

WPŁYW WILGOTNOŚCI NA SZTYWNOŚCIOWE TŁUMIENIE DRGAŃ KONSTRUKCJI DREWNIANYCH 95 ROCZNII INŻYNIERII BUDOWLANEJ ZESZYT 3/03 omisj Inżynierii Budowlnej Oddził Polskiej Akdemii Nuk w towicch WPŁYW WILGOTNOŚCI NA SZTYWNOŚCIOWE TŁUMIENIE DRGAŃ ONSTRUCJI DREWNIANYCH mil PAWLI, Zbigniew

Bardziej szczegółowo

Badania termochemicznej konwersji odpadów tekstylnych zawierających

Badania termochemicznej konwersji odpadów tekstylnych zawierających 570 Ryszrd Wsielewski, Grzegorz Tomszewicz Ryszrd Wsielewski, Grzegorz Tomszewicz Instytut Chemicznej Przeróbki Węgl, ul. Zmkow 1, 41-803 Zbrze e-mil: rwsielewski@ichpw.pl Bdni termochemicznej konwersji

Bardziej szczegółowo

CHARAKTERYSTYKA MIESZANINY TŁUSZCZU GĘSIEGO Z OLEJEM RZEPAKOWYM (2:3 M/M) PRZED I PO PRZEESTRYFIKOWANIU W OBECNOŚCI PREPARATU LIPOZYME

CHARAKTERYSTYKA MIESZANINY TŁUSZCZU GĘSIEGO Z OLEJEM RZEPAKOWYM (2:3 M/M) PRZED I PO PRZEESTRYFIKOWANIU W OBECNOŚCI PREPARATU LIPOZYME BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 2, str. 194 198 Mgdlen Kosteck, Bolesłw Kowlski CHARAKTERYSTYKA MIESZANINY TŁUSZCZU GĘSIEGO Z OLEJEM RZEPAKOWYM (2:3 M/M) PRZED I PO PRZEESTRYFIKOWANIU W OBECNOŚCI PREPARATU

Bardziej szczegółowo

WPŁYW NAWOśENIA NA WYMYWANIE WYBRANYCH SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH ROŚLIN W DOŚWIADCZENIU WAZONOWYM. Krzysztof Gondek, Michał Kopeć

WPŁYW NAWOśENIA NA WYMYWANIE WYBRANYCH SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH ROŚLIN W DOŚWIADCZENIU WAZONOWYM. Krzysztof Gondek, Michał Kopeć Act Agrophysic, 2008, 12(1), 79-89 WPŁYW NAWOśENIA NA WYMYWANIE WYBRANYCH SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH ROŚLIN W DOŚWIADCZENIU WAZONOWYM Krzysztof Gondek, Michł Kopeć Ktedr Chemii Rolnej, Uniwersytet Rolniczy

Bardziej szczegółowo

2. Tensometria mechaniczna

2. Tensometria mechaniczna . Tensometri mechniczn Wstęp Tensometr jk wskzywłby jego nzw to urządzenie służące do pomiru nprężeń. Jk jednk widomo, nprężeni nie są wielkościmi mierzlnymi i stnowią jedynie brdzo wygodne pojęcie mechniki

Bardziej szczegółowo

Piłka nożna w badaniach statystycznych 1

Piłka nożna w badaniach statystycznych 1 Mterił n konferencję prsową w dniu 31 mj 212 r. GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Deprtment Bdń Społecznych i Wrunków Życi Nottk informcyjn WYNIKI BADAŃ GUS Piłk nożn w bdnich sttystycznych 1 Bdni klubów sportowych

Bardziej szczegółowo

OCENA WZROSTU I PLONOWANIA POLSKICH

OCENA WZROSTU I PLONOWANIA POLSKICH Anet Jkubs, Stnisłw Cebul Andrzej Klisz, Agnieszk Sękr EPISTEME 20/2013, t. I s. 341-356 ISSN 1895-4421 OCENA WZROSTU I PLONOWANIA POLSKICH ODMIAN PAPRYKI SŁODKIEJ (CAPSICUM ANNUUM L.) W UPRAWIE POLOWEJ

Bardziej szczegółowo

Nauka Przyroda Technologie

Nauka Przyroda Technologie Nuk Przyrod Technologie ISSN 1897-7820 http://www.npt.up-poznn.net Dził: Rolnictwo Copyright Wydwnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznniu 2010 Tom 4 Zeszyt 6 ANNA MARIA GAJDA, BARBARA PRZEWŁOKA, KAROLINA

Bardziej szczegółowo

Dr inż. Jolanta Baran Zakład Towaroznawstwa, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Krośnie

Dr inż. Jolanta Baran Zakład Towaroznawstwa, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Krośnie Dr inż. Jolnt Brn Zkłd Towroznwstw, Pństwow Wyższ Szkoł Zwodow w Krośnie zwier wszystkie minokwsy egzogenne, może yć wykorzystywne w żywieniu dzieci ze skzą mleczną, posid korzystny profil wrtościowych

Bardziej szczegółowo

POWŁOKI ELEKTROISKROWE WC-CO MODYFIKOWANE WIĄZKĄ LASEROWĄ. 88 Powłoki elektroiskrowe WC-Co modyfikowane wiązką laserową. Wstęp

POWŁOKI ELEKTROISKROWE WC-CO MODYFIKOWANE WIĄZKĄ LASEROWĄ. 88 Powłoki elektroiskrowe WC-Co modyfikowane wiązką laserową. Wstęp Rdek N.,* Szlpko J.** *Ktedr Inżynierii Eksplotcji Politechnik Świętokrzysk, Kielce, Polsk **Khmelnitckij Uniwersytet Nrodowy, Khmelnitckij, Ukrin Wstęp 88 POWŁOKI ELEKTROISKROWE WC-CO MODYFIKOWANE WIĄZKĄ

Bardziej szczegółowo

ROLE OF CUSTOMER IN BALANCED DEVELOPMENT OF COMPANY

ROLE OF CUSTOMER IN BALANCED DEVELOPMENT OF COMPANY FOLIA UNIVERSITATIS AGRICULTURAE STETINENSIS Foli Univ. Agric. Stetin. 2007, Oeconomic 254 (47), 117 122 Jolnt KONDRATOWICZ-POZORSKA ROLA KLIENTA W ZRÓWNOWAŻONYM ROZWOJU FIRMY ROLE OF CUSTOMER IN BALANCED

Bardziej szczegółowo

Występowanie drobnoustrojów pektynolitycznych w glebie w systemie ekologicznym i konwencjonalnym

Występowanie drobnoustrojów pektynolitycznych w glebie w systemie ekologicznym i konwencjonalnym 32 Polish Journl of Agronomy, No. 15, 2013 Polish Journl of Agronomy 2013, 15, 32 37 Występownie dronoustrojów pektynolitycznych w gleie w systemie ekologicznym i konwencjonlnym Brr Brez-Borut tedr Mikroiologii

Bardziej szczegółowo

MINERALIZACJA ORGANICZNYCH ZWIĄZKÓW AZOTU W GLEBIE W ŚWIETLE DŁUGOLETNICH DOŚWIADCZEŃ ŁĄKOWYCH IMUZ

MINERALIZACJA ORGANICZNYCH ZWIĄZKÓW AZOTU W GLEBIE W ŚWIETLE DŁUGOLETNICH DOŚWIADCZEŃ ŁĄKOWYCH IMUZ WODA-ŚRODOWISKO-OBSZARY WIEJSKIE 2004: t. 4 z. 1 (10) WATER-ENVIRONMENT-RURAL AREAS s. 183 200 www.imuz.edu.pl Instytut Meliorcji i Użytków Zielonych w Flentch, 2004 MINERALIZACJA ORGANICZNYCH ZWIĄZKÓW

Bardziej szczegółowo

ODPORNOŚĆ NA ZUŻYCIE STOPOWYCH KOMPOZYTÓW POWIERZCHNIOWYCH

ODPORNOŚĆ NA ZUŻYCIE STOPOWYCH KOMPOZYTÓW POWIERZCHNIOWYCH 59/18 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 6, Rocznik 6, Nr 18 (1/2) ARCHIVES OF FOUNDRY Yer 6, Volume 6, N o 18 (1/2) PAN Ktowice PL ISSN 1642-58 ODPORNOŚĆ NA ZUŻYCIE STOPOWYCH KOMPOZYTÓW POWIERZCHNIOWYCH C. BARON

Bardziej szczegółowo

Przedmiotowy system oceniania z matematyki wraz z określeniem wymagań edukacyjnych (zakres podstawowy) Klasa II TAK

Przedmiotowy system oceniania z matematyki wraz z określeniem wymagań edukacyjnych (zakres podstawowy) Klasa II TAK I Postnowieni ogólne Przedmiotowy system ocenini z mtemtyki wrz z określeniem wymgń edukcyjnych (zkres podstwowy) Kls II TAK 1. Wrunkiem uzyskni pozytywnej oceny semestrlnej z mtemtyki jest: ) zliczenie

Bardziej szczegółowo

Katedra Chemii Fizycznej Uniwersytetu Łódzkiego. Energia aktywacji jodowania acetonu. opracowała dr B. Nowicka, aktualizacja D.

Katedra Chemii Fizycznej Uniwersytetu Łódzkiego. Energia aktywacji jodowania acetonu. opracowała dr B. Nowicka, aktualizacja D. Ktedr Chemii Fizycznej Uniwersytetu Łódzkiego Energi ktywcji jodowni cetonu oprcowł dr B. Nowick, ktulizcj D. Wliszewski ćwiczenie nr 8 Zkres zgdnień obowiązujących do ćwiczeni 1. Cząsteczkowość i rzędowość

Bardziej szczegółowo

Aparatura sterująca i sygnalizacyjna Czujniki indukcyjne zbliżeniowe LSI

Aparatura sterująca i sygnalizacyjna Czujniki indukcyjne zbliżeniowe LSI Aprtur sterując i sygnlizcyjn Czujniki indukcyjne zbliżeniowe LSI Czujnik indukcyjny zbliżeniowy prcuje n zsdzie tłumionego oscyltor LC: jeżeli w obszr dziłni dostnie się metl, to z ukłdu zostje pobrn

Bardziej szczegółowo

Przedmiotowy system oceniania z matematyki wraz z określeniem wymagań edukacyjnych (zakres podstawowy) Klasa II LO

Przedmiotowy system oceniania z matematyki wraz z określeniem wymagań edukacyjnych (zakres podstawowy) Klasa II LO I Postnowieni ogólne Przedmiotowy system ocenini z mtemtyki wrz z określeniem wymgń edukcyjnych (zkres podstwowy) Kls II LO 1. Wrunkiem uzyskni pozytywnej oceny semestrlnej z mtemtyki jest: ) zliczenie

Bardziej szczegółowo

Materiały pomocnicze do ćwiczeń z przedmiotu: Ogrzewnictwo, wentylacja i klimatyzacja II. Klimatyzacja

Materiały pomocnicze do ćwiczeń z przedmiotu: Ogrzewnictwo, wentylacja i klimatyzacja II. Klimatyzacja Mteriły pomocnicze do ćwiczeń z przedmiotu: Orzewnictwo, wentylcj i klimtyzcj II. Klimtyzcj Rozdził 1 Podstwowe włsności powietrz jko nośnik ciepł mr inż. Anieszk Sdłowsk-Słę Mteriły pomocnicze do klimtyzcji.

Bardziej szczegółowo

AKTYWNOŚĆ PRZECIWUTLENIAJĄCA ORAZ ZAWARTOŚĆ WITAMINY C I ZWIĄZKÓW FENOLOWYCH W OWOCACH RÓŻNYCH GENOTYPÓW AKTINIDII (ACTINIDIA Lindl.

AKTYWNOŚĆ PRZECIWUTLENIAJĄCA ORAZ ZAWARTOŚĆ WITAMINY C I ZWIĄZKÓW FENOLOWYCH W OWOCACH RÓŻNYCH GENOTYPÓW AKTINIDII (ACTINIDIA Lindl. ŻYWNOŚĆ. Nuk. Technologi. Jkość, 2007, 5 (54), 239 246 TOMASZ KRUPA, PIOTR LATOCHA AKTYWNOŚĆ PRZECIWUTLENIAJĄCA ORAZ ZAWARTOŚĆ WITAMINY C I ZWIĄZKÓW FENOLOWYCH W OWOCACH RÓŻNYCH GENOTYPÓW AKTINIDII (ACTINIDIA

Bardziej szczegółowo

Propozycja przedmiotowego systemu oceniania wraz z określeniem wymagań edukacyjnych (zakres podstawowy)

Propozycja przedmiotowego systemu oceniania wraz z określeniem wymagań edukacyjnych (zakres podstawowy) Propozycj przedmiotowego systemu ocenini wrz z określeniem wymgń edukcyjnych (zkres podstwowy) Proponujemy, by omwijąc dne zgdnienie progrmowe lub rozwiązując zdnie, nuczyciel określł do jkiego zkresu

Bardziej szczegółowo

LASER TREATMENT WITH PREHEATING OF CAST IRON ELEMENTS

LASER TREATMENT WITH PREHEATING OF CAST IRON ELEMENTS Grzegorz KINAL Politechnik Poznńsk, Instytut Mszyn Rooczych i Pojzdów Smochodowych ul. Piotrowo 3, 60-965 Poznń (Polnd) e-mil: office_wmmv@put.poznn.pl LASER TREATMENT WITH PREHEATING OF CAST IRON ELEMENTS

Bardziej szczegółowo

Karta oceny merytorycznej wniosku o dofinansowanie projektu konkursowego PO KL 1

Karta oceny merytorycznej wniosku o dofinansowanie projektu konkursowego PO KL 1 Złącznik nr 3 Krt oceny merytorycznej wniosku o dofinnsownie projektu konkursowego PO KL Krt oceny merytorycznej wniosku o dofinnsownie projektu konkursowego PO KL 1 NR WNIOSKU KSI: POKL.05.02.01 00../..

Bardziej szczegółowo

WPŁYW DODATKU PŁATKÓW OWSIANYCH NA JAKOŚĆ CIASTA I PIECZYWA PSZENNEGO

WPŁYW DODATKU PŁATKÓW OWSIANYCH NA JAKOŚĆ CIASTA I PIECZYWA PSZENNEGO Act Agrophysic, 2010, 16(2), 423-433 WPŁYW DODATKU PŁATKÓW OWSIANYCH NA JAKOŚĆ CIASTA I PIECZYWA PSZENNEGO Młgorzt Sobczyk 1, Tdeusz Hber 2, Krolin Witkowsk 1 1 Zkłd Technologii ZbóŜ, Wydził Nuk o śywności,

Bardziej szczegółowo

STYLE. TWORZENIE SPISÓW TREŚCI

STYLE. TWORZENIE SPISÓW TREŚCI STYLE. TWORZENIE SPISÓW TREŚCI Ćwiczenie 1 Tworzenie nowego stylu n bzie istniejącego 1. Formtujemy jeden kpit tekstu i zznczmy go (stnowi on wzorzec). 2. Wybiermy Nrzędzi główne, rozwijmy okno Style (lub

Bardziej szczegółowo

Charakterystyka składu strukturalno-grupowego olejów napędowych i średnich frakcji naftowych z zastosowaniem GC/MS

Charakterystyka składu strukturalno-grupowego olejów napędowych i średnich frakcji naftowych z zastosowaniem GC/MS NAFTA-GAZ lipiec 2012 ROK LXVIII Xymen Mzur-Bdur, Michł Krsodomski Instytut Nfty i Gzu, Krków Chrkterystyk skłdu strukturlno-grupowego olejów npędowych i średnich frkcji nftowych z zstosowniem GC/MS Wstęp

Bardziej szczegółowo

Nauka Przyroda Technologie

Nauka Przyroda Technologie Nuk Przyrod Technologie ISSN 1897-7820 http://www.npt.up-poznn.net Dził: Nuki o Żywności i Żywieniu Copyright Wydwnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznniu 2010 Tom 4 Zeszyt 2 MIROSŁAWA KRZYWDZIŃSKA-BARTKOWIAK,

Bardziej szczegółowo

Karta oceny merytorycznej wniosku o dofinansowanie projektu innowacyjnego testującego składanego w trybie konkursowym w ramach PO KL

Karta oceny merytorycznej wniosku o dofinansowanie projektu innowacyjnego testującego składanego w trybie konkursowym w ramach PO KL Złącznik nr 5 Krt oceny merytorycznej Krt oceny merytorycznej wniosku o dofinnsownie projektu innowcyjnego testującego skłdnego w trybie konkursowym w rmch PO KL NR WNIOSKU KSI: WND-POKL. INSTYTUCJA PRZYJMUJĄCA

Bardziej szczegółowo

Odzież ochronna przeznaczona dla pracowników przemysłu narażonych na działanie czynników gorących.

Odzież ochronna przeznaczona dla pracowników przemysłu narażonych na działanie czynników gorących. Odzież chroniąc przed gorącymi czynnikmi termicznymi N wielu stnowiskch prcy m/n w hutch i zkłdch metlurgicznych, podczs spwni, kcji przeciwpożrowych prcownik nrżony jest n dziłnie czynników gorących,

Bardziej szczegółowo

WPŁYW DODATKU PREPARATU GEL-FAT NA JAKOŚĆ MODELOWYCH PIECZENI DROBIOWYCH. Joanna Miazek, Anna Gałązka, Dorota Pietrzak, Jan Mroczek

WPŁYW DODATKU PREPARATU GEL-FAT NA JAKOŚĆ MODELOWYCH PIECZENI DROBIOWYCH. Joanna Miazek, Anna Gałązka, Dorota Pietrzak, Jan Mroczek Zeszyty Problemowe Postępów Nuk Rolniczych nr 573, 2013, 43 50 WPŁYW DODATKU PREPARATU GEL-FAT NA JAKOŚĆ MODELOWYCH PIECZENI DROBIOWYCH Jonn Mizek, Ann Głązk, Dorot Pietrzk, Jn Mroczek Szkoł Główn Gospodrstw

Bardziej szczegółowo

pobrano z www.ips.wm.tu.koszalin.pl

pobrano z www.ips.wm.tu.koszalin.pl ARTYKUŁ NAUKOWY RECENZOWANY Wstęp Dmin MARUSIAK, Iwon MICHALSKA-POŻOGA Ktedr Procesów i Urządzeń Przemysłu Spożywczego Politechnik Koszlińsk Wpływ technik pkowni próżniowego n jkość sensoryczną i mikroiologiczną

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z matematyki

Wymagania edukacyjne z matematyki Wymgni edukcyjne z mtemtyki LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE Kls II Poniżej przedstwiony zostł podził wymgń edukcyjnych n poszczególne oceny. Wiedz i umiejętności konieczne do opnowni (K) to zgdnieni, które są

Bardziej szczegółowo

KOMPLEKSOWE POMIARY FREZÓW OBWIEDNIOWYCH

KOMPLEKSOWE POMIARY FREZÓW OBWIEDNIOWYCH KOMPLEKSOWE POMIARY FREZÓW OBWIEDNIOWYCH Michł PAWŁOWSKI 1 1. WSTĘP Corz większy rozwój przemysłu energetycznego, w tym siłowni witrowych stwi corz większe wymgni woec producentów przekłdni zętych jeśli

Bardziej szczegółowo

Materiały szkoleniowe DRGANIA MECHANICZNE ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA. Serwis internetowy BEZPIECZNIEJ CIOP-PIB

Materiały szkoleniowe DRGANIA MECHANICZNE ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA. Serwis internetowy BEZPIECZNIEJ CIOP-PIB Mteriły szkoleniowe DRGANIA MECHANICZNE ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA Serwis internetowy BEZPIECZNIEJ CIOP-PIB 1. Wprowdzenie Drgnimi nzywne są procesy, w których chrkterystyczne dl nich wielkości fizyczne

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE ANALIZA SITOWA I PODSTAWY OCENY GRANULOMETRYCZNEJ SUROWCÓW I PRODUKTÓW

ĆWICZENIE ANALIZA SITOWA I PODSTAWY OCENY GRANULOMETRYCZNEJ SUROWCÓW I PRODUKTÓW 1 ĆWICZENIE ANALIZA SITOWA I PODSTAWY OCENY GANULOMETYCZNEJ SUOWCÓW I PODUKTÓW 1. Cel zkres ćwczen Celem ćwczen jest opnowne przez studentów metody oceny mterłu sypkego pod względem loścowej zwrtośc frkcj

Bardziej szczegółowo

Autor dr inż. Agnieszka Tajner-Czopek. Opiniodawca prof. dr hab. Mieczysław Pałasiński. Redaktor merytoryczny prof. dr hab.

Autor dr inż. Agnieszka Tajner-Czopek. Opiniodawca prof. dr hab. Mieczysław Pałasiński. Redaktor merytoryczny prof. dr hab. Autor dr inż. Agnieszk Tjner-Czopek Opiniodwc prof. dr hb. Mieczysłw Płsiński Redktor merytoryczny prof. dr hb. Ewelin Dziub Oprcownie redkcyjne mgr Ann Piskor Korekt mgr Elżbiet Winirsk-Grbosz Łmnie Hlin

Bardziej szczegółowo

Dodatkowe informacje i objaśnienia. Zakres zmian wartości grup rodzajowych środków trwałych, wnip oraz inwestycji długoterminowych Zwieksz Stan na.

Dodatkowe informacje i objaśnienia. Zakres zmian wartości grup rodzajowych środków trwałych, wnip oraz inwestycji długoterminowych Zwieksz Stan na. STOWARZYSZENIE RYNKÓW FINANSOWYCH ACI POLSKA Afiliowne przy ACI - The Finncil Mrkets Assocition Dodtkowe informcje i objśnieni Wrszw, 21 mrzec 2014 1.1 szczegółowy zkres zmin wrtości grup rodzjowych środków

Bardziej szczegółowo

WSTĘP CHARAKTERYSTYKA WZORNICTWA

WSTĘP CHARAKTERYSTYKA WZORNICTWA Annls of Wrsw University of Life Sciences SGGW Forestry nd Wood Technology No 74, 2011: 199-205 (Ann. WULS-SGGW, Forestry nd Wood Technology 74, 2011 Chrkterystyk ozdobnych drewninych posdzek w Muzeum

Bardziej szczegółowo

Normy PN-EN 288 (już wycofane) i ich zmodyfikowane

Normy PN-EN 288 (już wycofane) i ich zmodyfikowane Technologie Wyrne spekty dń szczelności (LT) spwnych kotłów grzewczych w fzie ich produkcji Brdzo istotnym zgdnieniem w procesie produkcyjnym kotłów centrlnego ogrzewni jest ich szczelność. Produkcj kotłów

Bardziej szczegółowo

Metodologia szacowania wartości docelowych dla wskaźników wybranych do realizacji w zakresie EFS w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa

Metodologia szacowania wartości docelowych dla wskaźników wybranych do realizacji w zakresie EFS w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Metodologi szcowni wrtości docelowych dl wskźników wybrnych do relizcji w zkresie EFS w Regionlnym Progrmie percyjnym Województw Kujwsko-Pomorskiego 2014-2020 Toruń, listopd 2014 1 Spis treści I. CZĘŚĆ

Bardziej szczegółowo

Nowy system wsparcia rodzin z dziećmi

Nowy system wsparcia rodzin z dziećmi o Nowy system wsprci rodzin z dziećmi Projekt współfinnsowny ze środków Unii Europejskiej w rmch Europejskiego Funduszu Społecznego Brbr Kowlczyk Cele systemu wsprci rodzin z dziećmi dobro dzieci potrzebujących

Bardziej szczegółowo

Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 40, s , 2009r.

Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 40, s , 2009r. Ochron Środowisk i Zsobów Nturlnych nr 40, s. 396-401, 2009r. Nin Bątorek-Gies, Brbr Jgustyn Instytut Chemicznej Przeróbki Węgl, ul. Zmkow 1, 41-803 Zbrze Zwrtość chloru w biomsie stłej stosownej do celów

Bardziej szczegółowo

Modelowanie 3 D na podstawie fotografii amatorskich

Modelowanie 3 D na podstawie fotografii amatorskich Edwrd Nowk 1, Jonn Nowk Modelownie D n podstwie fotogrfii mtorskich 1. pecyfik fotogrmetrycznego oprcowni zdjęć mtorskich wynik z fktu, że n ogół dysponujemy smymi zdjęcimi - nierzdko są to zdjęci wykonne

Bardziej szczegółowo

ZASTOSOWANIE PRZEWODNOŚCI ELEKTRYCZNEJ WŁAŚCIWEJ DO OCENY PRZEBIEGU PROCESU ZAMRAŻANIA I ROZMRAŻANIA TKANKI ROŚLINNEJ*

ZASTOSOWANIE PRZEWODNOŚCI ELEKTRYCZNEJ WŁAŚCIWEJ DO OCENY PRZEBIEGU PROCESU ZAMRAŻANIA I ROZMRAŻANIA TKANKI ROŚLINNEJ* Zeszyty Problemowe Postępów Nuk Rolniczych nr 582, 2015, 125 135 ZSTOSOWNIE PRZEWODNOŚCI ELEKTRYCZNEJ WŁŚCIWEJ DO OCENY PRZEBIEGU PROCESU ZMRŻNI I ROZMRŻNI TKNKI ROŚLINNEJ* rtur Wiktor 1, leksndr Fijłkowsk

Bardziej szczegółowo

EVALUATION OF THE BIOLOGICAL VALUE OF THE FRUIT OF SEVERAL HOT PEPPER (CAPSICUM ANNUUM L.) CULTIVARS. Introduction

EVALUATION OF THE BIOLOGICAL VALUE OF THE FRUIT OF SEVERAL HOT PEPPER (CAPSICUM ANNUUM L.) CULTIVARS. Introduction Roczniki Akdemii Rolniczej w Poznniu CCCLX (2004) ANNA GOLCZ, PAWEŁ KUJAWSKI EVALUATION OF THE BIOLOGICAL VALUE OF THE FRUIT OF SEVERAL HOT PEPPER (CAPSICUM ANNUUM L.) CULTIVARS From Deprtment of Horticulturl

Bardziej szczegółowo

WPŁYW SKROBI MODYFIKOWANYCH NA TEKSTURĘ I TOPLIWOŚĆ ANALOGÓW SERÓW TOPIONYCH

WPŁYW SKROBI MODYFIKOWANYCH NA TEKSTURĘ I TOPLIWOŚĆ ANALOGÓW SERÓW TOPIONYCH ŻYWNOŚĆ. Nuk. Technologi. Jkość, 2014, 1 (92), 52 65 DOI: 10.15193/zntj/2014/92/052-065 BARTOSZ SOŁOWIEJ, AGNIESZKA DYLEWSKA, MARTA TOMCZYŃSKA-MLEKO, STANISŁAW MLEKO WPŁYW SKROBI MODYFIKOWANYCH NA TEKSTURĘ

Bardziej szczegółowo

WPŁYW AKTYWNOŚCI WODY NA STABILNOŚĆ HYDROLITYCZNĄ I OKSYDATYWNĄ TŁUSZCZU WYEKSTRAHOWANEGO Z ZIAREN KUKURYDZY

WPŁYW AKTYWNOŚCI WODY NA STABILNOŚĆ HYDROLITYCZNĄ I OKSYDATYWNĄ TŁUSZCZU WYEKSTRAHOWANEGO Z ZIAREN KUKURYDZY ŻYWNOŚĆ. Nuk. Technologi. Jkość, 2008, 5 (60), 273 281 MAGDALENA WIRKOWSKA, JOANNA BRYŚ, BOLESŁAW KOWALSKI WPŁYW AKTYWNOŚCI WODY NA STABILNOŚĆ HYDROLITYCZNĄ I OKSYDATYWNĄ TŁUSZCZU WYEKSTRAHOWANEGO Z ZIAREN

Bardziej szczegółowo

Układ elektrohydrauliczny do badania siłowników teleskopowych i tłokowych

Układ elektrohydrauliczny do badania siłowników teleskopowych i tłokowych TDUSZ KRT TOMSZ PRZKŁD Ukłd elektrohydruliczny do bdni siłowników teleskopowych i tłokowych Wprowdzenie Polsk Norm PN-72/M-73202 Npędy i sterowni hydruliczne. Cylindry hydruliczne. Ogólne wymgni i bdni

Bardziej szczegółowo

WENTYLACJA PRZESTRZENI POTENCJALNIE ZAGROŻONYCH WYBUCHEM MIESZANIN GAZOWYCH

WENTYLACJA PRZESTRZENI POTENCJALNIE ZAGROŻONYCH WYBUCHEM MIESZANIN GAZOWYCH Ochron przeciwwybuchow Michł Świerżewski WENTYLACJA PRZESTRZENI POTENCJALNIE ZAGROŻONYCH WYBUCHEM MIESZANIN GAZOWYCH 1. Widomości ogólne Zgodnie z postnowienimi rozporządzeni Ministr Sprw Wewnętrznych

Bardziej szczegółowo

METALE W ŚRODOWISKU Cz. I. METALE CIĘŻKIE (Zn, Cu, Ni, Pb, Cd) W ŚRODOWISKU GLEBOWYM

METALE W ŚRODOWISKU Cz. I. METALE CIĘŻKIE (Zn, Cu, Ni, Pb, Cd) W ŚRODOWISKU GLEBOWYM CHEMIA DYDAKTYKA EKOLOGIA METROLOGIA 2005, R. 10, NR 1-2 33 Krin Dzidek i Witold Wcłwek Ktedr Fizyki Chemicznej Instytut Chemii, Uniwersytet Opolski ul. Olesk 48, 45-052 Opole e-mil: wclwek@uni.opole.pl

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI W KLASIE IIc ZAKRES PODSTAWOWY I ROZSZERZONY

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI W KLASIE IIc ZAKRES PODSTAWOWY I ROZSZERZONY WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI W KLASIE IIc ZAKRES PODSTAWOWY I ROZSZERZONY. JĘZYK MATEMATYKI oblicz wrtość bezwzględną liczby rzeczywistej stosuje interpretcję geometryczną wrtości bezwzględnej liczby

Bardziej szczegółowo

Próba określenia czynników determinujących wyniki ocen wprowadzenia euro przez mieszkańców Unii Europejskiej

Próba określenia czynników determinujących wyniki ocen wprowadzenia euro przez mieszkańców Unii Europejskiej Mieczysłw Kowerski Wyższ Szkoł Zrządzni I Administrcji w Zmościu Ewelin Włodrczyk Wyższ Szkoł Zrządzni I Administrcji w Zmościu Prób określeni czynników determinujących wyniki ocen wprowdzeni euro przez

Bardziej szczegółowo

z dnia 20 czerwca 2005 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie kryteriów bilansowości złóż kopalin Dz. U. Nr 116, poz. 978 z dnia 29 czerwca 2005 r.

z dnia 20 czerwca 2005 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie kryteriów bilansowości złóż kopalin Dz. U. Nr 116, poz. 978 z dnia 29 czerwca 2005 r. Rozporządzenie Ministr Środowisk 1) z dni 20 czerwc 2005 r. zmienijące rozporządzenie w sprwie kryteriów bilnsowości złóż koplin Dz. U. Nr 116, poz. 978 z dni 29 czerwc 2005 r.) N podstwie rt. 50 ust.

Bardziej szczegółowo

Karta oceny merytorycznej wniosku o dofinansowanie projektu konkursowego PO KL 1

Karta oceny merytorycznej wniosku o dofinansowanie projektu konkursowego PO KL 1 Złącznik 3 Krt oceny merytorycznej wniosku o dofinnsownie konkursowego PO KL 1 NR WNIOSKU KSI: WND-POKL. INSTYTUCJA PRZYJMUJĄCA WNIOSEK:. NUMER KONKURSU 2/POKL/8.1.1/2010 TYTUŁ PROJEKTU:... SUMA KONTROLNA

Bardziej szczegółowo

Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych

Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych Instytutu Cermiki i Mteriłów Budowlnych Scientific Works of Institute of Cermics nd Building Mterils Nr 31 (pździernik grudzień) Prce są indeksowne w BzTech i Index Copernicus ISSN 1899-3230 Rok X Wrszw

Bardziej szczegółowo

system identyfikacji wizualnej forma podstawowa karta A03 część A znak marki

system identyfikacji wizualnej forma podstawowa karta A03 część A znak marki krt A03 część A znk mrki form podstwow Znk mrki Portu Lotniczego Olsztyn-Mzury stnowi połączenie znku grficznego (tzw. logo) z zpisem grficznym (tzw. logotypem). Służy do projektowni elementów symboliki

Bardziej szczegółowo

Acta Agrophysica, 2013, 20(1), 77-89

Acta Agrophysica, 2013, 20(1), 77-89 Act Agrophysic, 2013, 20(1), 77-89 CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH WSKAŹNIKÓW TECHNOLOGICZNYCH ZIARNA PSZENICY ZWYCZAJNEJ Młgorzt Ksprzk, Ann Wirkijowsk Ktedr Inżynierii i Technologii Zóż, Uniwersytet Przyrodniczy

Bardziej szczegółowo

Kryteria dobroci estymacji dla małych obszarów

Kryteria dobroci estymacji dla małych obszarów Jn Prdysz Kryteri dobroci estymcji dl młych obszrów Celem bdń reprezentcyjnych jest uzysknie informcji sttystycznych dl określonego zkresu przedmiotowego, określonej jkości i po określonej cenie. Zczynjąc

Bardziej szczegółowo

2. FUNKCJE WYMIERNE Poziom (K) lub (P)

2. FUNKCJE WYMIERNE Poziom (K) lub (P) Kls drug poziom podstwowy 1. SUMY ALGEBRAICZNE Uczeń otrzymuje ocenę dopuszczjącą lub dostteczną, jeśli: rozpoznje jednominy i sumy lgebriczne oblicz wrtości liczbowe wyrżeń lgebricznych redukuje wyrzy

Bardziej szczegółowo

WYKORZYSTANIE TECHNIKI TSDA DO OCENY JAKOŚCI ORGANOLEPTYCZNEJ NAPARÓW ROOIBOS

WYKORZYSTANIE TECHNIKI TSDA DO OCENY JAKOŚCI ORGANOLEPTYCZNEJ NAPARÓW ROOIBOS Przemysłw Dmowski, Pulin Szczygieł Akdemi Morsk w Gdyni WYKORZYSTANIE TECHNIKI TSDA DO OCENY JAKOŚCI ORGANOLEPTYCZNEJ NAPARÓW ROOIBOS Rooibos (Asplthus linernis) ze względu n swoje prozdrowotne włściwości

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 16 grudnia 2004 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 16 grudnia 2004 r. Typ/orgn wydjący Rozporządzenie/Minister Infrstruktury Tytuł w sprwie szczegółowych wrunków i trybu wydwni zezwoleń n przejzdy pojzdów nienormtywnych Skrócony opis pojzdy nienormtywne Dt wydni 16 grudni

Bardziej szczegółowo

1 Ćwiczenie Reakcje utleniania - redukcji wstęp teoretyczny. RT nf Procesy utleniania-redukcji

1 Ćwiczenie Reakcje utleniania - redukcji wstęp teoretyczny. RT nf Procesy utleniania-redukcji Ćwiczenie 5. Rekcje utlenini - redukcji wstęp teoretyczny.. Procesy utlenini-redukcji Rekcjmi utlenini-redukcji nzywmy procesy chemiczne, którym towrzyszy zmin stopni utlenieni. Procesem utlenieni nzywmy

Bardziej szczegółowo

MIDDLE POMERANIAN SCIENTIFIC SOCIETY OF THE ENVIRONMENT PROTECTION ŚRODKOWO-POMORSKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE OCHRONY ŚRODOWISKA

MIDDLE POMERANIAN SCIENTIFIC SOCIETY OF THE ENVIRONMENT PROTECTION ŚRODKOWO-POMORSKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE OCHRONY ŚRODOWISKA MIDDLE POMERANIAN SCIENTIFIC SOCIETY OF THE ENVIRONMENT PROTECTION ŚRODKOWO-POMORSKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE OCHRONY ŚRODOWISKA Annul Set The Environment Protection Rocznik Ochron Środowisk Volume/Tom 17.

Bardziej szczegółowo

Odbudowa estetyczna materiałem DiaFil. Przypadki kliniczne

Odbudowa estetyczna materiałem DiaFil. Przypadki kliniczne Opis przypdku Cse report Borgis Odudow estetyczn mteriłem DiFil. Przypdki kliniczne *Agt Zdziemorsk, Michł Fidecki, Elżiet Jodkowsk Zkłd Stomtologii Zchowwczej Wrszwskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik

Bardziej szczegółowo

KSZTAŁTOWANIE ŁUKOWO-KOŁOWEJ LINII ZĘBÓW W UZĘBIENIU CZOŁOWYM NA FREZARCE CNC

KSZTAŁTOWANIE ŁUKOWO-KOŁOWEJ LINII ZĘBÓW W UZĘBIENIU CZOŁOWYM NA FREZARCE CNC KOMISJA BUDOWY MASZYN PAN ODDZIAŁ W POZNANIU Vol. 8 nr Archiwum Technologii Mszyn i Automtyzcji 008 PIOTR FRĄCKOWIAK KSZTAŁTOWANIE ŁUKOWO-KOŁOWEJ LINII ZĘBÓW W UZĘBIENIU CZOŁOWYM NA FREZARCE CNC W rtykule

Bardziej szczegółowo

DZIAŁ 2. Figury geometryczne

DZIAŁ 2. Figury geometryczne 1 kl. 6, Scenriusz lekcji Pole powierzchni bryły DZAŁ 2. Figury geometryczne Temt w podręczniku: Pole powierzchni bryły Temt jest przeznczony do relizcji podczs 2 godzin lekcyjnych. Zostł zplnowny jko

Bardziej szczegółowo

BADANIE ZALEŻNOŚCI PRZENIKALNOŚCI MAGNETYCZNEJ

BADANIE ZALEŻNOŚCI PRZENIKALNOŚCI MAGNETYCZNEJ ADANIE ZAEŻNOŚCI PRZENIKANOŚCI MAGNETYCZNEJ FERRIMAGNETYKÓW OD TEMPERATURY 1. Teori Włściwości mgnetyczne sstncji chrkteryzje współczynnik przeniklności mgnetycznej. Dl próżni ten współczynnik jest równy

Bardziej szczegółowo

CHEMIA MIĘDZY NAMI U S Z C Z E L K I P R O F I L E

CHEMIA MIĘDZY NAMI U S Z C Z E L K I P R O F I L E CHEMIA MIĘDZY NAMI U S Z C Z E L K I P R O F I L E CHEMIA MIĘDZY NAMI Firm AIB to prekursor nowoczesnych rozwiązń w dziedzinie udownictw. Dziłlność rozpoczęliśmy w 1992 roku, skupijąc się n produkcji innowcyjnych

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne matematyka klasa 2 zakres podstawowy 1. SUMY ALGEBRAICZNE

Wymagania edukacyjne matematyka klasa 2 zakres podstawowy 1. SUMY ALGEBRAICZNE Wymgni edukcyjne mtemtyk kls 2 zkres podstwowy 1. SUMY ALGEBRAICZNE Uczeń otrzymuje ocenę dopuszczjącą lub dostteczną, jeśli: rozpoznje jednominy i sumy lgebriczne oblicz wrtości liczbowe wyrżeń lgebricznych

Bardziej szczegółowo

WPŁYW OBRÓBKI WSTĘPNEJ ULTRADŹWIĘKAMI NA PRZEBIEG SUSZENIA ORAZ BARWĘ I ZAWARTOŚĆ BETALAIN W BURAKU ĆWIKŁOWYM

WPŁYW OBRÓBKI WSTĘPNEJ ULTRADŹWIĘKAMI NA PRZEBIEG SUSZENIA ORAZ BARWĘ I ZAWARTOŚĆ BETALAIN W BURAKU ĆWIKŁOWYM Zeszyty Problemowe Postępów Nuk Rolniczych nr 581, 2015, 11 20 WPŁYW OBRÓBKI WSTĘPNEJ ULTRADŹWIĘKAMI NA PRZEBIEG SUSZENIA ORAZ BARWĘ I ZAWARTOŚĆ BETALAIN W BURAKU ĆWIKŁOWYM Aleksndr Fijłkowsk, Młgorzt

Bardziej szczegółowo

Integralność konstrukcji

Integralność konstrukcji 1 Integrlność konstrukcji Wykłd Nr 5 PROJEKTOWANIE W CELU UNIKNIĘCIA ZMĘCZENIOWEGO Wydził Inżynierii Mechnicznej i Robotyki Ktedr Wytrzymłości, Zmęczeni Mteriłów i Konstrukcji http://zwmik.imir.gh.edu.pl/dydktyk/imir/index.htm

Bardziej szczegółowo

NOWE NIŻSZE CENY. Ceny spiral introligatorskich DOUBLE-LOOP WIRE. www.radpor.pl

NOWE NIŻSZE CENY. Ceny spiral introligatorskich DOUBLE-LOOP WIRE. www.radpor.pl Rok złożeni 1994 Nowodworsk 32, 21-100 Lubrtów tel./fks 81-855-6154, RADPOR 81-854-2860 Nowodworsk 32, 21-100 Lubrtów tel./fks 81-855-6154, 81-854-2860 www.rdpor.pl Ceny spirl introligtorskic DOUBLE-LOOP

Bardziej szczegółowo

Nauka Przyroda Technologie

Nauka Przyroda Technologie Nuk Przyrod Technologie ISSN 897-782 http://www.npt.up-poznn.net Dził: Rolnictwo Copyright Wydwnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznniu 2 Tom 4 Zeszyt 6 ANNA PRĘDECKA, JÓZEF CHOJNICKI 2, STEFAN RUSSEL

Bardziej szczegółowo

Płukanie instalacji grzewczych w domach jednorodzinnych konieczność czy fanaberia?

Płukanie instalacji grzewczych w domach jednorodzinnych konieczność czy fanaberia? r t y k u ł t e c h n i c z n y pździernik 2012 (10) 50 Jrosłw Chudzicki*, Stefn Żuchowski Rport z jednego płukni Płuknie instlcji grzewczych w domch jednorodzinnych konieczność czy fneri? wod przeznczon

Bardziej szczegółowo

WPŁYW ZAWARTOŚCI WILGOCI W WĘGLU NA PRZEBIEG SAMOZAGRZEWANIA THE INFLUENCE OF MOISTURE CONTENT IN COAL ON ITS SPONTANEOUS HEATING

WPŁYW ZAWARTOŚCI WILGOCI W WĘGLU NA PRZEBIEG SAMOZAGRZEWANIA THE INFLUENCE OF MOISTURE CONTENT IN COAL ON ITS SPONTANEOUS HEATING GÓRNICTWO I GEOLOGIA 211 Tom 6 Zeszyt 3 Jnusz CYGANKIEWICZ Główny Instytut Górnictw, Ktowice WPŁYW ZAWARTOŚCI WILGOCI W WĘGLU NA PRZEBIEG SAMOZAGRZEWANIA Streszczenie. W rtykule przedstwiono wybrne wyniki

Bardziej szczegółowo

załącznik nr 3 do uchwały nr V-38-11 Rady Miejskiej w Andrychowie z dnia 24 lutego 2011 r.

załącznik nr 3 do uchwały nr V-38-11 Rady Miejskiej w Andrychowie z dnia 24 lutego 2011 r. złącznik nr 3 do uchwły nr V-38-11 Rdy Miejskiej w Andrychowie z dni 24 lutego 2011 r. ROZSTRZYGNIĘCIE O SPOSOBIE ROZPATRZENIA UWAG WNIESIONYCH DO WYŁOŻONEGO DO PUBLICZNEGO WGLĄDU PROJEKTU ZMIANY MIEJSCOWEGO

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych Dz.U.2012.204 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dni 7 lutego 2012 r. w sprwie rmowych plnów nuczni w szkołch publicznych (Dz. U. z dni 22 lutego 2012 r.) N podstwie rt. 22 ust. 2 pkt 1 ustwy

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 22 lutego 2012 r. Pozycja 204 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dnia 7 lutego 2012 r.

Warszawa, dnia 22 lutego 2012 r. Pozycja 204 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dnia 7 lutego 2012 r. DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Wrszw, dni 22 lutego 2012 r. Pozycj 204 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dni 7 lutego 2012 r. w sprwie rmowych plnów nuczni w szkołch publicznych

Bardziej szczegółowo

ODŻELAZIACZE i ODMANGANIACZE AUTOMATYCZNE

ODŻELAZIACZE i ODMANGANIACZE AUTOMATYCZNE ODŻELAZIACZE i ODMANGANIACZE AUTOMATYCZNE Firm OTAGO jest uznnym producentem wielu rodzjów filtrów do uzdtnini wody pitnej, kotłowej, technologicznej. Specjlizujemy się w wytwrzniu urządzeń do oczyszczni

Bardziej szczegółowo

MATeMAtyka 3 inf. Przedmiotowy system oceniania wraz z określeniem wymagań edukacyjnych. Zakres podstawowy i rozszerzony. Dorota Ponczek, Karolina Wej

MATeMAtyka 3 inf. Przedmiotowy system oceniania wraz z określeniem wymagań edukacyjnych. Zakres podstawowy i rozszerzony. Dorota Ponczek, Karolina Wej Dorot Ponczek, Krolin Wej MATeMAtyk 3 inf Przedmiotowy system ocenini wrz z określeniem wymgń edukcyjnych Zkres podstwowy i rozszerzony Wyróżnione zostły nstępujące wymgni progrmowe: konieczne (K), podstwowe

Bardziej szczegółowo

Plonowanie wybranych gatunków roślin, wykorzystywanych do produkcji biogazu

Plonowanie wybranych gatunków roślin, wykorzystywanych do produkcji biogazu PROBLEMY INŻYNIERII ROLNICZEJ PIR 2012 (I III): z. 1 (75) PROBLEMS OF AGRICULTURAL ENGINEERING s. 69 75 Wersj pdf: www.itep.edu.pl/wydwnictwo ISSN 1231-0093 Wpłynęło 27.02.2012 r. Zrecenzowno 22.03.2012

Bardziej szczegółowo

PROJEKTOWANIE SYSTEMÓW I PROCESÓW LOGISTYCZNYCH. Efektywność procesów logistycznych AUTOR: ADAM KOLIŃSKI, PAWEŁ FAJFER

PROJEKTOWANIE SYSTEMÓW I PROCESÓW LOGISTYCZNYCH. Efektywność procesów logistycznych AUTOR: ADAM KOLIŃSKI, PAWEŁ FAJFER 1 PROJEKTOWANIE SYSTEMÓW I PROCESÓW LOGISTYCZNYCH Efektywność procesów logistycznych AUTOR: EFEKTYWNOŚĆ PROCESÓW PRODUKCYJNYCH 2 Efektywność jest pojęciem dość trudnym do jednozncznego zdefiniowni. Szczególnie

Bardziej szczegółowo

ROZDZIAŁ 10 PODMIOTY I PRZYCZYNY KONFLIKTÓW W PRYWATYZOWANYCH PRZEDSIĘBIORSTWACH W POLSCE

ROZDZIAŁ 10 PODMIOTY I PRZYCZYNY KONFLIKTÓW W PRYWATYZOWANYCH PRZEDSIĘBIORSTWACH W POLSCE Iwon Slejko-Szyszczk ROZDZIAŁ 10 PODMIOTY I PRZYCZYNY KONFLIKTÓW W PRYWATYZOWANYCH PRZEDSIĘBIORSTWACH W POLSCE Wprowdzenie Konflikty są nieodłącznym elementem funkcjonowni jednostek i zbiorowości w kżdym

Bardziej szczegółowo

Zastosowanie żywych ściółek w rzędach drzew jabłoni jako alternatywnego sposobu pielęgnacji gleby w porównaniu z ugorem herbicydowym

Zastosowanie żywych ściółek w rzędach drzew jabłoni jako alternatywnego sposobu pielęgnacji gleby w porównaniu z ugorem herbicydowym Zstosownie żywych ściółek w rzędch drzew jbłoni jko lterntywnego sposobu pielęgncji gleby w porównniu z ugorem herbicydowym Mri Licznr-Młńczuk Zstosownie żywych ściółek w rzędch drzew jbłoni jko lterntywnego

Bardziej szczegółowo

SPLYDRO pompa ciepła powietrze / woda typu split

SPLYDRO pompa ciepła powietrze / woda typu split Inteligentne połączenie inwerterowej pompy ciepł przeznczonej do ogrzewni i chłodzeni z wieżą hydruliczną Hydro Tower SPLYDRO pomp ciepł powietrze / wod typu split ROZWIĄZANIE NA MIARĘ PRZYSZŁOŚCI - POŁĄCZENIE

Bardziej szczegółowo

STABILNOŚĆ OKSYDACYJNA EKOLOGICZNEJ KIEŁBASY SUROWO DOJRZEWAJĄCEJ Z DODATKIEM PROBIOTYCZNEGO SZCZEPU LACTOBACILLUS CASEI ŁOCK 0900 I SERWATKI KWASOWEJ

STABILNOŚĆ OKSYDACYJNA EKOLOGICZNEJ KIEŁBASY SUROWO DOJRZEWAJĄCEJ Z DODATKIEM PROBIOTYCZNEGO SZCZEPU LACTOBACILLUS CASEI ŁOCK 0900 I SERWATKI KWASOWEJ ŻYWNOŚĆ. Nuk. Technologi. Jkość, 2014, 2 (93), 93 109 DOI: 10.15193/zntj/2014/93/093-109 KAROLINA M. WÓJCIAK, ZBIGNIEW J. DOLATOWSKI, DANUTA KOŁOŻYN-KRAJEWSKA STABILNOŚĆ OKSYDACYJNA EKOLOGICZNEJ KIEŁBASY

Bardziej szczegółowo

WŁAŚCIWOŚCI OPTYCZNE FILMÓW Z IZOLATU BIAŁEK SERWATKOWYCH Z DODATKIEM WYBRANYCH OLEJÓW ROŚLINNYCH. Sabina Galus, Justyna Kadzińska

WŁAŚCIWOŚCI OPTYCZNE FILMÓW Z IZOLATU BIAŁEK SERWATKOWYCH Z DODATKIEM WYBRANYCH OLEJÓW ROŚLINNYCH. Sabina Galus, Justyna Kadzińska Act Agrophysic, 2014, 21(2), 131-141 WŁAŚCIWOŚCI OPTYCZNE FILMÓW Z IZOLATU BIAŁEK SERWATKOWYCH Z DODATKIEM WYBRANYCH OLEJÓW ROŚLINNYCH Sbin Glus, Justyn Kdzińsk Ktedr Inżynierii Żywności i Orgnizcji Produkcji,

Bardziej szczegółowo

Karta oceny merytorycznej wniosku o dofinansowanie projektu konkursowego PO KL 1

Karta oceny merytorycznej wniosku o dofinansowanie projektu konkursowego PO KL 1 Złącznik 5.4 - Krt oceny merytorycznej wniosku o dofinnsownie projektu konkursowego PO KL Krt oceny merytorycznej wniosku o dofinnsownie projektu konkursowego PO KL 1 NR WNIOSKU KSI: WND-POKL. INSTYTUCJA

Bardziej szczegółowo

smoleńska jako nierozwiązywalny konflikt?

smoleńska jako nierozwiązywalny konflikt? D y s k u s j smoleńsk jko nierozwiązywlny konflikt? Wiktor Sorl Michł Bilewicz Mikołj Winiewski Wrszw, 2014 1 Kto nprwdę stł z zmchmi n WTC lub z zbójstwem kżnej Diny? Dlczego epidemi AIDS rozpowszechnił

Bardziej szczegółowo